جارما اۋدانىنىڭ تەرريتورياسىنداعى سۇر سۋىردىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى
جارما اۋدانىنىڭ تەرريتورياسىنداعى سۇر سۋىردىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى.
كايربەكوۆا نۋرگۋل كايىرتايەۆنا باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
جارما اۋدانى ، قالباتاۋ اۋىلى، «گەورگييەۆكا ورتا مەكتەبى» كمم
اڭداتپا: بۇل ەسسەدە جارما وڭىرىندە ازايىپ بارا جاتقان سۇر سۋىردى قورعاۋ ماسەلەلەرى قاراستىرىلادى.جاس ۇرپاققا تابيعاتتى قورعاۋ ،ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ جولدارى ايقىندالادى.
ماقساتى: اۋداننىڭ تەرريتورياسىندا كەزدەسەتىن سۇر سۋىردىڭ ناقتى مەكەنىن انىقتاۋ، وعان قامقورلىق پەن قورعاۋدى جاقسارتۋعا ۇلەس قوسۋ.
سۋىردىڭ قازاقستان تەرريتورياسىندا ءتورت ءتۇرى بار. ولار: بايباك، سۇر سۋىر، ۇزىنقۇيرىقتى سۋىر، مەنزبيرا سۋىرى.
سۋىر سۇتقورەكتىلەر كلاسىنىڭ كەمىرگىشتەر توبىنا جاتادى.
ادامنىڭ تابيعاتقا ىقپالىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى سۇر سۋىردىڭ تارالۋ ايماعى تارىلدى، سانى ازايدى. كارتالاردا بەلگىلەنگەن بۇرىنعى ورىنداردان بىردەن كەزدەستىرۋ قيىن. سۇر سۋىر انتروپوگەندىك تابيعات كومپلەكستەرىنە ۇيلەسە المايدى. وتە ساق، قورقاق جانۋار. سۇر سۋىردىڭ ۇركىپ ىنىنەن شىقپاي، جايىلماي قويۋى كوبەيۋىنىڭ شەكتەلۋىنە اكەلىپ سوعادى.
بۇرىن، ياعني وسىدان 25-جىلداي بۇرىن، سۇر سۋىر تابيعي جايىلىمنىڭ مەيىلىنشە تولىق يگەرىلۋىنە بايلانىستى قىسىم كوردى. ال قازىرگى ۋاقىتتا، ياعني 21-عاسىردىڭ باسىندا تابيعاتتى قورعاۋدىڭ ناشارلاۋىنان زارداپ شەگەدى.مىسالى: اڭشىلىقتان، ءورتتىڭ ءجيى شىعۋىنان، اۋدان تەرريتورياسىنىڭ ىسىراپتى قولدانىلۋىنان.
نارىق جۇيەسىنىڭ كەلۋىنە بايلانىستى سۋىردىڭ تەرىسى باس كيىم، ىشىك، كۇرتەشە جاساۋعا قولدانىلسا، ەتى مەن مايى ەمدىك ماقساتتا قولدانىلادى. وسىنداي جەلەۋلەرمەن سۋىر تابىس كوزىنە دە اينالىپ تۇر.
سۋىرلاردىڭ بىرلەسىپ ساقتانۋدا كۇزەت جۇيەسى جاقسى ۇيىمداستىرىلعانىنا قاراماستان وتە سەنگىش جانە اڭقاۋ جانۋار. مىسالى، كوزى ۇيرەنسە ءۇي جانۋارلارىنان جانە اتوكولىكتىڭ دىبىسىنان كوپ ۇركە بەرمەيدى. ءبىراق ءدۇبىر تولاسسىز جانە تۇراقتى بولسا ىنىنەن شىقپاي قويادى. ونىڭ سالدارى سۋىردىڭ سالماق قوسۋىنا، كۇشىكتەرىن سۇتپەن جارىتۋىنا تىكەلەي تەرىس اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز.
انالىق سۋىردىڭ جىلىنا ءبىر رەت قانا كۇشىكتەيتىنىن جانە ءبىر ۇيادا 2-6 كۇشىك قانا بولاتىنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك.
جانە ءبىر ۇيادا 6-10 باس سۋىر بولسا ولاردىڭ ءبىر جۇبى عانا ءوسىم بەرەدى.
ياعني، سۇر سۋىردىڭ كوبەيۋ جىلدامدىعى وتە باياۋ جۇرەدى.
ورىسكە تارىلعان سۋىر جاز بويى كەرەكتى سالماقتى جيناي المايدى، ال ارىق سۋىردىڭ ۇزاق ۇيقىدان امان شىعۋى نە عايبىل.
