ەڭبەك - ءبارىن جەڭبەك
قىزىلوردا قالاسى،
№112 ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بالعابايەۆا پەريزات مۇرات قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ەڭبەك - ءبارىن جەڭبەك»
ماقساتى: «ەڭبەك» ۇعىمىنىڭ ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى رەتىندەگى ماڭىزدىلىعىن اشۋ.
مىندەتتەرى:
- ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
- ەڭبەككە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
- ەڭبەك ەتۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
- ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
- تاتۋلىققا، دوستىققا، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، زاتتار.
ۇيىمداستىرۋ: سىنىپ ءۇش توپقا بولىنەدى، نازارلارى ساباققا اۋدارىلادى.
تىنىشتىق ءساتى: ءجاي عانا مۋزىكا اۋەنى تىڭدالادى
وقۋشىلاردان اۋەندى تىڭداۋ بارىسىندا نە اڭعارعانى سۇرالادى. (اققان سۋدىڭ، قۇستاردىڭ شيقىلداپ سالعان دىبىسى ت. ب.)
ءمۇعالىم ءسوزى: دۇرىس ايتاسىڭدار ياعني تابيعات قۇبىلىسى،
- ءبىر جىلدا نەشە مەزگىل بار؟
- ءقازىر قاي مەزگىل؟
- قىستان كەيىن قاي مەزگىل كەلەدى؟
بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا قوناق كەلىپتى، ول كىم ەكەنىن ءبىلىۋ ءۇشىن ەكى وقۋشىدان ءۇش توپتان شىعىپ قۇراستىرىپ شىعارۋ كەرەك.
كۇننىڭ سۋرەتى شىعادى. (كۇننىڭ سۋرەتى تاقتانىڭ جوعارى جاعىنا ىلىنەدى) بىزگە كۇن شۋاعىن شاشىپ، سىنىبىمىزدى نۇرعا بولەپ ءتۇر. بار ءومىرىمىز وسى كۇندەي جارقىراۋىنا مەن دە تىلەكتەسپىن.
ءبىزدىڭ ۇرانىمىز:
جابىرقاۋدى بىلمەيمىز،
جالقاۋلىقتى سۇيمەيمىز.
ءبىز تالاپتى جاس ۇلان،
ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: «ەڭبەكسىز ءومىر - سۇرەڭسىز» مىسال اڭگىمەنى سۇراۋ
3 توپتان ءۇش وقۋشىعا مازمۇنداتۋ.
سۇراقتار بويىنشا جۇمىس:
- سەندەرگە قاي پىشاق ۇنادى؟
- مىسالداعى قارا پىشاقتى قانداي ادامعا ۇقساتۋعا بولادى؟
- سارى پىشاقتى قانداي ادامعا ۇقساتۋعا بولادى؟
- «ەڭبەكسىز ءومىر - سۇرەڭسىز» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
وقۋشىلار ويى تىڭدالادى.
- ساحنالىق قويىلىم: قايدان كەلدىڭ باۋىرساق؟ باستارىنا قويىلىم كەيىپكەرلەرىن كيىپ وينايدى. (اۆتور، قۋىرشاق، باۋىرساق)
- داپتەرمەن جۇمىس: ۇيدەن جازىپ كەلگەن «ەڭبەك – باقىت باستاۋى» تاقىرىبىنداعى اڭگىمەلەرىن وقىتۋ.
- سەرگىتۋ ءساتى: ولەڭى وقىلادى (قيمىلمەن وقۋشىلار كورسەتۋ ارقىلى )
ەڭبەك
قىرعا شىقساڭ، ورلەپ،
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك.
كەستە تىكسەڭ، زەرلەپ،
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك
ساباعىڭا جوندەپ
ازىرلەنسەڭ – ەڭبەك.
قيىندىقتىڭ ءبارىن
ەڭبەك قانا جەڭبەك
- كۇننىڭ اكەلگەن تاپسىرماسىن ورىندايىق (جاقسىلاردىڭ جاقسىسى) تاقىرىبى شىعادى
- جاڭا تاقىرىپ «جاقسىلاردىڭ جاقسىسى» اڭىز وقىلادى
باياعىدا ءبىر ادام ءوزى جالعىز قىزىمەن بىرنەشە بولمەلى جارىق، بيىك، وتە اسەم ۇيدە تۇرىپتى. ءۇيدىڭ اينالاسى باۋ - باقشا ەكەن. ءبىر كۇنى ونىڭ كىشكەنتاي قىزى باقشانى، بارلىق بولمەلەردى ارالايدى.
