InfoHub Logo

جەتەعالي قىزى اقبوتا
ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتى
5ۆ010200 – «باستاۋىشتا وقىتۋدىڭ پەداگوگيكاسى مەن ادىستەمەسى» ماماندىعىنىڭ IV كۋرس ستۋدەنتى

عىلىمي جەتەكشىسى، ماگيستر، اعا وقىتۋشى
يسپانوۆا ەلميرا جۋمابەكوۆنا

ورتا ءبىلىم جۇيەسىندە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندەگى وقىتۋ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ كەرەك. مەكتەپ تۇلەكتەرى قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن بىلۋگە ءتيىس، ولاردى وقىتۋ ناتيجەسى سىندارلى ويلاۋ، وزىندىك ىزدەنىس پەن اقپاراتتى تەرەڭ تالداۋ ماشىعىن يگەرۋ قاجەت.
ن.ءا. نازاربايەۆ

اننوتاسيا

ماقالادا  جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ  مازمۇنىنا كوشۋ ساتىسى باستالىپ، وقۋشىلاردى كەڭ اۋقىمدى داعدىلارعا ۇيرەتۋگە، فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىقتارىن  ارتتىرۋعا،ادامي قۇندىلىقتارىن دامىتۋعا كوڭىل ءبولىنىپ، زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا كوشۋ پروسەسىندە ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرۋ تۋرالى باياندالعان.

وبنوۆلەننىي ۆ ستاتە، ناچيناەتسيا ستاديا پەرەحودا ك سودەرجانيۋ وبرازوۆانيا،وبۋچەنيە ناۆىكام شيروكيي كرۋگ ۋچاششيحسيا ، پوۆىشەنيۋ فۋنكسيونالنوي گراموتنوستي،نا رازۆيتيە چەلوۆەچەسكيح سەننوستەي بولشوە ۆنيمانيە ۋدەلياەت پوۆىشەنيۋ پروفەسسيونالنوگو ماستەرستۆا ۋچيتەليا ۆ پروسەسسە پەرەحودا نا پريمەنەنيە سوۆرەمەننىح تەحنولوگيي، يزلوجەننىح ۆ وب.

Updated in the article، the stage of transition to the content of education،skills training، a wide range of students ، functional literacy،on the development of human values، pays great attention to improvement of professional skill of the teacher in the transition to the use of modern technologies described in vol.

نەگىزگى سوزدەر: جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ، ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ، باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ، ساباق، ەلباسى.

«مينيسترلىك «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ قادامدارىن جانە ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىنداعى جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا كەزەڭ-كەزەڭمەن كوشۋ جۇمىستارىن باستادى. جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەپتەرىنە نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ تاجىريبەسى بويىنشا جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنى ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ ەنگىزىلدى. وسى رەتتە ول وقۋشىلاردىڭ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن دامىتۋعا باعىتتالعان جاڭارتىلعان مازمۇن 30 قاناتقاقتى مەكتەپتە سىناقتان تابىستى وتكەنىن ءمالىم ەتتى.

ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - ءبىلىم مازمۇنىنىڭ جاڭارۋىمەن قاتار، كريتەريالدى باعالاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جانە وقىتۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرى مەن ءارتۇرلى قۇرالدارىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدى تالاپ ەتەدى. نەگىزىنەن جاڭارتىلعان ءبىلىم جۇيەسى قۇزىرەتتىلىككە جانە ساپاعا باعىتتالعان باعدارلاما. جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى – وقۋشى تۇلعاسىنىڭ ۇيلەسىمدى قولايلى ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرا وتىرىپ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، تاجىريبە جاساۋ، اقت –نى قولدانۋ، كوممۋنيكاتيۆتى قارىم-قاتىناسقا ءتۇسۋ، جەكە، جۇپپەن، توپتا جۇمىس جاساي ءبىلۋ، فۋنكسيونالدى ساۋاتتىلىقتى، شىعارماشىلىقتى قولدانا ءبىلۋدى جانە ونى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى ءتيىمدى وقىتۋ ادىس-تاسىلدەردى (بىرلەسكەن وقۋ، مودەلدەۋ، باعالاۋ جۇيەسى، باعالاۋدىڭ ءتيىمدى ستراتەگيالارى) قولدانۋ بولىپ تابىلادى.

«جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنى ارنايى كەستەگە سايكەس كەزەڭ-كەزەڭمەن ەنگىزىلەدى: 2016  جىلى - 1-سىنىپ،  2017 جىلى - 2،5،7 سىنىپتار، 2018 جىلى - 3،6،8،10-سىنىپتار،  2019  جىلى - 4،9،11،12-سىنىپتار. 2020 جىلعا قاراي 12 جىلدىق قۇرىلىممەن جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا كوشۋ بارلىق سىنىپتاردا اياقتالادى».

باستاۋىش ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتى: كەڭ اۋقىمدى داعدىلاردىڭ نەگىزدەرىن مەڭگەرگەن وقۋشى تۇلعاسىنىڭ ۇيلەسىمدى قالىپتاسىپ دامۋىنا قولايلى ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرۋ.

1. ءبىلىمدى فۋنكسيونالدىقپەن جانە شىعارماشىلىقپەن قولدانۋ

2. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ

3. اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ

4. كوممۋنيكاتيۆتى قارىم-قاتىناس تاسىلدەرىن، ونىڭ ىشىندە تىلدىك داعدىلاردى پايدالانۋ

5. توپپەن، جۇپپەن جانە جەكە جۇمىس جاساي ءبىلۋ

1. جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ ەرەكشەلىگى قانداي؟

بۇل باعدارلامانىڭ ءداستۇرلى باعدارلامادان ەرەكشەلىگى:

1. ءپان مازمۇنىنىڭ ءسپيرالدى قاعيداتپەن بەرىلۋى. ياعني ءپان مازمۇنى قاراپايىمنان كۇردەلەنۋى.

2. بلۋم تاكسونومياسى بويىنشا وقۋ ماقساتتارىنىڭ يەرارحياسى؛

3. ءبىر ءبىلىم بەرۋ اياسىنداعى جانە ءپانارالىق بايلانىستاردى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا «ورتاق تاقىرىپتاردىڭ»  بەرىلۋى

4. وقۋ ۇدەرىسىن ۇزاق مەرزىمدى، ورتا مەرزىمدى جانە قىسقا مەرزىمدى جوسپارلار ارقىلى ۇيىمداستىرۋ؛

5. وقىتۋدىڭ تاربيەلىك الەۋەتىن ارتتىرۋ، وقۋشىنىڭ ادامگەرشىلىك-رۋحاني قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ

6. ءبىلىم  بەرۋ دەڭگەيلەرى ارالىعىندا ءپان بويىنشا ساباقتاستىقتى ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تولىق وقۋ كۋرسى بويىنشا پەداگوگيكالىق ماقسات قويۋ؛

7. بولىمدەردىڭ مازمۇنى مەن ۇسىنىلعان تاقىرىپتاردىڭ ۋاقىت تالابىنا سايكەس كەلۋى، الەۋمەتتىك داعدىلاردى قالىپتاستىرۋعا نازار اۋدارىلۋى؛

8. وقىتۋداعى جۇيەلى-ارەكەتتىك ۇستانىم (وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋ ۇدەرىسىنە بەلسەندى قاتىسۋ)

جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋدە ءبىلىم بەرۋ سالالارى جانە قانداي پاندەر وقىتىلادى دەسەك، ەنگىزىلگەن پاندەر قاتارىندا، اعىلشىن ءتىلى، ورىس ءتىلى،  جاراتىلىستانۋ سىندى زاماناۋي قاجەتتىلىكتەرگە بايلانىستى جۇرگىزىلەتىن پاندەر بار. جاراتىلىستانۋ پانىندە (حيميا، فيزيكا جانە بيولوگيا پاندەرى) دۇنيەتانۋ پانىندە (گەوگرافيا، تاريح، قوعامتانۋ) العاشقى ۇعىمدارى قالىپتاستىرىلادى. جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ ماز­مۇنىن بەلگىلەيتىن تيپتىك وقۋ جوس­پارىندا 1-4 سىنىپقا ارنالعان ءتىل­دەردى دەڭگەيلەپ وقىتۋدا (قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى، اعىلشىن ءتىلى پاندەرى) تىڭدالىم، ايتىلىم، وقى­لىم، جازىلىم داعدىلارىن ۇيرەتۋ جوسپارلاندى. تاعى ءبىر جاڭالىعىمىز، باس­تاۋىش مەك­تەپتىڭ 3-4 سىنىپتارىندا وقۋ­شىلارعا اقپاراتتى ىزدەۋ، تالداۋ جانە تاسىمالداۋ داعدىلارىن ۇيرەتۋ ماقساتىندا «اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار» ءپانى وقىتىلاتىن بولادى. جاڭا وقۋ باعدارلامالارىنىڭ ەرەكشەلىگى – ونىڭ ءححى عاسىر داعدىلارىن دامىتۋعا باعىتتالعاندىعىندا: اقپاراتتى ىزدەۋ، تالداۋ جانە ينتەرپرەتاسيالاۋ داعدىلارىن دامىتۋ؛ ادام، تابيعات جانە قوعام تۋرالى ولاردىڭ باستاپقى ءبىلىم قورلارىن قالىپتاستىرۋ (الەمنىڭ ءبىرتۇتاس بەينەسى)؛ رۋحاني-ادام­گەرشىلىك قۇندىلىقتارىن دامىتۋ؛ وقۋدىڭ فۋنكسيونالدىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ: ساناۋ، وقۋ، جازۋ، ءوز ويىن ناقتى ءارى ءدال جەتكىزە ءبىلۋ، سەبەپ-سالدارلى بايلانىستار ورناتۋ.

باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسى ماتەماتيكا جانە ينفورماتيكا، جاراتىلىستانۋ، ادام جانە قوعام، تەحنولوگيا جانە ونەر، دە­نەشىنىقتىرۋ سىندى ءبىلىم سالالارى اياسىندا ءبىلۋ، ءتۇسىنۋ، قولدانۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ جانە باعالاۋ دەڭگەيلەرىندە كۇ­تىلەتىن ناتيجەلەردى كورە وتىرىپ، مەڭ­گەرۋگە تالاپتانادى.

جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى:

1. وقۋ داعدىلارى (وقىلىم، ايتىلىم، تىڭدالىم، جازىلىم)؛

2. ويلاۋ داعدىلارى (ءبىلۋ، ءتۇسىنۋ، قولدانۋ،  تالداۋ، سالىستىرۋ، باعالاۋ)؛

3. شىعارماشىلىق ويلاۋ داعدىسى

4. لوگيكالىق ويلاۋ داعدىسى

5. سىني ويلاۋ داعدىسى

6. الگوريتمدىك ويلاۋ داعدىسى

7. كريتيكالىق ويلاۋ داعدىسى

8. پروبلەمالىق ويلاۋ داعدىسى

9. تەحنولوگيالىق ويلاۋ داعدىسى

10. تىلدىك قۇزىرەتتىلىك داعدىسى

11. وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك داعدىلارىن دامىتۋ؛

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە 2017-2018وقۋ جىلىنان باستاپ جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ  مازمۇنىنا كوشۋ ساتىسى باستالىپ، وقۋشىلاردى كەڭ اۋقىمدى داعدىلارعا ۇيرەتۋگە، فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىقتارىن  ارتتىرۋعا، ادامي قۇندىلىقتارىن دامىتۋعا كوڭىل بولىنە باستادى. ءبىلىم، داعدى، ىسكەرلىكتىڭ قالىپتاسۋىنىڭ باستاماسى–باستاۋىش ساتى. كەلەشەكتە ارناۋلى ماماندىقتارعا تالپىنۋدىڭ ىرگەتاسى دا وسى باستاۋىشتان باستالماق. جاس بۇلدىرشىندەردىڭ وي-قيالىن بىلىممەن نۇرلاندىراتىن، دۋنيەتانىمىن كەڭەيتەتىن–ۇستاز شەبەرلىگى. العا قويىلعان ماقسات – 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ ساتىسىندا جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەپتەرىندە دامۋ دەڭگەيى ءارتۇرلى بالالاردى وقىتۋ جولىندا ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي، قۇزىرلىق، شىعارماشىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋگە كومەك كورسەتۋ، تاجىريبەمەن ءبولىسۋ بولىپ تابىلادى.

جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – وقۋشىلاردى سىندارلى وقىتۋعا ۇيرەتۋ، الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنە قول جەتكىزۋ، يننوۆاسيالىق ءبىلىم نەگىزدەرىن تەرەڭ مەڭگەرتۋ. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرلى بولۋىنا، ەلىمىزدىڭ دامۋىنا، جەرىمىزدىڭ كوركەيۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ جۇرگەن بەلدى ازاماتتاردىڭ بارلىعى دا اۋىل مەكتەپتەرىنەن ءبىلىم الىپ، اۋىلدا تاربيەلەنگەندەر.     قوعامنىڭ دامۋىنا بايلانىستى اۋىلدارىمىز دا كۇننەن-كۇنگە جاڭارىپ، جاقسارىپ جاتىر. سونىڭ ءبىرى – اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ جاعدايى. عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ دامىعان زامانىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسى دا قارقىندى دامۋدا. قازىرگى تاڭدا اۋىل مەكتەپتەرى جاڭا تەحنولوگيا قۇرالدارىمەن جابدىقتالىپ، ۇستازدار ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ادىس-تاسىلدەرى بويىنشا بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ ۇستىندە. ەندەشە زامانىنا قاراي امالى، دەمەكشى بۇرىڭعى كەزدەگىدەي قاراپايىم ءداستۇرلى ساباقتىڭ ءمانى دە ءسانى دە كەتكەن ۋاقىت. «ءبىلىمدى ۇرپاق – بولاشاقتىڭ كەپىلى»،-دەپ دانا حالقىمىز ايتقانداي، بۇگىنگىدەي ەل بولاشاعى – جاس بۋىندى زامانىنا ساي لايىقتى جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ ءىسى مەملەكەتىمىز ءۇشىن ماڭىزدى بولسا، مۇعالىمدەر قاۋىمىنا ارتىلار جۇك اۋىر ەكەنى بارشاعا ءمالىم. قوعامنىڭ دامۋىنداعى ەڭ ماڭىزدى ماسەلە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى. قازىرگى تاڭداعى نەگىزگى ماقسات – جان-جاقتى ءبىلىمدى، ءومىر سۇرۋگە بەيىم، وي-تۇلعاسى بار، ادامگەرشىلىگى جوعارى، قابىلەتتى جەكە تۇلعانى ياعني ەلىمىزدىڭ پاتريوتىن قالىپتاستىرۋ.

وقىپ ۇيرەنۋ مەن تاربيە ىسىندە وقۋ ورىندارىنىڭ جاپپاي زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا كوشۋ پروسەسىندە ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرۋ - قوعامنىڭ باستى ماسەلەسى. مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي دامۋ ۇدەرىسىن دامىتۋ بارىسىندا مەكتەپتىڭ دامۋ جوسپارىندا جەلىلىك قوعامداستىق، تالىمگەرلىك يننوۆاسيالىق، ينتەراكتيۆتى ادىستەردى پايدالانۋ ارقىلى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ، ينتەرنەت جۇيەسىمەن بايلانىستى جانداندىرۋ، جاڭا اقپاراتتى تەحنولوگيانى مەڭگەرۋ، جان-جاقتى ۇستازدار قاۋىمىمەن پىكىر الماسۋ قاراستىرىلعان. ال ءمۇعالىم ۇنەمى ىزدەنىپ، ءبىلىم قورىمەن ءوزىنىڭ ءىس- تاجىريبەسىن تاراتىپ، وزگەنىڭ جاڭالىعىن ۇيرەنىپ وتىرسا، ونىڭ ساباقتارى دا قىزىقتى، بالا ءۇشىن ءتيىمدى بولماق. ال بۇل جاعداي بۇگىنگى كۇنى اۋىل مەكتەپتەرى اتالاتىن شالعايداعى اۋىلدار ءۇشىن دە ءتيىمدى. كاسىبي تۇرعىدا جاڭا ساتىعا قادام باسىپ، ءبىلىم جۇيەسىنە ەنگەن جاڭالىقتىڭ قىر –سىرىن زەرتتەي باستاعان ساتىمدە ارنايى كۋرسقا بارۋىم باعدارلاما تۋرالى تۋىنداعان سۇراقتارىمنىڭ جاۋابىن تابۋعا بەرىلگەن مۇمكىندىك سەكىلدى كورىندى. ءار كۇن جاڭالىقتارعا تولى بولىپ، كۋرس تىڭداۋشىلارى جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى، اكت الەۋەتى جايلى پىكىر الماسىپ جانە اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ جوعارى ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قولجەتىمدى ەتۋ ءۇشىن اقپاراتتىق-بىلىمدىك رەسۋرستارىنىڭ قازىرگى جاعدايىن تالدادىق. پەداگوگتەر اراسىندا وتكىزىلگەن ءتۇرلى تاقىرىپتارداعى كوۋچينگتەر، ىقشامساباقتار بۇعان دەيىن ءوز جۇمىسىن ءوزى جەكە اتقارىپ جۇرگەن ارىپتەستەردىڭ اراسىندا ىنتىماقتاستىق ورناپ، ۇستازداردىڭ كوزقاراسى وزگەرىپ جاڭا يننوۆاسيالىق مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋعا تالپىنىسى باسىم بولدى.

زامان تالابىنا ساي جابدىقتالعان ءار ۇستازداردىڭ وسى تالاپقا ساي جۇمىستانۋعا بەتبۇرىستارى ايقىن كورىنىس تاۋىپ جاتىر. بۇگىنگى ءمۇعالىمنىڭ ەڭبەگى، تىنىمسىز ىزدەنۋدى، ۇزدىكسىز كاسىبي دامۋدى تالاپ ەتەدى. قوعامنىڭ سۇرانىسىنا لايىقتى اقپاراتتىق -كوممۋنيكاتيۆتىك تەحنولوگيالاردى مەڭگەرگەن ءمۇعالىم بولىپ، ءوز بەتىنشە ءبىلىم الىپ، شەشىم قابىلداي الاتىن، بولاشاققا جان-جاقتى كوزقاراسى بار، ءوي-ورىسى جوعارى دامىعان، زەردەلى، جان-جاقتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا.

XXI  عاسىر  جەدەل وزگەرىپ جاتقان زامانعا بەيىمدەلۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تۇبەگەيلى وزگەرىستەر ەنگىزۋدى،  ءوز كاسىبي شىعارماشىلىعىمىزدى شىڭداۋدى تالاپ ەتەدى. ويى جۇيرىك، اقىلى جەتىك، باسەكەگە قابىلەتتى، وزگەرىستەرگە بەيىم جەكە تۇلعانى تەك قانا جاڭا تۇرپاتتى پەداگوگ  قالىپتاستىرادى. نەگىزىنەن جاڭارتىلعان ءبىلىم جۇيەسى قۇزىرەتتىلىككە جانە ساپاعا باعىتتالعان باعدارلاما. جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى – وقۋشى تۇلعاسىنىڭ ۇيلەسىمدى قولايلى ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرا وتىرىپ سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، تاجىريبە جاساۋ، اقت –نى قولدانۋ، كوممۋنيكاتيۆتى قارىم-قاتىناسقا ءتۇسۋ، جەكە، جۇپپەن،توپتا جۇمىس جاساي ءبىلۋ، فۋنكسيونالدى ساۋاتتىلىقتى،شى- عارماشىلىقتى قولدانا ءبىلۋدى جانە ونى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى ءتيىمدى وقىتۋ ادىس-تاسىلدەردى (بىرلەسكەن وقۋ، مودەلدەۋ، باعالاۋ جۇيەسى، باعالاۋدىڭ ءتيىمدى ستراتەگيالارى) كۋرس بارىسىندا ۇعىندىق. جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ ەرەكشەلىگى ءسپيرالدى قاعيداتپەن بەرىلۋى. وعان وقۋ ماقساتتارى زەردەلەي وتىرا تاپسىرمالاردى ىقشامساباقتاردى قۇراستىرۋ بارىسىندا كوز جەتكىزدىك. باعدارلاما وقۋشىنىڭ ءتورت تىلدىك داعدىسىن: تىڭدالىم، ايتىلىم، وقىلىم، جازىلىم جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان. بۇل ءتورت داعدى وقۋ جوسپارىندا «شيىرشىق ادىسىمەن» ورنالاستىرىلعان جانە ءبىر –بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. بۇگىنگى كۇنى بارلىق ەلدەر جوعارى ساپالى ءبىلىم جۇيەسىمەن جۇمىس ىستەۋدە. ويتكەنى قازىرگى زاماندا ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى ونىڭ ازاماتتارىنىڭ پاراساتتىلىعىمەن انىقتالادى، سوندىقتان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بولاشاقتىڭ تالابىنا سايكەس دامۋى ءتيىس. وقۋشىلاردى زاماناۋي ءادىس –تاسىلدەرمەن وقىتىپ، وي –ءورىسى كەڭ، سانالى، ەركىن ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ قاجەتتىلىگى دە وسى سەبەپتەن تۋىنداپ وتىر. زەرتتەۋلىك بىلىك پەن داعدىلار ادامعا تەك عىلىمي جۇمىسپەن اينالىسقاندا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ونىڭ باسقا دا قىزمەت اياسىندا قاجەت. شىعارماشىل - زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىس كەز-كەلگەن كاسىپتىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ  تابىلۋدا. بالانى زەرتتەۋشىلىك ىس-ارەكەتكە دايىنداۋ، زەرتتەۋلىك ىزدەنىستىڭ بىلىكتەرى مەن داعدىلارىنا ۇيرەتۋ قازىرگى كەزدە ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزدى مىندەتى بولىپ وتىر.

ەلباسىمىز ن.ءا. نازاربايەۆ «دامىعان،باسەكەگە قابىلەتتى مەملەكەت بولۋ ءۇشىن، ءبىز جوعارى ءبىلىمدى ۇلت بولۋىمىز كەرەك» دەي كەلە، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعىنا اسا نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتىپ وتىر.ك.ۋشينسكيي: «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن  ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، ال وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتقاندا، ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلادى»، - دەگەن ەكەن. بۇگىنگى كۇن- ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنا، وقۋشى مەن پەداگوگ تۇلعاسىنا جانە قىزمەتىنە دەگەن كوزقاراستاردىڭ تۇبەگەيلى وزگەرىسكە بەت بۇرىپ وتىرعان كەزەڭ. بۇل جونىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازاربايەۆ ءوز سوزىندە: «ءبىز ءقازىر «ءبىلىم-عىلىم-يننوۆاسيا» اتتى ۇشتىك ۇستەمدىك قۇراتىن جوعارى يندۋستريالىق الەمگە قاراي باعىت الىپ بارامىز»، - دەگەن ەدى. قازاقستاننىڭ الەمدىك ۇردىستەرگە كىرۋى، دامىعان ەلدەردىڭ ستاندارتتارىنا دەگەن ۇمتىلىسى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە ءوتۋ قاجەتتىلىگىن ارتتىرۋدا. بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ جۇيەسىندە مۇعالىمدەردىڭ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعى – قازىرگى ءبىلىم بەرۋ­دەگى جاڭا جانە ناقتى جاعدايعا يكەمدەلۋ دەگەندى بىلدىرەدى.

وسىعان وراي، قازىرگى كەزدە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە جاسالىپ جاتقان رەفورمالار بارلىق دەڭگەيلەردەگى ءبىلىم مازمۇنىن جاڭارتۋعا جانە وسۋدەن تۇراقتى دامۋ كەزەڭىنە وتۋگە باعىتتالعان. ءبىلىم بەرۋ ءادىسى وزگەرەدى، ءبىلىم بەرۋ مازمۇنى جاڭارىپ، جاڭا كوزقاراس، جاڭاشا قارىم-قاتىناس پايدا بولادى. جاڭارتىلعان باعدارلاما جاڭاشىل وي تۋدىردى. سەبەبى ءار جاڭاشىلدىق، بىرىنشىدەن، ستاندارتتى ىسكە اسىرۋدا مۇعالىمنەن كاسىبيلىك، ەكىنشىدەن، ودان ءارى ساپالى ناتيجە الۋ ماقساتىندا جىگەرلى ىس-ارەكەتتەردى تالاپ ەتەدى. ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن جاڭارتۋداعى ءمۇعالىمنىڭ اتقاراتىن ماڭىزدى ءرولىن ەسكەرە وتىرىپ، پەداگوگ قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا جۇمىستار اتقارىلدى.

ءبىلىم مازمۇنىن جاڭعىرتۋ – ساپالى ءبىلىم، جارقىن بولاشاققا نەگىزدەلگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازاربايەۆ «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» اتتى جولداۋىندا: «ورتا ءبىلىم جۇيەسىندە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندەگى وقىتۋ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ كەرەك. قازاقستان 2050 ستراتەگيالىق باعدارلاماسى ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىنىڭ قالىپتاسۋىمەن جانە قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭەستىگىنە كىرىكتىرۋمەن سيپاتتالادى. قازىرگى تاڭدا قازاق تىلى-مەملەكەتتىك ءتىل، قارىم-قاتىناس ءتىلى – ورىس ءتىلى جانە اعىلشىن ءتىلى – الەمدىك كەڭىستىكتى تانۋ ءتىلىن وقىتۋدا جاڭا يدەيالاردى ءار ساباقتا جان-جاقتى قولدانىپ، جاڭاشا وقىتۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن تاۋىپ، جۇيەلى تۇردە قولدانۋ-زامان تالابى بولىپ وتىر.

ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ءماقساتى-بىلىم مازمۇنىنىڭ جاڭارۋىمەن قاتار، كريتەريالدى باعالاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جانە وقىتۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرى مەن ءارتۇرلى قۇرالدارىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدى تالاپ ەتەدى.
قورىتا ايتقاندا، اتالمىش باعدارلامانىڭ ءمانى، بالانىڭ فۋنكسيونالدى ساۋاتتىلىعىن قالىپتاستىرۋ. سول ءۇشىن دە بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزى «ومىرمەن بايلانىس» ۇعىمىنا قۇرىلعان. ۇستازدارعا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك مىندەتتەلدى. وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءححى عاسىردا ءومىردىڭ بارلىق سالالارىندا تابىستى بولۋ ءۇشىن، قاجەتتى داعدىلاردى دارىتۋ ءۇشىن، مۇعالىمدەر تىنىمسىز ەڭبەكتەنۋ كەرەك. جاڭارتىلعان وقۋ باعدارلاماسى اياسىندا تەك ءوز ءپانىن، ءوز ماماندىعىن شەكسىز سۇيەتىن، بالا ءۇشىن ۇستاز عۇمىرىن قۇدىرەتتى دەپ سانايتىن ءبىلىمدى مۇعالىمدەر عانا جۇمىس ىستەي الادى.

«بىلىمدىدەن نە پايدا، بىلگەنىن كوپكە ايتپاسا، ۇيرەتكەننەن نە پايدا ، قايىرىمى قايتپاسا» دەگەن ەكەن ا.بايتۇرسىنوۆ. سوندىقتان ۇنەمى كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتىپ، جاڭاشىلدىققا ۇمتىلعان پەداگوگ قانا شىعارماشىلىقپەن، زور قۋاتپەن ەڭبەكتەنەدى. سەبەبى، الەم تانىعان ەلدە رۋحاني باي جانە ينتەللەكتۋالدى تۇلعالار مەكەندەۋ قاجەت. «ءبىلىمدى بولۋ دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى – بەلگىسىز نارسەنى اشۋعا قابىلەتتى بولۋ»،-دەگەن ءال-فارابيدىڭ سوزىنە جۇگىنەتىن بولساق، ەل ەرتەڭى ءبىلىمدى ۇرپاقپەن عانا ولشەنبەك. جاڭارتىلعان وقۋ باعدارلاماسى اياسىندا تەك ءوز ءپانىن، ءوز ماماندىعىن شەكسىز سۇيەتىن، بالا ءۇشىن ۇستاز عۇمىرىن قۇدىرەتتى دەپ سانايتىن ءبىلىمدى مۇعالىمدەر عانا جۇمىس ىستەي الادى.

قورىتا ايتقاندا، ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن جاڭارتۋ – بۇل، بارىنەن بۇرىن ورتا ءبىلىم بەرۋ مودەلىن، ونىڭ قۇرىلىمىن، مازمۇنىن، وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ءتاسىلى مەن ادىستەرىن قايتا قاراۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جەتىستىكتەرىن باعالاۋدىڭ بارىنشا جاڭا باعالاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ. ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن جاڭارتۋ اياسىنداعى بۇكىل ءىس-شارالار كەشەنى تۇلعانىڭ ۇيلەسىمدى قالىپتاسۋى مەن دامۋىنا، قولايلى ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىن قۇرۋعا باعىتتالعان.

مەكتەپتەگى ءبىلىم بەرۋدىڭ دامۋىنداعى جاڭا كەزەڭ، وقۋ پروسەسىن ۇيىمداستىرۋ جانە مازمۇنىن قالىپتاستىرۋداعى قۇزىرەتتى ءتاسىلدى ەنگىزۋمەن، وقۋشىلاردى العان بىلىمدەرى مەن بىلىكتەرىن ناقتى وقۋ جانە ومىرلىك جاعدايلاردا قولدانۋعا ۇيرەتۋ قاجەتتىلىگىمەن تىعىز بايلانىستى. قۇزىرەتتى ءتاسىلدى ەنگىزۋ، وقۋ جەتىستىكتەرى دەڭگەيىن باعالاۋ جۇيەسىندەگى وزگەرىستەردى تالاپ ەتەتىن وقىتۋ مازمۇنىنىڭ ناتيجەلەرىن مىندەتتى تۇردە بولجاۋدى جورامالدايدى. مەملەكەتىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىنە ەنگەن جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى — زامان تالابىنا ساي كەلەشەك ۇرپاقتىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىراتىن تىڭ باعدارلاما. اتالعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى تۋرالى تۇسىنگەنىم مەن ۇعىنعانىم مول.

قولدانىلعان ادەبيەتتەر:

1. ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى «قازاقستان جولى- 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق»،17.01.2014 ج.

2. «ءبىلىم تەحنولوگيالارى» № 3، 2016 ج.

3. «جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ مازمۇنى اياسىندا كريتەريالدى باعالاۋدى جوسپارلاۋ جانە ۇيىمداستىرۋ» 2017ج

4.  مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ باعدارلاماسى (ەكىنشى باسىلىم) «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» دببۇ پەداگوگيكالىق شەبەرلىك ورتالىعى، 2015

5.  جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان كريتەريالدى باعالاۋ باسشىلىعى استانا 2016

6.  مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق (ەكىنشى باسىلىم)  «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» دببۇ پەداگوگيكالىق شەبەرلىك ورتالىعى، 2015

---