ەسسە. زاماناۋي كلاسس جەتەكشى دەگەنىمىز – بۇل
ەسسە. زاماناۋي كلاسس جەتەكشى دەگەنىمىز – بۇل
زاماناۋي كلاسس جەتەكشى دەگەنىمىز – بۇل.......................
ءتان كومىلەر، كومىلمەس ەتكەن ءىسىم،
ويلايتىندار مەن ەمەس ءبىر بۇگىنگىسىن.
جۇرت ۇقپاسا، ۇقپاسىن جابىقپايمىن،
ەل بۇگىنشىل، مەنىكى ەرتەڭ ءۇشىن - دەپ ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆ ايتقانداي، وقىتۋشى – ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلايتىن ەرجۇرەك ادام. موينىمىزدا ۇلكەن بورىش تۇر. ول - ەل بولاشاعى جاستاردى تاربيەلەپ، ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتۋ. ال زامان تالابىنا ساي تۇلعا تاربيەلەيتىن، جاڭا فورماتتا ويلاي الاتىن زاماناۋي وقىتۋشى، جەتەكشى بولۋ بارشامىزعا ءتيىستى مىندەت.
- زاماناۋي ادام دەگەنىمىز كىم؟
- زاماناۋي سىنىپ جەتەكشى دەگەنىمىز كىم؟
جاستاردىڭ قالاي وقىپ، قالاي تاربيەلەنۋى - بارىنەن بۇرىن ەسكەرىپ، بارىنەن جوعارى قويىلاتىن جۇمىس دەپ سانالاتىن ءبىزدىڭ قازىرگى زاماندا ءوزىمنىڭ « ادامدىق ديحانشىسى» - ياعني وقىتۋشى بولعانىما قاتتى قۋانامىن.
قازىرگى تاڭدا وسى قىزمەتتە جۇرگەنىمە 5 جىلداي، ال سىنىپ جەتەكشىلىك ەتكەنىمە 2 جىل بولىپتى.
جىلدار وتكەن سايىن مەنى مىنا ءبىر سۇراقتار تولعاندىرادى: « ۇستاز بولۋ، جەتەكشى بولۋ - مەنىڭ جۇمىسىم. ال ءوز جۇمىسىڭدى اتقارۋ - مىندەت پە، الدە - پارىز با؟ زاماناۋي كلاسس جەتەكشى قانداي بولۋ كەرەك؟ سىنىپ جەتەكشى رەتىندە مەن زامان تالابىنا ساي مامانمىن با؟
زامانىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا قويىپ وتىرعان تالاپتارىن ءبارىمىز جاقسى تۇسىنەمىز. وتىز دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرۋ ءۇشىن زامان تالابىنا ساي ءبىلىم الىپ، تاربيەلەنگەن، كەز كەلگەن جاعدايدا ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداي الاتىن، سەرىكتەستىككە بەيىم، شاپشاڭ دا جان - جاقتى قالىپتاسقان تۇلعا قاجەت. ال وسى قاسيەت، وسى قۇندىلىقتار مەكتەپتە قالىپتاساتىنى تالاسسىز جايت.
زاماناۋي سىنىپ جەتەكشى زامان تالاپتارىنا ساي، بالالارمەن جۇمىستا جاڭا ءادىس - تاسىلدەر قولدانىپ، بالا دامۋىنداعى باستى قۇندىلىقتاردى دامىتۋ. ولارعا - سۇيىسپەنشىلىك، وتباسى، دەنساۋلىق، ادامگەرشىلىك، بىلىمدىلىك جاتادى.
بالا تاربيەلەۋ – ناعىز ونەر، ال بۇل ونەردىڭ باستاۋى – بالا مەكتەپكە كەلەتىن وتباسىدان باستالادى. وتباسىدا بالانىڭ تۇلعالىق جەكە قاسيەتتەرى، وزگەلەرمەن قارىم – قاتىناسى، بەلگىلى ءبىر مىنەز بەن ادەتتەرى قالىپتاسادى. ءاربىر بالانى تانۋعا، ونى جاقسى كورىپ، ونىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋعا ءاربىر سىنىپ جەتەكشى ءتيىستى. مەكتەپ – بۇل: بالا+ اتا - انا+ سىنىپ جەتەكشى. سوندىقتان اتا - انامەن بايلانىس – مەنىڭ جۇمىسىمداعى ەڭ ماڭىزدى بۋىن.
باستى بايلىق - دەنساۋلىق. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، سىنىپتا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ ماقساتىندا ءتۇرلى سايىس، شارالار ۇيىمداستىرامىن.
تاربيە ىسىندە باسقالاردىڭ جەكە باسىنىن ونەگەسى دە وتە زور قىزمەت اتقارادى. ەرتەدە ريم فيلوسوفى سەنەكە «ادامدى اقىل ايتۋمەن قايىرىمدىلىققا تاربيەلەۋ قيىن. جەكە باستىڭ ۇلگىسىمەن تاربيەلەۋ الدەقايدا وڭاي» - دەگەن ەكەن. مۇنداي قاسيەت ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدان دا بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن، ءبىز ۇستاز بولا تۇرساق تا، وزىمىزگە جاقسى جاعىنان ۇناعان ۇستازدارعا ەلىكتەيمىز.
تاربيە ساعاتتارىن وتكىزۋ ءۇشىن كۇنى بۇرىن ءار بالاعا تاقپاقتار، جۇمباق، ماقالدار تاراتىپ، كەيبىر بالالارعا ءان ايتقىزىپ، بي بيلەتىپ كەلەمىز. وسىنداي جۇمىس تۇرلەرى بالالاردى جالىقتىرىپ جىبەرمەسە ەكەن دەگەن وي تۋىندايدى. سوندىقتان تاربيە ساعاتتارىنا دا جاڭا تەحنولوگيانى كىرگىزىپ، وزگەشەلەۋ ەتىپ وتكىزسەك، بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى، شىعارماشىلىق قاسيەتتەرى جانە ءار بالانىڭ بويىنداعى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بايقالىپ، ءار بالانى جەكە تۇلعا رەتىندە تانيمىز.
«ءبىلىم مەن تاربيە» ەگىز. تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم وقۋشىلاردى ىزگىلىكتەن تايدىرىپ، جاۋىزدىققا، وزبىرلىققا، وزىمشىلدىككە، وكتەمدىككە جەتەلەيدى. سوندىقتان ءاربىر ۇستاز، بالالاردىڭ جۇرەگىنە ىزگىلىكتى ۇيالاتۋدى، ۇلتتىق ونەگەنى، ونەردى ۇيرەتۋدى ۇمىتپاۋ كەرەك. وقىتا وتىرىپ تاربيەلەۋ – بۇرىننان قالىپتاسقان ءادىس - ءتاسىلدىڭ ءبىرى. ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ن. ا. نازاربايەۆ ءوز جولداۋىندا بىلاي دەگەن ەدى: «ءبىلىم جۇيەسىندە تۇبەگەيلى كادرلىق وزگەرىستەر جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءداستۇرلى وقىتۋشى (قاجەت بىلىمدەردى بەرۋدە جانە ءتارجىمالاۋدا مونوپوليست) ساحنادان كەتەدى. پەداگوگ - تاربيەشىنىڭ جاڭا بەينەسى جاسالماقشى: ول زەرتەۋشى، تاربيەشى، كەڭەسشى، جوبالار جەتەكشىسى بولۋى ءتيىس».
زاماناۋي سىنىپ جەتەكشى - بۇل قىراعى، شىعارماشىل، ەرتەڭىنە سەنىمدى، عىلىمي - تانىمى جان - جاقتى دامىعان زامان تالابىنا ساي تاربيەشى دەپ تۇسىنەمىن.
ۋاقىتپەن بىرگە قارىشتاۋ ءۇشىن ۇزدىكسىز ءوز - ءوزىن جەتىلدىرىپ، ماقساتقا جەتۋ جولىندا ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. سەبەبى، بالا – بۇل سەنىڭ وي - قيالىڭ، سەنىڭ ەرىك - جىگەرىڭ، سەنىڭ شابىتىڭنىڭ سۋسىنداپ وسەتىن ءدان.
ادامدارعا كەمشىلىكتەرى جونىندە كوپ ايتىلا بەرەتىن بولسا، وندا ولار وزدەرىنە دەگەن، ءوز كۇشتەرىنە دەگەن جانە ءوز مۇمكىنشىلىكتەرىنە دەگەن سەنىمدەرىن جوعالتا باستايدى» يا، كەمشىلىكسىز ادام بولمايدى. ءبىزدىڭ ۇجىمدا ءوز كۇشىمىز بەن مۇمكىنشىلىكتەرىمىزگە دەگەن سەنىمىمىز كۇن سايىن ارتىپ، ءوز جۇمىسىمىزعا دەگەن ماحابباتىمىز نىعايىپ كەلەدى.
مەن وقۋشىلارىمدى، ءوز مەكتەبىمدى سۇيەمىن جانە دە ول سۇيىسپەنشىلىكتىڭ وقۋشىلارىمنىڭ جۇرەگىندە دە بار ەكەنىنە قۋانامىن.
