كۇيەۋقاشقان
سۇرىنە-قابىنىپ، توعىزىنشى قاباتتان تۇسكەنىنشە وكپەسى ءوشىپ، تامتىعى قالمادى. قىرسىققاندا، ءليفتى دە ىستەمەي قالعان ەكەن. كەي قاباتتا جارىق تا جوق.
قاراڭعىدا ساتى جاقتاۋىنا سۇيەنىپ، ەمپەلەڭدەپ كەلە جاتقانىندا بىر-ەكى مارتە ءسۇرىنىپ، وماقاسا قۇلاي جازداعان. تابانى تايىپ، شوڭقيا ءبىر وتىرىپ قالعان ساتىندە ءتوپىليىنىڭ بيىك وكشەسى جۇلىندى ما دەپ ەدى، امان سەكىلدى…
وكشەسى دە بار بولسىن، بەتون تەپكىشتىڭ قىرىنا قۇيمىشاق تۇسىمەن سوعىلعاندا قاتتى اۋىرسىنىپ، جان داۋىسى شىقتى:
— ءى-ي-ي، جانىم-اي! قاراڭ قاعىر-ر!..
جاندارمەن قارمانعان كەزىندە الاقانىن دا تەمىر جىرىپ كەتكەندەي. ءبىراق ەشتەڭەگە قاراۋعا مۇرشا جوق، قايتادان اتىپ تۇرەگەلىپ، ەنتىگە باسقان كۇيى الدىعا قاراي ىشقىنا بەردى.
ەكى كەشتىڭ اراسىندا عايىپ بولىپ كەتكەن كۇيەۋىن ىشتەي سىباپ كەلەدى. جاڭا عانا جانىندا تۇرعان سياقتى ەدى، بايعۇستى جەر جۇتتى ما… تەلەفونىن دا ءوشىرىپ تاستاپتى…
مىنە، ەندى جانىعا ۇمتىلىپ، سونىڭ سوڭىنان جۇگىرە شىققان بەتى.
— ءبىر اۋىز ايتىپ كەتسە نەعىلادى-ەي! و-و، سورلى!..
ەسى ءتۇزۋ ەلدىڭ قاتىنى قاشۋشى ەدى، بۇنىڭ بايى قاشادى. ءبىراق وسىنىڭ وزىنە دە وبال جوق. اياق استىنان وكپەلەتىپ الادى دا، ارتىنان وكىنىپ، وبەكتەپ قايتا جالىنادى.
الباردا ۇشىراسقان بىرەۋلەردى قاعا-ماعا، جۇلقىنىپ دالاعا شىقسا، كوز بايلانۋعا اينالىپتى. ءبىر جاقسىسى، كەشكى الماتى قىزىل-جاسىل شامى جارقىراپ، قۇلپىرا تۇسەتىن ادەتى. قارسى بەتتەگى مەيرامحانا جاقتان الدەكىمدەردىڭ شات كۇلكىسى مەن ءۇزىپ-تالىپ جەتكەن ساكسوفون ءۇنى قيساپسىز جارناما بوياۋىمەن استاسىپ، الدەبىر سيقىرلى كۇيگە بولەيتىندەي. دەگەنمەن، كۇن ىزعارلى ەكەن.
جۇيتكىگەن اۆتوموبيل ءنوپىرى مەن جول ايرىعىندا ەرسىلى-قارسىلى جوڭكىلگەن جۇرت قاربالاس قالا تىرشىلىگىن ودان سايىن شيراتا تۇسەدى. جان-جاعىنا الاقتاي قاراعان كۇلايشا ولاردىڭ اراسىنان كۇيەۋى ورازدىڭ قاراسىن كورە المادى. ودان تابانى جالتىلداپ، ايالداماعا قاراي دەدەكتەي جونەلگەن.
بۇلار تۇراتىن «تولە بي» جانە «باۋىرجان مومىش ۇلى» كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا اۆتوبۋستار بىرىنەن كەيىن ءبىرى زاۋىلداپ، ەرسىلى-قارسىلى اعىلىپ جاتادى. ايالداماعا جەلە-جورتا جەتىپ، قاي جاققا جۇرەتىنىنە دە قاراماستان، كەلىپ توقتاي قالعان سولاردىڭ بوستاۋ بىرەۋىنە وتىرا سالعان.
