جەلتوقسان ىزعارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جەلتوقسان ىزعارى» (پرەزەنتاسيا)
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا جەلتوقسان وقيعاسى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
ب) جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قازاق حالقىنىڭ شىنايى ۇلتتىق ساناسىنىڭ ويانۋى مەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋدەگى تاريحي ءرولىن كورسەتۋ. جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الا وتىرىپ، حالىق بوستاندىعى مەن ەلدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن، سول ءۇشىن قۇربان بولعان اعالار ەرلىگىنە قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ۆ) جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد، ينتەراكتيۆتى تاقتا، جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ سۋرەتتەرى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اشىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتىق جۇمىس
ساباقتا قولدانىلاتىن تەحنولوگيا: ستو تەحنولوگياسى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سىنىپپەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ. سىنىپتى 2 توپقا ءبولۋ
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
1. «توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى. وقۋشىلار ءوز بىلگەندەرى مەن بىلىمدەرىن جيناقتاۋ.
جەلتوقسان
↓
كوتەرىلىس
ۇلتجاندىلىق
دەمونستراسيا
جاستار
المات
ستۋدەنتتەر
اياز
برەجنيەۆ الاڭى
«ماعىنانى تانۋ»
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار وقۋشىلار! دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن تاۋەلسىزدىك تۋىن ەڭ العاش كوتەرگەن ايگىلى 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىنا ارنالعان «جەلتوقسان ىزعارى» اتتى تاربيە ساعاتىن اشىق دەپ جاريالايمىز. 1986 جىلى 16 - 17 جەلتوقساندا الماتى قالاسى بۇرىنعى استانامىز، قازىرگى باس قالامىزدا مىڭداعان قازاق جاستارى نارازىلىق ءبىلدىرىپ، شەرۋگە شىقتى. ولار: «تاۋەلسىزدىك كەرەك!» قازاق ەلىنىڭ ءوز كوسەمى سايلانسىن!- دەگەن تىلەك ءبىلدىردى. سول كەزدەگى قازاقستان كومپارتياسىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ 18 مينۋتقا سوزىلعان دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆتىڭ ورنىنا كەڭەستەر وداعىنىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى رازۋلوۆسكييدىڭ ۇسىنىسى بويىنشا گەناديي كولبيندى تاعايىنداعان. رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى بۇل اداممەن مۇلدەم بەيتانىس بولاتىن سوندىقتان، ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن تالاپ ەتىپ شەرۋگە شىققان جاستارعا «بۇزاقىلار»، «ۇلتشىلدار»، «ناشاقورلار» دەگەن كىنالار تاعىلدى.
2. «دجيگسو» ءادىسى. ءار توپقا جەكە ماتىندەر تاراتىلادى. توپ ءماتىندى تالقىلايدى،
ءبىر وقۋشى مازمۇنىن قىسقاشا ايتىپ شىعادى.
1. قازاق جاستارىن قانداي كۇش ايداپ باردى؟ گ. ۆ. كولبين – ول كىم؟، قايدان كەلگەن؟
جەلتوقسان وقيعاسى قارساڭىنداعى قازاقستانعا توقتالادى. سونىمەن قاتار 1986 جىلعى 16 جەلتوقساندا وتكەن كوكپ وك نۇسقاۋىمەن وتكەن قازاقستان كپ وك پلەنۋم بارىسىندا قازاقستاندى 40 - جىلداي باسقارعان د. قونايەۆتىڭ ورنىنا كولبيننىڭ تاعايىندالۋى جايلى ماسەلە قاراستىرىلعاندى. پلەنۋم نە بارى 18 مينۋت ءجۇرىپ، وسى پلەنۋمدا د. قونايەۆ ءوزىنىڭ دەمالىسقا كەتەتىندىگى جايلى حاباردار بولادى.
