ەلباسى - ەل نامىسى، ەل تىرەگى
قاراعاندى وبلىسى، اقتوعاي اۋدانى
«تاسارال جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ» كمم
بالتىشيەۆا گاليا ارىنوۆنا
ەلباسى - ەل نامىسى، ەل تىرەگى /اشىق تاربيە ساعاتى/
8 سىنىپ
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ تۋىپ وسكەن جەرى، ءومىر جولى تۋرالى مالىمەت بەرۋ؛ ەلباسىنىڭ ەڭبەك جولىن ۇلگى - ونەگە ەتە وتىرىپ، ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، ازاماتتىققا باۋلۋ، حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىن، ەرلىگىن، جۇرگىزگەن ساياساتىن ۇلگى ەتۋ. تۋعان جەرگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛ ەل بولاشاعىن ويلايتىن، حالقى ءۇشىن ەڭبەك ەتەتىن، ۇلتتىق ساناسى، قۇقىقتىق مادەنيەتى قالىپتاسقان جاستاردى تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ كىتاپتارىنىڭ كورمەسى، ۆيدەوكورسەتىلىم، پرەزەنتاسيا، شارلار.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
1 - ءشى جەلتوقسان – قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى بولىپ ەلىمىزدە 4 ءشى جىل تويلانىپ وتىر.
- بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدا ادىلەتتىڭ اق جولىن تۋ ەتىپ ەلىنىڭ ەگەمەندىگىن ىنتىماقتى، تۇتاستىق، بىرلىكتى ويلاعان، ۇرپاقتىڭ سانالىعىنا ءمان بەرگەن، ار مەنەن نامىستى بيىك ۇستاعان، الەمدىك دەڭگەيدەگى ءىرى قوعام قايراتكەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆقا ارنالعان «ەلباسى – ەل نامىسى، ەل تىرەگى!» تاقىرىبىندا وتپەك.
قازاقستان دەيتىن مەنىڭ بار ەلىم.
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمىن!
بۇل دالانى انام جاسپەن سۋارعان،
بۇل دالادا اتام قولعا تۋ العان،
بۇل دالادا جىلاپ كەلىپ، ۋانعان
بۇل دالانى كورىپ العاش قۋانعان
بۇل دالادا وسكەن جاندا جوق ارمان!- دەي كەلە بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى
ەلباسىمىزدىڭ بالالىق شاعىنان الىنعان شاعىن كورىنىستەن باستاساق.
كورىنىس:
ەلباسىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى.
- شىنىمەن - اق شىرىلداعان نارەستە ءۇنىن ەستي الماي وتەمىز بە دەپ جۇرگەندە اناسى رايىمبەك بابانىڭ باسىنا بارىپ زيارات ەتىپ قايتقان ءتۇنى، تۇندە ءتۇس كورەدى. تۇسىندە بۋىرقانىپ، دوڭبەكشىپ جاتقان تەڭىزدى كورەدى. تەڭىزگە تۇسەدى سۋ اۋەلى بەلىنەن، كوكىرەگىنەن، سودان سوڭ موينىنان اسادى. ءبىر كەزدە باسى كورىنبەي كەتەدى، تۇنشىعامىن دەپ قورقادى، ءبىراق ءبىر عاجابى ەركىن تىنىستاپ كەلە جاتادى، اياعى تەڭىزدىڭ تۇبىنە ءبىر ءتيىپ، ءبىر تيمەيدى. كەلە جاتىپ سۋ تۇبىنەن مىلتىق تاۋىپ الادى، يىعىنا مىلتىقتى اسىنىپ الىپ، ارشىنداي باسىپ تەڭىزدى كەشىپ وتەدى.