مىنگەن كولىگى زۋلاي ەكپىندەپ، اسپالى كوپىرمەن جوعارى كوتەرىلگەن كەزدە ءبىر ءسات ءوزىن ۇشاقتا وتىرعانداي سەزىنگەنى. كوككە كوتەرىلىپ بارا جاتقانداي اسەر بيلەيدى. «ە-ە، ءپىسسىمىللا! وڭعارا گور!» دەدى ساسقانىنان. ەسىنىڭ شىققانى-اي. قايتا تومەندەگەندە اۋەجايعا قونعالى كەلەدى ەكەنبىز دەپ تاعى ويلاپ قالدى. سول ءسات، جولداسىن اتاقتى «ساين» كوشەسىنىڭ بويىنان ىزدەگىسى كەلگەنىن ءبىلىپ، ءبىرىنشى ايالدامادان ءتۇستى دە، ارتقا قاراي قايتا قايىرىلىپ، جەر استى وتكەلىنەن ءوتتى. ءسويتىپ، وڭتۇستىك باعىتقا قاراي ورلەي سالدى. ەرتەرەكتە وسىندا «تۇنگى كوبەلەكتەر» قازداي ءتىزىلىپ، سامساپ تۇرۋشى ەدى. ءقازىر، ارينە، ولاردىڭ كوزى قۇرىعان. ايتكەنمەن، بىرەن-سارانى سەكيىپ ءالى كۇنگە دەيىن تۇراتىنىن ەستىپ قالادى. نەگە ەكەنىن، ورازدى سولاردىڭ قاسىندا ءجۇر مە دەپ كۇدىكتەنىپتى…
كۇيەۋىنىڭ ۇيدەن «قاشۋى» جالعىز بۇل ەمەس-تى. الدىڭعى جىلى جولداستارىنىڭ بىرىنە كەتىپ قالىپ، ءتۇن ورتاسىندا زورعا دەپ الىپ كەلگەنى بار. وندا دا كىنالى كۇلايشانىڭ ءوزى. كەيدە ءسال كوزىنەن تايسا-اق قايدا ءجۇرسىڭ، قايدا تۇرسىڭ دەپ قىسىپ جىبەرەدى. جانە كىمنەن «جۇقتىرعانىن» بىلمەيدى، ونى «اي، سورلى-اي!»، «و، بايعۇس» دەپ كەمسىتىپ سويلەيتىن ادەتىن قويا المادى. ءوستيدى دە، و جازعاندى كىم كورىنگەننەن قىزعانادى. سول جولى ايت-ۇيت جوق:
— وسى، كىمدەرمەن سويلەسە بەرەسىڭ سەن؟! — دەپ كۇيەۋىنىڭ قولىنان تەلەفونىن جۇلىپ الىپ، تەكسەرىپ الەككە سالدى. — مىنا قاتىنىڭ كىم؟! مىنا ءبىر جالەپ قايدان ءجۇر؟!.
دىگىرلەپ، ەكى اياعىن ءبىر ەتىككە تىققان ايەلىنە نە دەرىن بىلمەگەن وراز:
— وي، بوتەن كىممەن سويلەسۋشى ەم! كلاستاس قىزدار عوي ءبارى. ال مىناۋ اۋىلداعى ءوزىڭ بىلەتىن نەمەرە قارىنداسىم، — دەيدى ابدىراپ.
وعان سەنە قالاتىن كۇلايشا بار ما، ايت-ايتتىڭ استىنا الىپ، ەسىن شىعاردى. داۋ-دامايدان الىس جۇرەتىن وراز بەيشارا دارمەنسىز. ايتارعا ءسوز تاپپاي، كوزىن اجىرايتىپ، باس شايقايدى. سودان، ىلعي بۇلىك شىعارۋعا اۋەس ايەلىنىڭ وسىنداي «اۋرۋىنان» زاپى بولسا كەرەك، ىزالانىپ:
— ءاي، نانباساڭ قويشى، اينالايىن! ساعان ءاربىر نارسە ءۇشىن ەسەپ بەرىپ وتىراتىن جايىم جوق، — دەپ قولدى ءبىر سىلتەپ، كەتتى دە قالدى.
