InfoHub Logo

الدىمەن، "ۇلپان" قانداي شىعارما؟ ونداعى باس كەيىپكەر ۇلپان قانداي تۇلعا؟ جازۋشىنىڭ ۇلپان بەينەسى ارقىلى قازاق قوعامىنداعى ايەلدەرگە بەرگەن باعاسى قانداي؟ ەڭ باستىسى،  بۇگىنگى ەل باسقارىپ وتىرعان ايەلدەرمەن رومانداعى ۇلپان تۇلعاسىن سالىستىرۋ قانشالىقتى مۇمكىن؟ قازىرگى  قىزدارعا وسىلاردىڭ قايسىسى ۇنايدى؟                                                                                       

جازۋشى كوپ جىلدار كوكىرەك قالتاسىندا سۋىتپاي ساقتاعان ءبىر  ەسىم - ۇلپان ەكەن. شىعارمانىڭ العىسوزىندە ۇلپان ەسىمىمەن قاشان، قالاي تانىسقانىن جازعانىنا قاراپ، ول تۋرالى جازىلماق دۇنيەسىن ۇزاق جىلدار وي ساندىعىندا ساقتاپ كەلۋى كەيىپكەردىڭ تەگىن جان ەمەسىن تانىتادى. شىعارمانىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى وسى: تاريحي كەزەڭدەردى، قازاق تاريحىنداعى ەسىمى بەلگىلى تۇلعالاردى جازعانىمەن، اۆتور تاريحي دەرەكتەرمەن ەمەس، ادەبي وبرازدارمەن، ادەمى، نازىك يۋمور ارالاسقان كوركەم تىلمەن سويلەيدى. سوعان قاراعاندا، "ۇلپان" ─ ومىردە بولعان ۇلپانداي اسىل جانعا قويىلعان  كوركەم ادەبي ەسكەرتكىش.  ۇلپاندى نەگە اسىل جان سانادىم؟ ونىڭ قادىر-قاسيەتى سيبان ەلى ءۇشىن نەلىكتەن سونشالىقتى قىمبات؟ سەبەپ بىرەۋ: ۇلپان دۇنيە - بايلىققا قىزىقپاعان ادام. ءقادىرلى بولۋى ەل قامىن، اعايىن بىرلىگىن جەكە باسىنىڭ باقىتىنان جوعارى قويۋىنان. ويتكەنى ۇلپان - ەسەنەيدىڭ وتاناسى ەمەس، ەسەنەي ەلىنىڭ اناسى. ۇلپان -  اۋىلىن اقىلىمەن باسقارعان، اعايىنىن سىيلاستىعىمەن تىڭداتقان سۇڭعىلا جان. جاستىقتىڭ قىزۋىن ەرتە سوندىرگەن اۋىر تاعدىرىنا نالىسا، جىلاسا، ەزىلگەن كوپ ايەلدىڭ، ءالسىز جاراتىلىستىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەر مە ەدى. "ۇلپاننىڭ ارزانعا تۇسپەيتىنىن" ءاۋ باستا ەسكەرتكەنى كۇندەردىڭ كۇنىندە ەسەنەي ءبيدىڭ اتىنان سويلەيتىن سالماقتى ءسوز يەسى، حان تۇقىمىنىڭ، بيلىك باسىنداعى شەنەۋنىكتەردىڭ ىشكى ەسەبىن  الدىن-الا بولجاپ، ءىس ەتەتىن ەل يەسى بولاتىنىن اۋزىنا قۇداي سالعانداي. ءتىپتى ەڭ قاسىرەتتى كۇندەرىندە كۇيەۋ بالاسى تورساننىڭ زىمياندىعىنا كۇيىنىپ جاتىپ، سيبان ازاماتتارىنىڭ  اماندىعى ءۇشىن اۋزىن اشا الماي كەتتى. ءوش الۋ، كەك قايتارۋدىڭ ادامى ەمەس ۇلپان. جازۋشى ۇلپان بويىنداعى ءۇش ۇلى سەزىمدى وقىرمان كوكىرەگىنە ەگىپ كەتتى. ءبىرىنشىسى، ۇلپان بولۋدىڭ ارعى ءتۇبى اكەنىڭ ۇل ورنىنا وسىرگەن اقىلدى، ەستى