ەسەك تەرىسى
ەرتە زاماندا ءبىر وتە باي ءارى قۋاتتى پاتشا ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ بايلىعى، جيعان التىن كۇمىسىنىڭ كوپتىگى سونشاما، مۇنشاما قازىنا ەشبىر پاتشانىڭ ءتىپتى تۇسىنە دە كىرمەگەن ەكەن. پاتشا ءوزىنىڭ حانىمىمەن ءتاتۋ-تاتتى عۇمىر كەشىپتى. تەك قانا وزدەرىنەن تۋعان بالالارى بولماعانىنا كەيدە قاتتى وكىنىش ءبىلدىرىپ، بالا اسىراپ الساق دەپ ارمانداپتى. ءبىر كۇنى بۇل ءىستىڭ ورايى كەلىپتى: وزدەرىنىڭ دوسى، كورشى ەلدىڭ پاتشاسى قايتىس بولىپ، كىشكەنتاي قىزى جەتىم قالادى. پاتشا مەن حانىم جەتىم قالعان حانشايىمدى ءوز سارايلارىنا الىپ كەلىپ، اسىراپ الادى.
كىشكەنتاي قىز كۇن سايىن گۇلدەي جايناپ ءوسىپ، ايداي سۇلۋ ارۋ بولىپ بويجەتىپتى. وزدەرىنەن تۋماسا دا، اسىراپ باققان قىزدارىنىڭ مۇنداي كورىكتى ارۋ بولىپ وسكەنىنە پاتشا مەن حانىمى كەرەمەت قۋانىپ، ريزا بولىپ ءجۇرىپتى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە حانىم اۋىر ناۋقاسقا ۇشىراپتى. پاتشا كۇننەن كۇنگە ءحالى ناشارلاپ بارا جاتقان ايەلىنىڭ جانىندا بولادى. بۇل اۋرۋدان ەندى جازىلمايتىنىن بىلگەن حانىم اقىرى ءبىر كۇنى پاتشاعا ءالسىز داۋىسپەن بىلاي دەپتى.:
— مەنىڭ اجالىم تايادى. ومىردەن وتەر الدىندا سەنەن ءبىر نارسەنى ءوتىنىپ تاپسىرايىن. مەن ولگەن سوڭ قايتا ۇيلەنسەڭ، ول الاتىن ايەلىڭ مەنەن دە سۇلۋ، ءارى اقىلدى بولاتىن بولسىن!
پاتشا بۇل ءسوزدى ەستىگەندە وكىرىپ جىلايدى دا، ايەلىنە ۋادە بەرەدى. ايەلى كەشىكپەي قايتىس بولادى. حانىمدى جەرلەگەن سوڭ پاتشا قايعىدان قۇسالانىپ، ەشتەڭەگە زاۋقى سوقپاي جاتا-جاتا قارتايىپ كەتەدى.
اقىرى ءبىر كۇنى قايعىدان ەزىلىپ جاتقان پاتشاعا ۋازىرلەرى كىرىپ كەلىپ، بۇدان ءارى قايعىرىپ جاتۋدىڭ ءمانىسى جوقتىعىن ايتۋمەن بولادى. ءسويتىپ پاتشاعا ۇيلەنۋگە كەڭەس بەرەدى.
پاتشا بولسا ولاردى تىڭداعىسى دا كەلمەيدى . الايدا ۋازىرلەرى قۇلاعىنا مازا بەرمەگەن سوڭ پاتشا ولارعا بىلاي دەيدى:
— مەن مارقۇم حانىمىما وزىنەن كورىكتى دە سىمباتتى ايەل بولسا عانا الامىن دەپ ۋادە بەرگەن ەدىم. ءبىراق بۇل ومىردە ونداي جاندى ءالى كەزدەستىرە المادىم. سوندىقتان دا مەن ۇيلەنبەيمىن! — دەيدى.
ۋازىرلەر پاتشانىڭ ءسال دە بولسا بەتى بەرى قاراعانىن پايدالانىپ، بۇدان بىلاي وعان نەبىر سۇلۋلاردىڭ پورترەتتەرىن اكەلىپ كورسەتە باستايدى. ءبىرى بولماسا ءبىرى پاتشاعا ۇناپ قالا ما دەگەن ويلارى ەش ورىندالماپتى.