سابىلىپ ىزدەپ، اقىرى جالىنىپ-جالپايىپ ارەڭ الىپ قايتىپ ەدى…
تاعى بىردە جۇمىسقا كەتكەن ورازدىڭ ءتۇننىڭ ءبىر مەزگىلىنە دەيىن كەشىككەنى ەسىنە ءتۇستى. سوندا ءبىر ۇرەيلەنگەن. ءدال سول كۇنى ەكەۋى ۇلدارى قاناتتى ەرتىپ قوناققا بارماقشى-تىن. تىقىرشىپ ساعاتقا قاراعىشتاپ، ءنومىرىن تەرسە، تەلەفونى ءوشىرۋلى. اراق-شاراپقا قۇمار ەمەس. ءبىراق نە سايتان تۇرتەتىنىن قايدان بىلەسىڭ، بۇل جولى دا دوستارىنىڭ ۇيىنە قونىپ، كەلمەي قالۋدى ۇيعارعاننان ساۋ ما دەپ ساناسى سان-ساققا جۇگىرەدى.
الدەن مەزگىلدە ءوزى حابارلاسقان. ميليسيادا تۇرمىن دەيدى. ءمان-جايىن مالىمدەپ، مەكەمەنىڭ ادرەسىن ايتۋ ءۇشىن ءبىر قوڭىراۋعا رۇقسات بەرەتىن كورىنەدى.
— باسە! — دەگەن سوندا بارىپ. — ءاي، وڭباعان نەمە-اي! ايتتىم عوي!..
ىشكەندىگى انىق بولدى. قاناتقا: «الاڭداماي وتىرا تۇر. اكەڭە بارىپ قايتايىن. الدەبىر شارۋامەن بوگەلىپ جاتقان سەكىلدى» — دەدى دە، قۇستاي ۇشىپ جەتتى. بارسا، ورازى ءۇرپيىپ، كىرە بەرىستەگى تەمىر تور ىشىندە وتىر. ساپ-ساۋ. دالىزدە ساقشىلاردان بولەك بەس-التى ادام ءجۇر. سويتسە، كۇيەۋىنە الدەبىر كەلىنشەكتى زورلاماقشى بولدى دەگەن ايىپ تاعىلماقشى ەكەن. الگى كىسىلەر سول ايەلدىڭ تۋعان-تۋىسى مەن كۋاگەرلەر سەكىلدى. مۇنى ەستىگەندە، ەكى كوزى تاس توبەسىنە شىعىپ، تالىپ قالا جازداعانى راس.
ءبىر ءتاۋىرى، پوليسيا قىزمەتكەرى ەكەۋىنىڭ تىلدەسۋىنە بوگەت جاساي قويعان جوق.
كۇيەۋى كۇمىلجىپ، احۋالدى بايانداعان. جۇمىستان قايتىپ كەلە جاتقانىندا بۇل الدىنداعى ورىندىققا جايعاسقان جيىرما بەستەردەگى ايەلدىڭ القىم تۇسىندا جۇگىرىپ بارا جاتقان قاندالانى كورىپ قالادى. ءوزى سونىڭ تۇسىندا تۇرەگەلىپ تۇرىپتى. ءباتشاعاردىڭ تاماعى دا اپپاق ەكەن دەيدى؛ قولىن سوزىپ، تيتتەي قارا نوقاتقا ۇقساپ جورعالاعان جاندىكتى شىمشىپ جۇلىپ الۋعا ارەكەتتەنبەي مە. ءدال سول مەزەت جۇيتكىگەن كولىك كىلت توقتاي قالعاندا تەپە-تەڭدىكتى ساقتاي الماي قالعان وراز شايقالاقتاپ بارىپ، كەلىنشەكتى قۇشاقتاي قۇلايدى. ال ول اتتان سالىپتى:
— نە دەگەن ارسىز ادامسىز؟! كەتىڭىز كانە! وڭباعان! ۇياتسىز!..
مۇنىڭ يگى نيەتىن ۇعاتىنداي ەمەس، تۇككە تۇسىنبەيتىن تىكباقاي بىرەۋ ەكەن، باس سالىپ، سۇيمەكشى بولدى دەپ ويلاسا كەرەك؛ سالوندى باسىنا كوتەرىپ ءبىرتالايعا دەيىن تەپسىنگەندەي.
