InfoHub Logo

كلاسى: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «وزىق ويلى دارىندىلار»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋىن، كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىعى مەن ىسكەرلىگىن، تانىمدىق قابىلەتىن، لوگيكالىق ساۋاتتىلىعىن دامىتا وتىرىپ، ولاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ليدەرلىك قاسيەتىن ۇشتاپ، اناليتيكالىق قابىلەتىن اشۋ، ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: لوگيكالىق ويلاۋىن، تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن، وقۋشىلاردىڭ اقىل - ويىن جان - جاقتى دامىتۋ.
تاربيەلىك: پانگە، بىلىمگە، شىعارماشىلىققا، ويىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە، توپتا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە تارتىپتىلىككە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ويىن ەلەمەنتتەرى، بايانداۋ ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر، سلايدتار، كەسپە قاعازدار
ساباقتىڭ بارىسى: سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ «وزىق ويلى دارىندىلار» سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
ارمىسىزدار وسىندا جينالعاندار
سىزدەردى قىزىقتىرار نەبىر سىر بار
رۇقسات بەرسە، بىزدەرگە كورەرمەندەر
كەشىمىزدى باستالىق قاتىسۋشىلار - دەي كەلە سايىسىمىزدىڭ شارتتارىمەن تانىستىرىپ وتەيىن. «وزىق ويلى دارىندىلار» سايىسىنا 2 كوماندا قاتىسادى. سايىس 7 تۋردان بويىنشا وتكىزىلەدى.

ءى. تۋر. «كىم جىلدام؟»
ءىى. تۋر. «ينفو - ديكتانت»
ءىىى. تۋر. «اداسقان ارىپتەر».
ءىV. تۋر. «سوزدىك دومينو».
V. تۋر. «قاتەلەردى انىقتاۋ».
Vءى. تۋر. «سيقىرلى پەرنەلەر»
Vءىى. تۋر. «قۇپيا جاشىك» سۇراعى.

ينفورماتيكانىڭ سىرلارى
قىزىقتىردى بىزدەردى
ويىنعا بىرگە قاتىسۋعا
شاقىرامىز سىزدەردى - دەي وتىرىپ، توپتىڭ ءبىلىم مەن تاپقىرلىعىنا باعا بەرەتىن ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار.
«ادام بايلىعىنىڭ ىشىندەگىسى ەڭ تاماشاسى - ءبىلىم» دەگەن ەكەن شىعىس عۇلاماسى ءابۋ رايحان ءال بيرۋني. ەندەشە 9 سىنىپ وقۋشىلارى اراسىندا وتكەلى وتىرعان «وزىق ويلى دارىندىلار» سايىسىمىزدى باستايىق.

ءى. كەزەڭ. «كىم جىلدام؟» سۇراق جاۋاپ ءبولىمى. بۇل بولىمدە 2 توپقا سۇراق بىردەي قويىلادى. قاي توپتىڭ مۇشەلەرى ءبىرىنشى بولىپ قول كوتەرەدى، سول توپ سۇراقتاردىڭ جاۋابىن بەرەدى. ەگەر سۇراقتىڭ جاۋابىنان قاتەلەسسە وندا كەلەسى توپتارعا جاۋاپ بەرۋگە مۇمكىنشىلىك بار. ءار دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپايدان بەرىلەدى.
1. ەڭ ءبىرىنشى پروگرامما قۇرعان وقىمىستى ايەل........... (ادا لاۆلەيس)
2. الگوريتم ءسوزى قاي عاسىردا كىمنىڭ ەسىمىنە بايلانىستى پايدا بولعان؟ (IXعاسىر، ءال - حورەزمي)
3. پروگرامما نەشە بولىكتەن تۇرادى؟ (3 تاقىرىبى، سيپاتتاۋ ءبولىمى، وپەراتورلار ءبولىمى.)
4. پروگراممامەن باسقارىلاتىن انالتيكالىق ماشينانى ويلاپ شىعارعان اعىلشىن عالىمى... (چارلز بەببيدج)
5. اقش - تىڭ IBM فيرماسى قاي جىلدان باستاپ دەربەس كومپيۋتەرلەردى شىعارا باستادى؟ (1980)

6. دەرەكتەردى ساقتاۋعا ارنالعان قۇرىلعى (جادى)
7. وپەراسيالىق جۇيە دەگەنىمىز نە؟ (بۇل كومپيۋتەردى ىسكە قوسقان كەزدە جۇكتەلەتىن جانە ونىڭ بارلىق قۇرىلعىلارىنىڭ جۇمىسىن باسقاراتىن ارنايى باعدارلاما)
8. كومپيۋتەر ءسوزى لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟ (ەسەپتەۋ)
9. دۇنيەجۇزىلىك كومپيۋتەرلەر اراسىنداعى بايلانىس ورتاسى (ينتەرنەت)
10. ادام مەن كومپيۋتەر اراسىنداعى قارىم - قاتىناس ءتاسىلى (ينتەرفەيس)
ءبىلىم دەگەن بيىك شىڭ
باقىتقا سەنى جەتكىزەر
ءبىلىم دەگەن اقىلشىڭ
قيىندىقتان وتكىزەر - دەي وتىرىپ، كەلەسى ويىن كەزەڭىن باستايمىز؟

