جابايى اڭدار
اتىراۋ وبلىسى، قۇرمانعازى اۋدانى، بىرلىك اۋىلى،
ا.يمانوۆ اتىنداعى نەگىزگى ورتا مەكتەپتىڭ شاعىنورتا توبىنىڭ تاربيەشىسى
تەميرتاسوۆا باكىتگۋل بايجانوۆنا
تاقىرىبى: جابايى اڭدار تۋرالى اڭگىمەلەسۋ
ماقساتى: ءاربىر اڭنىڭ اتىن دۇرىس اتاۋعا جاتتىقتىرۋ جانە ولاردىڭ تىرشىلىك ەتەتىن ورتاسى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن بەكىتۋ.
بىلىمدىلىگى: بالالاردى جابايى اڭدار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن تەرەڭدەتۋ. ولاردىڭ تۇرلەرىن ءبىر - بىرىنەن اجىراتۋعا، دەن مۇشەلەرىن دۇرىس اتاي بىلۋگە ۇيرەتۋ. اڭداردىڭ بالالارىنىڭ قالاي اتالاتىنىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: جابايى اڭدارعا بايلانىستى كورنەكىلىكتەر پايدالانا وتىرىپ، بالالاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: بالالاردىڭ اڭدارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن ارتتىرىپ، اڭداردىڭ تۇرلەرىنە كوڭىل اۋدارتىپ، ولارعا قامقورلىقپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىسى: جاڭا ءبىلىمدى بەرۋ، ۆيدەو كورسەتۋ. سۇراق - جاۋاپ ارقىلى بايانداۋ.
كورنەكىلىگى: جابايى اڭداردىڭ سۋرەتتەرى، ويىنشىقتارى. ورماننىڭ، ءۇي جانۋارلارىنىڭ مۋلياجى.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. بالالاردىڭ نازارىن تابيعات قۇبىلىستارىنا اۋدارۋ
- بالالار ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- وسى قىس مەزگىلى اۋىلىمىزدا قانشا اي قوناقتا بولادى؟
- بۇگىن بالالار اۋا رايى قانداي؟
2. بالالاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
جوسپارى:
جابايى اڭدار تۋرالى اڭگىمەلەسۋ
- بالالار بۇگىن ءبىز ساباعىمىزدا جابايى اڭدار تۋرالى اڭگىمەلەيمىز.
1. سلايد كورسەتەمىن
بالالار مىناۋ جابايى جانۋارلار. ولار ورماندا، تاۋلى جەردە مەكەندەيدى. ولار ءوز ازىقتارىن وزدەرى تاۋىپ جەيدى. جابايى اڭدار جىرتقىش جانە پايدالى بولىپ بولىنەدى. اڭداردىڭ بىزگە پايداسى مول، ولاردىڭ تەرىسىنەن تون، جاعا كيىمدەر، باس كيىمدەر تىگەدى.
نەمەن قورەكتەنەدى؟ قاسقىر مەن جولبارىس وزدەرىنەن كىشى اڭدارعا شابادى. تۇلكى ۇساق اڭدار مەن، تىشقاندارمەن قورەكتەنەدى. قويان شوپتەرمەن قورەكتەنەدى، ەڭ سۇيىكتى تاعامى – ءسابىز. ايۋ – جازدا جەمىس – جيدەكتەرمەن ال قىستا ۇيىقتايدى.
2. سلايد كورسەتەمىن
ال ايۋعا كەلەتىن بولساق ايۋدىڭ ەكى ءتۇرى بار. اق ايۋ، قوڭىر ايۋ. اق ايۋ - سۋدا مەكەندەيدى. سۋعا سۇڭگىپ بالىقتاردى ۇستاپ جەيدى. ال قوڭىر ايۋ، توعايدا، ورماندا مەكەندەيدى. جەمىس - جيدەكتەردى تەرىپ جەيدى. قىستا ايۋ اپاندا ۇيىقتاپ جاتادى. ول كوكتەم شىعىپ، قار ەرىگەنشە وسىلاي ۇيقىدا بولادى. اپاندا جاتىپ ءوزىنىڭ كىشكەنتاي قونجىعىن تۋادى. ايۋ – اقىلدى، ءيىس سەزگىش، جىرتقىش اڭ. ءبىراق ءوزى ەشكىمگە تيىسپەيدى. كوبىنە وسىمدىكپەن قورەكتەنەدى. جازدا جەمىس - جيدەك تەرەدى. بالدى جاقسى كورەدى. ايۋدىڭ بالاسىن - قونجىق دەيمىز.