قىز بولىپ وسۋىندە. ەكىنشىسى، ايەل-انا بولۋدىڭ زور باقىت ەكەنىن سەزىنە بىلۋىندە. ول جالعىز قىزى بىجىكەنگە عانا ەمەس، سول رۋدىڭ، قاراماعىنداعى قالىڭ ەلدىڭ بالاسىن باۋىرىنا باسقىسى كەلەتىن مەيىرىمنەن جارالعان بولاتىن. ءۇشىنشىسى، يبالى قازاق ايەلى قانداي اقىلدى، قۇدىرەتتى بولسا دا، ەر-ازاماتتان كەيىن تۇرۋى ءتيىس دەپ سانايتىن ناعىز قازاقى تاربيەنىڭ، دۇرىسى، ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ قاينارى بار ەدى بويىندا. ەلى اۋليەدەي تابىنا سىيلاعان ۇلپان تۇلعاسى، مىنە، وسىنداي. وسى ارقىلى كىرىسپەمدەگى سوڭعى ەكى سۇراعىما جاۋاپ بەردىم دەپ بىلەمىن. ەرى جوق ايەلدەردىڭ ازامات ورنىنا بيلىككە ارالاسۋى بۇرىننان بار.   ءوز قوعامى ۇلپاندى  باعالاي الدى. وعان دالەل بىرنەشەۋ: سىرىم باتىردىڭ ەلىنە ساپارلاۋى كەزىندەگى وقيعالار جانە ەسەنەي ولگەننەن كەيىنگى ەلدىڭ ىشكى، سىرتقى شارۋالارىن بي، بولىستارمەن كەلىسە وتىرىپ جۇرگىزگەن كەزدەرى. ال بۇگىنگى بيلىك باسىندا ايەل ادامدار از ەمەس. ءبىراق ولاردى ۇلپانمەن سالىستىرا الماس ەدىم. مەكەمە باسقارۋشى ايەلدىڭ ۇيدەگىسىنەن سىرتتاعىسى كوپ. ولاردىڭ اينالاسىندا اقىل بەرۋشى، كومەكشىلەر قاتارىندا ازاماتتاردان گورى ايەلدەر سانى باسىم. بۇل - ايەل باسشىنىڭ بويىندا ءوزىن ولاردان جوعارى ساناۋدى، كەيدە ءتىپتى سىرتتاي باسەكەلەسۋدى قالىپتاستىرا بەرەدى.  بيلىك باسىنداعى ايەلدەردىڭ قاتالداۋ بولاتىنى وتىرىك ەمەس. ال ولاردىڭ ومىردەگى باستى ميسسياسى - وتباسىنىڭ جىلۋىن ساقتاپ، بالالارىن مەيىرىممەن ءوسىرۋ ەمەس پە؟ ۇلپان بيلىككە ەسەنەي اۋىرعاسىن، ەسەنەي ولگەسىن، ەرىكسىز ارالاستى. ال ءقازىر ايەلدەر مەملەكەت باسقارۋعا ءوز ەركىمەن سايلاۋعا تۇسەتىن بولدى. بۇگىنگى بيلىك قاتال دا قاتپار زاڭداردىڭ قۇرساۋىندا. ونداعى ءتارتىپ پەن ەرەجە ءتۇز ادامى عانا توزە الاتىن سىناقتاردان تۇرادى. وتىرىك ەمەس. ايەل باسشىلاردىڭ سىرتقى ءيميدجى قانشا كەلىستى بولعانمەن، ىشكى الەمى سول سىناقتاردان تىم شارشاپ جۇرەتىنى  دە وتىرىك ەمەس. ەل باسقارىپ جۇرگەن ايەلدەردىڭ كوبى ايگىلى مارگارەت تەچەردى ۇلگى تۇتادى، وعان ەلىكتەيدى. الايدا ونىڭ بولمىسى قازاق ايەلىنىڭ جاراتىلىسىنا قاراما-قارسى.   ءبىر تاڭعالارلىعى، بۇگىنگى قىزداردى ۇلپان ەمەس، سول حانىمدار قىزىقتىرادى. ءبىزدىڭ ۇلتتىق قاسىرەتىمىزدىڭ ءبىر كورىنىسى وسى بولماسىن. ۇلپان بولۋ كوپتىڭ قولىنان كەلمەيدى. ۇلپان سونىسىمەن بيىك.

جاراس دجايلىبايەۆ    

---