ءىى. كەزەڭ. «ينفو - ديكتانت» بوس ورنىنا قاجەتتى سوزدەردى جازۋ.
1. قۇجات ءماتىنى قاعاز بەتىندە جاقسى شىعۋ ءۇشىن ونىڭ بەتىنىڭ پارامەترلەرىن، ياعني جوعارى جانە تومەن، سول جانە وڭ جاق ولشەمدەرىن، سونىمەن قاتار بەتتىڭ جوعارى جانە تومەنگى كولونتيتۋلىنىڭ ورنالاسۋىن قويۋ كەرەك. 2. ول ءۇشىن فايل → بەتتىڭ پارامەترلەرى كومانداسى تاڭدالىنادى. 3. بەتكە قوسىمشا ءبولۋدى ورنالاستىرۋ ءۇشىن كۋرسوردى جاڭا بەت باستالاتىن جەرگە قويىپ، مەنيۋ قاتارىنان قويۋ → ءبولۋ كومانداسى ورىندالادى. 4. بەتتىڭ نومىرلەرىن قويۋ ءۇشىن قويۋ → بەتتىڭ نومىرلەرى كومانداسىن ورىنداۋ قاجەت. 5. كولونتيتۋل - قۇجاتتىڭ ءاربىر بەتىنىڭ جوعارى نەمەسە تومەن جاعىنا باسىلاتىن ءماتىن نەمەسە سۋرەت.

بۇل جارىس بىتكەن جوق كەتپەيىك،
كەلەسى بولىمگە بەتتەيىك.
ءبارىمىز بىرىگىپ، باس قوسىپ،
اداسقان ءارىپتى رەتتەيىك.

ءىىى. كەزەڭ. «اداسقان ارىپتەر». بۇل تۋردا وقۋشىلارعا ءارىپ ورىندارى اۋىسىپ كەتكەن سوزدەر بەرىلەدى. ءار توپ ارىپتەردى ورىندارىنا قويۋ ارقىلى كومپيۋتەر قۇرىلعىلارىنىڭ اتتارى مەن ينفورماتيكا پانىنە قاتىستى تەرمين سوزدەر شىعارۋ كەرەك.
ءى توپ
رەتيۋپومك -
ۆرەداير
دەموم
لايف
روتينوم
اتەكيسد
ءىى توپ
نيرپەرت
چەسۆينتەر
كراسەن
انيش
سورەسپرو
تورپ

سايىسىمىزدىڭ كەلەسى كەزەڭى «سوزدىك دومينو»
ءىV. كەزەڭ. «سوزدىك دومينو». بۇل تۋردا وقۋشىلار كەلتىرىلگەن سوزدەردى مىناداي تارتىپپەن رەتتەپ ورنالاستىرۋ كەرەك: كەلەسى ءسوز الدىڭعى ءسوز اياقتالعان ارىپتەن باستالۋى ءتيىس.
كومپيۋتەردى «باسقارۋشى».................. جازىلعان سانداعى سيفرلار رەتتىلىگى........... كومپيۋتەردە قولدانىلاتىن ۇزىندىق بىرلىگى.............. كومپيۋتەردىڭ مالىمەت شىعارۋ قۇرىلعىسى........ پروگراممامەن باسقارىلىپ، ادام ارەكەتتەرىن قايتالايتىن ماشينا...... تىنىس بەلگىسى..... ەرتەدەگى گرەك ماتەماتيگى، ەكى ساننىڭ ەڭ كىشى ورتاق بولگىشىن تابۋ الگوريتمىنىڭ اۆتورى...... كومپيۋتەردەگى مالىمەتتەردى ساقتاۋ قۇرىلعىسى... اقپارات ولشەۋ بىرلىگى..... بايلانىس ءتۇرى.... كومپيۋتەردەگى اقپاراتتى بەلگىلى ءبىر اتپەن ساقتايتىن مالىمەتتەر جيىنى.
(جاۋابى: پروسەسسور - رازرياد - ديۋيم - مونيتور - روبوت - تيرە - ەۆكليد - ديسك - كيلوبايت - تەلەگراف - فايل)
«جارىس زاڭى ەجەلدەن،
جەڭىمپازدى انىقتاۋ.
جەڭىمپاز بولۋ شارتى سول
ەڭبەكتەنۋ جالىقپاۋ»- دەي وتىرىپ، سايىسىمىزدىڭ كەلەسى كەزەڭىنە كوشەمىز

V. كەزەڭ. «قاتەلەردى انىقتاۋ». ءبىر بالا كومپيۋتەردە قالاي جۇمىس ىستەگەنى جايلى اڭگىمە جازىپتى. سول اڭگىمەنى وقىپ، ونىڭ نەشە قاتە جىبەرگەنىن انىقتايسىزدار.