— جو-و… قارىنداسىم… مەن جاي عانا… قاندالانى الىپ تاستاماقشى ەدىم…
— قايداعى قاندالا، مامبەت! كولحوز! جوعال بار!
جاپ-جاس بولىپ، كوكبەتتىگى سۇمدىق سياقتى. اۆتوبۋس ىشىنەن الگىنى قولداۋشىلار دا تابىلا كەتىپ، ءبارى جان-جاقتان شۋىلداپ، جازعىرا جونەلەدى. مۇنداي سۇمدىقتى كىم كورگەن.
سودان الدەكىم پوليسيا شاقىرتادى. ولار دا دەرەۋ جەتىپ كەلىپ، كەلىنشەك ەكەۋىمەن قوسا ەكى-ۇش كۋانى كولىكتەرىنە وتىرعىزىپ الىپ كەتەدى. قىسقاسى، ءىس ناسىرعا شاپقان.
ودان پوليسيا بولىمشەسىنە سالىپ ۇرىپ، ايەلدىڭ ءىنىسى، كۇيەۋى مەن قايىناتاسى جەتىپتى. ەكى جىگىت كىجىنىپ، مۇنى، ءتىپتى، سوققىعا جىقپاقشى بولىپ تاپ-تاپ بەرگەندەي…
«باقسام، باقا ەكەن» دەمەكشى، اڭگىمە توركىنىنە قاراسا، بۇ بايعۇستىڭ قاندالا دەپ جۇرگەنى — ايەلدىڭ ءتۋابىتتى مەڭى ەكەن عوي! ونى ءوزى دە سوڭىنان اڭعارىپتى. كۇلايشا وسىنى ەستىگەندە:
— ءاي، سورلى-اي، بىرەۋدىڭ دەنەسىندەگى «قۇرت-قۇمىرسقادا» نەڭ بار؟! قۇرتتاپ نەگە كەتپەيدى قۇرتتاپ كەتكىر! ءوز جانىڭدى باعىپ جايىڭا جۇرمەيسىڭ بە؟! — دەدى قاتتى كۇيىنىپ.
ءبىراق ورازدىڭ وسى ءجايىن ءبىر ۇقسا كۇلايشا ۇقسىن. باياعىدا العاش قوسىلعان كۇندەرىندە جالداعان پاتەرلەرىندە قاندالا كوپ بولىپ شىعىپ، ەكەۋى ءتۇن ورتاسىندا اتىپ تۇرىپ، سولاردى ولتىرۋمەن ءجۇرۋشى ەدى. سودان قالىپ قويعان ادەتى دە…
جاعدايدى كۇلايشا تۇسىنگەنمەن، ءتارتىپ ساقشىلارى تۇسىنبەدى:
— ءوي، باۋىرىم، كىمدى اقىماق سانايسىڭ؟! قاڭعىعان قايداعى قاندالا؟! بۇرگە دەسەڭ ءبىر ءجون! قوعامدىق كولىكتە ءوز بەتىمەن وتىرعان ادامدى تاپاداي-تال تۇستە تارپا باس سالىپ ايمالاۋ دەگەن نە ماسقارا! — دەپ سەنبەستىك تانىتادى. بۇل كوزى ەجىرەيە، ەكى الاقانىن جايىپ، قارعانادى:
— وي، نە دەگەن ادامسىڭدار ءسوز ۇقپايتىن! قاندالا ەكەن دەپ قالدىم. ءوللاھي-بيللاحي! وتىرىك ايتسام، ءولىپ كەتەيىن!
ءبارىبىر حاتتاما تولتىرىلدى. پوليسيا قىزمەتكەرلەرى مۇنشالىقتى بەزبۇيرەك بولار ما، «جابىرلەنۋشىگە» ارىزىڭىزدى جازىڭىز، باستاپقى سوزىڭىزدەن قايتپاڭىز، ايتپەسە، وزىڭىزگە قيىن تيەدى دەپ جاعدايدى شيرىقتىرا ءتۇسىپتى.
قۇداي قاراسقاندا، الگى سۇلۋدىڭ قايىناتاسى، تىلەۋىڭدى بەرگىر، ۇستامدى، بايىرقالى ادام ەكەن؛ ءمان-جايعا قانىققان سوڭ بالالارىن وڭاشا اپارىپ اقىلداسىپ، داۋدى دوعارىڭدار، بۇل بىزگە دە ابىروي اپەرەتىن جاعداي ەمەس، ەل-جۇرتتان ۇيات دەپ ءىستى توقتاتتى. ايتپەگەندە، ورازعا، سوتتى بولماعانمەن، قىرۋار ايىپپۇل تولەپ قۇتىلۋعا تۋرا كەلەر ەدى.
الدەن ۋاقىتتا ەرلى-زايىپتى ەكەۋى اقساقالعا العىستارىن جاۋدىرىپ، بولىمشەدەن قولتىقتاسىپ شىقتى-اۋ.
ميزامشۋاق كەزى-تىن.
ەداۋىر ۇزاپ، تۇڭعيىق ءتۇن قۇشاعىنا ەنە بەرگەن شاقتا كۇلايشا ساقىلداپ كۇلگەن:
— ءاي، بايعۇس-اي! اق تاماققا قىزىعىپ كەتتىم دەشى. اح-حا-حا-ا-ا! ءاي-ي، وراز يت-اي! قاندى ءىشتىڭ-اۋ، پارازيت-اي-ي!
كۇيەۋى اڭتارىلا قارايدى. اڭعال، اڭعىرت جىگىت اۋزى اشىلىپ قالىپتى:
— ءوي، اقىن بولىپ كەتىپسىڭ عوي! ءوزىڭ شىعاردىڭ با جاڭاعىنى؟! — دەيدى.
— ارينە، ءوزىم شىعاردىم! سەن عوي دەپ پە ەدىڭ! مانياك!
دەگەنىمەن، كۇلايشا الگى ۇيقاستىڭ اۋزىنان قالاي شىعىپ كەتكەنىن ءوزى دە بايقاماي قالعان-دى. ەندى قوسىلا كۇلگەن ەكەۋدىڭ جارقىن داۋىسى اسپان استىن جاڭعىرىقتىرعان. كەيبىرەۋ قالادا وزدەرى عانا جۇرگەندەي مىنالاردى جىن قاققان با دەپ سوستيا قاراپ بارا جاتقانداي. سول ءسات ەكەۋىنىڭ ەسسىزدىگىنە تۇنگى الماتىنىڭ ءوزى جىميعانداي بولعانى ەسىندە.
ال بۇل جولعى جاعداي كۇلەتىندەي ەمەس ەدى. كۇيەۋىنەن دەرەك جوق. قايدا جوعالىپ كەتتى اقىماق…
كۇلايشا شامدارى جارقىراعان كەڭ داڭعىلعا تومسىرايا قارادى.
التى قاتارعا ءتىزىلىپ ەرسىلى-قارسى جوڭكىلگەن كولىك اعىنى بۋىرقانا تاسىعان الىپ داريانى ەلەستەتتى. ۇزدىكسىز سىرىلداعان دىبىستان قۇلاق تۇنادى.
سول ماشينا ءنوپىرىنىڭ اراسىندا سەلتيگەن بىرەۋدى وراز ەمەس پە ەكەن دەپ جالت قاراعان. جوق، وعان مۇلدە ۇقسامايدى. ەلەگىزگەندە ادامنىڭ باسىنا نەشە قيلى قيال كەلە بەرەدى ەكەن-اۋ. ءاربىر كولىك يەسىنە كەزەك-كەزەك الاقان جايىپ، قايىر سۇراپ جۇرگەن مىسكىن سەكىلدى. «بايعۇس بىرەۋى قاعىپ كەتسە قايتەدى. نە دەگەن ولەرمەن؟!» — دەپ ويلادى.
جاپىراق جايراعان قوڭىر كۇزدىڭ ىزعارى توڭدىرىپ تا جىبەردى. ءتىپتى، جىلتىلداعان قار ۇشقىنى بايقالىپ قالادى. قاتار-قاتار تىزىلگەن بيىك قاراعاشتىڭ ۇشار باسىنداعى بۇرشىكتەرى سىبدىر-سىبدىر ەتىپ، دىردەك قاعىسىپ تۇر. كۇلايشا قالىڭ، ۇزىن كويلەك پەن تابانى جايداق باتىڭكە كيەتىن كەزدىڭ الدەقاشان جەتكەنىن اڭدايدى. كوز الدىنان تىمپيىپ، پەش تۇبىندە مارقۇم اجەسىنىڭ قۇشاعىندا وتىراتىن بەيعام بالالىق شاقتىڭ ەلەستەرى زۋلاپ ءوتتى. سول ۇلكەن شەشەسىنىڭ: «اي، سەنىڭ اتاڭنىڭ دا كورسەتپەگەنى جوق-تىن جاس شاعىمدا. تولعاتىپ جاتسام، اشۋلانىپ، كوشتى جوندەمەيسىڭ بە دەپ دىراۋ قامشىمەن ءبىر تارتىپ كەتتى» دەگەن اڭگىمەسى ويىنا ورالدى. ال وراز مۇنى سويتسە قايتەر ەدى؟! ويباي، ونداي ءجايتتى ەلەستەتۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس قوي. قاراپ تۇرسا، «جۋاس تۇيە جۇندەۋگە جاقسى» دەگەندەي، تىقاقتاپ، ءاربىر قادامىن اڭدىپ، ونىڭ ءوزىن ابدەن باسىنىپ، يلەپ، ەڭسەرىپ العانىن ءتۇيسىندى. سوعان كورسەتكەن كەيدەگى شەكتەن تىس وزبىرلىعىن العاش رەت اڭداعانداي قاتتى تاڭىرقادى.
اۋەلدە ءوزى سول ورازعا اجەپتاۋىر ىنتىققان. ال تۇرمىس قۇرعان سوڭ ۇيرەنىسە كەلە وعان بىرتىندەپ، قالاي بولسا سولاي، جەكەمەنشىك مۇلكىندەي قارايتىندى شىعارىپتى…
كۇيەۋى، ويلاپ تۇرسا، سۇپ-سۇيكىمدى-اق ادام. ورتادان جوعارىلاۋ بويى بار، قىزىلشىرايلى جىگىت. قاشاندا جارقىلداپ، كۇلىپ جۇرەتىن جايدارى جان. تەك شاشى ەرتەرەك اعارا باستاعان-دى. قىرىققا ەندى عانا كەلدى ەمەس پە… ءبىراق سونىسى وزىنە ۇيلەسىپ تە تۇرادى…
تانىستارى ەكەۋىنە جاراسىمدى جۇپ رەتىندە سىرتتاي قىزىعا قارايتىنىن دا بىلەدى. ءوزى دە تالدىرماش قانا ايەل عوي. ايتەۋىر، سۇيەگى جەڭىل. سول ەلپىلدەكتىڭ ارقاسى شىعار، ۇيدەن شىققالى وسى مەجەگە دەيىن، كەمىندە، ءۇش شاقىرىمداي جەردى لەزدە جۇگىرە باسىپ وتكەنىن ويلاپ، سىرت جاعىنا قايىرىلا ءبىر قاراپ قويدى.
ەكەۋى، راسىندا، قايدا بارسا دا، قول ۇستاسىپ الىپ، سارتىلداپ جۇرە بەرۋشى ەدى. باياعىدا «بال ايىنىڭ» ەكى-ۇش كۇنىن تاۋ بوكتەرىندە، الما-اراسان شاتقالىندا وتكىزگەنىن ۇمىتپايدى. الماتىدان جيىرما شاقىرىمنان اسا جوعارىدا جاتقان جەر… تامىز ايىنىڭ ورتا شەنى ەدى. ۇيىقتايتىن ەكى كىسىلىك قاپ پەن شاعىن شاتىر جالداپ الدى دا، ىدىس-اياق، ونى-مۇنىلارىن ارقالاپ الىپ، جاياۋ تارتقان. قالىڭ شىرشا اراسىندا دولانا مەن تاڭقۋرايى، يتمۇرىنى سىڭسىعان جاسىل قويناۋدى ارمانسىز شارلادى. شىركىن، مولدىرەگەن تابيعات قويناۋىندا ىشكەن استىڭ ءدامى قانداي؛ جاس جۇبايلار اۋاسىنىڭ تازالىعى