3. سلايد كورسەتەمىن
قويان - ەڭ قورقاق اڭ. قويان اعاشتاردىڭ قۋىسىندا قىستايدى. قورەگى ءتۇرلى شوپتەر، اعاش قابىقتارى. ول جىلى تونىنىڭ ارقاسىندا سۋىققا توڭبايدى. قويان قىستا ۇيىلگەن مايالاردىڭ تۇبىندە، نە اعاش قۋىستارىندا قىستايدى. قىستا اق تون كيىپ، ال جازدا قوڭىر تونىن كيەدى. ءوزى قورقاق، ءسابىزدى، قىرىققاباتتى جاقسى كورەدى. قوياننىڭ بالاسىن - كوجەك دەيمىز.
4. سلايد كورسەتەمىن
قاسقىر - يتكە ۇقسايدى. - قاسقىر - كۇشتى، باتىر، ەرجۇرەك، اقىلى دا ايلاسى دا بار وتە ءقاۋىپتى جىرتقىش اڭ. ولار دالادا قورەكتەنەدى: جان - جانۋارلارمەن، قۇستارمەن. ءۇي جانۋارلارى كەزدەسە قالسا، ۇستاپ جەپ قويادى. قاسقىردىڭ بالاسى - بولتىرىك دەيمىز.
5. سلايد كورسەتەمىن
تۇلكى - تۇلكىنىڭ ءتۇسى قىزعىلت. تۇلكىنىڭ دەنەسى قاسقىرعا ۇقساس بولىپ كەلەدى، ءبىراق قاسقىرعا قاراعاندا تۇمسىعى ۇزىن. تۇلكىنىڭ تەرىسى باعالى جىرتقىش اڭ. قازاقتىڭ اتاقتى باس كيىمى «تىماق» وسى تۇلكىنىڭ تەرىسىنەن تىگىلەدى. ونى «تۇلكىتىماق» دەپ تە اتايدى. تۇلكىنىڭ قورەگى: ءتۇرلى قۇستاردى، قۇستىڭ جۇمىرتقاسىن، بالىق اۋلاپ جەيدى. تۇلكىنىڭ بالاسىن - تۇلكىشەك دەپ اتايدى.
6. سلايد كورسەتەمىن
جولبارىس - مىسىققا ۇقسايدى. جولبارىس تا وتە كۇشتى، جىلدام جۇگىرەتىن جىرتقىش اڭداردىڭ ءبىرى. جولبارىستىڭ ءتۇسى - سۇرى جانە قارا جولاقتارى بار. ال جولبارىستىڭ قۇيرىعىندا ۇزىن.
. جولبارىس جان - جانۋارلاردىڭ، اڭداردىڭ ەتىمەن قورەكتەنەدى.
7. سلايد كورسەتەمىن
- ال ەندى، بالالار، مىناۋ قانداي اڭ ەكەن؟
- ارىستان
ارىستاندا بالالار مىسىققا ۇقسايدى. بۇل دا مىسىق تۇقىمداس، ەڭ ءىرى ءارى كۇشتى جىرتقىش اڭ.
- ارىستاندى ەرتەگىلەردە، اڭىزداردا نە دەپ اتايدى؟
- اڭ پاتشاسى
«اڭ پاتشاسى» ول - اڭداردىڭ ۇلكەنى، مىقتىسى دەگەندى بىلدىرەدى. ول دا جان - جانۋاردىڭ ەتىمەن قورەكتەنەدى.
- بالالار، ادامدار جاقىننان كورۋ ءۇشىن، تانىسۋ ءۇشىن حايۋاناتتار باعىندا دا جابايى اڭدار بولادى ەكەن. سول حايۋاناتتار باعىنا كورگىلەرىڭ كەلەمە كەلە مە؟
ءىىى. ۆيدەو كورسەتەمىن «حايۋاناتتار باعى»
- حايۋاناتتار باعى ول - ۇلكەن ب ا ق. وندا تەك جابايى اڭدار عانا ەمەس جان - جانۋارلاردىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى، قۇستاردىڭ ءار ءتۇرلىسى ارنايى تورلاردا ۇستالادى.
- حايۋاناتتار باعىندا بارلىعى قايدا تۇرادى؟
- ولاردى نەگە تورلاردا ۇستايدى؟
- دۇرىس ويتكەنى ولار ءقاۋىپتى جىرتقىش اڭدار.