زاماناۋي كلاسس جەتەكشى دەگەنىمىز – بۇل.......................
ءتان كومىلەر، كومىلمەس ەتكەن ءىسىم،
ويلايتىندار مەن ەمەس ءبىر بۇگىنگىسىن.
جۇرت ۇقپاسا، ۇقپاسىن جابىقپايمىن،
ەل بۇگىنشىل، مەنىكى ەرتەڭ ءۇشىن - دەپ ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆ ايتقانداي، وقىتۋشى – ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلايتىن ەرجۇرەك ادام. موينىمىزدا ۇلكەن بورىش تۇر. ول - ەل بولاشاعى جاستاردى تاربيەلەپ، ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتۋ. ال زامان تالابىنا ساي تۇلعا تاربيەلەيتىن، جاڭا فورماتتا ويلاي الاتىن زاماناۋي وقىتۋشى، جەتەكشى بولۋ بارشامىزعا ءتيىستى مىندەت.
- زاماناۋي ادام دەگەنىمىز كىم؟
- زاماناۋي سىنىپ جەتەكشى دەگەنىمىز كىم؟
جاستاردىڭ قالاي وقىپ، قالاي تاربيەلەنۋى - بارىنەن بۇرىن ەسكەرىپ، بارىنەن جوعارى قويىلاتىن جۇمىس دەپ سانالاتىن ءبىزدىڭ قازىرگى زاماندا ءوزىمنىڭ « ادامدىق ديحانشىسى» - ياعني وقىتۋشى بولعانىما قاتتى قۋانامىن.
قازىرگى تاڭدا وسى قىزمەتتە جۇرگەنىمە 5 جىلداي، ال سىنىپ جەتەكشىلىك ەتكەنىمە 2 جىل بولىپتى.
جىلدار وتكەن سايىن مەنى مىنا ءبىر سۇراقتار تولعاندىرادى: « ۇستاز بولۋ، جەتەكشى بولۋ - مەنىڭ جۇمىسىم. ال ءوز جۇمىسىڭدى اتقارۋ - مىندەت پە، الدە - پارىز با؟ زاماناۋي كلاسس جەتەكشى قانداي بولۋ كەرەك؟ سىنىپ جەتەكشى رەتىندە مەن زامان تالابىنا ساي مامانمىن با؟
زامانىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا قويىپ وتىرعان تالاپتارىن ءبارىمىز جاقسى تۇسىنەمىز. وتىز دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرۋ ءۇشىن زامان تالابىنا ساي ءبىلىم الىپ، تاربيەلەنگەن، كەز كەلگەن جاعدايدا ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداي الاتىن، سەرىكتەستىككە بەيىم، شاپشاڭ دا جان - جاقتى قالىپتاسقان تۇلعا قاجەت. ال وسى قاسيەت، وسى قۇندىلىقتار مەكتەپتە قالىپتاساتىنى تالاسسىز جايت.
زاماناۋي سىنىپ جەتەكشى زامان تالاپتارىنا ساي، بالالارمەن جۇمىستا جاڭا ءادىس - تاسىلدەر قولدانىپ، بالا دامۋىنداعى باستى قۇندىلىقتاردى دامىتۋ. ولارعا - سۇيىسپەنشىلىك، وتباسى، دەنساۋلىق، ادامگەرشىلىك، بىلىمدىلىك جاتادى.
بالا تاربيەلەۋ – ناعىز ونەر، ال بۇل ونەردىڭ باستاۋى – بالا مەكتەپكە كەلەتىن وتباسىدان باستالادى. وتباسىدا بالانىڭ تۇلعالىق جەكە قاسيەتتەرى، وزگەلەرمەن قارىم – قاتىناسى، بەلگىلى ءبىر مىنەز بەن ادەتتەرى قالىپتاسادى. ءاربىر بالانى تانۋعا، ونى جاقسى كورىپ، ونىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋعا ءاربىر سىنىپ جەتەكشى ءتيىستى. مەكتەپ – بۇل: بالا+ اتا - انا+ سىنىپ جەتەكشى. سوندىقتان اتا - انامەن بايلانىس – مەنىڭ جۇمىسىمداعى ەڭ ماڭىزدى بۋىن.
باستى بايلىق - دەنساۋلىق. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، سىنىپتا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ ماقساتىندا ءتۇرلى سايىس، شارالار ۇيىمداستىرامىن.
