سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 20 ساعات بۇرىن)
ەكولوگيا ءتىل بىلىمىندە
قازاق ادەبيەتى 5 سىنىپ.
تاقىرىبى: «ەكولوگيا ءتىل بىلىمىندە»
اننوتاسيا
سىنىپتان تىس ءىس - شارا وقۋشىلارعا ءتىل بىلىمىنەن العان بىلىمدەرىن پايدالانا وتىرىپ، ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋگە باعىتتالعان. ءپانارالىق بايلانىس ارقىلى ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋعا، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، قورشاعان ورتانى ايالاۋعا تاربيەلەيدى.
ساباق ءتۇرى: سايىس ساباق
ءادىس - ءتاسىل: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، سالىستىرۋ
كورنەكىلىك: تاقىرىپتىق كىتاپ كورمەسى، كارتوچكالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباق بارىسى.
ءمۇعالىم.
سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار. بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە. قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى بويىنشا جىل بويى وتكەن تاقىرىپتاردى قايتالايمىز، ياعني قازاق تىلىنەن «لەكسيكا»، «فونەتيكا» تاراۋلارىمەن تانىسساق، ادەبيەت پانىنەن اۋىز ادەبيەتى مەن جازبا ادەبيەتتىڭ تۋىندىلارىن وقىدىق. ءبىراق جاتتىعۋ، تالداۋ جۇمىسىنىڭ ورنىنا قورشاعان ورتا، تابيعاتقا بايلانىستى اڭگىمە، سۇراق - جاۋاپتار شەشەمىز. تاقىرىپتىڭ ءوزى قىزىقتى، سەندەر جاراتىلىستانۋ پانىنەن بىلەسىڭدەر، «ەكولوگيا» - ول قورشاعان ورتا، تابيعات، جان - جانۋار، وسىمدىكتەر الەمى. ەندەشە، ءتىل ءبىلىمىنىڭ ەكولوگياعا قاتىسى قانشالىقتى، ەكى عىلىمدى نە بايلانىستىرۋى مۇمكىن؟ مىنە، وسى سۇراقتاردىڭ شەشۋىن بۇگىن وسى سىنىپتان تىس ءىس - شارامىز بارىسىندا تابۋعا تىرىسامىز.
سايىس ساباق 2 كوماندا اراسىندا وتەدى، سىنىپ ەكىگە ءبولىنۋى كەرەك. كوماندا باسشىسىن سايلاپ الىڭدار، ءار دۇرىس جاۋاپقا مەن قولىمداعى جۇلدىزشانى جوعارى كوتەرەم، ول - 1 ۇپاي، العان ۇپاي ساندارىن بەلگىلەپ، قورىتىندى ەسەبىن شىعاراتىن وسى توپ باسشىلارى.

ءى كەزەڭ. «جۇمباقتى شەش» سايىسى
ءار كومانداعا جۇمباقتار جازىلعان كارتوچكالار بەرىلەدى.
1 - كومانداعا تاپسىرما:
جىلت - جىلت ەتكەن، جىلعادان وتكەن (سۋ).

اۋزى بار، ءتىلى جوق،
تەرىسى بار، ءجۇنى جوق.
قاناتى بار ۇشپايدى،
سۋ استىندا قىستايدى (بالىق ).

ءبىر تۇكتى كىلەم،
ءبىر تۇكسىز كىلەم (جەر مەن اسپان)
2 - كوماندا تاپسىرماسى:
قولى جوق سۋرەت سالادى،
ءتىسى جوق، تىستەپ الادى (اياز)

بار ما، جوق پا، ونى انىق بىلمەيسىڭ،
ول جوق جەردە ءومىر سۇرمەيسىڭ (اۋا)