- وسى ءتۇسىن اعايىندارىنا جورىتقاندا «اللا جار بولسىن، ءتۇسىڭ جاقسى ەكەن، قۇداي ۇل بەرەدى سەندەرگە» دەيدى. شىنىندا كوپ ۇزاماي اناسى بويىنا بالا بىتكەنىن سەزە باستايدى. ءسويتىپ 1940 جىلى 6 شىلدەدە الماتى وبلىسى، قاسكەلەڭ اۋدانى، شامالعان اۋىلىندا وسى ەلدىڭ بولاشاق كوشباسشىسى ومىرگە كەلەدى.
- نۇرلى عۇمىر نۇرلى مەكەننەن، جانارىنا نۇر تۇنعان بالالىقتان، ساناسىنا سىر تۇنعان دالا دانالىقتان باستاۋ الادى. ويىنمەن ەركەلەپ، ەڭبەكپەن ەسەيىپ، نامىسىن جىگەرىنە قايراپ، تاۋ وزەنىنە مالتىپ، قىران قيالمەن قياندارعا قالقىپ ءور مىنەزدى ەر مىنەزبەن اتاستىرىپ، جىگىت بولىپ تولىسادى. «باتىر بولار بالاڭدى بەتىنەن قاقپا، بەلىن بۋ» دەگەن قاعيدامەن قاعۋ كورمەي، ەركىن ءوسىپ، ەر جەتكەن بالا سۇلتان باتىر بابالاردىڭ باسقان ىزدەرىمەن بالالىقتىڭ بالداۋرەنىن وتكىزىپ، كونەلەردەن جەتكەن كوسەم سوزبەن سۋسىندادى.
كورىنىس: تاڭەرتەڭگى شايدىڭ كەزى
سۇلتان: جەڭەشە، مەن ءبىر كەرەمەت ءتۇس كوردىم.
اناسى: ول قانداي ءتۇس، بالام؟(ەلەڭ ەتە قالادى)
سۇلتان: مىنا الاكەلدىنىڭ جوتاسىنا ءبىر قاپ تۇز ارقالاپ شىعىپپىن. تۇزدى جوتاعا الىپ شىققانىم سول، اۋىل جاققا قاراسام مەنىڭ كلاسىم دا، مەكتەبىم دە، مەكتەپتەگى بالالار دا وسى شامالعان اۋىلىنىڭ ءبارى تومە -ە - ەن جاقتان كورىندى. سونى ءوزىم ارقالاپ شىعارعان تۇز تولى قاپتىڭ ۇستىنەن قاراپ وتىرىپ كوردىم.
اناسى: بالام سەن وتە ۇلكەن ادام بولادى ەكەنسىڭ، دارەجەڭ جوعارى بولادى ەكەن، تۇز دەگەن جاقسى نارسە اللا تىلەۋىڭدى بەرسىن بالام. مانسابىڭ جوعارى، ورەڭ تەرەڭ، نەسىبەڭ اسا مول، ەڭسەڭ بيىك بولادى ەكەن.
- اناسى بالاسىنا اق باتاسىن بەرىپتى.
ءمۇعالىم: مىنە اناسى مەن ۇلكەندەردىڭ جورىعان تۇستەرى ءدال كەلىپ، بۇگىندە از عانا ۋاقىت ىشىندە الەمدى اۋزىنا قاراتقان قازاق ەلىن باسقارىپ، اتاق - دارەجەسى كۇللى دۇنيەنى شارلاپ كەتتى.
تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءومىر جولى قيىن دا قايتالانباس كوپ قىرلى....
ەرتە ەسەيگەن سۇلتان مەكتەپتى بىتىرە سالىسىمەن قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىندا جۇمىس ىستەدى. ۇلكەن ومىرگە قادام باسقان نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى قاراعاندى مەتاللۋرگيا زاۋىتىندا شويىن قۇيۋشى، دومنا پەشىنىڭ كورىكشىسى قىزمەتىن اتقاردى. 1967 جىلى قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتى جانىنداعى جوعارى تەحنيكالىق وقۋ ورنىن بىتىرەدى، العاشقى قىزمەت جولى باستالادى.
1991 جىلى 1 - جەلتوقساندا جالپىحالىقتىق سايلاۋ ناتيجەسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلانادى.
