InfoHub Logo

ونى اقتاۋداعى مەكتەپتەر مەن وقۋ ورىندارىندا وتەتىن مادەني كوپشىلىك، ادەبي شارالاردا، بايقاۋلاردا ءجيى كورەتىنمىن. وسىدان ءبىر جىل بۇرىن مەنىڭ ماڭعىستاۋ گۋمانيتارلىق كوللەدجى ستۋدەنتتەرىمەن وتكەن كەزدەسۋىمە مۇرىندىق بولعانى بار. مۇرىندىق بولدى دەيمىن- اۋ، اياق استىنان مۇزعا تايىپ جىعىلىپ، مەرتىگىپ جاتقان مەنىڭ قوياردا قويماي كەلىسىمىمدى الىپ، جەتەلەگەندەي عىپ، وتە اسەرلى ادەبي كەش ۇيىمداستىردى. ال، ول تۋرالى وسىناۋ ۇزىك سىردى جاريالاۋىما ونىڭ شاكىرتى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 2-كۋرس ستۋدەنتى گۇلنارا دەمبەرگەن قىزىنىڭ رەداكسياعا جولداعان حاتى سەبەپ بولدى. "قايدا جۇرسەك تە قۇرالاي اپايىمىزدان ءبىلىم العانىمىزعا ماقتانىپ، ءوزىمىزدى باقىتتى سەزىنەمىز. ويتكەنى، ونىڭ ۇستاز رەتىندە بىزگە سىڭىرگەن ەڭبەگىن ەشۋاقىتتا ۇمىتپاي، الدىندا باسىمىزدى ءيىپ وتەمىز. انامىزداي بولىپ كەتكەن ۇستازىمىزعا مىقتى دەنساۋلىق، باقىت، وتباسىنا باق-بەرەكە تىلەيمىز. قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ جولىندا ەرىنبەي ەڭبەكتەنىپ جۇرە بەرىڭىز"، — دەپ جازىپتى ول. سول سياقتى الماتىدا جوعارى وقۋ ورنىندا وقيتىن ەكىنشى ءبىر شاكىرتى گاۋھار تاجيكوۆا ءوزىنىڭ قۇرالايعا جازعان حاتىن "سالەمەتسىز بە، ۇلاعاتتى ۇلى ۇستازىم!..." دەپ باستاپتى:"ءبىز ءسىز سەكىلدى قاراپايىم، اقىلدى، بىلىمىنە كوركى ساي، ءار وقۋشىنىڭ جانىن تۇسىنە بىلەتىن... ءبىز دەسە، 11 "ءا" دەسە قورعاپ، قولداپ جۇرەتىن ءمۇعالىم ساباق بەرگەنىن الىگە دەيىن ماقتان تۇتامىز، ويتكەنى مەن وزىڭىزدەن العان بىلىمىمە سەنىمدىمىن. قانشاما جوعارى وقۋ ورنىندا وقىپ جۇرسەم دە، مەن ءۇشىن ءسىزدىڭ ورنىڭىز بولەك، الماتىدا جوعارى ءبىلىمدى ۇستازدار ساباق بەرگەنىمەن، سىزگە جەتپەيدى..."

مىنە وسىلايشا، "جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسسىن" دەگەندەي، شاكىرت جۇرەگىنە جول تاۋىپ، ءىلتيپاتقا بولەنگەن، ولاردىڭ العىس حاتتارىنا ارقاۋ بولعان جانە ادامگەرشىلىگى مەن ادەپتىلىگى كىم-كىمدى دە سۇيسىندىرگەن قۇرالاي شاراۋباي قىزى نۇرمانوۆا جايلى قالام تارتۋدى ءجون كوردىم.

ول كورشىلەس تۇرىكمەن ەلىنىڭ مارى وبلىسى بايرامالى اۋدانىنا قاراستى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن ەلدى مەكەندە، كوپ بالالى شارۋانىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. 1984 جىلى ورتا مەكتەپتى، بەس جىلدان كەيىن الماتىداعى اباي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن ويداعىداي بىتىرگەن ول، ەڭبەك جولىن اۋىلىنداعى ءوزى ءبىلىم العان مەكتەپ-ينتەرناتتا تاربيەشىلىكتەن باستايدى.