گ. ۆ. كولبين – ول كىم؟، قايدان كەلگەن؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى. گەنناديي ۆاسيليەۆيچ كولبين بۇعان دەيىن ۋليانوۆسك وبلىستىق پارتيا كوميتەتىن باسقارعان بولاتىن. بۇرىنىراق ول گرۋزيادا رەسپۋبليكالىق پارتيا ۇيىمىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى بولىپ ىستەدى. ورتالىق باسپا ءسوز ول تۋرالى الدىن الا «ۇلتارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرىن جاقسى بىلەتىن مامان» دەپ جازىپ جاتتى. رەسەيدىڭ ءار جەرىندە ءتۇرلى قىزمەتتەر اتقارعان ول قازاقستان ءۇشىن بوگدە ادام ەدى. الايدا ول كەزدىڭ ءۇردىسى بويىنشا، جوعارىداعىلاردىڭ ۇسىنىسىن تومەندەگىلەردىڭ قابىلداماۋى مۇمكىن ەمەستى. پلەنۋم ءبىر اۋىزدان گ. كولبيندى رەسپۋبليكا پارتيا ۇيىمىنىڭ باسشىسى ەتىپ سايلادى. كولبين بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستان دەگەن ەلدى تەك كارتادان عانا بىلەتىنىن ايتتى. قازاق جاستارى بەيبىت شەرۋگە شىعىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىن نەگە تاعايىنداماسقا دەگەن ءوز قارسىلىقتارىن بىلدىرگەن بولاتىن.
2. قازاق جاستارىنا جاسالعان قيانات جانە ولاردىڭ تاعدىرلارى
1986 جىلعى 17 - 18 جەلتوقسانداعى برەجنيەۆ الاڭىنداعى قازاق جاستارىنىڭ بەيبىت شەرۋىنىڭ قاندى وقيعاعا اينالدى. ولاردى «ۇلتشىل، ماسكۇنەم» دەگەن كىنا تاعىلدى.
الاڭداعى جاستاردى توقتاتۋ ءۇشىن الماتى قىزمەتكەرلەرىنە كومەككە ميليسيا قىزمەتكەرلەرى: فرۋنزەدەن - 100، تاشكەنتتەن - 300، چەليابىدەن - 203، نوۆوسيبيرسكىدەن - 203، سۆەردلوۆسكىدەن - 225، تبيليسيدەن 450 تارتىلعان. جاستارعا قارسى بۇرقاسىن 86 جوسپارى بويىنشا ءىس - شارالار جاسالىنعان. جاستارعا ءورت ءسوندىرۋ ماشينالارىمەن سۋىق سۋمەن اتقىلاۋمەن توقتالماي ادامدارعا قارسى ارنايى دايىندىقتان وتكەن يتتەردى سالىپ قويعان.
جالپى شەرۋدە 8500 ادام ۇستالعان. كوبى ستۋدەنت جاستار. سولاردىڭ ىشىنەن اتاپ كەتەتىن بولساق: قايرات، ءلاززات، سابيرا، ەربول
قايرات رىسقۇلبەكوۆ جايلى مالىمەت: 1966 جىلى 13. 03 جامبىل وبلىسى مويىنقۇم اۋدانى بىرلىك اۋىلىندا مالشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1973 - 81 جىلدارى شۋ اۋدانى تولە بي اۋىلىنداعى مەكتەپ - ينتەرناتتا 8 - جىلدىق ءبىلىم العان. 1981 - 83 جىلدارى بىرلىكتەگى كيروۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، 1984 - 86 اسكەري قاتارعا الىنعان. مەكتەپتە بەلسەندى كومسومول مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى بولعان. 1986 جىلى جولدامامەن الماتى ساۋلەت - قۇرىلىس ينستيتۋتىنا تۇسەدى. 1986 جىلى 16 جەلتوقساندا بەيبىت شەرۋگە قاتىسادى. قايرات تۇتقىندالىپ 18 جەلتوقساندا ساعات 11 باستاپ مير جانە ساتپايەۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا بەيباستىق جاساپ ساۆيسسكييدى ءولتىردى، ۆەدەلدى اۋىر جاراقاتتادى دەگەن ايىپ تاعىلىپ 6 - اي جۇرگەن بەسەۋدىڭ سوتتىڭ سوڭعى ۇكىمىن 1987 جىلدىڭ 16 ماۋسىمدا مىنانداي ۇكىم شىعاردى:
رىسقۇلبەكوۆ قايرات نوعايباي ۇلى 1966 جىلى تۋعان، الماتى ساۋلەت - قۇرىلىس ينستيتۋتىنىڭ 1 - كۋرس ستۋدەنتى - قازاق كسر قىلمىس كودەكسىنىڭ 60 - بابى - 2 جىلعا، 65 - باپ - 12 جىلعا، 173 - 1 جالپى قىلمىستىق ىستەرىنىڭ جيىنتىق ەڭ اۋىر - ءولىم جازاسىنا كەسىلدى
اسانوۆا ءلاززات التىناي قىزى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى. 1985 ج. الماتىدا پ. چايكوۆسكيي اتىند. مۋز. ۋچ - ششەگە وقۋعا تۇسكەن. الماتىدا 1986 ج. 17 - 18 جەلتوقساندا بولعان قازاق جاستارىنىڭ وتارشىلدىق جانە امىرشىلدىك جۇيەگە قارسى ازاتتىق كوتەرىلىسىنە بەلسەنە قاتىسقان. ول ورتالىقتىڭ بيلەپ - توستەۋشىلىگىنە نارازىلىق ءبىلدىرىپ، قالاداعى جاڭا الاڭعا العاشقى ەرەۋىلشىلەر قاتارىندا “قازاقتار! كىرىپتارلىق قۇلدىقتا ءومىر سۇرگەنىمىز جەتەدى! ءبىز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن جەڭىپ العان كەزدە عانا ازات بولا الامىز!” دەگەن ۇرانمەن شىقتى.
مۇحامەدجانوۆا ءسابيرا ەسىمبەك قىزى 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى. 1985 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسى تارباعاتاي اۋدانى اقمەكتەپ اۋلىنىڭ «لەنين جولى» سەگىز جىلدىق مەكتەبىن ۇزدىك بىتىرەدى. سول جىلى وبلىس ورتالىعى وسكەمەن قالاسىنداعى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەگە وقۋعا تۇسەدى. 1986 جىلعى 17 - 18 جەلتوقساندا الماتى قالاسىندا بولعان قازاق جاستارىنىڭ وتارشىلدىق جانە امىرشىلدىك جۇيەگە قارسى كوتەرىلىسىن قۋاتتاپ 22 جەلتوقساندا وسكەمەن قالاسىندا بىرگە وقيتىن ستۋدەنت جاستارمەن بىرگە نارازىلىققا شىعادى. ستۋدەنت قىزداردىڭ بۇل ارەكەتتەرى بارىپ تۇرعان ۇلتشىلدىق دەپ باعالانىپ، سول كۇنى كەشتەن باستاپ پارتيا، كەڭەس، كومسومول، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك، قۇقىق قورعاۋ ورىندارى تاراپىنان تەرگەۋ، ولاردان جاۋاپ الۋ باستالادى. ناتيجەسىندە ورىنسىز قورلاۋ مەن جالا جابۋ مەن تەرگەۋگە شىداي الماعان ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا بارلىعىن ۇيىمداستىرعان مەن دەپ مالىمدەپ، جاتاقحانانىڭ بەسىنشى قاباتىنان سەكىرىپ، مەرت بولادى. ءسويتىپ ول جەلتوقسان قۇربانى، باتىرىنا اينالدى
ەربول سىپاتايەۆ – جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسىپ، الاڭدا قازاق قارىنداستارىن قۇتقارۋ بارىسىندا العان سوققىدان قايتىس بولعان جاس قازاق جىگىتى. تالدىقورعان وبلىسىنىڭ كوكتال اۋىلىندا 1964 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. جەلتوقسان كوتەرىلىسى ۋاقىتىندا الماتى قالاسىندا ەنەرگەتيكا ينستيتۋتىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتى بولعان.