قازىرگى ۋاقىتتا ەلباسىمىزدىڭ ءوزىنىڭ وتباسى بار. جۇبايى سارا الپىس قىزى حالىقارالىق «بوبەك» قورىن باسقارادى. ەلباسىمىزدىڭ ءۇش قىزى بار: داريعا، دينارا، ءاليا. 7 نەمەرەسى، 2 شوبەرەسى بار باقىتتى اتا.
(سلايد ارقىلى قىزمەت جىلدارى. وتباسىمەن، نەمەرەلەرىمەن تۇسكەن فوتولارى كورسەتىلەدى)
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 24 جىل ۋاقىت ءوتتى. وسى ۋاقىت ارالىعىنداعى پرەزيدەنت قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرگە توقتالساق:
- قازاقستان ورتالىق ازياداعى يادرولىق قارۋسىز مەملەكەت؛
- ۇران پايدالانۋ ءىسىن جەدەلدەتتى؛
- قازاقستان حالىقارالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە تىكەلەي قاتىساتىن، ءسوزى ءوتىمدى، بەدەلدى مەملەكەتكە اينالدى؛
- تمد كولەمىندە حالىقتار اسسامبلەياسىن قۇرعان مەملەكەت؛
- بۇكىل الەمدىك داعدارىستان قىسقا مەرزىمدە شىققان مەملەكەت - قازاقستان.
- ءبىزدىڭ ەلباسىمىز - بىلىمدىلىگىمەن، پاراساتتى ساياساتىمەن، تاجىريبەسىمەن بۇكىل ادامزاتتى بولاشاققا بەيبىت جولمەن شاقىرعان ۇلكەن تۇلعا.
- ولاي بولسا بالالار ەلباسىمىزدى ءبىز تاعى دا قانداي قىرىنان تانيمىز؟
وقۋشىلار:
- ول: ءانۇراننىڭ اۆتورى
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
- جوعارعى سوت كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى
- ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس قولباسشىسى
- دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى
- ەقىۇ ءتوراعاسى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
«تاسارال جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ» كمم
بالتىشيەۆا گاليا ارىنوۆنا
ەلباسى - ەل نامىسى، ەل تىرەگى /اشىق تاربيە ساعاتى/
8 سىنىپ
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ تۋىپ وسكەن جەرى، ءومىر جولى تۋرالى مالىمەت بەرۋ؛ ەلباسىنىڭ ەڭبەك جولىن ۇلگى - ونەگە ەتە وتىرىپ، ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، ازاماتتىققا باۋلۋ، حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىن، ەرلىگىن، جۇرگىزگەن ساياساتىن ۇلگى ەتۋ. تۋعان جەرگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛ ەل بولاشاعىن ويلايتىن، حالقى ءۇشىن ەڭبەك ەتەتىن، ۇلتتىق ساناسى، قۇقىقتىق مادەنيەتى قالىپتاسقان جاستاردى تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ كىتاپتارىنىڭ كورمەسى، ۆيدەوكورسەتىلىم، پرەزەنتاسيا، شارلار.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
1 - ءشى جەلتوقسان – قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى بولىپ ەلىمىزدە 4 ءشى جىل تويلانىپ وتىر.
- بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدا ادىلەتتىڭ اق جولىن تۋ ەتىپ ەلىنىڭ ەگەمەندىگىن ىنتىماقتى، تۇتاستىق، بىرلىكتى ويلاعان، ۇرپاقتىڭ سانالىعىنا ءمان بەرگەن، ار مەنەن نامىستى بيىك ۇستاعان، الەمدىك دەڭگەيدەگى ءىرى قوعام قايراتكەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆقا ارنالعان «ەلباسى – ەل نامىسى، ەل تىرەگى!» تاقىرىبىندا وتپەك.
قازاقستان دەيتىن مەنىڭ بار ەلىم.
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمىن!
