جانۋارلار نەلىكتەن قۇرىپ كەتەدى؟
تاقىرىبى: جانۋارلار نەلىكتەن قۇرىپ كەتەدى؟
1. وقۋشىلارعا سيرەك كەزدەسەتىن، جىلدان - جىلعا ازايىپ نە جويىلىپ بارا جاتقان جانۋارلار تۋرالى، قىزىل كىتاپقا سيرەك كەزدەسەتىن تۇرلەرى تىركەلەتىندىگىن ءتۇسىندىرۋ، ۇعىندىرۋ.
2. وقۋشىنى ويلانتۋ وزدىگىنەن ىزدەنىسكە سالۋ، قيالداتۋ، ويىن تۇجىرىمداتۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
3. تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ، قامقورلىق جاساۋعا باۋلۋ، تابيعاتتى سۇيۋگە ۇيرەتۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ فورماسى: توپپەن جۇمىس
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، وي سەرگىتۋ، وي ءتۇيىن، تالداۋ - جيناقتاۋ ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد.
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايىندىق
قورقىتپايمىز قۇستاردى،
قىزىقتايمىز ۇشقاندى.
ۇركىتپەيمىز اڭداردى
جاسامايمىز دۇشپاندىق!
ءىى. وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ.
- بالالار، ءبىز ءقازىر تىرشىلىك يەلەرىنىڭ قاي تۇرلەرى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز؟ (جانۋارلار تۋرالى)
ۇيگە تاپسىرما:
سۋرەت بويىنشا قورەكتىك تىزبەك قۇر. وقۋلىقتىڭ 116 - بەتىندەگى سۋرەت. ءمۇعالىم: سونىمەن جەردەگى بارلىق تىرشىلىك يەلەرى ءبىر - بىرىمەن قورەك تىزبەگى ارقىلى بايلانىسادى. سارىشۇناق ەگىستىكتە وسەتىن دانمەن قورەكتەنەدى. سارشۇناقتىڭ ءوزىن تۇلكى ۇستاپ جەۋى مۇمكىن. ياعني، «ءدان - سارشۇناق - تۇلكى» قورەك تىزبەگى پايدا بولدى.
بۇعى ءشوپ جەيدى. بۇعىنىڭ ءوزى - قاسقىردىڭ جەمى. «ءشوپ - بۇعى - قاسقىر» قورەك تىزبەگى پايدا بولدى. جاندىكتەر وسىمدىك جەيدى. كولباقا جاندىكتەرمەن قورەكتەنەدى. كولباقانى قۇتان جەيدى. قورەك تىزبەگى: «وسىمدىك - جاندىك - كولباقا - قۇتان».
سىنىپتى توپقا ءبولۋ. سىنىپتى 3 توپقا ءبولۋ.
1 توپ: ادامدار توبى
2 توپ: جانۋارلار توبى
3 توپ: وسىمدىكتەر توبى
3. جاڭا ساباق. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. تاقىرىبى: جانۋارلار نەلىكتەن قۇرىپ كەتەدى؟
- بۇگىن ءبىز سەندەرمەن جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، ولاردىڭ جويىلىپ كەتپەۋىن قاداعالاۋ جولدارىمەن تانىسامىز.
«جانۋارلار نەلىكتەن قۇرىپ كەتەدى؟»
v ادام جانۋارلاردىڭ تىرشىلىك ورتاسىن جويىپ جىبەرەدى. ( ەگىن سالۋ ءۇشىن ورماندار مەن توعايلاردى كەسىپ، ورتەيدى، عيماراتتار سالادى)
v اڭشىلىق كاسىپ جانە ءجونسىز اۋلاۋ. (براكونەرلىك)
v تابيعي اپاتتاردىڭ سالدارىنان.
v وزەن، كولدەر مەن مۇحيتتاردىڭ لاستانۋىنان.
قازىرگى كەزدە قازاقستاندا سيرەك كەزدەسەتىن اڭداردى اۋلاۋعا تيىم سالىنعان.
ءيا، شەكتەۋسىز اۋلاۋ مەن ادامداردىڭ شارۋاشىلىق ارەكەتىنەن كەيبىر جانۋارلار مۇلدە قۇرىپ كەتكەن، ال كوبى سيرەك كەزدەسەتىن تۇرگە اينالعان. ولار قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن.
- ەندى، بالالار، ءبىز قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن كەيبىر جانۋارلاردىڭ تۇرلەرىمەن تانىسامىز.
عالىمدار جانۋارلاردىڭ نەلىكتەن قۇرىپ كەتەتىنىن زەرتتەپ، ونىڭ سەبەپتەرىن اشتى.
توعاي بۇعىسى بۇرىن قازاقستاندا سىرداريا مەن ىلە وزەندەرىنىڭ بويىندا مەكەندەگەن. ءبىراق 60 - شى جىلداردىڭ ورتاسىندا تولىقتاي جويىلعان. 1981 جىلى تاجىكستاننان بىرنەشە بۇعى اكەلىندى. ولار ىلە وزەنىنىڭ سول جاعالاۋىنداعى اڭشىلىق شارۋاشىلىققا جىبەرىلدى. ءقازىر سانى 200 - دەن استى.
قابىلان – بۇگىندە بۇل جانۋار دا جويىلىپ كەتۋ ءقاۋپى بار. سوندىقتان قولدا وسىرىلگەن قابىلانداردى تابيعي ورتاعا قايتادان جىبەرۋ كەرەك.
قازاقستان جەرىندە كوپتەگەن ەرەكشە قورعالاتىن قورىقتار بار.
وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار قورعالاتىن تۇتاس تابيعي ايماقتى - قورىقتار دەپ اتايدى. اقسۋ - جاباعىلى قورىعى
الماتى، الاكول قورىعى
ءۇستىرت، ناۋرىزىم قورىعى
باتىس التاي، بارساكەلمەس قورىعى
4. توپتىق جۇمىس. «سۋرەتتەر سويلەيدى» ستراتەگياسى. ءار توپقا سۋرەتتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى. ءار توپ مۇشەسى ءوز ويلارىن ايتادى. سودان سوڭ سۋرەت بويىنشا قورىتىندى ويلارىن ايتادى.
1 - سۋرەت. ورمان ىشىندە مىلتىق ۇستاعان ادام.
2 - سۋرەت. شاشىلعان قوقىس
3 - سۋرەت. گۇلدەردى باسىپ جۇرگەن بالا.
5. سەرگىتۋ ءساتى.
6. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءماتىندى وقۋ
7. سۇراقتار: 1 - توپ: جەر بەتىندەگى جانۋارلاردىڭ قۇرىپ كەتۋىنە نە سەبەپ بولعان؟
2 - توپ: قورىقتار نە ءۇشىن قۇرىلادى؟
3 - توپ: قىزىل كىتاپ تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
8. توپتىق جۇمىس. مىنا جاعداياتتاردى تالداۋ.
1 - جاعدايات.
1 - توپ. – الاقاي! ءبىز ورماندامىز. ەندى قاتتى ايعايلاپ، مۋزىكا تىڭداۋىمىزعا بولادى. (قورىتىندى: قاتتى مۋزىكا مەن ايعاي - شۋ ورمانداعى جانۋارلاردى شوشىتادى).
2 - جاعدايات.
2 - توپ: بۇتانىڭ ۇستىندەگى ۇيانى قىز بالا كوردى. بالالاردىڭ ءارقايسىسى ۇلكەن جۇمىرتقالاردى ۇستاپ كورگىلەرى كەلدى، ءبىراق قولدارىنا المادى. (قورىتىندى: جۇمىرتقاعا تيىسۋگە بولمايدى، ويتكەنى قۇس ونى قايتادان باسپاي قويۋى مۇمكىن.)
3 - جاعدايات.
3 - توپ. بالالار سوقپاقپەن كەلە جاتقان. الدارىنان باۋىرىمەن جورعالاپ كەلە جاتقان جىلان شىقتى. بارلىعى قورقىپ كەتتى، تەك ءبىر بالا تاياقپەن جىلاندى ۇرا باستادى. (قورىتىندى: جىلاندى ۇرما)
سەرگىتۋ ءساتى:
جانۋارلاردى اتپايمىز،
جاسىل ءشوپتى باسپايمىز.
تابيعاتتى قورعايمىز،
اعاشتاردى ساتپايمىز.
قول كوتەرسەم سولتۇستىك
توپ - توپ باسسام وڭتۇستىك
قولدى سوزسام جان - جاققا
كورسەتەدى باعىتتى
1. وقۋشىلارعا سيرەك كەزدەسەتىن، جىلدان - جىلعا ازايىپ نە جويىلىپ بارا جاتقان جانۋارلار تۋرالى، قىزىل كىتاپقا سيرەك كەزدەسەتىن تۇرلەرى تىركەلەتىندىگىن ءتۇسىندىرۋ، ۇعىندىرۋ.
2. وقۋشىنى ويلانتۋ وزدىگىنەن ىزدەنىسكە سالۋ، قيالداتۋ، ويىن تۇجىرىمداتۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
3. تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ، قامقورلىق جاساۋعا باۋلۋ، تابيعاتتى سۇيۋگە ۇيرەتۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ فورماسى: توپپەن جۇمىس
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، وي سەرگىتۋ، وي ءتۇيىن، تالداۋ - جيناقتاۋ ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايد.
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايىندىق
قورقىتپايمىز قۇستاردى،
قىزىقتايمىز ۇشقاندى.
ۇركىتپەيمىز اڭداردى
جاسامايمىز دۇشپاندىق!
ءىى. وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ.
- بالالار، ءبىز ءقازىر تىرشىلىك يەلەرىنىڭ قاي تۇرلەرى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز؟ (جانۋارلار تۋرالى)
ۇيگە تاپسىرما:
سۋرەت بويىنشا قورەكتىك تىزبەك قۇر. وقۋلىقتىڭ 116 - بەتىندەگى سۋرەت. ءمۇعالىم: سونىمەن جەردەگى بارلىق تىرشىلىك يەلەرى ءبىر - بىرىمەن قورەك تىزبەگى ارقىلى بايلانىسادى. سارىشۇناق ەگىستىكتە وسەتىن دانمەن قورەكتەنەدى. سارشۇناقتىڭ ءوزىن تۇلكى ۇستاپ جەۋى مۇمكىن. ياعني، «ءدان - سارشۇناق - تۇلكى» قورەك تىزبەگى پايدا بولدى.
بۇعى ءشوپ جەيدى. بۇعىنىڭ ءوزى - قاسقىردىڭ جەمى. «ءشوپ - بۇعى - قاسقىر» قورەك تىزبەگى پايدا بولدى. جاندىكتەر وسىمدىك جەيدى. كولباقا جاندىكتەرمەن قورەكتەنەدى. كولباقانى قۇتان جەيدى. قورەك تىزبەگى: «وسىمدىك - جاندىك - كولباقا - قۇتان».
سىنىپتى توپقا ءبولۋ. سىنىپتى 3 توپقا ءبولۋ.
1 توپ: ادامدار توبى
2 توپ: جانۋارلار توبى
3 توپ: وسىمدىكتەر توبى
3. جاڭا ساباق. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. تاقىرىبى: جانۋارلار نەلىكتەن قۇرىپ كەتەدى؟
- بۇگىن ءبىز سەندەرمەن جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، ولاردىڭ جويىلىپ كەتپەۋىن قاداعالاۋ جولدارىمەن تانىسامىز.
«جانۋارلار نەلىكتەن قۇرىپ كەتەدى؟»
v ادام جانۋارلاردىڭ تىرشىلىك ورتاسىن جويىپ جىبەرەدى. ( ەگىن سالۋ ءۇشىن ورماندار مەن توعايلاردى كەسىپ، ورتەيدى، عيماراتتار سالادى)
v اڭشىلىق كاسىپ جانە ءجونسىز اۋلاۋ. (براكونەرلىك)
v تابيعي اپاتتاردىڭ سالدارىنان.
v وزەن، كولدەر مەن مۇحيتتاردىڭ لاستانۋىنان.
قازىرگى كەزدە قازاقستاندا سيرەك كەزدەسەتىن اڭداردى اۋلاۋعا تيىم سالىنعان.
ءيا، شەكتەۋسىز اۋلاۋ مەن ادامداردىڭ شارۋاشىلىق ارەكەتىنەن كەيبىر جانۋارلار مۇلدە قۇرىپ كەتكەن، ال كوبى سيرەك كەزدەسەتىن تۇرگە اينالعان. ولار قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن.
- ەندى، بالالار، ءبىز قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن كەيبىر جانۋارلاردىڭ تۇرلەرىمەن تانىسامىز.
عالىمدار جانۋارلاردىڭ نەلىكتەن قۇرىپ كەتەتىنىن زەرتتەپ، ونىڭ سەبەپتەرىن اشتى.
توعاي بۇعىسى بۇرىن قازاقستاندا سىرداريا مەن ىلە وزەندەرىنىڭ بويىندا مەكەندەگەن. ءبىراق 60 - شى جىلداردىڭ ورتاسىندا تولىقتاي جويىلعان. 1981 جىلى تاجىكستاننان بىرنەشە بۇعى اكەلىندى. ولار ىلە وزەنىنىڭ سول جاعالاۋىنداعى اڭشىلىق شارۋاشىلىققا جىبەرىلدى. ءقازىر سانى 200 - دەن استى.
قابىلان – بۇگىندە بۇل جانۋار دا جويىلىپ كەتۋ ءقاۋپى بار. سوندىقتان قولدا وسىرىلگەن قابىلانداردى تابيعي ورتاعا قايتادان جىبەرۋ كەرەك.
قازاقستان جەرىندە كوپتەگەن ەرەكشە قورعالاتىن قورىقتار بار.
وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار قورعالاتىن تۇتاس تابيعي ايماقتى - قورىقتار دەپ اتايدى. اقسۋ - جاباعىلى قورىعى
الماتى، الاكول قورىعى
ءۇستىرت، ناۋرىزىم قورىعى
باتىس التاي، بارساكەلمەس قورىعى
4. توپتىق جۇمىس. «سۋرەتتەر سويلەيدى» ستراتەگياسى. ءار توپقا سۋرەتتەر تاراتىلىپ بەرىلەدى. ءار توپ مۇشەسى ءوز ويلارىن ايتادى. سودان سوڭ سۋرەت بويىنشا قورىتىندى ويلارىن ايتادى.
1 - سۋرەت. ورمان ىشىندە مىلتىق ۇستاعان ادام.
2 - سۋرەت. شاشىلعان قوقىس
3 - سۋرەت. گۇلدەردى باسىپ جۇرگەن بالا.
5. سەرگىتۋ ءساتى.
6. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءماتىندى وقۋ
7. سۇراقتار: 1 - توپ: جەر بەتىندەگى جانۋارلاردىڭ قۇرىپ كەتۋىنە نە سەبەپ بولعان؟
2 - توپ: قورىقتار نە ءۇشىن قۇرىلادى؟
3 - توپ: قىزىل كىتاپ تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
8. توپتىق جۇمىس. مىنا جاعداياتتاردى تالداۋ.
1 - جاعدايات.
1 - توپ. – الاقاي! ءبىز ورماندامىز. ەندى قاتتى ايعايلاپ، مۋزىكا تىڭداۋىمىزعا بولادى. (قورىتىندى: قاتتى مۋزىكا مەن ايعاي - شۋ ورمانداعى جانۋارلاردى شوشىتادى).
2 - جاعدايات.
2 - توپ: بۇتانىڭ ۇستىندەگى ۇيانى قىز بالا كوردى. بالالاردىڭ ءارقايسىسى ۇلكەن جۇمىرتقالاردى ۇستاپ كورگىلەرى كەلدى، ءبىراق قولدارىنا المادى. (قورىتىندى: جۇمىرتقاعا تيىسۋگە بولمايدى، ويتكەنى قۇس ونى قايتادان باسپاي قويۋى مۇمكىن.)
3 - جاعدايات.
3 - توپ. بالالار سوقپاقپەن كەلە جاتقان. الدارىنان باۋىرىمەن جورعالاپ كەلە جاتقان جىلان شىقتى. بارلىعى قورقىپ كەتتى، تەك ءبىر بالا تاياقپەن جىلاندى ۇرا باستادى. (قورىتىندى: جىلاندى ۇرما)
سەرگىتۋ ءساتى:
جانۋارلاردى اتپايمىز،
جاسىل ءشوپتى باسپايمىز.
تابيعاتتى قورعايمىز،
اعاشتاردى ساتپايمىز.
قول كوتەرسەم سولتۇستىك
توپ - توپ باسسام وڭتۇستىك
قولدى سوزسام جان - جاققا
كورسەتەدى باعىتتى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
