ExceI مەنيۋىمەن جۇمىس اتقارۋ
تاقىرىبى: ExceI مەنيۋىمەن جۇمىس اتقارۋ
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ساباقتا Excel پروگرامماسىنىڭ نەگىزى تۇسىنىكتەرىمەن تانىستىرۋ، كەستەگە مالىمەتتەر ەنگىزۋ جانە ولاردى وڭدەۋ جولدارىمەن تانىستىرۋ
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ
تاربيەلىك: پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: پروگراممالاۋ نەگىزدەرى
كورنەكتى قۇرالدار. وقۋلىقتار، كومپيۋتەر، بۋكلەت
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ
1. Excel ەلەكتروندىق كەستەسىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
2. Excel پروگرامماسى قالاي ىسكە قوسۋعا بولادى؟
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. ExceI مەنيۋىمەن جۇمىس اتقارۋ
2. جۇمىس پاراعىمەن جانە كىتاپپەن جۇمىس ىستەۋ
3. كەستەنى، بلوكتاردى، قاتارلاردى جانە باعانالاردى بەلگىلەۋ
4. ۇيالار ىشىندەگى مالىمەت
ەندى ەلەكتروندىق كەستەنىڭ نەگىزگى ۇعىمدارىمەن تانىسايىق:
قاتار ءنومىرى - ەلەكتروندىق كەستەنىڭ كولدەنەڭ ورنالاسقان قاتارلارىنىڭ (جولدارىنىڭ) سول جاق شەتىندە جازىلعان ءنومىرى.
باعانا ءارىپى – ەلەكتروندىق كەستەنىڭ باعانالارىن (تىك جولدارىن) بەلگىلەيدى. ارىپتەر جۇمىس ايماعىنىڭ جوعارعى جاعىندا جازىلىپ تۇرادى.
باعانالار ا - Z، سودان سوڭ اا – اZ، ودان كەيىن ۆا – ۆZ جانە سول سياقتى بولىپ بەلگىلەنەدى.
ۇيا(تور)- ەلەكتروندىق كەستەنىڭ مالىمەت ەنگىزەتىن ەڭ كىشى ەلەمەنتى. ءاربىر ۇيا نەمەسە تور باعانا ءارىپى مەن قاتار نومىرىنەن تۇراتىن ادرەسپەن انىقتالادى. مىسالى، ۆ3 - ۆ باعاناسىمەن 3 - قاتاردىڭ قيىلىسىنداعى ۇيا دەگەندى بىلدىرەدى.
ۇيا سىلتەمەسى (كورسەتكىشى) – جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس ەكپىندى كۇيدەگى ۇستىمىزدەگى نەمەسە اعىمداعى ۇيانى كورسەتىپ تۇراتىن ءتورتبۇرىشتى تەڭبىل تور تاڭبا. تەڭبىل تور پەرنەلەر كومەگىمەن نەمەسە تىشقان ارقىلى كەستە بەتىمەن ۇيادان ۇياعا كوشىرىپ وتىرادى.
اعىمداعى ۇيا ( نەمەسە ۇستىمىزدەگى ۇيا، ەكپىندى ۇيا) – تەڭبىل تورمەن بەلگىلەنىپ تۇرعان ۇيا. ول كەستەنىڭ ءبىر تورىن عانا بەلگىلەپ، كەلىسىم بويىنشا، مالىمەت ەنگىزۋ وپەراسياسى نەمەسە باسقا ءبىر ءىس - ارەكەت وسى توردا عانا ورىندالاتىنىن كورسەتەدى.
بلوك (ۇيالار جيىنى، اۋماعى) – تىكتورتبۇرىشتى تۇردەگى قاتارلاسا ورنالاسقان ۇيالار جيىنى. ول بىرنەشە ۇيادان، تولىق قاتاردان، باعانادان نەمەسە تىكتورتبۇرىش تۇرىندەگى ءبىر توپ تورلاردان تۇرا الادى. مىسالى: ۆ13: D19 بلوگى – بۇل ۆ13 D13 D19 ۆ19 ۆ13 تورلارىمەن شەكتەلگەن ۇيالار جيىنى، ا1: ن1، ا1: ا20، ا12: D27 نەمەسە D: F – D، E، F باعانالارىنىڭ بارلىق تورلارى، ت. س. س. ءارتۇرلى فورمۋلالار ەنگىزۋ كەزىندە نەمەسە كوماندالار ورىنداۋ ساتتەرىندە بلوكتى ديوگونال بويىنشا قارسى ورنالاسقان تورلار ادرەستەرىمەن نەمەسە ەكران بەتىندە تىشقانمەن (پەرنەلەرمەن) بەلگىلەي وتىرىپ ەنگىزۋگە بولادى.