اقىرى، ءبىر كۇنى باس ءۋازىر پاتشاعا بىلاي دەپ ايتۋعا ءماجبۇر بولىپتى:
— مارتەبەلى تاقسىر، ءسىزدىڭ تاربيەڭىزدەگى حانشايىم سونداي سۇلۋ، ءارى اقىلدى عوي، سىزگە سودان ارتىق ايەل بولاتىن ادامدى تاپپايسىز! ونىڭ كوركى دە مارقۇم حانىمنان ەش كەم ەمەس!
پاتشا بۇل سوزگە ۇزاق ويلانادى، اقىرى جاس حانشايىمعا ۇيلەنۋگە كەلىسىپ، وعان وزىنە ايەل بولۋعا ۇسىنىس جاساپتى. سارايداعىلاردىڭ ءبارى بۇل شەشىمگە ريزا. تەك بويجەتكەن كارى پاتشاعا تۇرمىسقا شىقۋدى قالامايدى. پاتشا بولسا مۇنى تىڭداعىسى دا كەلمەيدى. تەزىرەك ۇيلەنۋ تويىنا دايىندالۋعا بۇيرىق بەرەدى.
جاس سۇلۋ نە امال جاسارىن بىلمەي تارىعادى. ءسويتىپ وتىرعاندا ءوزىنىڭ قايىرىمدى سيقىرشى اپاسى سيرەن ەسىنە ءتۇسىپ، سودان اقىل سۇراماق بولادى. سول ءتۇنى-اق قوشقار جەككەن التىن اربامەن اپاسىنا اتتانىپتى. سيقىرشى ونى مۇقيات تىڭدايدى:
— قىمباتتىم، كەلىسىمىڭدى بەر، — دەپ اقىل ۇيرەتەدى سيقىرشى، — ءتۇبى جامان بولمايدى. ەڭ الدىمەن پاتشادان اسپان تۇستەس كوكپەڭبەك كويلەك اپەرۋىن سۇرا. ءبىراق ونداي كويلەكتى ساعان تاۋىپ بەرە المايدى.
حانشايىم سيقىرشىعا العىسىن ايتىپ، سارايعا ورالادى. تاڭەرتەڭ ول اسپان تۇستەس كوك كويلەك تىگىپ بەرمەيىنشە، وزىنە تۇرمىسقا شىقپايتىنىن ايتادى. پاتشا ەلدەگى ەڭ ۇزدىك شەبەرلەردى جيناپ الىپ، ولاردى اتالعان كويلەكتى تىگۋگە وتىرعىزادى.
— ەگەردە بۇل كويلەكتەرىڭ حانشايىمعا ۇنامايتىن بولسا، — دەيدى پاتشا — ءبارىڭدى دارعا اساتىن بولامىن!
كەلەسى كۇنى شەبەرلەر التىن سارى بۇلتتار بەينەلەنگەن كوگىلدىر اسپان تۇستەس اسەم كويلەكتى دايىنداپ الىپ كەلەدى.
كويلەكتى قولىنا العان حانشايىم قۋانعاننىڭ ورنىنا، سونشالىقتى قورقىپ كەتتى. ول سيقىرشىعا تاعى دا اتتانىپ، ەندى نە ىستەۋ كەرەكتىگىن سۇرايدى. سيقىرشى اسا قوبالجىعان سىڭاي تانىتىپ وتىرادى دا، پاتشادان ەندى سۇتتەي اپپاق كويلەك تىكتىرۋدى سۇراۋعا كەڭەس بەرەدى.
پاتشا حانشايىمنىڭ ايتقانىنان ەش باس تارتپايدى. ول ناعىز شەبەرلەردى جيناتىپ الىپ، ءامىرلى داۋىسپەن ەرتەڭگە دەيىن كويلەكتىڭ دايىن بولىن بۇيىرادى. بۇيرىق ورىندالادى. بۇل اسەم كويلەكتى كورگەندە حانشايىم بۇرىنعىسىنان دا قايعىرا تۇسەدى.
سيقىرشى سيرەن حانشايىمنىڭ ەكىنشى جولى دا قينالىپ وتىرعانىن سەزىپ ونىڭ جانىنان تابىلادى:
— مىنەكي، پاتشا سەنىڭ بۇيىرعانىڭدى ەكى جولى دا ورىنداپ وتىر. ەندى تاعى ءبىر رەت تاپسىرما بەرىپ كورەلىك! بۇل جولى قولدارىنان كەلمەس. ءدال كۇندەي جارقىراپ تۇراتىن كويلەك تىكتىرىپ بەرسىن. قالاي بولعاندا دا ءبىز ۋاقىت ۇتارىمىز انىق.