كىرمەگەن جالعىز عانا بولمە قالىپتى. ول ىلعي جابىق تۇرادى ەكەن.
سوندا اكەسىنە قىز:
- اكە، ماعان جابىق تۇرعان بولمەگە كىرۋگە رۇقسات ەتىڭىز. وسى بولمە باسقا بولمەلەرگە قاراعاندا جاقسى عوي دەپ ويلايمىن، - دەدى.
- ونىڭ دۇرىس، قىزىم. جاقسىلاردىڭ ەڭ جاقسىسى سوندا. ءبىراق سەن ءالى جاسسىڭ، وسكەندە بۇل بولمەنى ساعان بەرەمىن. سەن وعان ءومىر بويى ريزا بولاسىڭ، - دەپ جاۋاپ قايتاردى اكەسى.
اي وتەدى، جىل وتەدى، قىز ەسەيىپ بوي جەتەدى. اكەسى قىزىنا جابىق بولمەنىڭ كىلتىن ۇسىنادى. قىزدىڭ قۋانىشى قوينىنا سىيماي، جۇگىرىپ كەلىپ، ەسىكتى اشىپ جىبەرگەندە، ول تەك ۇرشىق پەن ورمەك جانە كىتاپتى كورەدى. قىز اكەسىنە كەلىپ، كوز جاسىن بۇلاپ تۇرىپ:
- اكە، سەن جابىق بولمەدە «جاقسىلاردىڭ جاقسىسى بار» دەگەن ەدىڭ. مەن ودان ۇرشىق، ورمەك، كىتاپتان باسقا ەش نارسە تاپپادىم، - دەيدى.
- مىنە، جاقسىلاردىڭ جاقسىسى دەگەن وسىلار، قىزىم!
سۇراق: - نەلىكتەن اكەسى ۇرشىق، ورمەك، كىتاپتى جاقسىلاردىڭ جاقسىسى دەيدى؟
وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى.
- ءارى قاراي اڭىزدى جالعاستىرۋ
- ۇرشىق پەن ورمەك بولسا ەڭبەگىڭ جانادى. ال كىتاپ وقىساڭ، ءبىلىمىڭ ارتادى. جارىق دۇنيەدە بۇلاردان جاقسى نارسە جوق. دۇنيەدەگى مۇلىكتىڭ ءبارى ەڭبەكپەن، بىلىممەن تابىلادى، - دەپ ءتۇسىندىردى اكەسى.
- سوزدىك جۇمىسى:
ۇرشىق - شۇيكەلەپ ءجۇن يىرۋگە ارنالعان جەڭىل قۇرال.
ورمەك - توقۋعا ارنالعان قۇرال.
- تۇسىنگەندەرىن ءبىلۋ ماقساتىندا سۇراقتار بەرۋ:
*نەلىكتەن اكەسى ۇرشىق، كىتاپ، ورمەكتى «جاقسىلاردىڭ جاقسىسى» دەيدى؟
*دۇنيەدەگىنىڭ ءبارى ەڭبەكپەن تابىلادى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- توپتىق قورعاۋ: 3 توپقا ۇرشىق، ورمەك، كىتاپ سۋرەتتەرى بار پاراق بەرىلەدى. سول بويىنشا توپپەن بىرلەسە وتىرىپ، ءبىر وقۋشى پايداسى تۋرالى ايتادى.
- توپپەن جۇمىس: (ولەڭ جولدارىنىڭ ماعىناسىن اشۋ)
1 - توپقا سالاق بولساڭ جاسىڭنان،
شىبىن كەتپەس قاسىڭنان.
2 - توپقا
تازا بولساڭ جاسىڭنان،
سابىن كەتپەس قاسىڭنان.
3 - توپقا
جالقاۋ بولساڭ جاسىڭنان،
ۇيقى قالماس قاسىڭنان.