باس اينالدىراتىن وڭاشا ءبىر بوكتەردى تاۋىپ الىپ، اۋناپ-قۋنادى. ءبىراق شاتقال اراسىندا كۇن باتقاننان-اق كوزگە تۇرتكىسىز قاراڭعىلىق ورنايتىن كورىنەدى. لاۋلاعان وت قاسىندا ەكەۋدەن-ەكەۋى عانا كۇبىرلەسىپ وتىرعاندا قارسى بەتتەگى ۇلكەن الماتى اسۋلارى تۇسىنان بىرەۋلەر الاۋ ۇستاعان قولدارىن ۇزاق بۇلعاعان. باستاپقىدا «بۇل نە نارسە، تاۋ قاراقشىلارى ەمەس پە، الدە قار ادامى ما» دەپ زارەسى ۇشقان مۇنى وراز: «وي، قورىقپا، بىزگە سالەم جولداپ، بەلگى بەرىپ تۇرعان ورمانشى جىگىتتەر عوي» دەپ ارەڭ تىنىشتاندىردى. تاۋ قويناۋىنداعى ۇيقى دا ەرەكشە؛ تاڭەرتەڭىنە راحاتتانىپ ويانسا، توڭىرەكتى تۇتاستاي قىربىق قار باسىپ قالىپتى. شاركەيمەن جۇرگەن ەكەۋى قاتتى ساستى. سول مەزەتتە-اق بۇلاردىڭ جاعدايىن تۇسىنگەن الگى جىگىتتەر ەكى اتپەن كەلىپ، مىنگەستىرىپ، جۇك-مۇگىمەن قالا شەتىنە جەتكىزىپ سالعانى بار. «سوندا اتپەن زورعا تۇسكەندە، تەڭىز دەڭگەيىنەن ءتورت مىڭ مەتردەي بيىككە جاياۋ قالاي ورلەپ كەتكەنبىز، قايران، جاستىق-اي!» دەپ تاڭداندى…
ورازدىڭ ماماندىعى — گازبەن دانەكەرلەۋشى. سانتەحنيك. الماتىعا قاراعاندى جاقتان وقۋعا كەلىپ، وسىندا قالىپ قويعان بالا عوي. بي الاڭدارىنىڭ بىرىندە كەزدەيسوق تانىسىپ، دوستاسىپ ەدى. سول دوستىق ۇلكەن سەزىمگە ۇلاسقانىن وزدەرى دە اڭداماي قالعانداي…
كۇلايشا بولسا، قاسكەلەڭنىڭ قىزى. الماتى تەحنولوگيا ۋنيۆەرسيتەتىن تۇگەسكەن. مۇمكىن، كۇيەۋىن وزىنەن ءسال تومەندەۋ ساناۋى سول «ارتىقشىلىعىنان» باستالۋى دا عاجاپ ەمەس…
شىنىندا دا، تۇڭعىش رەت جولداسىن «مەنسىنبەۋشىلىگى» سىرىن ىزدەدى. ونداي كۇپىرلىككە بارا دا قويماعان سەكىلدى؛ ءبىراق بەرتىندە الدەكىمدەرمەن سالىستىراتىنى وتىرىك ەمەس-تى. كۇيەۋلەرى كاسىپكەر قۇربىلارى بار. اتتەڭ، سولارداي ەمەس دەگەن پەندەشىلىگى بولعانى راس. بۇدان گورى كورىكتىلەۋ، بۇعان قاعاندا داۋلەتتىرەك ءارى جاسىراق بىرەۋلەرگە كوڭىلى كەتكەن ساتتەرى دە كەزدەسىپتى. ءوزىن ىشتەي سولارمەن «سايكەستىرىپ» كورگەن كەزدەرى ۇشىراسىپتى. قانشالىقتى اۋىر بولسا دا، ونى دا ءۇنسىز مويىنداپ، قاتتى قىسىلدى. وراز مۇنداي نيەتىن سەزبەي قالۋى مۇمكىن ەمەس قوي…
ەندىگى ءجۇرىسى مىناۋ. ءارى وتكەن-بەرى وتكەن ەركەك اتاۋلىعا ەمىنىپ، دىڭكەسى قۇرىپ، سولاردىڭ ءبىرى ءوز كۇيەۋىم وراز بولىپ شىقسا ەكەن دەپ ارمانداپ…
ول ۇيدەن شىعا جونەلەتىن ساتتە الگى قۇربىلارىنىڭ ءبىرى تەلەفون سوعا قالعانى. كۇيەۋى ءىرى ءوندىرىس ورنىن ۇستاپ تۇرعان «الپاۋىتتىڭ» ايەلى ەدى. وراز ەكەۋىن الدا وتەتىن جوعارى دەڭگەيلى ءبىر وتىرىسقا، رەستورانعا شاقىرعان.