جۇمىس پاراعىمەن جانە كىتاپپەن جۇمىس ىستەۋ. ExceI ەلەكتروندىق كەستەسى ءۇش ولشەمدى قۇرىلىمنان تۇرادى، ياعني ول بولەك پاراقتاردان
(16 پاراق ) تۇراتىن كىتاپ ءتارىزدى. ەكراندا تەك ءبىر پاراق – كىتاپتىڭ ەڭ ۇستىڭگى اشىق تۇرعان بەتى كورىنىپ تۇرادى. پاراقتىڭ تومەنگى شەتىندە قالعان كىتاپ بەتتەرىنىڭ نومىرلەرى جارلىق رەتىندە بەينەلەنەدى. تىشقان كۋرسورىمەن سول كورىنىپ تۇرعان جارلىقتاردىڭ نومىرلەرىن تاڭداۋ ارقىلى كەز كەلگەن بەتتى اشىپ كورۋگە مۇمكىندىك بار.
كەستەنى، بلوكتاردى، قاتارلاردى جانە باعانالاردى بەلگىلەۋ. كەستەنىڭ وسى وبەكتىلەرى ولارمەن بەلگىلى ءبىر جۇمىس اتقارۋ ءۇشىن تىشقانمەن بىلاي بەلگىلەنەدى:
باعانانى بەلگىلەۋ – باعانا اتىنا سايكەس ءارىپتى تىشقانمەن تاڭداپ الىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزۋ؛
بىرنەشە باعانا بەلگىلەۋ – الدىڭعى سىرت ەتكىزىلگەن تىشقان باتىرماسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ، كۋرسوردى وڭعا نەمەسە سولعا جىلجىتۋ؛
قاتاردى بەلگىلەۋ – قاتار نومىرىنە سايكەس ساندى تىشقانمەن بەلگىلەپ الىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزۋ:
بىرنەشە قاتاردى بەلگىلەۋ - الدىڭعى سىرت ەتكىزىلگەن تىشقان باتىرماسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ، كۋرسوردى جوعارى نە تومەن جىلجىتۋ؛
بلوكتى بەلگىلەۋ – تىشقان باتىرماسىن بلوكتىڭ العاشقى ۇياسىندا باسامىز دا، ونى سول باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ كۋرسوردى بلوكتىڭ ەڭ سوڭعى ۇياسىنا جەتكىزۋ ارقىلى؛
جۇمىس پاراعىن تولىق بەلگىلەۋ – تىشقان كۋرسورىن باعانا اتتارى مەن قاتار نومىرلەرىنىڭ قيىلىسۋ نۇكتەسىندە، ياعني كەستەنىڭ سول جاق جوعارعى بۇرىشىنا الىپ بارىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزۋ ارقىلى ورىندالادى.
پەرنەلەر كومەگىمەن بلوكتى بەلگىلەۋ ءۇشىن Shift پەرنەسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ تۇرىپ، تەڭبىلتوردى بلوكتىڭ ءبىر بۇرىشىنان وعان قارسى بۇرىشىنا باعىتتاۋشى ارقىلى جەتكىزەمىز. ايتپەسە F8 پەرنەسىن پايدالانامىز. Esc پەرنەسى بەلگىلەۋدى توقتاتۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
ءبىر - بىرىمەن قاتار ورنالاسپاعان بولەك جاتقان بلوكتاردى بەلگىلەۋ قاجەت بولعاندا، بىلاي ىستەۋ كەرەك.
- العاشقى ۇيانى نەمەسە قاتار ورنالاسقان ۇيالاردان تۇراتىن ءبىر بلوكتى بەلگىلەپ الۋ كەرەك؛
- Ctrl پەرنەسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ تۇرۋ؛
- كەلەسى بولەك ورنالاسقان ۇيانى نەمەسە بلوكتى بەلگىلەۋ، ت. س. س.
- Ctrl پەرنەسىن قويا بەرۋ؛
بەلگىلەۋدى الىپ تاستاۋ ءۇشىن تىشقان كۋرسورىن بەلگىلەنبەگەن كەز كەلگەن ۇياعا جەتكىزىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزسە بولعانى. تورلاردى جاڭاشا بەلگىلەۋ دە بۇرىنعى بەلگىلەۋلەردى جويادى.