ءبىز مەكتەپ وقۋشىلارىمەن وسى جانۋاردىڭ مىنەزىن ءىس-جۇزىندى زەرتتەدىك، باقىلادى. ناتيجەسىندە بۇل جانۋاردىڭ ءۇش جارىم اي عانا بەلسەندى ءومىر سۇرەتىنىن انىقتادىق. قالعان ۋاقىتتا قىسقى ۇيقىدا بولادى.
سۇر سۋىر جارما اۋدانى تەرريتورياسىنىڭ شىعىس جانە سولتۇستىك بولىگىندە مەكەندەيدى. زەرتتەۋ، باقىلاۋ ناتيجەسىندە تاستاپ كەتكەن نەمەسە جانۋارلارى قۇرىعان ىندەردى كوردىك. ىندەردىڭ ماڭىندا شىعارىلىپ تاستالعان سۋىرلاردىڭ سۇيەكتەرىن كوردىك. بۇل قارتايعان نەمەسە ءار ءتۇرلى اۋرۋلارعا دۋشار بولعان سۋىرلاردىڭ سۇيەكتەرى دەپ تۇجىرىمدادىق. سۇر سۋىردىڭ ىندەرى سۋ باسپايتىن تاۋ بەتكەيلەرىندە ورنالاسقانىن كوردىك.
بۇرىنعى مالىمەتتەر بويىنشا جاسالعان كارتاداعى تەرريتوريالارىنان سۇر سۋىر سولتۇستىك شىعىسقا قاراي ىعىسقان. دالىرەك ايتقاندا قالبا جوتاسىنا ىشكەرىلەي ەنگەن.
بۇل اۋدان جولداردىڭ تۇيىسىندە بولعاندىقتان جانە جەر يگەرۋ قارقىنىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى سۇر سۋىردىڭ جايىلىمى تارىلعان.
سۋىرلار ەلدى مەكەندەر ماڭايىندا جانە جولدارعا جاقىن جەرلەرگە تۇراقتامايتىنىن انىقتادىق.
زەتتەۋ بارىسىندا سۋىردىڭ تاۋلى جەردى جانە سالقىندى جاقسى كورەتىنىن بايقادىق. سۋىردىڭ تونى جىلى، ماي قاباتى قالىڭ. سوندىقتان بۇل جانۋاردىڭ تاۋعا ىعىسۋىن بۇكىل جەر شارى كليماتىنىڭ جىلۋىمەن دە بايلانىستىرۋعا بولادى.
«جىعىلعاننىڭ ۇستىنە جۇدىرىق» دەگەندەي قۇرعاقشىلىقتىڭ كەيىنگى جىلدارى جيىلەنىپ كەتۋىنە بايلانىستى ءورت ءقاۋىپى دە ءتونىپ تۇرادى.
سۋىرلاردىڭ ميگراسياسى وتە باياۋ جۇرەدى. جانۋارلاردىڭ بۇل قاسيەتى دە كوبەيۋىنە جانە تارالۋىنا تەرىس اسەر ەتەدى.
بۇگىنگى كۇنى ۇساق شارۋاشىلىقتاردىڭ شۇرايلى تاۋ بەتكەيلەرىمەن سايلارى قونىستانۋى سۋىرلاردىڭ مەكەنىن جاۋلاپ الۋى دەسە دە بولادى.
قورىتا كەلگەندە جارما اۋدانى تەرريتورياسىنداعى سۇر سۋىردىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى مۇشكىل.
اتاپ ايتقاندا جانۋارلار انتروپوگەندىك قىسىمعا ۇشىراعان.
ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىز جارما اۋدانى تەرريتورياسىندا سۇر سۋىردىڭ ءجيى تارالعان ايماعىن تىم بولماسا قورىقشا دەپ جاريالاۋ.
وسىمەن قوسا جانۋارلارعا ساناق جۇرگىزۋ ،سۋىرعا اڭشىلىقتى مۇلدەم توقتاتۋ.
ادەبيەتتەر ءتىزىمى: 1. "قازاق ەنسيكلوپەدياسى"
2. «سەن بىلەسىڭ بە؟» ەنسيكلوپەدياسى
3. «تاريحىڭدى تاني ءبىل» ءو.سادۋاقاسوۆ.
You Might Also Like
-
«IT-week.kz» فورۋمىندا قوعامدىق كولىكتە جول ءجۇرۋ اقىسىن تولەۋ ءۇشىن قۇرىلعان ءموبيلدى قوسىمشا ۇزدىك دەپ تانىلدى.