ولاردى ادامدار تاماقتاندىرادى. سەندەر اڭداردىڭ الدارىندا تۇرعان ىدىستاردى كوردىڭدەر مە؟ سول ىدىستارمەن تاماق بەرەدى، كۇتىپ باعادى، اۋىرسا ەمدەيدى. ولاردىڭ ارنايى ادامدارى بولادى.
بالالار، بۇل اڭدار ەرتەگىلەردە، مۋلتفيلمدەردە مەيىرىمدى، قايىرىمدى بولىپ كەلۋى مۇمكىن. ءبىراق بۇل اڭدار ءبىر سوزبەن ايتقاندا - جابايى جىرتقىش اڭدار.
قانداي اڭدار ەكەن؟
- ءبىراق جىرتقىش اڭدار ەكەن دەپ بۇلاردى كوپ اۋلاۋعا بولمايدى، ازايىپ كەتەدى.
ءىۇ. «كىم جىلدام» ويىنى
بالالاردىڭ الدىنا ۇلەستىرمە قاعازىن ۇلەستىرەمىن. ندا بالالار
جابايى اڭداردىڭ بالالارىن سىزىق ارقىلى قوسۋ كەرەك.
ءۇ. قورىتىندىلاۋ
- بالالار، ورماندا قانداي اڭدار ءومىر سۇرەدى؟
- ولار نەمەن قورەكتەنەدى؟
— دالا جانۋارلارى مەن ءۇي جانۋارلارىنىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟
- قىستا قاي جانۋار ورماندا ۇيىقتاپ جاتادى؟
- قاي جانۋار قورقاق؟
- جابايى اڭداردىڭ بالالارىن اتا؟
ءۇ. بالالاردى ماراپاتتاۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ءبىلۋى: اڭداردى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋ. جابايى جانۋارلار تۋرالى جانە ولاردىڭ بالالارى تۋارلى ماعلۇمات الادى
مەڭگەرۋى: جابايى جىرتقىش اڭدار تۋرالى تولىق ماعلۇماتتى مەڭگەرتۋ.
جاساي الۋى: كورۋ، ەستۋ، ءتۇسىنۋ ارقىلى ءوز بەتتەرىنشە ءىس - ارەكەت جاساي الۋ
ا.يمانوۆ اتىنداعى نەگىزگى ورتا مەكتەپتىڭ شاعىنورتا توبىنىڭ تاربيەشىسى
تەميرتاسوۆا باكىتگۋل بايجانوۆنا
تاقىرىبى: جابايى اڭدار تۋرالى اڭگىمەلەسۋ
ماقساتى: ءاربىر اڭنىڭ اتىن دۇرىس اتاۋعا جاتتىقتىرۋ جانە ولاردىڭ تىرشىلىك ەتەتىن ورتاسى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن بەكىتۋ.
بىلىمدىلىگى: بالالاردى جابايى اڭدار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن تەرەڭدەتۋ. ولاردىڭ تۇرلەرىن ءبىر - بىرىنەن اجىراتۋعا، دەن مۇشەلەرىن دۇرىس اتاي بىلۋگە ۇيرەتۋ. اڭداردىڭ بالالارىنىڭ قالاي اتالاتىنىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: جابايى اڭدارعا بايلانىستى كورنەكىلىكتەر پايدالانا وتىرىپ، بالالاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: بالالاردىڭ اڭدارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن ارتتىرىپ، اڭداردىڭ تۇرلەرىنە كوڭىل اۋدارتىپ، ولارعا قامقورلىقپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىسى: جاڭا ءبىلىمدى بەرۋ، ۆيدەو كورسەتۋ. سۇراق - جاۋاپ ارقىلى بايانداۋ.
كورنەكىلىگى: جابايى اڭداردىڭ سۋرەتتەرى، ويىنشىقتارى. ورماننىڭ، ءۇي جانۋارلارىنىڭ مۋلياجى.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. بالالاردىڭ نازارىن تابيعات قۇبىلىستارىنا اۋدارۋ
- بالالار ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- وسى قىس مەزگىلى اۋىلىمىزدا قانشا اي قوناقتا بولادى؟
- بۇگىن بالالار اۋا رايى قانداي؟
2. بالالاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
جوسپارى:
جابايى اڭدار تۋرالى اڭگىمەلەسۋ
- بالالار بۇگىن ءبىز ساباعىمىزدا جابايى اڭدار تۋرالى اڭگىمەلەيمىز.