ەڭبەك سۇيسەڭ، تابىلار،
بار جاقسىلىق باسىڭنان.
داپتەرمەن جۇمىس
ءمۇعالىم بالالارعا داپتەر بەتىنە بەرىلگەن سۋرەتتەردى پايدالانىپ، سويلەمدى تاقتادان وقۋعا تاپسىرما بەرەدى.
اشىق.
بالالار اۋلاسىنا باردى.
قولدارىندا كۇرەكتەرى بار.
ولار باقشاعا وتىرعىزۋ ءۇشىن جينالدى.
ەرباقىت پەن ەرلان – پەن جەر قازدى.
ەركىنبەك پەن دارحان تىرمامەن تىرمالادى. بالالار گۇلدەردىڭ ءدانىن سەۋىپ شىقتى. اسەل، اياۋلىم، اقبوتا شەلەكپەن سۋ قۇيدى. بالالار جازداي ەڭبەكتەندى. كۇزدە ءوز ەڭبەكتەرىن كورىپ قۋاندى.
قورىتىندى:
ەڭبەك – ادامنىڭ وزىنە، ومىرىنە جانە قوعامعا پايدا كەلتىرەتىن ءىس - ارەكەتى. ەڭبەك ارقىلى ادام ءوز ارمانى مەن ماقساتىنا جەتىپ، قۋانىشقا، باقىتقا بولەنەدى.
ءان ورىندالادى
بولايىقشى وسىنداي
جاقسى بالا ەڭبەكشىل
ەر ازامات بولادى.
قيىندىقتى جەڭىپ كىل،
قۇشاعى گۇلگە تولادى.
ەڭبەكشىل وسىنداي،
بولايىقشى دوسىم - اي.
تازا بالا مۇنتازداي،
سۇيسىنەدى قاراعان،
ۇقىپتى دەپ بول قانداي،
جاقسى كورەر بار ادام.
- رەفلەكسيا
• بۇگىنگى ساباقتا نە ۇنادى؟
• نە قيىن بولدى؟
• ءار توپتىڭ باسبارماق ارقىلى ءبىر - بىرىنە باعاسى
№112 ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بالعابايەۆا پەريزات مۇرات قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ەڭبەك - ءبارىن جەڭبەك»
ماقساتى: «ەڭبەك» ۇعىمىنىڭ ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى رەتىندەگى ماڭىزدىلىعىن اشۋ.
مىندەتتەرى:
- ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
- ەڭبەككە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
- ەڭبەك ەتۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
- ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
- تاتۋلىققا، دوستىققا، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، زاتتار.
ۇيىمداستىرۋ: سىنىپ ءۇش توپقا بولىنەدى، نازارلارى ساباققا اۋدارىلادى.
تىنىشتىق ءساتى: ءجاي عانا مۋزىكا اۋەنى تىڭدالادى
وقۋشىلاردان اۋەندى تىڭداۋ بارىسىندا نە اڭعارعانى سۇرالادى. (اققان سۋدىڭ، قۇستاردىڭ شيقىلداپ سالعان دىبىسى ت. ب.)
ءمۇعالىم ءسوزى: دۇرىس ايتاسىڭدار ياعني تابيعات قۇبىلىسى،
- ءبىر جىلدا نەشە مەزگىل بار؟
- ءقازىر قاي مەزگىل؟
- قىستان كەيىن قاي مەزگىل كەلەدى؟
بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا قوناق كەلىپتى، ول كىم ەكەنىن ءبىلىۋ ءۇشىن ەكى وقۋشىدان ءۇش توپتان شىعىپ قۇراستىرىپ شىعارۋ كەرەك.
كۇننىڭ سۋرەتى شىعادى. (كۇننىڭ سۋرەتى تاقتانىڭ جوعارى جاعىنا ىلىنەدى) بىزگە كۇن شۋاعىن شاشىپ، سىنىبىمىزدى نۇرعا بولەپ ءتۇر. بار ءومىرىمىز وسى كۇندەي جارقىراۋىنا مەن دە تىلەكتەسپىن.
ءبىزدىڭ ۇرانىمىز:
جابىرقاۋدى بىلمەيمىز،
جالقاۋلىقتى سۇيمەيمىز.