3. سەمانتيكالىق كارتا «تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى»
تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى ------1991ج ------1995ج ------1993ج ------1998ج ------1992ج
اتا زاڭ
تاۋەلسىزدىك جىلى
پرەزيدەنت سايلاۋى
ۆاليۋتا
استانا
رامىزدەر
4. بەكىتۋ. «كۋبيزم» ستراتەگياسى. كۋبتىڭ التى قىرىمەن التى سۇراق بەرىلەدى.
1. 1986 جىل؟
2. وقيعانىڭ باستى سەبەبى؟ /باسشىلاردىڭ اۋىسۋى/
3. قوزعاۋشى كۇشى؟ /قازاق جاستارى/
4. قانشا ادام قاتىسقان؟ /8500/
5. جەلتوقسان قۇرباندارى كىمدەر؟ /قايرات، ءلاززات، ەربول، ءسابيرا/
6. وقيعانىڭ تاريحي ماڭىزى؟ /تاۋەلسىزدىك الۋعا جاسالعان العاشقى قادام/
«جەلتوقسان جەلى» ادەبي – سازدى مونتاج
5. قورىتىندى:
جەلتوقسان وقيعالارى - قازاقستان تاريحىنداعى ەستەن كەتپەس، اسا اۋىر جانە قايعىلى بەتتەردىڭ ءبىرى. بۇل وقيعالار قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل كەڭەس وداعىنا جاڭا ەنىپ كەلە جاتقان جاس دەموكراتيا ءۇشىن كۇرەستىڭ باسى بولدى. سوندىقتان دا ونىڭ جۇگى اۋىر، شىعىنى كوپ بولدى.
جەلتوقسان وقيعالارى ارقىلى قازاقستاننىڭ ەندى عانا قاز تۇرىپ كەلە جاتقان جاس دەموكراتياسى مول تاجىريبە جيناقتادى، تاريحي ساباق الدى. بۇل وقيعالار وزىنەن كەيىنگى كەزەڭدە رەسپۋبليكادا جاڭا باعىتتىڭ ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ، الەۋمەتتىك بەتبۇرىستاردىڭ سونى قارقىنمەن ورىستەۋىنە سەبەپشى بولدى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا جەلتوقسان وقيعاسى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
ب) جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قازاق حالقىنىڭ شىنايى ۇلتتىق ساناسىنىڭ ويانۋى مەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋدەگى تاريحي ءرولىن كورسەتۋ. جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الا وتىرىپ، حالىق بوستاندىعى مەن ەلدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن، سول ءۇشىن قۇربان بولعان اعالار ەرلىگىنە قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ۆ) جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد، ينتەراكتيۆتى تاقتا، جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ سۋرەتتەرى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اشىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتىق جۇمىس
ساباقتا قولدانىلاتىن تەحنولوگيا: ستو تەحنولوگياسى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
سىنىپپەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ. سىنىپتى 2 توپقا ءبولۋ
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
1. «توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى. وقۋشىلار ءوز بىلگەندەرى مەن بىلىمدەرىن جيناقتاۋ.
جەلتوقسان
↓
كوتەرىلىس
ۇلتجاندىلىق
دەمونستراسيا
جاستار
المات
ستۋدەنتتەر
اياز
برەجنيەۆ الاڭى
«ماعىنانى تانۋ»
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار وقۋشىلار! دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن تاۋەلسىزدىك تۋىن ەڭ العاش كوتەرگەن ايگىلى 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىنا ارنالعان «جەلتوقسان ىزعارى» اتتى تاربيە ساعاتىن اشىق دەپ جاريالايمىز. 1986 جىلى 16 - 17 جەلتوقساندا الماتى قالاسى بۇرىنعى استانامىز، قازىرگى باس قالامىزدا مىڭداعان قازاق جاستارى نارازىلىق ءبىلدىرىپ، شەرۋگە شىقتى. ولار: «تاۋەلسىزدىك كەرەك!» قازاق ەلىنىڭ ءوز كوسەمى سايلانسىن!- دەگەن تىلەك ءبىلدىردى. سول كەزدەگى قازاقستان كومپارتياسىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ 18 مينۋتقا سوزىلعان دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆتىڭ ورنىنا كەڭەستەر وداعىنىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى رازۋلوۆسكييدىڭ ۇسىنىسى بويىنشا گەناديي كولبيندى تاعايىنداعان. رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى بۇل اداممەن مۇلدەم بەيتانىس بولاتىن سوندىقتان، ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن تالاپ ەتىپ شەرۋگە شىققان جاستارعا «بۇزاقىلار»، «ۇلتشىلدار»، «ناشاقورلار» دەگەن كىنالار تاعىلدى.