1. سلايد كورسەتەمىن
بالالار مىناۋ جابايى جانۋارلار. ولار ورماندا، تاۋلى جەردە مەكەندەيدى. ولار ءوز ازىقتارىن وزدەرى تاۋىپ جەيدى. جابايى اڭدار جىرتقىش جانە پايدالى بولىپ بولىنەدى. اڭداردىڭ بىزگە پايداسى مول، ولاردىڭ تەرىسىنەن تون، جاعا كيىمدەر، باس كيىمدەر تىگەدى.
نەمەن قورەكتەنەدى؟ قاسقىر مەن جولبارىس وزدەرىنەن كىشى اڭدارعا شابادى. تۇلكى ۇساق اڭدار مەن، تىشقاندارمەن قورەكتەنەدى. قويان شوپتەرمەن قورەكتەنەدى، ەڭ سۇيىكتى تاعامى – ءسابىز. ايۋ – جازدا جەمىس – جيدەكتەرمەن ال قىستا ۇيىقتايدى.
2. سلايد كورسەتەمىن
ال ايۋعا كەلەتىن بولساق ايۋدىڭ ەكى ءتۇرى بار. اق ايۋ، قوڭىر ايۋ. اق ايۋ - سۋدا مەكەندەيدى. سۋعا سۇڭگىپ بالىقتاردى ۇستاپ جەيدى. ال قوڭىر ايۋ، توعايدا، ورماندا مەكەندەيدى. جەمىس - جيدەكتەردى تەرىپ جەيدى. قىستا ايۋ اپاندا ۇيىقتاپ جاتادى. ول كوكتەم شىعىپ، قار ەرىگەنشە وسىلاي ۇيقىدا بولادى. اپاندا جاتىپ ءوزىنىڭ كىشكەنتاي قونجىعىن تۋادى. ايۋ – اقىلدى، ءيىس سەزگىش، جىرتقىش اڭ. ءبىراق ءوزى ەشكىمگە تيىسپەيدى. كوبىنە وسىمدىكپەن قورەكتەنەدى. جازدا جەمىس - جيدەك تەرەدى. بالدى جاقسى كورەدى. ايۋدىڭ بالاسىن - قونجىق دەيمىز.
3. سلايد كورسەتەمىن
قويان - ەڭ قورقاق اڭ. قويان اعاشتاردىڭ قۋىسىندا قىستايدى. قورەگى ءتۇرلى شوپتەر، اعاش قابىقتارى. ول جىلى تونىنىڭ ارقاسىندا سۋىققا توڭبايدى. قويان قىستا ۇيىلگەن مايالاردىڭ تۇبىندە، نە اعاش قۋىستارىندا قىستايدى. قىستا اق تون كيىپ، ال جازدا قوڭىر تونىن كيەدى. ءوزى قورقاق، ءسابىزدى، قىرىققاباتتى جاقسى كورەدى. قوياننىڭ بالاسىن - كوجەك دەيمىز.
4. سلايد كورسەتەمىن
قاسقىر - يتكە ۇقسايدى. - قاسقىر - كۇشتى، باتىر، ەرجۇرەك، اقىلى دا ايلاسى دا بار وتە ءقاۋىپتى جىرتقىش اڭ. ولار دالادا قورەكتەنەدى: جان - جانۋارلارمەن، قۇستارمەن. ءۇي جانۋارلارى كەزدەسە قالسا، ۇستاپ جەپ قويادى. قاسقىردىڭ بالاسى - بولتىرىك دەيمىز.
5. سلايد كورسەتەمىن
تۇلكى - تۇلكىنىڭ ءتۇسى قىزعىلت. تۇلكىنىڭ دەنەسى قاسقىرعا ۇقساس بولىپ كەلەدى، ءبىراق قاسقىرعا قاراعاندا تۇمسىعى ۇزىن. تۇلكىنىڭ تەرىسى باعالى جىرتقىش اڭ. قازاقتىڭ اتاقتى باس كيىمى «تىماق» وسى تۇلكىنىڭ تەرىسىنەن تىگىلەدى. ونى «تۇلكىتىماق» دەپ تە اتايدى. تۇلكىنىڭ قورەگى: ءتۇرلى قۇستاردى، قۇستىڭ جۇمىرتقاسىن، بالىق اۋلاپ جەيدى. تۇلكىنىڭ بالاسىن - تۇلكىشەك دەپ اتايدى.
6. سلايد كورسەتەمىن
جولبارىس - مىسىققا ۇقسايدى. جولبارىس تا وتە كۇشتى، جىلدام جۇگىرەتىن جىرتقىش اڭداردىڭ ءبىرى. جولبارىستىڭ ءتۇسى - سۇرى جانە قارا جولاقتارى بار. ال جولبارىستىڭ قۇيرىعىندا ۇزىن.
. جولبارىس جان - جانۋارلاردىڭ، اڭداردىڭ ەتىمەن قورەكتەنەدى.
7. سلايد كورسەتەمىن
- ال ەندى، بالالار، مىناۋ قانداي اڭ ەكەن؟
- ارىستان
ارىستاندا بالالار مىسىققا ۇقسايدى. بۇل دا مىسىق تۇقىمداس، ەڭ ءىرى ءارى كۇشتى جىرتقىش اڭ.
- ارىستاندى ەرتەگىلەردە، اڭىزداردا نە دەپ اتايدى؟
- اڭ پاتشاسى
«اڭ پاتشاسى» ول - اڭداردىڭ ۇلكەنى، مىقتىسى دەگەندى بىلدىرەدى. ول دا جان - جانۋاردىڭ ەتىمەن قورەكتەنەدى.
- بالالار، ادامدار جاقىننان كورۋ ءۇشىن، تانىسۋ ءۇشىن حايۋاناتتار باعىندا دا جابايى اڭدار بولادى ەكەن. سول حايۋاناتتار باعىنا كورگىلەرىڭ كەلەمە كەلە مە؟
ءىىى. ۆيدەو كورسەتەمىن «حايۋاناتتار باعى»
- حايۋاناتتار باعى ول - ۇلكەن ب ا ق. وندا تەك جابايى اڭدار عانا ەمەس جان - جانۋارلاردىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى، قۇستاردىڭ ءار ءتۇرلىسى ارنايى تورلاردا ۇستالادى.
- حايۋاناتتار باعىندا بارلىعى قايدا تۇرادى؟
- ولاردى نەگە تورلاردا ۇستايدى؟
- دۇرىس ويتكەنى ولار ءقاۋىپتى جىرتقىش اڭدار.
ولاردى ادامدار تاماقتاندىرادى. سەندەر اڭداردىڭ الدارىندا تۇرعان ىدىستاردى كوردىڭدەر مە؟ سول ىدىستارمەن تاماق بەرەدى، كۇتىپ باعادى، اۋىرسا ەمدەيدى. ولاردىڭ ارنايى ادامدارى بولادى.
بالالار، بۇل اڭدار ەرتەگىلەردە، مۋلتفيلمدەردە مەيىرىمدى، قايىرىمدى بولىپ كەلۋى مۇمكىن. ءبىراق بۇل اڭدار ءبىر سوزبەن ايتقاندا - جابايى جىرتقىش اڭدار.
قانداي اڭدار ەكەن؟
- ءبىراق جىرتقىش اڭدار ەكەن دەپ بۇلاردى كوپ اۋلاۋعا بولمايدى، ازايىپ كەتەدى.
ءىۇ. «كىم جىلدام» ويىنى
بالالاردىڭ الدىنا ۇلەستىرمە قاعازىن ۇلەستىرەمىن. ندا بالالار
جابايى اڭداردىڭ بالالارىن سىزىق ارقىلى قوسۋ كەرەك.
ءۇ. قورىتىندىلاۋ
- بالالار، ورماندا قانداي اڭدار ءومىر سۇرەدى؟
- ولار نەمەن قورەكتەنەدى؟
— دالا جانۋارلارى مەن ءۇي جانۋارلارىنىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟
- قىستا قاي جانۋار ورماندا ۇيىقتاپ جاتادى؟
- قاي جانۋار قورقاق؟
- جابايى اڭداردىڭ بالالارىن اتا؟
ءۇ. بالالاردى ماراپاتتاۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ءبىلۋى: اڭداردى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋ. جابايى جانۋارلار تۋرالى جانە ولاردىڭ بالالارى تۋارلى ماعلۇمات الادى
مەڭگەرۋى: جابايى جىرتقىش اڭدار تۋرالى تولىق ماعلۇماتتى مەڭگەرتۋ.
جاساي الۋى: كورۋ، ەستۋ، ءتۇسىنۋ ارقىلى ءوز بەتتەرىنشە ءىس - ارەكەت جاساي الۋ
You Might Also Like