— ينستيتۋتتان كەيىن اۋىلدا نەبارى ءبىر جىلداي عانا جۇمىس ىستەدىم، 1990 جىلى وتباسىمىز جاڭوزەنگە كوشىپ كەلدى دە، مەن قالاداعى ت. الييەۆ اتىنداعى N 1 ورتا مەكتەپكە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ ءمۇعالىمى بوپ قىزمەتكە تۇردىم. جاس مامان كەزىمدەگى جالىندى جاستىعىم، ىزدەنىسكە تولى كۇندەرىم، ياعني شىڭدالۋ جىلدارىم وسى مەكتەپتە ءوتتى. تالىمگەرىم ۇلاعاتتى ۇستاز، قازاقستان وقۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، مارقۇم ايجان قارا قىزى تاشەنوۆا بولدى، — دەيدى قۇرالاي.

1998 جىلى وبلىس ورتالىعىنا قونىس اۋدارۋلارىنا بايلانىستى ول اقتاۋداعى N 14 ورتا مەكتەپتە مۇعالىمدىگىن جالعاستىرادى.

"قۇرالايدىڭ ساباعىنا بىرنەشە رەت قاتىستىم. ساباققا كوپ ىزدەنىسپەن، جان-جاقتى دايىندىقپەن كەلەدى، كورنەكىلىكتەرى مول. قازاق ءتىلى پانىنەن بەلگىلى ءتىل مامانى جيدە جەتكىزگەننىڭ جاساعان تىرەك سحەمالارىن كەڭىنەن پايدالانادى. ماسەلەن، 5 "ە" سىنىبىندا قازاق تىلىنەن دەسانت ساباق وتكىزدى. تاقىرىبى "ءتىل دىبىستارى تۋرالى تۇسىنىك". وقۋشىلارعا تابليسا بويىنشا ءتىل دىبىستارىن ءتۇسىندىردى. ولار وتە تەز ۇعىپ الىپ، جاتتىعۋدى مەڭگەرگەندىكتەرىن كورسەتتى. قۇرالاي-بالالارمەن ءتىل تابىسا بىلەتىن، ەرىنبەيتىن جالىقپايتىن ءمۇعالىم. وقۋشىلاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ الدىندا ءبىر-بىر سحەما، مۇعالىممەن بىرلەسىپ جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىر.

بالالاردىڭ بويىندا تىلگە، ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىق جوعارى..."، "قۇرالاي تاربيە جۇمىسىنا دا زور كوڭىل بولەدى. ونىڭ 7-"د" سىنىبىندا جۇرگىزگەن "مەنىڭ رەسپۋبليكام — قازاقستان" اتتى تاربيە ساعاتى وتە جوعارى دارەجەدە ءوتتى. وقۋشىلار بۇل ساباقتان كوپ نارسەنى ۇعىپ، ءبىلدى. كوپ ىزدەنىپ تالعامعا ساي كورنەكى قۇرالداردى پايدالانا بىلگەن ءمۇعالىم تالىمدىك ءمانى زور، تاعىلىمدى ماسەلەلەر تۋراسىندا اڭگىمە اربىتگى.

ۇستازدىعىمەن قاتار قۇرالايدى مەكتەپتىڭ قىرۋار قوعامدىق جۇمىسىنىڭ بەل ورتاسىنان كورەسىز. ۇنەمى ىزدەنىپ، تىنىمسىز ەڭبەكتەنىپ جۇرەتىن، جالىقپايتىن جاڭاشىل جاننان كوپ نارسەلەردى ۇيرەنۋگە بولادى...". بۇل ايتىلعاندار، ارىپتەستەرى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى جاڭىلاي جۇلدىزبايەۆا مەن رىستى ۇزاكبايەۆانىڭ قۇرالاي تۋرالى پىكىرلەرى.

— العاش رەت جاڭاوزەن قالالىق ءبىلىم ءبولىمى ۇيىمداستىرعان سەميناردا ادەبيەتتەن 5-سىنىپتا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ "باي بالاسى مەن جارلى بالاسى" اڭگىمەسى بويىنشا وتكىزگەن اشىق ساباعىم ءۇشىن بىرنەشە تاجىريبەلى دە تانىمال ۇستازدار جىلى لەبىزدەرىن بىلدىرگەن-دى. ونان كەيىن 1998 جىلى اقتاۋدا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى مۇعالىمدەرىنە ارنالعان قالالىق سەميناردا س. سەيفۋليننىڭ "اقساق كيىك" ولەڭى بويىنشا N 21 ورتا مەكتەپتە دەسانت ساباق وتكىزىپ، قالالىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ I دارەجەلى ديپلومىنا يە بولدىم، — دەيدى قۇرالاي.