— اي، بىلمەدىم. بۇ بايعۇس ونداي ورتادا وتىرا الار ما ەكەن، — دەدى كۇلايشا تەلەفونمەن سويلەسىپ تۇرعان كۇيى ءوز كۇيەۋىنە باستان-اياق سىناي قاراپ. — مۇمكىن ءوزىم بارارمىن. جارايدى، حابارىن كەيىنىرەك ايتايىن، كورەرمىز….
ءسوزىن اياقتاعاندا قاراسا — ورازى جوق! تاعى قاتتى رەنجىتكەنىن ءبىلدى. تايىپ تۇرىپتى. تاعى دا ار-نامىسىنا ءتيىپ، قورلاعانىن ءبىلدى. قاپ!..
ۋداي اشىعان الاقانىنا قاراسا — قاناپتى. باعانا ساتىدان تايىپ جىعىلعاندا سىرىپ العانى جەرى. «جەڭىل شىعىپ ەدى، توڭىپ قالمادى ما» دەپ كۇزگى كانيكۋلعا ناعاشىسىنىڭ ۇيىنە كەتكەن ۇلدارى قاناتتى ويلادى. ول دا ون بەسكە كەلدى. ول دا ەرجەتتى، كۇنى ەرتەڭ ونىڭ دا ءوز سىڭارىن تاباتىنى ايان. «قانداي جان كەزدەسەدى؟! مىنا ءوزى سياقتى بالاسىنىڭ ەرىك-جىگەرىن جاسىتىپ، وكتەمدىگىن جۇرگىزەتىن بىرەۋ بولىپ شىقپاي ما؟.. جو-و… وندايعا جول بەرە قويماس. ەركىندىگىنەن ايىرىلعان جىگىتتەن ەرلىك شىعادى دەگەنگە كىم سەنەدى…»
— قوي، قايتايىق، — دەپ وز-وزىنە داۋىستاي ءتىل قاتقاندا قاتتى كۇرسىندى. — جولداستاردى تەلەفون ارقىلى ۇيگە بارىپ تۇگەندەرمىز…
قالىڭ ويمەن ءىلبىپ باسىپ، ۇيگە قالاي جەتكەنىن دە اڭعارماي قالىپتى. ءبىرىنشى قاباتتا شاعىن كافەسىماق بار ەدى؛ نەگە ەكەنىن، سوعان بۇرىلعىسى كەلدى. كىرسە… ورازى توردە جاپادان-جالعىز ءوزى سىرا ءىشىپ وتىر…
قۋانعانى-اي! ول دا مۇنى كورىپ سەلت ەتتى:
— قاناتپەن حابارلاستىڭ با؟ مەن سويلەسكىم كەلىپ ەدى، تەلەفونىمنىڭ قۋاتى ءبىتىپ قالىپتى، — دەدى سالعان بەتتەن. ويىندا دانەڭە جوق. — دالاعا شىعىپ كەلەيىك دەسەم، تىڭداماي تۇرىپ الدىڭ عوي… تەلەفونمەن قايداعى ءبىر ايەلدەرمەن وسەك سوعىپ… سىرا ىشكىم كەلىپ كەتتى…
ۇيالعاننان با، الدە ىزعاردان با ەكەن، كۇلايشانىڭ قانى جۇزىنە تەپكەن.
— اكەل، ماعان دا الدىرشى سىرانىڭ ءبىر بوكالىن! — دەدى كۇبىر ەتىپ.
ۋ ىشسەم دە، وسىمەن بىرگە ءىشىپ ولەيىنشى دەپ ويلاپ ەدى.
كۇيەۋى «مىناۋ شىن ايتىپ تۇر ما» دەگەندەي ايەلىنە كوزى باقىرايىپ، اڭىرايا قاراپ قالىپتى.
You Might Also Like
-
اقىر سوڭىندا مەفراۋ ۆان دامنىڭ شىدامى شارىقتاۋ شەگىنە جەتىپ، ماراپاتقا يە بولدى.