ءبىز تالاپتى جاس ۇلان،
ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: «ەڭبەكسىز ءومىر - سۇرەڭسىز» مىسال اڭگىمەنى سۇراۋ
3 توپتان ءۇش وقۋشىعا مازمۇنداتۋ.
سۇراقتار بويىنشا جۇمىس:
- سەندەرگە قاي پىشاق ۇنادى؟
- مىسالداعى قارا پىشاقتى قانداي ادامعا ۇقساتۋعا بولادى؟
- سارى پىشاقتى قانداي ادامعا ۇقساتۋعا بولادى؟
- «ەڭبەكسىز ءومىر - سۇرەڭسىز» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
وقۋشىلار ويى تىڭدالادى.
- ساحنالىق قويىلىم: قايدان كەلدىڭ باۋىرساق؟ باستارىنا قويىلىم كەيىپكەرلەرىن كيىپ وينايدى. (اۆتور، قۋىرشاق، باۋىرساق)
- داپتەرمەن جۇمىس: ۇيدەن جازىپ كەلگەن «ەڭبەك – باقىت باستاۋى» تاقىرىبىنداعى اڭگىمەلەرىن وقىتۋ.
- سەرگىتۋ ءساتى: ولەڭى وقىلادى (قيمىلمەن وقۋشىلار كورسەتۋ ارقىلى )
ەڭبەك
قىرعا شىقساڭ، ورلەپ،
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك.
كەستە تىكسەڭ، زەرلەپ،
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك
ساباعىڭا جوندەپ
ازىرلەنسەڭ – ەڭبەك.
قيىندىقتىڭ ءبارىن
ەڭبەك قانا جەڭبەك
- كۇننىڭ اكەلگەن تاپسىرماسىن ورىندايىق (جاقسىلاردىڭ جاقسىسى) تاقىرىبى شىعادى
- جاڭا تاقىرىپ «جاقسىلاردىڭ جاقسىسى» اڭىز وقىلادى
باياعىدا ءبىر ادام ءوزى جالعىز قىزىمەن بىرنەشە بولمەلى جارىق، بيىك، وتە اسەم ۇيدە تۇرىپتى. ءۇيدىڭ اينالاسى باۋ - باقشا ەكەن. ءبىر كۇنى ونىڭ كىشكەنتاي قىزى باقشانى، بارلىق بولمەلەردى ارالايدى.
كىرمەگەن جالعىز عانا بولمە قالىپتى. ول ىلعي جابىق تۇرادى ەكەن.
سوندا اكەسىنە قىز:
- اكە، ماعان جابىق تۇرعان بولمەگە كىرۋگە رۇقسات ەتىڭىز. وسى بولمە باسقا بولمەلەرگە قاراعاندا جاقسى عوي دەپ ويلايمىن، - دەدى.
- ونىڭ دۇرىس، قىزىم. جاقسىلاردىڭ ەڭ جاقسىسى سوندا. ءبىراق سەن ءالى جاسسىڭ، وسكەندە بۇل بولمەنى ساعان بەرەمىن. سەن وعان ءومىر بويى ريزا بولاسىڭ، - دەپ جاۋاپ قايتاردى اكەسى.
اي وتەدى، جىل وتەدى، قىز ەسەيىپ بوي جەتەدى. اكەسى قىزىنا جابىق بولمەنىڭ كىلتىن ۇسىنادى. قىزدىڭ قۋانىشى قوينىنا سىيماي، جۇگىرىپ كەلىپ، ەسىكتى اشىپ جىبەرگەندە، ول تەك ۇرشىق پەن ورمەك جانە كىتاپتى كورەدى. قىز اكەسىنە كەلىپ، كوز جاسىن بۇلاپ تۇرىپ:
- اكە، سەن جابىق بولمەدە «جاقسىلاردىڭ جاقسىسى بار» دەگەن ەدىڭ. مەن ودان ۇرشىق، ورمەك، كىتاپتان باسقا ەش نارسە تاپپادىم، - دەيدى.
- مىنە، جاقسىلاردىڭ جاقسىسى دەگەن وسىلار، قىزىم!
سۇراق: - نەلىكتەن اكەسى ۇرشىق، ورمەك، كىتاپتى جاقسىلاردىڭ جاقسىسى دەيدى؟
وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى.