حانشايىم بۇل تاپسىرمامەن كەلىسەدى دە، پاتشادان ءدال وسىنداي كويلەك تىكتىرۋدى تالاپ ەتەدى. پاتشا: «قالاي بولعاندا دا كويلەك كۇندەي جارقىراپ تۇراتىن بولسىن، قوسىپ تىگىڭدەر!» — دەپ ءوزىنىڭ تاجىندەگى بارلىق اسىل تاستاردىڭ ءبارىن جۇلىپ الىپ، تىگىنشىلەرگە بەرەدى. كويلەكتى ەرتەڭىندە الىپ كەلگەندە ءبارىنىڭ كوزى سىعىرايىپ، قاراي المايدى. كويلەك راسىمەن دە كۇندەي جارقىراپ تۇر ەدى.
تەك حانشايىم عانا قۋانبادى. ول جارىقتان كوزىم اۋىرىپ كەتتى دەپ ءوز بولمەسىنە بارىپ جاتىپ الىپ، ەڭىرەپ جىلايدى. ءوزىنىڭ ايتقان بارلىق ايلا-اقىلى جۇزەگە اسپاعانىنا سيقىرشى سيرەن دە قاتتى قاپالى ەدى.
— ەندەشە، بالاقاي، — دەيدى ول حانشايىمعا، — پاتشادان ءوزىنىڭ سۇيىكتى ەسەگىنىڭ تەرىسىن اكەلىپ بەرۋىن تالاپ ەت. ولاي جاسامايتىنى انىق، مەن بىلسەم!
ايتا كەتۋ كەرەك، سيقىرشى تەرىسىن اكەلىپ بەر دەپ شارت قويعىزىپ جاتقان ەسەك — جاي عانا ەسەك ەمەس ەدى. تاڭ سايىن ونىڭ جاتقان جەرىندەگى سابان مەن كوڭنىڭ بەتى جارقىراعان التىن مەن كۇمىسكە تولىپ قالاتىندىقتان، پاتشا بۇل ەسەكتى جاقسى كورىپ، ونى ساقتاپ باعىپ-قاعاتىن ەدى.
حانشايىم ىشتەي قاتتى قۋاندى. ول پاتشانىڭ ەسەكتى ولتىرمەيتىندىگىنە سەنىمى ابدەن زور ەدى. كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن پاتشاعا جەتكەن ول ەسەكتىڭ تەرىسىن تالاپ ەتتى.
پاتشا حانشايىمنىڭ مۇنداي وعاش تالابىنا تاڭ قالادى. دەگەنمەن، كەشكە تامان قىزمەتشىلەر پاتشا ەسەگىنىڭ تەرىسىن الىپ كەلىپ بەرىپتى. قىز ونىمەن ەندى نە ىستەيتىنىن بىلمەيتىن ەدى. وسى كەزدە سيقىرشى پايدا بولىپ حانشايىمعا بىلاي دەپ اقىل بەردى:
— قاپالانا بەرمە، سۇلۋىم! — دەيدى ول — مۇمكىن وسى جولى ءبارى جاقسى بولار. ەسەكتىڭ تەرىسىن جامىل دا، بۇل قامالدان جىلدام شىعىپ كەت، قىزىم. وزىڭمەن بىرگە ەشتەڭە الىپ شىقپا: كويلەكتەرىڭ، كيىمدەرىڭنىڭ ءبارى سيقىرلى ساندىقتا بولادى. قالاعان كەزىڭدە تاياقشامەن جەردى ءتۇرتىپ قالساڭ، ءاپ ساتتە اياعىڭنىڭ استىنان تابىلادى. ال، ەندى جىلدام كەت بۇل جەردەن!
حانشايىم سيقىرشىنىڭ بەتىنەن ءسۇيدى دە، ەسەكتىڭ جيىركەنىشتى تەرىسىن جامىلىپ، ەشكىم تانىمايتىنداي بەتىنە كۇيە جاعىپ الىپ سارايدا شىعا بەردى.
حانشايىمنىڭ جوعالىپ كەتۋى ۇلكەن اۋرە-سارساڭعا ۇلاستى. پاتشا حانشايىمنىڭ سوڭىنان قۋۋعا مىڭداعان سالت اتتىلار مەن الدەنەشە مىڭ جاياۋ جاۋىنگەرلەردى جىبەردى. ءبىراق سيقىرشى حانشايىمدى ەشقانداي كورىنبەيتىندەي ەتىپ تاستاعاندىقتان، پاتشا قىزمەتشىلەرى ونى بايقاعان دا جوق. اقىرى، امالى تاۋسىلعان پاتشا ىزدەۋدى توقتاتتى.