ءى توپ:---------
مەن كومپيۋتەردە جۇمىس ىستەگەندە، مىندەتتى تۇردە مونيتور مەن سكانەرلى ىسكە قوسامىن. تىشقانمەن ارىپتەردى تەرىپ، سۋرەت سالۋ كەرەك بولسا، سكانەردى پايدالانامىن. كومپيۋتەرگە دايىن ءماتىندى قولدان ەنگىزبەۋ ءۇشىن دجويستيكتى قولدانامىن. ال ءماتىندى باسىپ الۋ ءۇشىن جۇيەلىك بلوكقا قاعاز سالامىن. پرينتەر ارقىلى اندەردى تاڭداپ، ديناميك دەپ اتالاتىن پلوتتەردە قۇجاتتارىمدى ساقتايمىن (9 قاتە جىبەرىلگەن )

ءىى توپ:
مەن كومپيۋتەردە جۇمىس ىستەگەندى ۇناتامىن. مەنىڭشە، سۋرەتتەر سالۋ ءۇشىن ەڭ ىڭعايلى پروگرامما Word گرافيكالىق رەداكتورى شىعار. ول ارقىلى مەن تەك سۋرەت سالىپ قانا قويماي، ونىڭ كەز كەلگەن بولىگىن بويايمىن. وعان قوسا وسى پروگرامما ارقىلى مالىمەتتەردى ەستە ساقتايمىن. ءوز جۇمىسىمنىڭ ناتيجەلەرىن مەن ۆەكتورلىق bmp فورماتىندا ساقتايمىن. (3 قاتە جىبەرىلگەن)

ەندى كەلەسى تۋرىمىز «سيقىرلى پەرنەلەر»
Vءى. كەزەڭ. «سيقىرلى پەرنەلەر» وقۋشىلار قوراپتان اتى جازىلعان پەرنەلەردى الىپ، ونىڭ اتقاراتىن قىزمەتىن ايتۋ كەرەك.

Vءىى. كەزەڭ. «قۇپيا جاشىك» سۇراعى. ەكى توپقا ءبىر - بىردەن سۇراقتار قويىلادى. سول سۇراقتىڭ جاۋابىن دۇرىس تاپسا سىيلىققا يە بولادى.
ءى توپ
1694 جىلى اتاقتى نەمىس ماتەماتيگى لەيبنيس پاسكالدىڭ يدەياسىن دامىتىپ، ءوزىنىڭ مەحانيكالىق ەسەپتەۋ ماشيناسىن اريفمومەتردى قۇراستىردى. دوڭگەلەك ورنىن ءسيليندىردى قولدانعاندا. بۇل قۇرال كۇردەلى قوسۋ مەن الۋ امالدارىمەن قوسا كوبەيتۋ، ءبولۋ امالدارىن كۆادراتتاۋ امالدارىن ورىندايتىن بولدى. وسى اريفمومەتردىڭ نەگىزىن الا وتىرىپ ورىس ونەر تاپقىشتارى پ. ل. چەبىشيەۆ پەن ۆ. ت. ودنەر قانداي ەسەپتەۋ قۇرالىن جاسادى؟ بۇل جاشىكتىڭ ىشىندە قانداي قۇرال؟ (كالكۋلياتور)

ءىى توپ
مالىمەت ساقتايدى، بۇعان 1، 44 مبايت دەگەن سان سايكەس كەلەدى. بۇل نە؟ جاشىكتە قانداي قۇرال بار؟ (ديسكەتا)
سونىمەن بۇگىنگى سايىسىمىز ءوز مارەسىنە دە كەلىپ جەتتى. كەلەسى كەزەك، بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ جەڭىمپازى كىم ەكەنىن انىقتاۋ ءۇشىن، ءسوز ءادىلقازىلار القاسىنا بەرىلەدى.
وسىمەنەن بۇل ويىندى تامامداساق
بۇل جايدى ايتامىز با جامان بولساق،
ۇيرەندىك بىلمەگەندى وسى جولى،
تاعى ۇيرەنەمىز امان بولساق
شىڭىمىز بيىك بولار، ءبىلىم قۋساق

وسىمەن «وزىق ويلى دارىندىلار» اتتى سايسىن «ءبىلىم ماراپاتقا جەتۋ ءۇشىن ەمەس، پاراساتقا جەتۋ ءۇشىن كەرەك» دەگەن كەرەمەت ءسوزىن ەسىمىزگە بەرىك ۇستانىپ، سايىسىمىزدى اياقتايمىز. ساۋ بولىڭىزدار!