بۇل دالانى انام جاسپەن سۋارعان،
بۇل دالادا اتام قولعا تۋ العان،
بۇل دالادا جىلاپ كەلىپ، ۋانعان
بۇل دالانى كورىپ العاش قۋانعان
بۇل دالادا وسكەن جاندا جوق ارمان!- دەي كەلە بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى
ەلباسىمىزدىڭ بالالىق شاعىنان الىنعان شاعىن كورىنىستەن باستاساق.
كورىنىس:
ەلباسىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى.
- شىنىمەن - اق شىرىلداعان نارەستە ءۇنىن ەستي الماي وتەمىز بە دەپ جۇرگەندە اناسى رايىمبەك بابانىڭ باسىنا بارىپ زيارات ەتىپ قايتقان ءتۇنى، تۇندە ءتۇس كورەدى. تۇسىندە بۋىرقانىپ، دوڭبەكشىپ جاتقان تەڭىزدى كورەدى. تەڭىزگە تۇسەدى سۋ اۋەلى بەلىنەن، كوكىرەگىنەن، سودان سوڭ موينىنان اسادى. ءبىر كەزدە باسى كورىنبەي كەتەدى، تۇنشىعامىن دەپ قورقادى، ءبىراق ءبىر عاجابى ەركىن تىنىستاپ كەلە جاتادى، اياعى تەڭىزدىڭ تۇبىنە ءبىر ءتيىپ، ءبىر تيمەيدى. كەلە جاتىپ سۋ تۇبىنەن مىلتىق تاۋىپ الادى، يىعىنا مىلتىقتى اسىنىپ الىپ، ارشىنداي باسىپ تەڭىزدى كەشىپ وتەدى.
- وسى ءتۇسىن اعايىندارىنا جورىتقاندا «اللا جار بولسىن، ءتۇسىڭ جاقسى ەكەن، قۇداي ۇل بەرەدى سەندەرگە» دەيدى. شىنىندا كوپ ۇزاماي اناسى بويىنا بالا بىتكەنىن سەزە باستايدى. ءسويتىپ 1940 جىلى 6 شىلدەدە الماتى وبلىسى، قاسكەلەڭ اۋدانى، شامالعان اۋىلىندا وسى ەلدىڭ بولاشاق كوشباسشىسى ومىرگە كەلەدى.
- نۇرلى عۇمىر نۇرلى مەكەننەن، جانارىنا نۇر تۇنعان بالالىقتان، ساناسىنا سىر تۇنعان دالا دانالىقتان باستاۋ الادى. ويىنمەن ەركەلەپ، ەڭبەكپەن ەسەيىپ، نامىسىن جىگەرىنە قايراپ، تاۋ وزەنىنە مالتىپ، قىران قيالمەن قياندارعا قالقىپ ءور مىنەزدى ەر مىنەزبەن اتاستىرىپ، جىگىت بولىپ تولىسادى. «باتىر بولار بالاڭدى بەتىنەن قاقپا، بەلىن بۋ» دەگەن قاعيدامەن قاعۋ كورمەي، ەركىن ءوسىپ، ەر جەتكەن بالا سۇلتان باتىر بابالاردىڭ باسقان ىزدەرىمەن بالالىقتىڭ بالداۋرەنىن وتكىزىپ، كونەلەردەن جەتكەن كوسەم سوزبەن سۋسىندادى.
كورىنىس: تاڭەرتەڭگى شايدىڭ كەزى
سۇلتان: جەڭەشە، مەن ءبىر كەرەمەت ءتۇس كوردىم.
اناسى: ول قانداي ءتۇس، بالام؟(ەلەڭ ەتە قالادى)
سۇلتان: مىنا الاكەلدىنىڭ جوتاسىنا ءبىر قاپ تۇز ارقالاپ شىعىپپىن. تۇزدى جوتاعا الىپ شىققانىم سول، اۋىل جاققا قاراسام مەنىڭ كلاسىم دا، مەكتەبىم دە، مەكتەپتەگى بالالار دا وسى شامالعان اۋىلىنىڭ ءبارى تومە -ە - ەن جاقتان كورىندى. سونى ءوزىم ارقالاپ شىعارعان تۇز تولى قاپتىڭ ۇستىنەن قاراپ وتىرىپ كوردىم.
اناسى: بالام سەن وتە ۇلكەن ادام بولادى ەكەنسىڭ، دارەجەڭ جوعارى بولادى ەكەن، تۇز دەگەن جاقسى نارسە اللا تىلەۋىڭدى بەرسىن بالام. مانسابىڭ جوعارى، ورەڭ تەرەڭ، نەسىبەڭ اسا مول، ەڭسەڭ بيىك بولادى ەكەن.
- اناسى بالاسىنا اق باتاسىن بەرىپتى.
ءمۇعالىم: مىنە اناسى مەن ۇلكەندەردىڭ جورىعان تۇستەرى ءدال كەلىپ، بۇگىندە از عانا ۋاقىت ىشىندە الەمدى اۋزىنا قاراتقان قازاق ەلىن باسقارىپ، اتاق - دارەجەسى كۇللى دۇنيەنى شارلاپ كەتتى.
تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءومىر جولى قيىن دا قايتالانباس كوپ قىرلى....
ەرتە ەسەيگەن سۇلتان مەكتەپتى بىتىرە سالىسىمەن قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىندا جۇمىس ىستەدى. ۇلكەن ومىرگە قادام باسقان نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى قاراعاندى مەتاللۋرگيا زاۋىتىندا شويىن قۇيۋشى، دومنا پەشىنىڭ كورىكشىسى قىزمەتىن اتقاردى. 1967 جىلى قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتى جانىنداعى جوعارى تەحنيكالىق وقۋ ورنىن بىتىرەدى، العاشقى قىزمەت جولى باستالادى.
1991 جىلى 1 - جەلتوقساندا جالپىحالىقتىق سايلاۋ ناتيجەسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلانادى.
قازىرگى ۋاقىتتا ەلباسىمىزدىڭ ءوزىنىڭ وتباسى بار. جۇبايى سارا الپىس قىزى حالىقارالىق «بوبەك» قورىن باسقارادى. ەلباسىمىزدىڭ ءۇش قىزى بار: داريعا، دينارا، ءاليا. 7 نەمەرەسى، 2 شوبەرەسى بار باقىتتى اتا.
(سلايد ارقىلى قىزمەت جىلدارى. وتباسىمەن، نەمەرەلەرىمەن تۇسكەن فوتولارى كورسەتىلەدى)
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 24 جىل ۋاقىت ءوتتى. وسى ۋاقىت ارالىعىنداعى پرەزيدەنت قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرگە توقتالساق:
- قازاقستان ورتالىق ازياداعى يادرولىق قارۋسىز مەملەكەت؛
- ۇران پايدالانۋ ءىسىن جەدەلدەتتى؛
- قازاقستان حالىقارالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە تىكەلەي قاتىساتىن، ءسوزى ءوتىمدى، بەدەلدى مەملەكەتكە اينالدى؛
- تمد كولەمىندە حالىقتار اسسامبلەياسىن قۇرعان مەملەكەت؛
- بۇكىل الەمدىك داعدارىستان قىسقا مەرزىمدە شىققان مەملەكەت - قازاقستان.
- ءبىزدىڭ ەلباسىمىز - بىلىمدىلىگىمەن، پاراساتتى ساياساتىمەن، تاجىريبەسىمەن بۇكىل ادامزاتتى بولاشاققا بەيبىت جولمەن شاقىرعان ۇلكەن تۇلعا.
- ولاي بولسا بالالار ەلباسىمىزدى ءبىز تاعى دا قانداي قىرىنان تانيمىز؟
وقۋشىلار:
- ول: ءانۇراننىڭ اۆتورى
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
- جوعارعى سوت كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى
- ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس قولباسشىسى
- دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى
- ەقىۇ ءتوراعاسى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