ال بۇل كەزدە حانشايىم جولمەن ۇزاق ءجۇردى. قارنى اشقان حانشايىم جولدا ۇيدەن ۇيگە كىرىپ تىم بولماعاندا قىزمەتشى بولدىرىپ الۋلارىن ءوتىنىپتى. ءبىراق ەسەكتىڭ جيىركەنىشتى تەرىسىن جامىلعان قىزدى ەشكىم دە پانالاتقىسى كەلمەپتى.
اقىرى ول جۇرە-جۇرە ءبىر ۇلكەن ءۇيدىڭ جانىنا كەلىپتى. بۇل ءۇيدىڭ قوجايىنى ۇسقىنسىز قىزدى وزىنە جۇمىسقا الماق بولىپتى. ءۇي يەسىنەن نە ىستەۋى كەرەكتىگىن سۇراعاندا، كۇرەكتاۋىقتارعا جەم بەرۋ، قوي جايۋ جانە شوشقانىڭ ناۋاسىن تازالاۋدى تاپسىرىپتى. حانشايىمدى اسۇيگە ورنالاستىرادى. ءبىرىنشى كۇننەن باستاپ-اق ءبارى مۇنى مازاقتاي باستادى. ءبارى دە بىرتىندەپ بۇعان بويلارىن ۇيرەتتى. ءوزى دە بوي ۇيرەتتى. جۇرتتىڭ ءبارى ونى ەسەكتىڭ تەرىسى دەپ اتاپتى.
ءبىر كۇنى بۇلاقتىڭ جاعاسىندا وتىرعان قانشايىم ايناداي جالتىراعان سۋدان ءوز بەينەسىن كوردى. جيىركەنىشتى ەسەك تەرىسىنە قاراپ ول شوشىپ كەتتى. ءوزىنىڭ البا-جۇلبا تۇرىنەن قورلانعان ول ەسەكتىڭ تەرىسىن لاقتىرىپ جىبەرىپ، سۋعا كۇمپ بەردى. كەرى قايتقاندا قايتادان ەسەك تەرىسىن تاعى دا جامىلۋعا تۋرا كەلدى.
حانشايىمنىڭ باقىتىنا جاراي كەلەسى كۇنى مەرەكە بولعاندىقتان، جۇمىسقا جەككەن جوق. وسى ءساتتى پايدالانعان ول ءوزىنىڭ بايلىققا مالىنعان كويلەكتەرىنىڭ ءبىرىن كيمەك بولدى. حانشايىم جەردى تاياقشامەن ءبىر رەت ءتۇرتىپ قالعاندا كيىم-كەشەك سالىنعان ساندىق الدىندا تۇرا قالدى. حانشايىم كوگىلدىر كويلەگىن الىپ شىعىپ، ءوز بولمەسىنە بارىپ كيىنە باستادى.
ول ءوزىن ءوزى اينادان قاراپ، عاجايىپ كويلەكتەرىنە ريزا بولدى. وسىدان كەيىن ءار مەرەكە سايىن ول ءوزىنىڭ قىمبات كويلەكتەرىن كيىپ ساندەنەتىن بولدى. ءبىراق قوشقار مەن كۇرەكەتاۋىق ەكەۋىنەن باسقا ەشكىم مۇنى بىلمەيتىن. ونى بارلىعى دا جيىركەنىشتى ەسەك تەرىسىن جامىلىپ جۇرگەن سوڭ ەسەك تەرىسى دەيتىن ەدى.
ءبىر كۇنى مىناداي ءبىر وقيعا بولىپتى. ۇيدە ەشكىم جوقتا حانشايىم ەسەكتىڭ تەرىسىن شەشىپ، ءوزىنىڭ سيقىرلى ساندىعىنداعى ەڭ ءساندى كويلەكتى كيىپتى. ول اۋلاعا شىققان كەزدە، اڭنان قايتىپ كەلە جاتىپ قوجايىننىڭ اۋلاسىنا دەمالۋعا توقتاعان جاس حانزادامەن ۇشىراسىپ قالىپتى. حانشايىم ءوزىن تانىپ قويادى ەكەن دەپ، زارەسى ۇشىپ ۇيگە قاراي قاشادى. قىزدىڭ سۇلۋلىعىنا تاڭ-تاماشا قالعان حانزادا قوجايىننىڭ كەلۋىن كۇتىپ، ودان ۇيىندەگى بەيتانىس قىز تۋرالى سۇراپتى.