ساداقشا موينىن ءيىلتىپ،
كورگەن جاندى ءسۇيسىنتىپ،
جۇزگەندە كولدىڭ ءسانى ءوزى،
سۋداعى قۇستىڭ ءنانى ءوزى.
جەردەگى قۇستىڭ سەركەسى،
كوكتەگى قۇستىڭ ەركەسى (اققۋ)
« كىم كوپ بىلەدى؟» سايىسى
ءمۇعالىم. بۇل سايىستا ءار كوماندا ينتەراكتيۆتى تاقتادا كورسەتىلىپ تۇرعان جان - جانۋارلار، وسىمدىكتەر اتى كەزدەسەتىن ماقال - ماتەل، تۇراقتى تىركەستەر تابۋى ءتيىس.
تاقتاداعى سۋرەتتەر:
جىلقى. (مۇمكىن جاۋاپتار: ادام - جىلقى مىنەزدى. جۇيرىك ات – جىگىت سەرىگى. ات ءىزىن سالماۋ. ات ويناتتى. ەرەۋىل اتقا ەر سالۋ ت. ب. )
قاسقىر. (قاسقىردىڭ اۋزى جەسە دە قان، جەمەسە دە قان. قاسقىردى قانشا اسىراساڭ دا، ورمانعا قاراپ ۇليدى. قاسقىرعا قوي باققىزعانداي ت. ب.)
يت. (يت ارقاسى قۇرىستى. يت تەرىسىن باسىنا قاپتادى. يت – جەتى قازىنانىڭ ءبىرى. يت ءۇردى، كەرۋەن كوشتى. ت. ب.)
قوي. (قوي اۋزىنا ءشوپ الماس. قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان. قويعا شاپقان قاسقىرداي)
جىلان. (جىلان جالاعانداي. جىلى - جىلى سويلەسەڭ، جىلان ىنىنەن شىعار. اۋزى اجداھاداي.)
قويان. (باتىردى نامىس، قوياندى قامىس ولتىرەر. قويان جۇرەك. )
اققۋ. (اققۋدى اتپا. اققۋ – ايدىن كولدىڭ ەركەسى. اققۋدى اتۋ - تابيعاتقا قاستاندىق.)
گۇل. ( قىز - ەلدىڭ كوركى، گۇل - جەردىڭ كوركى. گۇل - گۇل جايناۋ. نە ەكسەڭ، سونى وراسىڭ)
اعاش.(ءبىر اعاش كەسسەڭ، ون اعاش ەك. اعاش كوركى – جاپىراق. اعاشتىڭ جەمىسى – بۇتاقتا.)
«ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى» سايىسى
ءمۇعالىم. ادام ءوز ويىن قىسقا دا نۇسقا جەتكىزۋ ءۇشىن ماقال - ماتەلدەر، تۇراقتى تىركەستەر قولدانادى. ادەبيەت پانىنەن وتكەن اڭىز اڭگىمەلەر مەن شەشەندىك سوزدەر - سونىڭ ءبىر عانا دالەلى. «توقسان اۋىزدىڭ ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى»، «ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى» دەگەنى تاعى بار. اتا - بابامىز ءبىر اۋىز سوزگە توقتاي بىلگەن، ايتىلعان ءسوزدىڭ استارىن تۇسىنە بىلگەن. بەرىلەتىن تاپسىرما: الدارىنا تاراتىلاتىن كارتوچكالارداعى ماقال - ماتەلدەردىڭ استارىن تاۋىپ، قارا سوزبەن جەتكىزۋ.

1 - كوماندا تاپسىرماسى:
1. ءبىر اعاش كەسسەڭ، ون اعاش ەك.
2. تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي ەل بولماس.
3. جىلقىنىڭ ءسۇتى – ەم.
2 - كوماندا تاپسىرماسى:
1. سيىردىڭ ءسۇتى – تىلىندە.
2. جەر ءقادىرىن بىلمەگەن،
ەل ءقادىرىن بىلمەيدى.
3. قىستىڭ قامىن جاز ويلا.

ءبىلىمىڭدى تەكسەر» سايىسى
ءمۇعالىم. بالالار، سەندەردىڭ بىلىمدەرىڭە شەك جوق ەكەن. ەندىگى سايىسىمىز شەشۋشى سايىس بولادى. بۇل سايىستا 5 - سىنىپتا وتكەن اقىن - جازۋشىلاردىڭ قورشاعان ورتا، تابيعات، تۋعان جەر تۋرالى شىعارمالارىنان ءۇزىندى وقىلادى. تاپسىرما: وقىلعان شىعارمانىڭ اۆتورى مەن اتىن تابۋ.
ءۇزىندى:
1. كوڭىلىڭ سۋىن ىشسەڭ اشىلادى،
دەنەڭدە بار دەرتىڭدى قاشىرادى.
وكسىگەن وتتاي جانىپ جانۋارلار
وزەننەن راقات تاۋىپ باسىلادى.
قىناردا ءتىلسىز تۇرعان توعايلار دا
شۋىلداپ جەلمەن بىرگە باس ۇرادى... (ى. التىنسارين «وزەن»)
2.
اق كيىمدى، دەنەلى، اق ساقالدى،
سوقىر، مىلقاۋ، تانىماس ءتىرى جاندى.
ءۇستى - باسى اق قىراۋ، ءتۇسى سۋىق،
باسقان جەرى سىقىرلاپ، كەلىپ قالدى.
دەم الىسى – ۇسكىرىك، اياز بەن قار،
كارى قۇداڭ – قىس كەلىپ، الەك سالدى.
ۇشپاداي بوركىن كيگەن وقشىرايتىپ،
ايازبەنەن قىزارىپ اجارلاندى...(ا. قۇنانبايەۆ «قىس»)

3. قاراڭعى ءتۇن، سار دالا،
كورىنبەيدى اينالا.
بوران سوعىپ تۇر بوراپ،
جولدى باسقان قۇر سوراپ... (م. جۇمابايەۆ «قىسقى جولدا»)

4. بوكەننەن سۇلۋ اڭدى مەن كورمەدىم،
باسقاعا جانۋاردى - اۋ تەڭگەرمەدىم.
كوزدەرى ءمولدىر قارا اق بوكەندى،
ادامنىڭ بالاسىنان كەم كورمەدىم... (س. سەيفۋللين «اقساق كيىك»)

5. تاۋ دەيتىن الىپ جۇرەك انا تۋعان،
مەن تاۋلىقپىن!
تاۋدان مەن جاراتىلعام.
كيىكتىڭ ءسۇتىن ەمىپ ەر جەتكەنمىن،
قۋات الىپ قىراننىڭ قاناتىنان.
مەن تاۋلىقپىن!
تاۋدان مەن جاراتىلعام،
بۇلت بۇركەنىپ جاي وتىن الا تۋعام... (م. ماقاتايەۆ «مەن تاۋلىقپىن»)
قورىتىندى. بالالار! سەندەر بارلىق تاپسىرمالاردىڭ شەشىمىن وڭاي تاپتىڭدار. بايقاعان بولارسىڭدار، عىلىم مەن بىلىمدە جەكەلەنۋ جوق، ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. تۋعان ەلىڭدى قورعاۋ، تابيعاتتى ايالاۋ، قورشاعان ورتاعا جاناشىرلىق تانىتۋ انا ءتىلىڭدى سۇيۋدەن باستالاتىنىن ءاردايىم ەستە ساقتاڭدار.
سايىس قورىتىندىسىن شىعارۋ، ماراپاتتاۋ.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:
1. جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ 5 – سىنىبىنا ارنالعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى وقۋلىقتارى. «اتامۇرا» الماتى. 2012 ج
2. س. كەنجەاحمەت ۇلى «جەتى قازىنا». الماتى ج ش س «انا ءتىلى» 2007 ج.

پاۆلودار وبلىسى، ەكىباستۇز قالاسى
اباي قۇنانبايەۆ اتىنداعى №2 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
شىنىقۇلوۆا كۇنزيراش اسانباي قىزى

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما