ءىلياس جانسۇگىروۆ “جازعىتۇرىم” ولەڭى
انا ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءىلياس جانسۇگىروۆ “جازعىتۇرىم” ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ءى. جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى، ەڭبەكتەرى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ، ولەڭدى ءتۇسىنىپ مانەرلەپ وقۋعا، مازمۇنىن اشۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ولەڭنىڭ مازمۇنى ارقىلى وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ، مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىگى: تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، اسەمدىكتى سەزىنۋگە، ەڭبەككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، كۋبيزم، كورنەكىلىك ت. ب
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كوكتەم مەزگىلى بەينەلەنگەن سلايدتار، اۆتور سۋرەتى جانە ومىردەرەگى جازىلعان سلايدتار، سايكەستەندىرۋ تەستى، سىزبالار، سۋرەتتەر ت. ب.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
جابىرقاۋدى بىلمەيمىز،
جالقاۋلىقتى سۇيمەيمىز.
ءبىز تالاپتى جاس ۇلان،
ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا “جەتى اتا” اۋلىنا ساياحات جاسايمىز. - بالالار، “جەتى اتاسىن بىلگەن ەر، جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر” دەگەن ءسوز تەگىن ايتىلماعان. سەندەر جەتى اتالارىڭدى بىلەسىڭدەر مە؟ (1وقۋشىعا ايتقىزۋ). ءار اۋىلدىڭ بىزگە ارناعان تاپسىرمالارى بار، سونى ورىندايمىز. ەندەشە «اتا اۋىلىنا» ساياحاتىمىزدى باستايىق. اتا اۋىلىنىڭ تاپسىرماسى.
- ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى ايتىپ بەرىڭدەر.
– اباي. “جازعىتۇرى”.
a) ابايدىڭ ءومىرى جايلى ءبىر وقۋشىدان سۇراۋ.
ءا) 3 - 4 وقۋشىدان “جازعىتۇرى” ولەڭىن جاتقا سۇراۋ.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ.
ءىV. جاڭا ساباق.
1. “اكە اۋىلى”.
ا) سلايدتان كوكتەم مەزگىلى بەينەلەنگەن سۋرەتتەردى كورسەتۋ.
– سۋرەتتەردە قانداي جىل مەزگىلى بەينەلەنگەن؟ ونى نەدەن اڭعار - دىڭدار؟
ءا) ەندەشە، بالالار، ءبىز بۇگىن ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ “جازعىتۇرىم” ولەڭىمەن تانىسامىز.
ب) سلايدتان ءى. جانسۇگىروۆتىڭ سۋرەتى مەن ومىردەرەگىن كورسەتە وتىرىپ، تانىستىرۋ.
ءىلياس جانسۇگىروۆ – قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، اقىنى. الماتى وبلىسىنىڭ اقسۋ اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. العاش رەت قاراعاش اۋىلىنداعى مەكتەپتە وقىپ، ساۋات اشقان. تاشكەنتتەگى 2 جىلدىق مۇعالىمدىك كۋرستى ءبىتىرىپ، 1921 جىلى، ءوز اۋىلىندا ءمۇعالىم بولادى. ونان سوڭ از ۋاقىت “ءتىلشى” گازەتىندە ىستەپ، ۆەرنىيداعى قازاق اعارتۋ ينستيتۋتىنىڭ مەڭگەرۋشىلىگىنە تاعايىندالادى. (1921ج)
ماسكەۋدەگى كوممۋنيستىك جۋرناليستيكا ينستيتۋتىنا 1925 جىلى ءتۇسىپ، 1928 جىلى بىتىرگەن سوڭ “ەڭبەكشى قازاق” گازەتىنە قىزمەتكە الىنادى. 1932 – 1934 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعى ۇيىمداستىرۋ كومميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى بولادى.
1938 جىلى ساياسي قۋعىنداۋدىڭ قۇربانى بولدى. “كۇي”، “دالا”، “كۇيشى”، “قۇلاگەر”، “مالتا”، “جازعىتۇرىم” اتتى ولەڭدەرى بار.
جاڭا سلايدتان كورگەندەرىڭدەي كوكتەمدە اۋا - رايى جىلىنا باستايدى. جىلى - جىلى جەل سوعادى. قار ەري باستاپ، جىلعالاردان سۋ اعادى. قۇستار جىلى جاقتان ۇشىپ كەلە باستايدى. قاڭقىلداپ قازدار كەلەدى. كوك مايسا جەلكىلدەپ وسەدى. ورىسكە مالدار شىعىپ، تويىنادى. اۋىل قىستاۋدان جايلاۋعا كوشەدى. قۇستار ۇياسىن تۇزەپ، بالاپان باسادى. كوكتەمدە وزدەرىڭ دە، جىلقى مالىنىڭ جالىن كۇزەپ، قوي - ەشكىلەر – ءدىڭ ءجۇنىن قىرقىپ جەڭىلدەتەدى،- تۇسىندىرە كەلە سلايدتان ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن.
جازعىتۇرىم
وي، بالالار، بالالار!
جىلى – جىلى جەل سوقتى،
جىلعالاردان سۋ اقتى،
قاڭقىل – قاڭقىل قاز كەپتى،
جەر قارايدى – جاز كەپتى.
جەلكىلدەيدى كوك مايسا،
جەلىندەيدى مال جايسا.
اۋىل كوشتى قىستاۋدان،
اپكە، اپامدار قوي ساۋعان،
قۇس ۇياسىن تۇزەدى،
تايىمدى اعام كۇزەدى.
ەل ەشكىسىن قىرقىپتى،
ەگىندەرىن جىرتىپتى.
وي، بالالار، بالالار!
وينايىق تا كۇلەلىك،
قوس باسىنا مىنەلىك
2. “بالا ” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك.
وقۋلىقپەن جۇمىس.
a) تىزبەكتەي وقىتۋ.
3. “نەمەرە” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك.
ا) ولەڭ سوڭىنداعى تاپسىرمالارمەن جۇمىس.
1. – ولەڭدى مىنا تاقىرىپتار بويىنشا ەكىگە ءبول: كوكتەم شىقتى؛ اۋىل جايلاۋعا كوشتى.
2. – ا. قۇنانبايەۆتىڭ “جازعىتۇرى” ولەڭى مەن بۇل ولەڭنىڭ ۇقساستىعى، ايىرماشىلىعى بار ما؟ بولسا، قانداي؟
3. ولەڭدە كوكتەمنىڭ قانداي بەلگىلەرى ايتىلعان؟ سانامالاپ ايتىپ بەر.
سەرگىتۋ ءساتى.
كوتەرىلىپ شاڭىراق، ۋىقتارى شانشىلار،
كەرەگەلەر كەرىلىپ، ورىمدەي بوپ ورىلەر.
ءبارىمىز جۇرسەك اينالىپ، كيىز ءۇي بوپ كورىنەر.
4. “شوبەرە” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك.
“كۋبيزم” ستراتەگياسى. كۋبيك لاقتىرۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. ابايدىڭ ازان شاقىرىپ قويعان اتى.... (يبراگيم )
2. ابايدىڭ اكەسى، اجەسى، اناسى كىم؟ (قۇنانباي، زەرە، ۇلجان )
3. ابايدىڭ قانداي ولەڭدەرىڭ بىلەسىڭ؟ اتا.
4. ءى. جانسۇگىروۆ كىم؟
5. ماقالدىڭ جالعاسىن تاپ.
ءساۋىر بولسا، كۇن كۇركىرەر...
(كۇن كۇرەسە، كوك دۇركىرەر )
6. “جازعىتۇرىم” ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟ (ءى. جانسۇگىروۆ)
5. “شوپشەك ” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك. ماقالدىڭ جالعاسىن تاپ. سايكەستەندىرۋ تەستى. 1. قىس قارلاتا، داۋىلداتا كەلسە...
كوكتەم كولدەتە، جاۋىنداتا كەلەدى.
2. كوكتەمدە ءبىر تويدىم...
كوبىك قاردا ءبىر تويدىم.
3. كۇن كۇركىرەسە...
كوك دۇركىرەيدى
4. كوكتەم – مۇراپ...
كۇز – ديقان.
5. ءساۋىر بولسا، كۇن كۇركىرەر
كۇن كۇركىرەسە، كوك دۇركىرەر.
6. “نەمەنە ” اۋىلىنىڭ تاپسىرماسى.
توپتاستىرۋ سىزباسى.
بۇگىنگى ولەڭدە ايتىلعان كوكتەمنىڭ بەلگىلەرى ارقىلى، «كوقتەم» سىزباسىن تولتىرۋ.
V. قورىتىندى جانە باعالاۋ.
- بۇگىنگى ساباقتا نە جايىندا وقىپ بىلدىك؟
- ولەڭدە نە جايىندا ايتىلعان؟
- جىلى جەلدىڭ سوققانى، جىلعالاردان سۋ اققانى، جەردىڭ كەپكەنى، مالدىڭ جەلىندەگەنى، قىستاۋدىڭ كوشكەنى، قۇستىڭ بالاپان باسۋى، تايدىڭ كۇزەلگەنى، ەشكىنىڭ قىرقىلعانى، ەگىننىڭ سالىنعانى ايتىلادى.
اقىن بالالاردى ەڭبەككە، ۇلكەندەرگە كومەكتەسۋگە شاقىرادى.
VI. ۇيگە تاپسىرما. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ جانە جاتقا ايتۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءىلياس جانسۇگىروۆ “جازعىتۇرىم” ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ءى. جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى، ەڭبەكتەرى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ، ولەڭدى ءتۇسىنىپ مانەرلەپ وقۋعا، مازمۇنىن اشۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ولەڭنىڭ مازمۇنى ارقىلى وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ، مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىگى: تابيعاتتى سۇيە بىلۋگە، اسەمدىكتى سەزىنۋگە، ەڭبەككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، كۋبيزم، كورنەكىلىك ت. ب
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كوكتەم مەزگىلى بەينەلەنگەن سلايدتار، اۆتور سۋرەتى جانە ومىردەرەگى جازىلعان سلايدتار، سايكەستەندىرۋ تەستى، سىزبالار، سۋرەتتەر ت. ب.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
جابىرقاۋدى بىلمەيمىز،
جالقاۋلىقتى سۇيمەيمىز.
ءبىز تالاپتى جاس ۇلان،
ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا “جەتى اتا” اۋلىنا ساياحات جاسايمىز. - بالالار، “جەتى اتاسىن بىلگەن ەر، جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر” دەگەن ءسوز تەگىن ايتىلماعان. سەندەر جەتى اتالارىڭدى بىلەسىڭدەر مە؟ (1وقۋشىعا ايتقىزۋ). ءار اۋىلدىڭ بىزگە ارناعان تاپسىرمالارى بار، سونى ورىندايمىز. ەندەشە «اتا اۋىلىنا» ساياحاتىمىزدى باستايىق. اتا اۋىلىنىڭ تاپسىرماسى.
- ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى ايتىپ بەرىڭدەر.
– اباي. “جازعىتۇرى”.
a) ابايدىڭ ءومىرى جايلى ءبىر وقۋشىدان سۇراۋ.
ءا) 3 - 4 وقۋشىدان “جازعىتۇرى” ولەڭىن جاتقا سۇراۋ.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ.
ءىV. جاڭا ساباق.
1. “اكە اۋىلى”.
ا) سلايدتان كوكتەم مەزگىلى بەينەلەنگەن سۋرەتتەردى كورسەتۋ.
– سۋرەتتەردە قانداي جىل مەزگىلى بەينەلەنگەن؟ ونى نەدەن اڭعار - دىڭدار؟
ءا) ەندەشە، بالالار، ءبىز بۇگىن ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ “جازعىتۇرىم” ولەڭىمەن تانىسامىز.
ب) سلايدتان ءى. جانسۇگىروۆتىڭ سۋرەتى مەن ومىردەرەگىن كورسەتە وتىرىپ، تانىستىرۋ.
ءىلياس جانسۇگىروۆ – قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى، اقىنى. الماتى وبلىسىنىڭ اقسۋ اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. العاش رەت قاراعاش اۋىلىنداعى مەكتەپتە وقىپ، ساۋات اشقان. تاشكەنتتەگى 2 جىلدىق مۇعالىمدىك كۋرستى ءبىتىرىپ، 1921 جىلى، ءوز اۋىلىندا ءمۇعالىم بولادى. ونان سوڭ از ۋاقىت “ءتىلشى” گازەتىندە ىستەپ، ۆەرنىيداعى قازاق اعارتۋ ينستيتۋتىنىڭ مەڭگەرۋشىلىگىنە تاعايىندالادى. (1921ج)
ماسكەۋدەگى كوممۋنيستىك جۋرناليستيكا ينستيتۋتىنا 1925 جىلى ءتۇسىپ، 1928 جىلى بىتىرگەن سوڭ “ەڭبەكشى قازاق” گازەتىنە قىزمەتكە الىنادى. 1932 – 1934 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعى ۇيىمداستىرۋ كومميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى بولادى.
1938 جىلى ساياسي قۋعىنداۋدىڭ قۇربانى بولدى. “كۇي”، “دالا”، “كۇيشى”، “قۇلاگەر”، “مالتا”، “جازعىتۇرىم” اتتى ولەڭدەرى بار.
جاڭا سلايدتان كورگەندەرىڭدەي كوكتەمدە اۋا - رايى جىلىنا باستايدى. جىلى - جىلى جەل سوعادى. قار ەري باستاپ، جىلعالاردان سۋ اعادى. قۇستار جىلى جاقتان ۇشىپ كەلە باستايدى. قاڭقىلداپ قازدار كەلەدى. كوك مايسا جەلكىلدەپ وسەدى. ورىسكە مالدار شىعىپ، تويىنادى. اۋىل قىستاۋدان جايلاۋعا كوشەدى. قۇستار ۇياسىن تۇزەپ، بالاپان باسادى. كوكتەمدە وزدەرىڭ دە، جىلقى مالىنىڭ جالىن كۇزەپ، قوي - ەشكىلەر – ءدىڭ ءجۇنىن قىرقىپ جەڭىلدەتەدى،- تۇسىندىرە كەلە سلايدتان ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن.
جازعىتۇرىم
وي، بالالار، بالالار!
جىلى – جىلى جەل سوقتى،
جىلعالاردان سۋ اقتى،
قاڭقىل – قاڭقىل قاز كەپتى،
جەر قارايدى – جاز كەپتى.
جەلكىلدەيدى كوك مايسا،
جەلىندەيدى مال جايسا.
اۋىل كوشتى قىستاۋدان،
اپكە، اپامدار قوي ساۋعان،
قۇس ۇياسىن تۇزەدى،
تايىمدى اعام كۇزەدى.
ەل ەشكىسىن قىرقىپتى،
ەگىندەرىن جىرتىپتى.
وي، بالالار، بالالار!
وينايىق تا كۇلەلىك،
قوس باسىنا مىنەلىك
2. “بالا ” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك.
وقۋلىقپەن جۇمىس.
a) تىزبەكتەي وقىتۋ.
3. “نەمەرە” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك.
ا) ولەڭ سوڭىنداعى تاپسىرمالارمەن جۇمىس.
1. – ولەڭدى مىنا تاقىرىپتار بويىنشا ەكىگە ءبول: كوكتەم شىقتى؛ اۋىل جايلاۋعا كوشتى.
2. – ا. قۇنانبايەۆتىڭ “جازعىتۇرى” ولەڭى مەن بۇل ولەڭنىڭ ۇقساستىعى، ايىرماشىلىعى بار ما؟ بولسا، قانداي؟
3. ولەڭدە كوكتەمنىڭ قانداي بەلگىلەرى ايتىلعان؟ سانامالاپ ايتىپ بەر.
سەرگىتۋ ءساتى.
كوتەرىلىپ شاڭىراق، ۋىقتارى شانشىلار،
كەرەگەلەر كەرىلىپ، ورىمدەي بوپ ورىلەر.
ءبارىمىز جۇرسەك اينالىپ، كيىز ءۇي بوپ كورىنەر.
4. “شوبەرە” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك.
“كۋبيزم” ستراتەگياسى. كۋبيك لاقتىرۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. ابايدىڭ ازان شاقىرىپ قويعان اتى.... (يبراگيم )
2. ابايدىڭ اكەسى، اجەسى، اناسى كىم؟ (قۇنانباي، زەرە، ۇلجان )
3. ابايدىڭ قانداي ولەڭدەرىڭ بىلەسىڭ؟ اتا.
4. ءى. جانسۇگىروۆ كىم؟
5. ماقالدىڭ جالعاسىن تاپ.
ءساۋىر بولسا، كۇن كۇركىرەر...
(كۇن كۇرەسە، كوك دۇركىرەر )
6. “جازعىتۇرىم” ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟ (ءى. جانسۇگىروۆ)
5. “شوپشەك ” اۋىلىنا دا كەلىپ جەتتىك. ماقالدىڭ جالعاسىن تاپ. سايكەستەندىرۋ تەستى. 1. قىس قارلاتا، داۋىلداتا كەلسە...
كوكتەم كولدەتە، جاۋىنداتا كەلەدى.
2. كوكتەمدە ءبىر تويدىم...
كوبىك قاردا ءبىر تويدىم.
3. كۇن كۇركىرەسە...
كوك دۇركىرەيدى
4. كوكتەم – مۇراپ...
كۇز – ديقان.
5. ءساۋىر بولسا، كۇن كۇركىرەر
كۇن كۇركىرەسە، كوك دۇركىرەر.
6. “نەمەنە ” اۋىلىنىڭ تاپسىرماسى.
توپتاستىرۋ سىزباسى.
بۇگىنگى ولەڭدە ايتىلعان كوكتەمنىڭ بەلگىلەرى ارقىلى، «كوقتەم» سىزباسىن تولتىرۋ.
V. قورىتىندى جانە باعالاۋ.
- بۇگىنگى ساباقتا نە جايىندا وقىپ بىلدىك؟
- ولەڭدە نە جايىندا ايتىلعان؟
- جىلى جەلدىڭ سوققانى، جىلعالاردان سۋ اققانى، جەردىڭ كەپكەنى، مالدىڭ جەلىندەگەنى، قىستاۋدىڭ كوشكەنى، قۇستىڭ بالاپان باسۋى، تايدىڭ كۇزەلگەنى، ەشكىنىڭ قىرقىلعانى، ەگىننىڭ سالىنعانى ايتىلادى.
اقىن بالالاردى ەڭبەككە، ۇلكەندەرگە كومەكتەسۋگە شاقىرادى.
VI. ۇيگە تاپسىرما. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ جانە جاتقا ايتۋ.
You Might Also Like
-
ماتەماتيكا 2 - سىنىپ1. ساندى ورنەكتەردى سالىستىرۋ2. تەڭدەۋ شىعارۋ3. 21-دەن 100-گە دەيىنگى ساندار
