سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 اپتا بۇرىن)
ەرلىك ونەگەسى - جاستاردى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ قۇرالى
ەرلىك ونەگەسى - جاستاردى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ قۇرالى
قازاقستان تاۋەلسىزدىك الىپ، ءوز ەڭسەسىن كوتەرگەلى بەرى 20 جىلدان استام ۋاقىت بولدى. 20 جىل بىرەۋگە از، بىرەۋگە كوپ. ول جىلى دۇنيەگە كەلگەن سابيلەر بۇگىنگى كۇندە 20 جاسقا شىققان، ەلدىڭ ەرتەگىن ويلار ازاماتتار بولدى. وسى تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭايلىقپەن كەلمەگەنىن بۇكىل ادامزات بىلەدى. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا ۇشىراعاندا دا، رەسەيدىڭ قاراماعىنا ىلىككەندە دە، بۇكىل دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن II دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە دە، توقىراۋ جىلدارىنا تاپ كەلگەندە دە قازاق ەلى ەشقاشان ەڭسەسىن ءتۇسىرىپ، جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتكەن ەمەس. ونىڭ بىردەن ءبىر سەبەبى – قازاقتىڭ كيەلى توپىراعىندا انادان تۋعان الىپتاردىڭ ءوز ۇلتى ءۇشىن، قازاقستاننىڭ ءوز الدىنا بولەك مەملەكەت بولۋى ءۇشىن جان پيدا بولۋى ەدى. مۇنداي نامىس وتى كەۋدەسىن ورتەگەن ازاماتتار قازاقتا از ەمەس. ولاردى ەلى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس، ۇمىتپايدى دا.

قازاقستان تاريحى وتە ەرتەدەن باستالادى. بۇگىندە اڭىزعا اينالعان باتىرلار جىرىنىڭ كەيىپكەرلەرى قوبىلاندى باتىر، الپامىس باتىر، قامبار باتىرلار قازاقتىڭ ءور رۋحتى، جىگەرلى ۇلت بولعانىن ايعاقتاي تۇسەدى. ولاردىڭ ەلى ءۇشىن جاۋعا قارسى جالعىز شابۋى دا ەلىن سۇيگەندىكتەن دەپ كىم ايتپايدى؟! ودان بەرمەن قازاقستاننىڭ رەسەي قاراماعىنا كىرىپ، قازاق اۆتونوميالى رەسپۋبليكاسى بولعان كەزىندە دە، بۇل اتاۋعا، بۇل قۇلدىققا كەلىسپەي قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قۇرىپ، ايداي الەمگە ءماشھۇر ەتۋگە ۇمتىلعان ا. بايتۇرسىنوۆ، م. جۇمابايەۆ، س. سەيفۋلليندەردى ءوز ۇلتىن سۇيمەگەن دەپ كىم ايتا الار؟ رەسەي ساياساتىنىڭ قاتۋ قاباعىنا ءىلىنىپ، «حالىق جاۋى» اتاعىن ارقالاعان اتپال ازاماتتار جاستايىنان وققا ۇشتى. الايدا، كوزدەن كەتسە دە، كوڭىلدەن كەتپەگەن سول ءبىر جىلدار ءالى كۇنگە قازاق حالقىنىڭ ەسىندە، سول جاۋجۇرەك اقىنداردىڭ وتتى ولەڭدەرى تالاي «ۇيىقتاپ جاتقان قازاقتاردى وياتتى»، انالار ماعجاننىڭ بەسىك جىرىمەن سابيلەرىن ۇيقىعا جاتقىزدى. جاستار ساكەننىڭ جىرلارىمەن ماحابباتتىڭ قۇدىرەتىن سەزىندى.

قازاق حالقىنىڭ ەرلىك جىگەرىن كورسەتكەن تاعى ءبىر وقيعا – بۇل II – دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ەدى. سوعىس قازاقستان جەرىندە بولماسا دا، ءبىزدىڭ جەرلەستەرىمىز شايقاستا ەرلىكپەن كوزگە ءتۇسىپ، باتىر اتاندى. 4 جىل بويى دۇنيەنى قان قاقساتقان فاشيستەر پاتشاسى گيتلەردىڭ سۇمدىق ساياساتىنا جۇرەگىمەن، قانىمەن، رۋحىمەن قارسى تۇرا بىلگەن قازاق حالقى بۇل جىلدارى دا بەرىسپەي ولىسكەن ەمەس. وتتى جىلداردا قاسىق حانىمەن سوعىسقان اتالارىمىزدىڭ ەرلىگى ەشقاشان ەل ەسىنەن كەتپەيدى. ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان اتا – اجەلەرىمىزدىڭ ەرلىگى كەيىنگى ۇرپاققا ۇلگى – ونەگە بولارلىقتاي. رەيحستاگ باسىنا العاش تۋ تىككەن راحىمجان قوشقاربايەۆتىڭ ەرلىگىن قاي قازاق ۇمىتىپ، ەسىنەن شىعارا الادى. ولاردىڭ بۇل ىستەرى قازىرگى ۇرپاقتىڭ ەڭسەسىن كورسەتىپ، پاتريوتتىق رۋحقا تاربيەلەۋدىڭ باستى سەبەبى.

بۇگىنگى جاس ۇرپاققا سوعىستىڭ ادامزات تاريحىنداعى ورنىن، ءبىزدىڭ حالقىمىزعا تۇسىرگەن قيىندىلىقتارىن ايتا كەلىپ، قان مايداندا ەرلىك كورسەتكەن قازاق قىزدارىنىڭ قاھارماندىعىن ۇعىندىرۋ ەلجاندىلىق سەزىمدى قوزعايدى. شىعىس حالقىنىڭ ىشىندە قازاق قىزدارى قاي زاماندا دا ەر – ازاماتتارمەن بىرگە جويقىن سوعىستارعا قاتىستى. ەر نامىسىنان كەم تۇسپەيتىن نامىستى، باتىر قىزدار ىشىندە ءاليا مەن مانشۇكتىڭ شوقتىعى بيىك. ءاليا مەن مانشۇكتى ارداقتاۋ – ءيىسى قازاقتى ارداقتاۋ. ءاليا مەن مانشۇك نامىسى – تاۋەلسىزدىك رۋحىنىڭ تۇعىرى.

بەلگىلى قازاق اقىنى م. حاكىمجان قىزى «مانشۇك» اتتى شىعارماسىن دۇنيەگە كەلتىردى. ءاليا مەن مانشۇككە «XX عاسىر ارۋلارى» دەگەن اتاق بەرىلدى. سونىمەن قاتار سوعىس دالاسىندا جاۋ ۇشاقتارى مەن تانكىلەرىن جويىپ، اسپاندى جاۋ قولىنان تازارتقان حيۋاز دوسپانوۆانىڭ دا ەرلىگى ماقتاۋعا، ۇرپاققا، جاستارعا ۇلگى ەتۋگە تۇرارلىق. سولاردىڭ ەسىمىن جاس ۇرپاق ەسىندە ماڭگى قالدىرۋ – بارشامىزدىڭ ازاماتتىق بورىشىمىز. باتىس مايداندا، ستالينگراد تۇبىندە، ماسكەۋدى قورعاۋدا ايرىقشا باتىرلىق پەن باتىلدىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن قازاقستاندىقتاردىڭ شايقاستا جان اياماي كۇرەسكەنىن ءبىلۋ – جاس ۇرپاققا مىندەت. حالقىمىز وتان ءۇشىن وت كەشىپ، ەلدىك پەن ەرلىك سىنعا تۇسكەن ساتتە قاس قاقپاي ومىرلەرىن قۇربان ەتكەن باتىر ۇل – قىزدارىن قادىرلەپ، قاستەر تۇتادى.

ەل تاۋەلسىزدىگى تاقىرىبى، وتان قورعاۋدىڭ وشپەس ونەگەسى – اڭىز اتامىز باۋىرجان مومىش ۇلى شىعارماشىلىعىنىڭ التىن ارقاۋى. ەل – جەردى كوزدىڭ قاراشىعىنداي قورعاۋ، وتانعا دەگەن پارىز – قارىزدى ادال اتقارۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ دە باستى تالابى. بۇل باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ادامي بولمىسىمەن بىرگە ادەبيەتكە ادالدىعىن، وي – ءسوز جۇيەسىن كيە تۇتقانىن، ار مەن ۇرپاق الدىنداعى اماناتىن دا تانىتادى.