ۇيالار ىشىندەگى مالىمەت
Excel كەستەلەرىندە كەز كەلگەن ۇياعا مالىمەتتەردىڭ ءۇش ءتۇرىن ەنگىزۋگە بولادى، ولار: تەكست، سان جانە فورمۋلا. ۇياعا مالىمەت ەنگىزۋ ءۇشىن تەڭبىلتوردى سول ۇياعا الىپ بارىپ، كەرەكتى دەرەكتەردى پەرنەلەردە (240 تاڭباعا دەيىن) تەرىپ، سوڭىنان Enter پەرنەسىن نەمەسە باعىتتاۋىش ءتىلسىزىق پەرنەلەرىنىڭ ءبىرىن باسۋ جەتكىلىكتى. Excel ەنگىزىلگەن مالىمەتتىڭ فورمۋلا، سان جانە تەكست ەكەنىن ونىڭ ءبىرىنشى تاڭباسىنا قاراپ انىقتايدى. ەگەر ءبىرىنشى سيمۆول - ءارىپ نەمەسە ‘’’’’ (اپوستروف) بولسا، وندا ۇياعا تەكست ەنگىزىلەدى دەپ ەسەپتەلەدى. ەگەردە ءبىرىنشى سيمفول سيفر نەمەسە «=» بولسا، وندا ول ۇياعا فورمۋلا نەمەسە سان ەنگىزىلەتىنىن بىلدىرەدى.
ەنگىزىلگەن مالىمەتتەر ۇيا ىشىندە نەمەسە فورمۋلا قاتارىندا بەينەلەنەدى جانە ولاردى ەنگىزۋ Enter پەرنەسىن نەمەسە باعىتتاۋىش ءتىلسىزىق پەرنەلەرىنىڭ ءبىرىن باسقان كەزدە اياقتالادى.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ.
1. ەلەكتروندىق كەستەلەر نە ءۇشىن ارنالعان؟
2. قاي ينفورماسيا باستاپقى دەرەكتەر، ال قايسى – ناتيجەلەر دەپ اتالادى؟
3. ەلەكتروندىق كەستە ۇياشىعىنىڭ ادرەسى دەگەنىمىز نە؟
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما: 279 - 282 بەت
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ساباقتا Excel پروگرامماسىنىڭ نەگىزى تۇسىنىكتەرىمەن تانىستىرۋ، كەستەگە مالىمەتتەر ەنگىزۋ جانە ولاردى وڭدەۋ جولدارىمەن تانىستىرۋ
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ
تاربيەلىك: پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: پروگراممالاۋ نەگىزدەرى
كورنەكتى قۇرالدار. وقۋلىقتار، كومپيۋتەر، بۋكلەت
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. وتكەن ساباقتى قايتالاۋ
1. Excel ەلەكتروندىق كەستەسىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
2. Excel پروگرامماسى قالاي ىسكە قوسۋعا بولادى؟
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. ExceI مەنيۋىمەن جۇمىس اتقارۋ
2. جۇمىس پاراعىمەن جانە كىتاپپەن جۇمىس ىستەۋ
3. كەستەنى، بلوكتاردى، قاتارلاردى جانە باعانالاردى بەلگىلەۋ
4. ۇيالار ىشىندەگى مالىمەت
ەندى ەلەكتروندىق كەستەنىڭ نەگىزگى ۇعىمدارىمەن تانىسايىق:
قاتار ءنومىرى - ەلەكتروندىق كەستەنىڭ كولدەنەڭ ورنالاسقان قاتارلارىنىڭ (جولدارىنىڭ) سول جاق شەتىندە جازىلعان ءنومىرى.
باعانا ءارىپى – ەلەكتروندىق كەستەنىڭ باعانالارىن (تىك جولدارىن) بەلگىلەيدى. ارىپتەر جۇمىس ايماعىنىڭ جوعارعى جاعىندا جازىلىپ تۇرادى.
باعانالار ا - Z، سودان سوڭ اا – اZ، ودان كەيىن ۆا – ۆZ جانە سول سياقتى بولىپ بەلگىلەنەدى.
ۇيا(تور)- ەلەكتروندىق كەستەنىڭ مالىمەت ەنگىزەتىن ەڭ كىشى ەلەمەنتى. ءاربىر ۇيا نەمەسە تور باعانا ءارىپى مەن قاتار نومىرىنەن تۇراتىن ادرەسپەن انىقتالادى. مىسالى، ۆ3 - ۆ باعاناسىمەن 3 - قاتاردىڭ قيىلىسىنداعى ۇيا دەگەندى بىلدىرەدى.
ۇيا سىلتەمەسى (كورسەتكىشى) – جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس ەكپىندى كۇيدەگى ۇستىمىزدەگى نەمەسە اعىمداعى ۇيانى كورسەتىپ تۇراتىن ءتورتبۇرىشتى تەڭبىل تور تاڭبا. تەڭبىل تور پەرنەلەر كومەگىمەن نەمەسە تىشقان ارقىلى كەستە بەتىمەن ۇيادان ۇياعا كوشىرىپ وتىرادى.
اعىمداعى ۇيا ( نەمەسە ۇستىمىزدەگى ۇيا، ەكپىندى ۇيا) – تەڭبىل تورمەن بەلگىلەنىپ تۇرعان ۇيا. ول كەستەنىڭ ءبىر تورىن عانا بەلگىلەپ، كەلىسىم بويىنشا، مالىمەت ەنگىزۋ وپەراسياسى نەمەسە باسقا ءبىر ءىس - ارەكەت وسى توردا عانا ورىندالاتىنىن كورسەتەدى.
بلوك (ۇيالار جيىنى، اۋماعى) – تىكتورتبۇرىشتى تۇردەگى قاتارلاسا ورنالاسقان ۇيالار جيىنى. ول بىرنەشە ۇيادان، تولىق قاتاردان، باعانادان نەمەسە تىكتورتبۇرىش تۇرىندەگى ءبىر توپ تورلاردان تۇرا الادى. مىسالى: ۆ13: D19 بلوگى – بۇل ۆ13 D13 D19 ۆ19 ۆ13 تورلارىمەن شەكتەلگەن ۇيالار جيىنى، ا1: ن1، ا1: ا20، ا12: D27 نەمەسە D: F – D، E، F باعانالارىنىڭ بارلىق تورلارى، ت. س. س. ءارتۇرلى فورمۋلالار ەنگىزۋ كەزىندە نەمەسە كوماندالار ورىنداۋ ساتتەرىندە بلوكتى ديوگونال بويىنشا قارسى ورنالاسقان تورلار ادرەستەرىمەن نەمەسە ەكران بەتىندە تىشقانمەن (پەرنەلەرمەن) بەلگىلەي وتىرىپ ەنگىزۋگە بولادى.
جۇمىس پاراعىمەن جانە كىتاپپەن جۇمىس ىستەۋ. ExceI ەلەكتروندىق كەستەسى ءۇش ولشەمدى قۇرىلىمنان تۇرادى، ياعني ول بولەك پاراقتاردان
(16 پاراق ) تۇراتىن كىتاپ ءتارىزدى. ەكراندا تەك ءبىر پاراق – كىتاپتىڭ ەڭ ۇستىڭگى اشىق تۇرعان بەتى كورىنىپ تۇرادى. پاراقتىڭ تومەنگى شەتىندە قالعان كىتاپ بەتتەرىنىڭ نومىرلەرى جارلىق رەتىندە بەينەلەنەدى. تىشقان كۋرسورىمەن سول كورىنىپ تۇرعان جارلىقتاردىڭ نومىرلەرىن تاڭداۋ ارقىلى كەز كەلگەن بەتتى اشىپ كورۋگە مۇمكىندىك بار.
كەستەنى، بلوكتاردى، قاتارلاردى جانە باعانالاردى بەلگىلەۋ. كەستەنىڭ وسى وبەكتىلەرى ولارمەن بەلگىلى ءبىر جۇمىس اتقارۋ ءۇشىن تىشقانمەن بىلاي بەلگىلەنەدى:
باعانانى بەلگىلەۋ – باعانا اتىنا سايكەس ءارىپتى تىشقانمەن تاڭداپ الىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزۋ؛
بىرنەشە باعانا بەلگىلەۋ – الدىڭعى سىرت ەتكىزىلگەن تىشقان باتىرماسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ، كۋرسوردى وڭعا نەمەسە سولعا جىلجىتۋ؛
قاتاردى بەلگىلەۋ – قاتار نومىرىنە سايكەس ساندى تىشقانمەن بەلگىلەپ الىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزۋ:
بىرنەشە قاتاردى بەلگىلەۋ - الدىڭعى سىرت ەتكىزىلگەن تىشقان باتىرماسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ، كۋرسوردى جوعارى نە تومەن جىلجىتۋ؛
بلوكتى بەلگىلەۋ – تىشقان باتىرماسىن بلوكتىڭ العاشقى ۇياسىندا باسامىز دا، ونى سول باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ كۋرسوردى بلوكتىڭ ەڭ سوڭعى ۇياسىنا جەتكىزۋ ارقىلى؛
جۇمىس پاراعىن تولىق بەلگىلەۋ – تىشقان كۋرسورىن باعانا اتتارى مەن قاتار نومىرلەرىنىڭ قيىلىسۋ نۇكتەسىندە، ياعني كەستەنىڭ سول جاق جوعارعى بۇرىشىنا الىپ بارىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزۋ ارقىلى ورىندالادى.
پەرنەلەر كومەگىمەن بلوكتى بەلگىلەۋ ءۇشىن Shift پەرنەسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ تۇرىپ، تەڭبىلتوردى بلوكتىڭ ءبىر بۇرىشىنان وعان قارسى بۇرىشىنا باعىتتاۋشى ارقىلى جەتكىزەمىز. ايتپەسە F8 پەرنەسىن پايدالانامىز. Esc پەرنەسى بەلگىلەۋدى توقتاتۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
ءبىر - بىرىمەن قاتار ورنالاسپاعان بولەك جاتقان بلوكتاردى بەلگىلەۋ قاجەت بولعاندا، بىلاي ىستەۋ كەرەك.
- العاشقى ۇيانى نەمەسە قاتار ورنالاسقان ۇيالاردان تۇراتىن ءبىر بلوكتى بەلگىلەپ الۋ كەرەك؛
- Ctrl پەرنەسىن باسۋلى كۇيىندە ۇستاپ تۇرۋ؛
- كەلەسى بولەك ورنالاسقان ۇيانى نەمەسە بلوكتى بەلگىلەۋ، ت. س. س.
- Ctrl پەرنەسىن قويا بەرۋ؛
بەلگىلەۋدى الىپ تاستاۋ ءۇشىن تىشقان كۋرسورىن بەلگىلەنبەگەن كەز كەلگەن ۇياعا جەتكىزىپ، ونى ءبىر رەت سىرت ەتكىزسە بولعانى. تورلاردى جاڭاشا بەلگىلەۋ دە بۇرىنعى بەلگىلەۋلەردى جويادى.
ۇيالار ىشىندەگى مالىمەت
Excel كەستەلەرىندە كەز كەلگەن ۇياعا مالىمەتتەردىڭ ءۇش ءتۇرىن ەنگىزۋگە بولادى، ولار: تەكست، سان جانە فورمۋلا. ۇياعا مالىمەت ەنگىزۋ ءۇشىن تەڭبىلتوردى سول ۇياعا الىپ بارىپ، كەرەكتى دەرەكتەردى پەرنەلەردە (240 تاڭباعا دەيىن) تەرىپ، سوڭىنان Enter پەرنەسىن نەمەسە باعىتتاۋىش ءتىلسىزىق پەرنەلەرىنىڭ ءبىرىن باسۋ جەتكىلىكتى. Excel ەنگىزىلگەن مالىمەتتىڭ فورمۋلا، سان جانە تەكست ەكەنىن ونىڭ ءبىرىنشى تاڭباسىنا قاراپ انىقتايدى. ەگەر ءبىرىنشى سيمۆول - ءارىپ نەمەسە ‘’’’’ (اپوستروف) بولسا، وندا ۇياعا تەكست ەنگىزىلەدى دەپ ەسەپتەلەدى. ەگەردە ءبىرىنشى سيمفول سيفر نەمەسە «=» بولسا، وندا ول ۇياعا فورمۋلا نەمەسە سان ەنگىزىلەتىنىن بىلدىرەدى.
ەنگىزىلگەن مالىمەتتەر ۇيا ىشىندە نەمەسە فورمۋلا قاتارىندا بەينەلەنەدى جانە ولاردى ەنگىزۋ Enter پەرنەسىن نەمەسە باعىتتاۋىش ءتىلسىزىق پەرنەلەرىنىڭ ءبىرىن باسقان كەزدە اياقتالادى.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ.
1. ەلەكتروندىق كەستەلەر نە ءۇشىن ارنالعان؟
2. قاي ينفورماسيا باستاپقى دەرەكتەر، ال قايسى – ناتيجەلەر دەپ اتالادى؟
3. ەلەكتروندىق كەستە ۇياشىعىنىڭ ادرەسى دەگەنىمىز نە؟
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما: 279 - 282 بەت
You Might Also Like
-
ماقساتى: ەر بالالاردىڭ جان دۇنيەسىندەگى كوركەمدىك تالعامىن قالىپتاستىرۋ، قازاق حالقىنىڭ ۇلدى تاربيەلەۋ سالت - داستۇرىنە بايلانىستى ادەپتىلىككە، ۇستامدىلىققا، توزىمدىلىككە، باتىلدىققا تاربيەلەۋ.