سونداي-اق ول 2002 جىلى وبلىستىق سەميناردا F. ءمۇستافيننىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي، "سۋرەتكەر پارىزى" اتتى ۇلگىلى ساباق وتكىزىپ، وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ديپلومىمەن جانە سول جىلى " قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىن تەرەڭدەتىپ وقىتۋ ادىستەمەسى" تاقىرىبىنداعى كۋرستا جوعارى ءبىلىم دەڭگەيىن كورسەتىپ، ىسكەرلىك تانىتقانى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باسشى جانە عىلىمي-پەداگوگيكالىق كادرلارى بىلىكتىلىگىن ارتتىراتىن رەسپۋبليكالىق ينستيتۋتىنىڭ العىس حاتىمەن ماراپاتتالادى.

اقتاۋ" قالاسىنىڭ 40 جىلدىعىنا بايلانىستى وتكىزىلگەن "جىل ءمۇعالىمى-2003" بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازى اتانىپ، قالالىق ءبىلىم ءبولىمى مەن "قالالىق پەدتەحنولوگيا ورتالىعى" مقكك- نىڭ I دارەجەلى ديپلومىنا يە بولادى. سونداي-اق سول جىلى قالا، وبلىس اكىمدەرىنىڭ العىس حاتتارىن دا الادى.

— قۇرالاي شاراۋباي قىزى وقۋشىلارمەن قويان-قولتىق جۇمىس جاساپ، ولاردىڭ ءارقايسىسىنان ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن، سانالى دا تاربيەلى ازاماتىن كورۋگە تىرىسادى. سوندىقتان ارىپتەستەرىمەن قاتار وقۋشىلاردىڭ جانە ولاردىڭ اتا-انالارىنىڭ اراسىندا سىيلى، ۇلكەن بەدەلگە يە. ول مەملەكەتتىك ستاندارتقا ساي 5، 6 — سىنىپتارعا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن تەست جاساپ، مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە كومەكشى قۇرال رەتىندە ۇسىندى. قۇرالاي قازاق ءتىلى ساباقتارىندا كومپيۋتەرلىك تەحنيكانى قولدانۋ ءادىسى بويىنشا كۋرستان ءوتتى. ول ءوز جۇمىسىن جانىنداي سۇيەتىن جانە بىلگەنىن جاس ماماندارعا ۇيرەتۋدەن جالىقپايتىن، ۇلكەنگە ىزەتتى، كىشىگە قامقور، ناعىز ۇستاز بولۋعا جاراتىلعان جان، — دەيدى N 14 ورتا مەكتەپ ديرەكتورى مەرسات ايدان ۇلى يزمۋحامەدوۆ.

بۇگىنگى وسكەلەڭ تالاپقا ساي بىلىكتى ۇستازعا قايدا دا ورىن بار. قۇرالاي بەس جىل ماڭعىستاۋ گۋمانيتارلىق كوللەدجىندە "ادەبيەتتانۋعا كىرىسپە"، "ءتىل بىلىمىنە كىرىسپە"، "قازاق ءتىلىنىڭ تەورياسى مەن تاريحى"، "حالىق اۋىز ادەبيەتى"، "الەم ادەبيەتى"، "تمد ادەبيەتى" پاندەرىنەن بولاشاق ماماندارعا ساباق بەردى.

ول سونىمەن قاتار ىنتىماعى جاراسقان ۇلكەن وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، التىن قازىعى دا. جۇبايى، تەمىر جول مامانى ەلەمەس ەكەۋى ءاليا، ءلاززات، ۇلپان، ارۋحان، جۇلدىز ەسىمدى بەس قىز بەن يتالماس اتتى ۇلدى تاربيەلەپ ءوسىرىپ وتىر.

ءيا، ءبىز دە وسىناۋ شاعىن ماقالامىزعا قازاقتىڭ ادال جار، اسىل انا، ۇلاعاتتى ۇستاز بولا بىلگەن قۇرالايداي قىزدارى ءاردايىم امان بولسىنشى دەگەن تىلەكپەن نۇكتە قويدىق.

---