- ءارى قاراي اڭىزدى جالعاستىرۋ
- ۇرشىق پەن ورمەك بولسا ەڭبەگىڭ جانادى. ال كىتاپ وقىساڭ، ءبىلىمىڭ ارتادى. جارىق دۇنيەدە بۇلاردان جاقسى نارسە جوق. دۇنيەدەگى مۇلىكتىڭ ءبارى ەڭبەكپەن، بىلىممەن تابىلادى، - دەپ ءتۇسىندىردى اكەسى.
- سوزدىك جۇمىسى:
ۇرشىق - شۇيكەلەپ ءجۇن يىرۋگە ارنالعان جەڭىل قۇرال.
ورمەك - توقۋعا ارنالعان قۇرال.
- تۇسىنگەندەرىن ءبىلۋ ماقساتىندا سۇراقتار بەرۋ:
*نەلىكتەن اكەسى ۇرشىق، كىتاپ، ورمەكتى «جاقسىلاردىڭ جاقسىسى» دەيدى؟
*دۇنيەدەگىنىڭ ءبارى ەڭبەكپەن تابىلادى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- توپتىق قورعاۋ: 3 توپقا ۇرشىق، ورمەك، كىتاپ سۋرەتتەرى بار پاراق بەرىلەدى. سول بويىنشا توپپەن بىرلەسە وتىرىپ، ءبىر وقۋشى پايداسى تۋرالى ايتادى.
- توپپەن جۇمىس: (ولەڭ جولدارىنىڭ ماعىناسىن اشۋ)
1 - توپقا سالاق بولساڭ جاسىڭنان،
شىبىن كەتپەس قاسىڭنان.
2 - توپقا
تازا بولساڭ جاسىڭنان،
سابىن كەتپەس قاسىڭنان.
3 - توپقا
جالقاۋ بولساڭ جاسىڭنان،
ۇيقى قالماس قاسىڭنان.
ەڭبەك سۇيسەڭ، تابىلار،
بار جاقسىلىق باسىڭنان.
داپتەرمەن جۇمىس
ءمۇعالىم بالالارعا داپتەر بەتىنە بەرىلگەن سۋرەتتەردى پايدالانىپ، سويلەمدى تاقتادان وقۋعا تاپسىرما بەرەدى.
اشىق.
بالالار اۋلاسىنا باردى.
قولدارىندا كۇرەكتەرى بار.
ولار باقشاعا وتىرعىزۋ ءۇشىن جينالدى.
ەرباقىت پەن ەرلان – پەن جەر قازدى.
ەركىنبەك پەن دارحان تىرمامەن تىرمالادى. بالالار گۇلدەردىڭ ءدانىن سەۋىپ شىقتى. اسەل، اياۋلىم، اقبوتا شەلەكپەن سۋ قۇيدى. بالالار جازداي ەڭبەكتەندى. كۇزدە ءوز ەڭبەكتەرىن كورىپ قۋاندى.
قورىتىندى:
ەڭبەك – ادامنىڭ وزىنە، ومىرىنە جانە قوعامعا پايدا كەلتىرەتىن ءىس - ارەكەتى. ەڭبەك ارقىلى ادام ءوز ارمانى مەن ماقساتىنا جەتىپ، قۋانىشقا، باقىتقا بولەنەدى.
ءان ورىندالادى
بولايىقشى وسىنداي
جاقسى بالا ەڭبەكشىل
ەر ازامات بولادى.
قيىندىقتى جەڭىپ كىل،
قۇشاعى گۇلگە تولادى.
ەڭبەكشىل وسىنداي،
بولايىقشى دوسىم - اي.
تازا بالا مۇنتازداي،
سۇيسىنەدى قاراعان،
ۇقىپتى دەپ بول قانداي،
جاقسى كورەر بار ادام.
- رەفلەكسيا
• بۇگىنگى ساباقتا نە ۇنادى؟
• نە قيىن بولدى؟
• ءار توپتىڭ باسبارماق ارقىلى ءبىر - بىرىنە باعاسى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ەلەكتر ءورىسى جانە ونىڭ كەرنەۋلىگى. ءورىستىڭ كۇشتىك سيپاتتاماسى
