گۇل تۋرالى اڭىز
تاقىرىبى: گۇل تۋرالى اڭىز
ماقساتى:
وقۋشىلارعا گۇلدىڭ ماڭىزىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ادامگەرشىلىككە، تابيعاتتى قورعاۋعا، وتانىن سۇيۋگە جانە ۇلكەندى سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
سىنىبى: 6 - سىنىپ
ءتۇرى: سىنىپتان تىس شارا
كورنەكىلىك: گۇل جانە ارا ماكەتتەرى، شار، ەكولوگيالىق دانا سوزدەر، سۋرەتتەر، قوي سۋرەتتەرى
قاتىسۋشىلار: حان - اسىلبەك، ەمشى – ەركەبۇلان، بالا - ساياجان، شارۋالار – سانجار، قۇرماناي، ساياجان، تىنىشتىق، اۆتور – ۇلجان.
س. وسپانوۆتىڭ «گۇل تۋرالى اڭىز» ەرتەگىسىنىڭ جەلىسىمەن ساحنالىق كورىنىس. شىمىلدىق جابىق تۇرادى. نازىك اۋەن ويناپ تۇرادى. شارۋالار جەرگە ءدان شاشۋ ۇستىندە شىمىلدىق اشىلادى.
ەرتە، ەرتە، ەرتە ەدى،
اينالا تۇگەل كوركەم ەدى،
شارۋالار تۇقىم سەۋىپ،
كۇنى - ءتۇنى تەر توگەدى.
شارۋالار تەرلەرىن سۇرتەدى.
بيداي مەن گۇل وسەدى،
ەل قىزىقپەن كۇن كەشەدى.
ءبىر عانا گۇل سولماۋى ءۇشىن
بۇكىل ادام كۇرەسەدى.
اسەم گۇل بوپ دالا ءسانى
اۋىل ءسانى، قالا ءسانى،
گۇل سىيلايدى ءبىر – بىرىنە
قارسى اپ گۇلمەن تاماشانى.
حان ساحناعا شىعادى.
- بيداي عانا – ەردىڭ كوركى،
ءدان ءوسىرۋ ەل مىندەتى!
پايداسى جوق گۇل دەگەنگە
تولىپ كەتتى جەردىڭ بەتى! –
دەپ حان بىردە جارلىق ەتتى،
شاقىرىپ تەز الدى كوپتى.
- قۇرتىڭدار – دەپ - گۇل بىتكەندى!
ول بارىنە سالىق ەتتى:
- گۇل دە ەگەمىز،
ءدان دە ەگەمىز
تۋعان جەرگە ءسان بەرەمىز!-
دەگەندەردى تىڭدامايدى –
- ءدان عانا، دەپ جانمەن ەگىز!
حان اشۋلى،
حان ايباتتى،
گۇل ۇستىنەن مال ايداتتى،
تالاي باقتىڭ گۇلىن جۇلىپ،
جىبەردى ورتەپ تالاي باقتى.
جالماۋىزداي جالمادى ءبىر،
جەر بەتىندە قالمادى گۇل.
امالسىزدان شارۋالار گۇلدى جۇلادى.
حاننىڭ جانى تىنىش تاپتى
ورىندالىپ ارمانى بۇل.
كەتىپ مۇلدە قالا ءسانى
كىرمەي قويدى دالا ءسانى.
گۇل سىيلاماي،
قالاي ەندى،
قارسى الادى ەل تاماشانى؟
ەش ادام جوق ىقىلاستى
جاناردى اشۋ بۇلتى باستى.
گۇل قۋانىش سىيلاۋشى ەدى،
ەلدەن ەندى كۇلكى قاشتى.
اسەم گۇلدى جان قيمايدى،
ءاربىر اتقان تاڭ قينايدى.
ىزىڭداعان ارالار ورتاعا شىعادى.
ىزىڭدايدى بال ارالار،
قايدان؟
قالاي بال جينايدى؟!
حان ءبىر كۇنى اۋىرىپ قالدى،
ايلار بويى ساۋىقپادى.
ەمشى شىعادى ساحناعا.
ەمشى ايتتى:
- بال قوسىلعان
بەرىڭدەر، - دەپ - تاۋىپ ءدارى
بال تابىلسا قالار جانى،
بال ىزدەپ تابا المادى.
حال ۇستىندە،
حان جىلايدى،
بال عانا بوپ بار ارمانى. حان ەڭىرەپ جىلايدى.
ءبىر بالاقاي تاپتاتپادى،
حاننان گۇلىن ساقتاپ قاپتى
سول اراعا جينالىپ كەپ،
بال ارالار قاپتاپ جاتتى،
كۇلكىلى دە، قايعىلى ءارى،
بالا بولعان جايدى ۇعادى.
حانعا اپارىپ گۇل سىيلايدى،
حان اۋرۋدان ايىعادى.
ۇعىپ سوندا قاتەلىگىن،
ەكەن عوي دەپ قاتە مۇنىم
كۇلىم دەپ حان بالاعا ايتتى:
- گۇل تۇقىمىن اكەل بۇگىن!
گۇلدە ەكەن بارلىق كورىك،
گۇل ەك! – دەدى جارلىق بەرىپ،
بالاقايدىڭ گۇلزار باعىن،
قۋانىستى حالىق كورىپ،
گۇل ەگىپتى ەل قايتادان،
تۇرلەنىپتى جەر قايتادان. بارلىق شارۋالار شىعىپ بىرگە.
- گۇلىم، گۇلىم، گۇلىم، - دەيدى،
گۇل دەسە ەل كۇلىمدەيدى.
سانسىز گۇلدەن شىرىن جيناپ،
بال ارالار گۋىلدەيدى.
گۇلدى ءارقاشان ەل ىزدەيدى.
باقتان ونى كىم ۇزبەيدى،
بيداي - تاماق،
بيداي سۇلۋلىق،
گۇل مەن بيداي ەگىز دەيدى.
شارۋالار شىعىپ قوش ايتىسادى.
قورىتىندى: ساحنا تورىنە قاتىسۋشىلار شاقىرىلىپ، قوشەمەت كورسەتىلەدى.
ماقساتى:
وقۋشىلارعا گۇلدىڭ ماڭىزىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ادامگەرشىلىككە، تابيعاتتى قورعاۋعا، وتانىن سۇيۋگە جانە ۇلكەندى سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
سىنىبى: 6 - سىنىپ
ءتۇرى: سىنىپتان تىس شارا
كورنەكىلىك: گۇل جانە ارا ماكەتتەرى، شار، ەكولوگيالىق دانا سوزدەر، سۋرەتتەر، قوي سۋرەتتەرى
قاتىسۋشىلار: حان - اسىلبەك، ەمشى – ەركەبۇلان، بالا - ساياجان، شارۋالار – سانجار، قۇرماناي، ساياجان، تىنىشتىق، اۆتور – ۇلجان.
س. وسپانوۆتىڭ «گۇل تۋرالى اڭىز» ەرتەگىسىنىڭ جەلىسىمەن ساحنالىق كورىنىس. شىمىلدىق جابىق تۇرادى. نازىك اۋەن ويناپ تۇرادى. شارۋالار جەرگە ءدان شاشۋ ۇستىندە شىمىلدىق اشىلادى.
ەرتە، ەرتە، ەرتە ەدى،
اينالا تۇگەل كوركەم ەدى،
شارۋالار تۇقىم سەۋىپ،
كۇنى - ءتۇنى تەر توگەدى.
شارۋالار تەرلەرىن سۇرتەدى.
بيداي مەن گۇل وسەدى،
ەل قىزىقپەن كۇن كەشەدى.
ءبىر عانا گۇل سولماۋى ءۇشىن
بۇكىل ادام كۇرەسەدى.
اسەم گۇل بوپ دالا ءسانى
اۋىل ءسانى، قالا ءسانى،
گۇل سىيلايدى ءبىر – بىرىنە
قارسى اپ گۇلمەن تاماشانى.
حان ساحناعا شىعادى.
- بيداي عانا – ەردىڭ كوركى،
ءدان ءوسىرۋ ەل مىندەتى!