2. «دجيگسو» ءادىسى. ءار توپقا جەكە ماتىندەر تاراتىلادى. توپ ءماتىندى تالقىلايدى،
ءبىر وقۋشى مازمۇنىن قىسقاشا ايتىپ شىعادى.
1. قازاق جاستارىن قانداي كۇش ايداپ باردى؟ گ. ۆ. كولبين – ول كىم؟، قايدان كەلگەن؟
جەلتوقسان وقيعاسى قارساڭىنداعى قازاقستانعا توقتالادى. سونىمەن قاتار 1986 جىلعى 16 جەلتوقساندا وتكەن كوكپ وك نۇسقاۋىمەن وتكەن قازاقستان كپ وك پلەنۋم بارىسىندا قازاقستاندى 40 - جىلداي باسقارعان د. قونايەۆتىڭ ورنىنا كولبيننىڭ تاعايىندالۋى جايلى ماسەلە قاراستىرىلعاندى. پلەنۋم نە بارى 18 مينۋت ءجۇرىپ، وسى پلەنۋمدا د. قونايەۆ ءوزىنىڭ دەمالىسقا كەتەتىندىگى جايلى حاباردار بولادى.
گ. ۆ. كولبين – ول كىم؟، قايدان كەلگەن؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى. گەنناديي ۆاسيليەۆيچ كولبين بۇعان دەيىن ۋليانوۆسك وبلىستىق پارتيا كوميتەتىن باسقارعان بولاتىن. بۇرىنىراق ول گرۋزيادا رەسپۋبليكالىق پارتيا ۇيىمىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى بولىپ ىستەدى. ورتالىق باسپا ءسوز ول تۋرالى الدىن الا «ۇلتارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرىن جاقسى بىلەتىن مامان» دەپ جازىپ جاتتى. رەسەيدىڭ ءار جەرىندە ءتۇرلى قىزمەتتەر اتقارعان ول قازاقستان ءۇشىن بوگدە ادام ەدى. الايدا ول كەزدىڭ ءۇردىسى بويىنشا، جوعارىداعىلاردىڭ ۇسىنىسىن تومەندەگىلەردىڭ قابىلداماۋى مۇمكىن ەمەستى. پلەنۋم ءبىر اۋىزدان گ. كولبيندى رەسپۋبليكا پارتيا ۇيىمىنىڭ باسشىسى ەتىپ سايلادى. كولبين بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستان دەگەن ەلدى تەك كارتادان عانا بىلەتىنىن ايتتى. قازاق جاستارى بەيبىت شەرۋگە شىعىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىن نەگە تاعايىنداماسقا دەگەن ءوز قارسىلىقتارىن بىلدىرگەن بولاتىن.
2. قازاق جاستارىنا جاسالعان قيانات جانە ولاردىڭ تاعدىرلارى
1986 جىلعى 17 - 18 جەلتوقسانداعى برەجنيەۆ الاڭىنداعى قازاق جاستارىنىڭ بەيبىت شەرۋىنىڭ قاندى وقيعاعا اينالدى. ولاردى «ۇلتشىل، ماسكۇنەم» دەگەن كىنا تاعىلدى.