تاربيە ىسىندە باسقالاردىڭ جەكە باسىنىن ونەگەسى دە وتە زور قىزمەت اتقارادى. ەرتەدە ريم فيلوسوفى سەنەكە «ادامدى اقىل ايتۋمەن قايىرىمدىلىققا تاربيەلەۋ قيىن. جەكە باستىڭ ۇلگىسىمەن تاربيەلەۋ الدەقايدا وڭاي» - دەگەن ەكەن. مۇنداي قاسيەت ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدان دا بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن، ءبىز ۇستاز بولا تۇرساق تا، وزىمىزگە جاقسى جاعىنان ۇناعان ۇستازدارعا ەلىكتەيمىز.
تاربيە ساعاتتارىن وتكىزۋ ءۇشىن كۇنى بۇرىن ءار بالاعا تاقپاقتار، جۇمباق، ماقالدار تاراتىپ، كەيبىر بالالارعا ءان ايتقىزىپ، بي بيلەتىپ كەلەمىز. وسىنداي جۇمىس تۇرلەرى بالالاردى جالىقتىرىپ جىبەرمەسە ەكەن دەگەن وي تۋىندايدى. سوندىقتان تاربيە ساعاتتارىنا دا جاڭا تەحنولوگيانى كىرگىزىپ، وزگەشەلەۋ ەتىپ وتكىزسەك، بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى، شىعارماشىلىق قاسيەتتەرى جانە ءار بالانىڭ بويىنداعى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بايقالىپ، ءار بالانى جەكە تۇلعا رەتىندە تانيمىز.
«ءبىلىم مەن تاربيە» ەگىز. تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم وقۋشىلاردى ىزگىلىكتەن تايدىرىپ، جاۋىزدىققا، وزبىرلىققا، وزىمشىلدىككە، وكتەمدىككە جەتەلەيدى. سوندىقتان ءاربىر ۇستاز، بالالاردىڭ جۇرەگىنە ىزگىلىكتى ۇيالاتۋدى، ۇلتتىق ونەگەنى، ونەردى ۇيرەتۋدى ۇمىتپاۋ كەرەك. وقىتا وتىرىپ تاربيەلەۋ – بۇرىننان قالىپتاسقان ءادىس - ءتاسىلدىڭ ءبىرى. ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ن. ا. نازاربايەۆ ءوز جولداۋىندا بىلاي دەگەن ەدى: «ءبىلىم جۇيەسىندە تۇبەگەيلى كادرلىق وزگەرىستەر جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءداستۇرلى وقىتۋشى (قاجەت بىلىمدەردى بەرۋدە جانە ءتارجىمالاۋدا مونوپوليست) ساحنادان كەتەدى. پەداگوگ - تاربيەشىنىڭ جاڭا بەينەسى جاسالماقشى: ول زەرتەۋشى، تاربيەشى، كەڭەسشى، جوبالار جەتەكشىسى بولۋى ءتيىس».
زاماناۋي سىنىپ جەتەكشى - بۇل قىراعى، شىعارماشىل، ەرتەڭىنە سەنىمدى، عىلىمي - تانىمى جان - جاقتى دامىعان زامان تالابىنا ساي تاربيەشى دەپ تۇسىنەمىن.
ۋاقىتپەن بىرگە قارىشتاۋ ءۇشىن ۇزدىكسىز ءوز - ءوزىن جەتىلدىرىپ، ماقساتقا جەتۋ جولىندا ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. سەبەبى، بالا – بۇل سەنىڭ وي - قيالىڭ، سەنىڭ ەرىك - جىگەرىڭ، سەنىڭ شابىتىڭنىڭ سۋسىنداپ وسەتىن ءدان.
ادامدارعا كەمشىلىكتەرى جونىندە كوپ ايتىلا بەرەتىن بولسا، وندا ولار وزدەرىنە دەگەن، ءوز كۇشتەرىنە دەگەن جانە ءوز مۇمكىنشىلىكتەرىنە دەگەن سەنىمدەرىن جوعالتا باستايدى» يا، كەمشىلىكسىز ادام بولمايدى. ءبىزدىڭ ۇجىمدا ءوز كۇشىمىز بەن مۇمكىنشىلىكتەرىمىزگە دەگەن سەنىمىمىز كۇن سايىن ارتىپ، ءوز جۇمىسىمىزعا دەگەن ماحابباتىمىز نىعايىپ كەلەدى.
مەن وقۋشىلارىمدى، ءوز مەكتەبىمدى سۇيەمىن جانە دە ول سۇيىسپەنشىلىكتىڭ وقۋشىلارىمنىڭ جۇرەگىندە دە بار ەكەنىنە قۋانامىن.
You Might Also Like
-
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
-
قۇرمەتتى «بىلىمدىلەر» پورتالىنىڭ قولدانۋشىلارى، ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