— مەنىڭ ۇيىمدە ونداي سۇلۋ قىز جوق، تەك كىر-قوجالاق ەسەك تەرىسى دەگەن ۇسقىنسىز قىز عانا بار، — دەپ جاۋاپ بەرەدى قوجايىن.
حانزادا بەيتانىس سۇلۋعا عاشىق بولىپ قالادى، تەك سونى عانا ويلايدى. اقىرى قايعىدان سارعايىپ، اۋىرىپ قالادى. پاتشا مەن حانىم ۇلى نە ايتسا سونى ورىنداۋعا دايىن ەدى. اقىرى حانزادا بىلاي دەپ وتىنەدى:
— سول ەسەكتىڭ تەرىسىن جامىلعان قىز ماعان ارناپ ءبالىش ءپىسىرىپ اكەلىپ بەرسىنشى.
كەلەسى كۇنى ءبالىش سارايعا جەتكىزىلىپتى. حانزادا ونى ءسۇيسىنىپ جەي باستاعاندا، بارىشتەردىڭ ءبىرىنىڭ اراسىنان ساقينا شىعادى. ساقينا ۇن يلەپ جاتقاندا حانشايىمنىڭ قولىنان ابايسىزدا سۋسىپ ءتۇسىپ قالعان ەكەن.
— مەيلى، كىم بولسا سول بولسىن، وسى جۇزىكتىڭ يەسىنە ۇيلەنەمىن! — دەپ ايقايلاپ جىبەرەدى حانزادا.
پاتشا ەڭ اۋەلى ءوز پاتشالىعىنداعى بارلىق اقسۇيەك قىزداردى شاقىرتىپ، ولارعا ساقينانى كيگىزىپ ولشەتىپتى. ءبىراق ەشقايسىسىنىڭ ساۋساعىنا جۇزىك ءدال كەلمەيدى. كەزەك قىزمەتشىلەرگە دە كەلىپتى. اقىرى جۇزىكتى ەسەك تەرىسى كيگەن كەزدە، ونىڭ ساۋساعىنا قۇيىپ قويعانداي ءدال كەلىپتى.
قىز ۇستىندەگى ەسەكتىڭ تەرىسىن شەشكەن كەزدە، الدارىندا تۇرعان عاجايىپ ءساندى كويلەك كيگەن ايداي ارۋدىڭ ءتىل جەتكىزىسىز، كوز تويعىسىز سۇلۋلىعى سول جەردە تۇرعانداردىڭ بارلىعىن تاڭ تاماشا قالدىرىپتى. قىز پاتشا مەن حانزاداعا ءوزىنىڭ باسىنان وتكەن تاريحىن تۇگەلدەي اڭگىمەلەپ بەرىپتى. پاتشا بۇل وقيعانى ابدەن تىڭداعاننان كەيىن بىردەن حانزادامەن قىزدى ۇيلەندىرمەك بولىپ شەشىپتى. اقىرى سولاي بولىپتى. ەرەكشە سالتاناتپەن ءوتىپ جاتقان ۇيلەنۋ تويى ۇستىندە حانزادا مەن قالىڭدىق بىر-بىرىنەن كوز ايىرماي سۇيسىنە قاراپ وتىرىپتى. ەسەك تەرىسىن جامىلعان قىز وسىلايشا ءوز باقىتىنا قول جەتكىزىپتى.
You Might Also Like
-
بىردە قاس قارايعان شاقتا قالا شەتىندەگى ايالدامادا اۆتوبۋس كۇتىپ كەزەكتە تۇرعان ەدىم. الدىمدا جۇك تاسيتىن كەمە كاپيتانىنىڭ شكيپەرلىك قالپاعىنا ۇقسايتىن بىردەڭە كيگەن قارت ادام بار ەدى. كوپكە دەيىن ە...
-
قىستىڭ سۇرەڭسىز كۇندەرىنىڭ بىرىندە تۇسكە تاياۋ اناتوميالىق ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورىنىڭ كومەكشىسى ءبىر بەيتانىس ادامدى ەرتىپ كەلدى. ايتۋىنشا مارتەبەلى مىرزاعا ايتاتىن شۇعىل بۇيىمتايى بار ەكەن.