پايداسى جوق گۇل دەگەنگە
تولىپ كەتتى جەردىڭ بەتى! –
دەپ حان بىردە جارلىق ەتتى،
شاقىرىپ تەز الدى كوپتى.
- قۇرتىڭدار – دەپ - گۇل بىتكەندى!
ول بارىنە سالىق ەتتى:
- گۇل دە ەگەمىز،
ءدان دە ەگەمىز
تۋعان جەرگە ءسان بەرەمىز!-
دەگەندەردى تىڭدامايدى –
- ءدان عانا، دەپ جانمەن ەگىز!
حان اشۋلى،
حان ايباتتى،
گۇل ۇستىنەن مال ايداتتى،
تالاي باقتىڭ گۇلىن جۇلىپ،
جىبەردى ورتەپ تالاي باقتى.
جالماۋىزداي جالمادى ءبىر،
جەر بەتىندە قالمادى گۇل.
امالسىزدان شارۋالار گۇلدى جۇلادى.
حاننىڭ جانى تىنىش تاپتى
ورىندالىپ ارمانى بۇل.
كەتىپ مۇلدە قالا ءسانى
كىرمەي قويدى دالا ءسانى.
گۇل سىيلاماي،
قالاي ەندى،
قارسى الادى ەل تاماشانى؟
ەش ادام جوق ىقىلاستى
جاناردى اشۋ بۇلتى باستى.
گۇل قۋانىش سىيلاۋشى ەدى،
ەلدەن ەندى كۇلكى قاشتى.
اسەم گۇلدى جان قيمايدى،
ءاربىر اتقان تاڭ قينايدى.
ىزىڭداعان ارالار ورتاعا شىعادى.
ىزىڭدايدى بال ارالار،
قايدان؟
قالاي بال جينايدى؟!
حان ءبىر كۇنى اۋىرىپ قالدى،
ايلار بويى ساۋىقپادى.
ەمشى شىعادى ساحناعا.
ەمشى ايتتى:
- بال قوسىلعان
بەرىڭدەر، - دەپ - تاۋىپ ءدارى
بال تابىلسا قالار جانى،
بال ىزدەپ تابا المادى.
حال ۇستىندە،
حان جىلايدى،
بال عانا بوپ بار ارمانى. حان ەڭىرەپ جىلايدى.
ءبىر بالاقاي تاپتاتپادى،
حاننان گۇلىن ساقتاپ قاپتى
سول اراعا جينالىپ كەپ،
بال ارالار قاپتاپ جاتتى،
كۇلكىلى دە، قايعىلى ءارى،
بالا بولعان جايدى ۇعادى.
حانعا اپارىپ گۇل سىيلايدى،
حان اۋرۋدان ايىعادى.
ۇعىپ سوندا قاتەلىگىن،
ەكەن عوي دەپ قاتە مۇنىم
كۇلىم دەپ حان بالاعا ايتتى:
- گۇل تۇقىمىن اكەل بۇگىن!
گۇلدە ەكەن بارلىق كورىك،
گۇل ەك! – دەدى جارلىق بەرىپ،
بالاقايدىڭ گۇلزار باعىن،
قۋانىستى حالىق كورىپ،
گۇل ەگىپتى ەل قايتادان،
تۇرلەنىپتى جەر قايتادان. بارلىق شارۋالار شىعىپ بىرگە.
- گۇلىم، گۇلىم، گۇلىم، - دەيدى،
گۇل دەسە ەل كۇلىمدەيدى.
سانسىز گۇلدەن شىرىن جيناپ،
بال ارالار گۋىلدەيدى.
گۇلدى ءارقاشان ەل ىزدەيدى.
باقتان ونى كىم ۇزبەيدى،
بيداي - تاماق،
بيداي سۇلۋلىق،
گۇل مەن بيداي ەگىز دەيدى.
شارۋالار شىعىپ قوش ايتىسادى.
قورىتىندى: ساحنا تورىنە قاتىسۋشىلار شاقىرىلىپ، قوشەمەت كورسەتىلەدى.
You Might Also Like
-
Cاباقتىتىڭ تاقىرىبى: ج. ب. لاماركتىڭ ەۆوليۋسيالىق ءىلىمى