الاڭداعى جاستاردى توقتاتۋ ءۇشىن الماتى قىزمەتكەرلەرىنە كومەككە ميليسيا قىزمەتكەرلەرى: فرۋنزەدەن - 100، تاشكەنتتەن - 300، چەليابىدەن - 203، نوۆوسيبيرسكىدەن - 203، سۆەردلوۆسكىدەن - 225، تبيليسيدەن 450 تارتىلعان. جاستارعا قارسى بۇرقاسىن 86 جوسپارى بويىنشا ءىس - شارالار جاسالىنعان. جاستارعا ءورت ءسوندىرۋ ماشينالارىمەن سۋىق سۋمەن اتقىلاۋمەن توقتالماي ادامدارعا قارسى ارنايى دايىندىقتان وتكەن يتتەردى سالىپ قويعان.
جالپى شەرۋدە 8500 ادام ۇستالعان. كوبى ستۋدەنت جاستار. سولاردىڭ ىشىنەن اتاپ كەتەتىن بولساق: قايرات، ءلاززات، سابيرا، ەربول
قايرات رىسقۇلبەكوۆ جايلى مالىمەت: 1966 جىلى 13. 03 جامبىل وبلىسى مويىنقۇم اۋدانى بىرلىك اۋىلىندا مالشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1973 - 81 جىلدارى شۋ اۋدانى تولە بي اۋىلىنداعى مەكتەپ - ينتەرناتتا 8 - جىلدىق ءبىلىم العان. 1981 - 83 جىلدارى بىرلىكتەگى كيروۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، 1984 - 86 اسكەري قاتارعا الىنعان. مەكتەپتە بەلسەندى كومسومول مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى بولعان. 1986 جىلى جولدامامەن الماتى ساۋلەت - قۇرىلىس ينستيتۋتىنا تۇسەدى. 1986 جىلى 16 جەلتوقساندا بەيبىت شەرۋگە قاتىسادى. قايرات تۇتقىندالىپ 18 جەلتوقساندا ساعات 11 باستاپ مير جانە ساتپايەۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا بەيباستىق جاساپ ساۆيسسكييدى ءولتىردى، ۆەدەلدى اۋىر جاراقاتتادى دەگەن ايىپ تاعىلىپ 6 - اي جۇرگەن بەسەۋدىڭ سوتتىڭ سوڭعى ۇكىمىن 1987 جىلدىڭ 16 ماۋسىمدا مىنانداي ۇكىم شىعاردى:
رىسقۇلبەكوۆ قايرات نوعايباي ۇلى 1966 جىلى تۋعان، الماتى ساۋلەت - قۇرىلىس ينستيتۋتىنىڭ 1 - كۋرس ستۋدەنتى - قازاق كسر قىلمىس كودەكسىنىڭ 60 - بابى - 2 جىلعا، 65 - باپ - 12 جىلعا، 173 - 1 جالپى قىلمىستىق ىستەرىنىڭ جيىنتىق ەڭ اۋىر - ءولىم جازاسىنا كەسىلدى
اسانوۆا ءلاززات التىناي قىزى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى. 1985 ج. الماتىدا پ. چايكوۆسكيي اتىند. مۋز. ۋچ - ششەگە وقۋعا تۇسكەن. الماتىدا 1986 ج. 17 - 18 جەلتوقساندا بولعان قازاق جاستارىنىڭ وتارشىلدىق جانە امىرشىلدىك جۇيەگە قارسى ازاتتىق كوتەرىلىسىنە بەلسەنە قاتىسقان. ول ورتالىقتىڭ بيلەپ - توستەۋشىلىگىنە نارازىلىق ءبىلدىرىپ، قالاداعى جاڭا الاڭعا العاشقى ەرەۋىلشىلەر قاتارىندا “قازاقتار! كىرىپتارلىق قۇلدىقتا ءومىر سۇرگەنىمىز جەتەدى! ءبىز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن جەڭىپ العان كەزدە عانا ازات بولا الامىز!” دەگەن ۇرانمەن شىقتى.
مۇحامەدجانوۆا ءسابيرا ەسىمبەك قىزى 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى. 1985 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسى تارباعاتاي اۋدانى اقمەكتەپ اۋلىنىڭ «لەنين جولى» سەگىز جىلدىق مەكتەبىن ۇزدىك بىتىرەدى. سول جىلى وبلىس ورتالىعى وسكەمەن قالاسىنداعى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەگە وقۋعا تۇسەدى. 1986 جىلعى 17 - 18 جەلتوقساندا الماتى قالاسىندا بولعان قازاق جاستارىنىڭ وتارشىلدىق جانە امىرشىلدىك جۇيەگە قارسى كوتەرىلىسىن قۋاتتاپ 22 جەلتوقساندا وسكەمەن قالاسىندا بىرگە وقيتىن ستۋدەنت جاستارمەن بىرگە نارازىلىققا شىعادى. ستۋدەنت قىزداردىڭ بۇل ارەكەتتەرى بارىپ تۇرعان ۇلتشىلدىق دەپ باعالانىپ، سول كۇنى كەشتەن باستاپ پارتيا، كەڭەس، كومسومول، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك، قۇقىق قورعاۋ ورىندارى تاراپىنان تەرگەۋ، ولاردان جاۋاپ الۋ باستالادى. ناتيجەسىندە ورىنسىز قورلاۋ مەن جالا جابۋ مەن تەرگەۋگە شىداي الماعان ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا بارلىعىن ۇيىمداستىرعان مەن دەپ مالىمدەپ، جاتاقحانانىڭ بەسىنشى قاباتىنان سەكىرىپ، مەرت بولادى. ءسويتىپ ول جەلتوقسان قۇربانى، باتىرىنا اينالدى
ەربول سىپاتايەۆ – جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسىپ، الاڭدا قازاق قارىنداستارىن قۇتقارۋ بارىسىندا العان سوققىدان قايتىس بولعان جاس قازاق جىگىتى. تالدىقورعان وبلىسىنىڭ كوكتال اۋىلىندا 1964 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. جەلتوقسان كوتەرىلىسى ۋاقىتىندا الماتى قالاسىندا ەنەرگەتيكا ينستيتۋتىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتى بولعان.
3. سەمانتيكالىق كارتا «تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى»
تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى ------1991ج ------1995ج ------1993ج ------1998ج ------1992ج
اتا زاڭ
تاۋەلسىزدىك جىلى
پرەزيدەنت سايلاۋى
ۆاليۋتا
استانا
رامىزدەر
4. بەكىتۋ. «كۋبيزم» ستراتەگياسى. كۋبتىڭ التى قىرىمەن التى سۇراق بەرىلەدى.
1. 1986 جىل؟
2. وقيعانىڭ باستى سەبەبى؟ /باسشىلاردىڭ اۋىسۋى/
3. قوزعاۋشى كۇشى؟ /قازاق جاستارى/
4. قانشا ادام قاتىسقان؟ /8500/
5. جەلتوقسان قۇرباندارى كىمدەر؟ /قايرات، ءلاززات، ەربول، ءسابيرا/
6. وقيعانىڭ تاريحي ماڭىزى؟ /تاۋەلسىزدىك الۋعا جاسالعان العاشقى قادام/
«جەلتوقسان جەلى» ادەبي – سازدى مونتاج
5. قورىتىندى:
جەلتوقسان وقيعالارى - قازاقستان تاريحىنداعى ەستەن كەتپەس، اسا اۋىر جانە قايعىلى بەتتەردىڭ ءبىرى. بۇل وقيعالار قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل كەڭەس وداعىنا جاڭا ەنىپ كەلە جاتقان جاس دەموكراتيا ءۇشىن كۇرەستىڭ باسى بولدى. سوندىقتان دا ونىڭ جۇگى اۋىر، شىعىنى كوپ بولدى.
جەلتوقسان وقيعالارى ارقىلى قازاقستاننىڭ ەندى عانا قاز تۇرىپ كەلە جاتقان جاس دەموكراتياسى مول تاجىريبە جيناقتادى، تاريحي ساباق الدى. بۇل وقيعالار وزىنەن كەيىنگى كەزەڭدە رەسپۋبليكادا جاڭا باعىتتىڭ ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ، الەۋمەتتىك بەتبۇرىستاردىڭ سونى قارقىنمەن ورىستەۋىنە سەبەپشى بولدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