ءار حالىقتىڭ تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىرعان، اڭىز رەتىندە ايتىلىپ جۇرەتىن، ۇرپاقتان – ۇرپاققا تانىلعان، ءومىرى مەن ۇلگى ونەگە – بولاتىن ابزال ادامدار بولعان جانە بولا بەرمەك. دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرىپ، قازاق ەلىنىڭ بوستاندىق تۋىن كوتەرگەن ەرلەرىمىز ماڭگى ەستە قالارى ءسوزسىز. سول ءبىر 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىندا قازاقتىڭ قازاقتىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەل بولىپ، اتا – بابادان امانات بولىپ قالعان ءوز جەرىمىزدى ءوزىمىز باسقارۋىمىز ءۇشىن قان توگىپ، جازىقسىز جازالانعان، كەۋدەسىنە قازاق دەگەن ۇلتتىڭ نامىسى اتا قانىمەن، انا سۇتىمەن كەلگەن قىرشىن جاستار قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن الامىز دەپ قاسىق قانىن قيعان جوق پا ەدى.؟! سول كۇندەر ءقازىر الىستاپ كەتكەنىمەن، وتتى جىلداردىڭ جارىقشاعى قالعان جۇرەكتەر ءالى دە بار ارامىزدا. تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋىمىزدىڭ بىردەن – ءبىر سەبەبى بولعان – جەلتوقسان وقيعاسى. تەك سول جىلداردىڭ تاقسىرەتىن تارتپاي، بەيبىت كۇندە ومىرگە كەلگەن جاستار سول جىلداردى باعالاي بىلسە يگى.

قازاق جاستارى ەل باسىنا كۇن تۇسكەندە ەتىگىمەن سۋ كەشكەن ازاماتتاردىڭ ەرلىگىمەن تانىسىپ، ولاردى ءوز يدەالدارىنا اينالدىرسا قۇبا – قۇپ. ءبىراق، ولاردىڭ مىنانداي جاھاندانۋ زامانىندا وزگە ەلدەرگە ەلىكتەپ، ۇلتتىق سانا مەن تىلدەن الىستاپ بارا جاتقانى سولار ءۇشىن كەزىندە شىبىن جانىن قيۋعا دايار تۇرعان ناۋبەت جىلداردىڭ كۋاگەرلەرىنە ۇلكەنى سوققى ەكەنى ءمالىم.
قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىن ايقىندايتىن، ونى تۇراقتى دامۋ دەڭگەيىنە كوتەرەتىن بىردەن ءبىر قۇندىلىق – ول جاسوسپىرىمدەردى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋ.

پاتريوتيزم – ول ءاربىر ازاماتتىڭ بويىندا تۋا بىتكەن سەزىم ەمەس. پاتريوتيزم ول وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، ءوز حالقىنا بەرىلگەندىك، ونىڭ مۇددەسى ءۇشىن كەز كەلگەن قۇرباندىق پەن ەرلىك جاساۋعا دايىن تۇرۋشىلىق. تۋعان حالقىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا كوز جىبەرسەك وتانسۇيگىشتىكتىڭ كەرەمەت ۇلگىلەرىن كورەمىز. بۇگىنگى كۇنى ەگەمەن ەل بولىپ، قازاق دەگەن ۇلت بولىپ ساقتالىپ قالۋىمىزدىڭ ءوزى اتا – بابالارىمىزدىڭ تەڭدەسى جوق ەرلىگىنىڭ ارقاسى.

ءارقاشاندا وتانىن سۇيەتىن، ەلىن جاۋدان قورعاۋ ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا ايانباي شايقاسقان، قوبىلاندى، قامبار، ەر تارعىن، الپامىس تۇلعالارى، اقىن – جىراۋلاردىڭ، كوسەم – بيلەردىڭ تاتۋلىققا، ادامگەرشىلىككە، ەلىن سۇيۋگە شاقىرعان ولەڭ – جىرلارى، شەشەندىك سوزدەرى جاس جەتكىنشەكتەر بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى قالىپتاستىرۋدا ۇلكەن رول اتقارادى. ءپاتريوتيزمنىڭ دىتتەگەنى – وتاندى قاستەرلەۋ مەن ارداقتاۋعا تاربيەلەۋ

باۋىرجان مەن راحىمجاننىڭ، مانشۇك پەن ءاليانىڭ، قايرات پەن ءلاززاتتىڭ ەرلىكتەرىن بۇگىنگى جاس ۇرپاققا ۇلگى – ونەگە قىلۋ، جاستاردى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ ءاربىر ءمۇعالىمنىڭ، اتا – انانىڭ مىندەتى دەپ بىلەمىن. جاس جەتكىنشەكتەردى وتانىمىزدىڭ بايلىعىمەن، تىلىمەن، دىنىمەن، باتىر تۇلعالارىمەن اتا – انانىڭ وتباسىندا، ءمۇعالىمنىڭ مەكتەپتە تانىستىرىپ، پاتريوتيزمگە جاستايىنان تاربيەلەگەندە عانا قازاقستاننىڭ «ۇلتىم» دەپ جۇرەگى سوعاتىن، «وتانىم» دەپ ءومىر سۇرەتىن جاستارىن تاربيەلەي الامىز.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما