سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 كۇن بۇرىن)
عارىشقا ساياحات
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «عارىشقا ساياحات»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وسى پانگە قىزىعۋشىلىقتارىڭدى ارتتىرۋ، كەيبىر مالىمەتتەردى سايىس تۇرىندە ءتۇسىندىر، ساباقتان العان بىلىمدەرىڭدى پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ، بىلىمدەرىن بايقاۋ - باقىلاۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وسى پانگە قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرۋ، ارتتىرۋ، ءبىلىم داعدىلارىن دامىتۋ، ىزدەنىسكە ۇمتىلدىرۋ؛
تاربيەلىك: شاپشاڭدىققا، بىرىگىپ جۇمىس جاساۋعا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: فيزيكا - استرونوميالىق كەش
ساباقتىڭ وتكىزۋ ءادىسى: سايىس ساباق
قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرال - جابدىقتار: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
جۇرگىزۋشى: قايىرلى كەش، ءقادىرلى كورەرمەندەر، وقۋشىلار مەن ۇستازدار! بارشاڭىزعا دا «عارىشقا ساياحات» ويىن - ساۋىق كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر! قاي ساباق نەمەسە كەش ادامنىڭ قاتىسۋىنسىز وتپەيدى. سوندىقتان بۇگىنگى كەشىمىزگە 7 - كلاسس وقۋشىلارى قاتىسقالى وتىر.
بۇگىنگى «عارىشقا ساياحات» سايىسىمىز ادامزاتتىڭ عارىشتى يگەرۋىنە 52 جىل تولۋىنا وراي عارىش سالاسىنا قاتىستى بولماق.

العاش 1961 جىلى 12 ساۋىردە يۋ. گاگارين عارىشقا سامعاعاننان باستاپ مىنە ءدال بۇگىنگى كۇنى 52 جىل تولىپ وتىر. 52 جىلدا ادامزاتتىڭ عارىشتىق يگەرۋى قارىشتاپ العا دامىدى، قانشاما رەت عارىشتىق ساپارلار جاسالدى. ادامزات كۇن ساناپ، ساعات ساناپ عارىشتان جاڭالىقتار ءبىلىپ جاتىر. سول سياقتى بىزدە بۇگىن عارىشقا ساياحات جاساپ، بەلگىسىز گالاكتيكالار مەن عالامشارلاردى، كومەتالار مەن استەرويدتاردى، جۇلدىزدار مەن تۇماندىقتاردى اشۋ ءۇشىن عارىشقا ساپار شەگەمىز.

ال ءقازىر ويىننىڭ شارتىمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
1 - سايىس: «ۆيكتورينالىق سۇراقتار»
2 - سايىس: «سۋرەتتەر سىرىن اشايىق»
3 - سايىس: «پلانەتالار پارادى»
4 - سايىس: «قىزىقتى تاجىريبەلەر»
5 - سايىس: «بۇل قاي زاڭ؟»
6 - سايىس: «فورمۋلالار جازايىق»

1 - سايىس: «ۆيكتورينالىق سۇراقتار»
1. ەڭ العاشقى قازاق عارىشكەرى؟ (ت. اۋباكىروۆ)
2. دۇنيەنىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسىن ۇسىنعان استرونوم؟ (ن. كوپەرنيك)
3. الەمنىڭ گەوسەنترلىك جۇيەسىن ۇسىنعان استرونوم؟ (ك. پتولومەي)
4. جەردىڭ كۇننەن ەڭ الىستايتىن نۇكتەسى؟ (افەليي)
5. ەڭ العاش عارىشقا ۇشقان ادام؟ (يۋ. گاگارين)
6. شوقجۇلدىزدار دەگەن نە؟ قانداي شوقجۇلدىزداردى بىلەسىزدەر؟ (اسپانداعى جۇلدىزداردى قامتيتىن بەلگىلەنگەن بولىك. 12 شوقجۇلدىز بار)
7. ەكليپتيكا دەگەن نە؟ (كۇننىڭ جىل بويى اسپان ەكۆاتورىنداعى ءجۇرىپ وتكەن جولى)
8. ەڭ جاقىن جۇلدىزدى اتاڭىز (كۇن)
9. كۇن جۇيەسى قوزعالىسى ءىلىمىن كىم اشتى؟ (كوپەرنيك)
10. جازعى كۇن توقىراۋ كۇنى قاشان؟ (22 شىلدە)
11. قىسقى كۇن توقىراۋ كۇنى قاشان؟ (22 جەلتوقسان)
12. عارىش تۋرالى تەوريانىڭ نەگىزىن سالۋشى كىم؟ (ك. ە. سيولكوۆسكيي)

2 - سايىس: «سۋرەتتەر سىرىن اشايىق»
تاقتادا ەكى عارىشكەردىڭ سۋرەتى ىلىنگەن. سول عارىشكەرلەر تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرۋ كەرەك.
3 - سايىس: «پلانەتالار پارادى»
ءمۇعالىم: «پلانەتا» گرەك ءسوزى، قازاقشا عالامشار دەيدى. ۇلى پولياك عالىمى كوپەرنيكتىڭ اسپان الەمى تۋرالى زاڭىنا سايكەس كۇندى اينالا توعىز پلانەتا قوزعالىپ جۇرەدى. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ كولەمى دە، تەمپەراتۋراسى دا جانە كۇننەن قاشىقتىعى دا ءارتۇرلى. پلانەتالاردىڭ كۇندى اينالا جۇرەتىن وربيتاسى بولادى. ەندى سول پلانەتا اتىنان سويلەيتىن 7 كلاسس وقۋشىلارىن ورتاعا شاقىرامىز.

4 - سايىس: «قىزىقتى تاجىريبەلەر»
1. بوتەلكە، قاعاز، شىرپى، قابىعى ارشىلعان جۇمىرتقا. بوتەلكەنىڭ ىشىنە قاعازدى جاعىپ، اۋزىنا جۇمىرتقانى قويعاندا، ول ىشىنە كىرىپ كەتەدى. نەلىكتەن؟ (بوتەلكەنىڭ ىشىندەگى اۋانىڭ قىسىمى اتموسفەرالىق قىسىمنان ازايادى)

2. ستاكان، سۋ، قاعاز. ستاكانداعى سۋدى قاعازبەن جاۋىپ تۇرىپ توڭكەرگەندە، سۋ اقپايدى. نەگە؟ (اتموسفەرالىق قىسىم تومەننەن جوعارى قاراي دا اسەر ەتەدى.)

3. ا4 2 قاعاز كەرەك. بىرەۋىن بۇكتەمەي، ەكىنشىسىن بۇكتەپ ءبىر ۋاقىتتا جىبەرىپ قالامىز. نە بايقاۋعا بولادى؟ (جالپى قىسىمنىڭ تۇسىرىلگەن بەت اۋدانىنا بايلانىستى ەكەنىن بىلەمىز. شەگە، ينە سياقتى زاتتاردىڭ نەلىكتەن ۇشتى بولاتىنىن بىلەمىز، سول سياقتى اتموسفەرالىق قىسىمدا بەتتىڭ اۋدانىنا بايلانىستى، ەكەۋىنە دە بىردەي اتموسفەرالىق قىسىم ءتۇسىپ تۇر، ءبىراق شيىرشىقتالعان قاعازعا اسەر ەتەتىن قىسىم ونىڭ اۋدانىنىڭ كىشى بولۋى ەسەبىنەن بۇكتەلمەگەن قاعازعا اسەر ەتەتىن قىسىمنان كوپ بولادى دا جەرگە ءبىرىنشى جەتەدى)

4. تارەلكە، سابىن كەرەك. تارەلكەگە سۋ قۇيىپ، توگىپ تاستايمىز دا سابىندى تارەلكەگە قاتتى باسىپ تۇرامىز. سوسىن سابىندى كوتەرگەندە تارەلكە بىرگە كوتەرىلەدى، نەگە؟ (مولەكۋلالاردىڭ ءوزارا بايلانىسى)

5. پلاستماسسالىق باكلاشكانى ءبىر جاعىنان بىردەي ەتىپ 3 جەردەن تەسەمىز دە تەسىكتەردى شىرپىمەن بىتەپ قويامىز دا ىشىنە سۋ قۇيامىز. شىرپىلاردى الىپ تاستاعاندا سۋ تەسىكتەردەن ءار ءتۇرلى قاشىقتىققا اعادى. نەلىكتەن؟ (سۇيىقتاردىڭ ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى قىسىمدارى ءار ءتۇرلى بولادى، تەرەڭدەگەن سايىن قىسىم ارتادى).
6. سۋعا: كارتوپ، سىرىڭكە، جۇمىرتقا، وشىرگىش سالامىز. سوندا نەنى بايقاۋعا بولادى؟ (ارحيمەد كۇشىنە بايلانىستى دەنەلەردىڭ ءجۇزۋى، قالقۋى، بالقۋىن)

5 - سايىس: «بۇل قاي زاڭ؟»
وسى توركوزدەگى قاجەتتى سوزدەردى تاۋىپ، فيزيكانىڭ سىزدەر بىلەتىن ماڭىزدى زاڭىن وقىڭدار. ەكى توپقا وسى كەستە جازىلعان ا4 قاعازدارى تاراتىلادى. قاي توپ شاپشاڭ وقىپ، جاۋابىن تاپسا جەڭىس سول توپتا بولادى.
جاۋابى: ەنەرگيا ەشقايدا جوعالمايدى جانە ەشقايدان پايدا بولمايدى، ول تەك ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اۋىسادى نەمەسە ءبىر دەنەدەن ەكىنشى دەنەگە كوشەدى.

6 - سايىس: «فورمۋلالار جازايىق»
ەكى توپتىڭ توپ باسشىسى شىعىپ تاقتاعا فيزيكالىق فورمۋلالار جازادى. قاي توپ كوپ، دۇرىس فورمۋلا جازسا سول توپ جەڭىسكە جەتەدى.
قورىتىندى: سايىسىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى. ەندى كەشتى قورىتىندىلاۋ ءۇشىن ءسوز كەزەگىن ءادىل قازىلار القاسىنا بەرەمىز.
سايرا بۇلبۇل كوكەيدەن ءان توگىلسىن،
جىرعا بولە دالانىڭ ءار توبەسىن.
بايقوڭىردان تىك ۇشقان عارىشكەرلەر
كوتەردى قازاعىمنىڭ مارتەبەسىن - دەپ عارىشكەرلەر كۇنىنە ارنالعان «عارىشقا ساياحات» اتتى كەشىمىزدى وسىمەن اياقتايمىز.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما