InfoHub Logo

تونعا ورانىپ، ديۆاندا ۇيىقتاپ جاتقان ءباتيدى جەڭگەسى جۇلقىپ وياتتى. ءتاتتى ۇيقىدان كوزىن اشا الماي جاتىپ، كەشكە ديقاندى ەرتىپ قىزدارعا بارماق ۋادەسى ويىنا ءتۇستى دە ورىنىنان شيراق تۇرىپ كەرىلىپ، سوزىلىپ كيىنە باستادى. سپورت جەيدەسىن شەشىپ، اق كويلەگىن، ۇتىكتەۋلى شالبارىن كيدى. اقشاسىن تۇگەندەپ قارا شالباردىڭ قالتاسىن قارادى. ورنىندا ەكەن.

كەشە سپورت الاڭىندا ۇزاق كۇن فۋتبول ويناعان، سودان با دەنەسى اۋىرىپ تاعى دا جاتتىعۋدى تىلەگەندەي. بۇل ءوزى بيداي ءوڭدى، كوزى كوكشىلدەۋ، ويماق اۋىزدى، دەنەسى ورتادان جوعارى، مىعىم جىگىت ەدى. جۇرگەندە ەكى اياعىنا تاس بايلاپ العانداي تەڭسەلە قوزعالىپ، مىعىم دەنەسىن قوزعالتۋعا ەرىنگەندەي تىك جۇرەدى. انشىلىگى، ەشتەڭەگە قاراماي، ايلاپ ساۋىق قۇرىپ ءجۇرىپ الاتىن سەرىلىگى بار. ءباتيدى، اسىرەسە، قىزدار جاعى ۇناتادى. انشىلىگى، قالتاسىندا بارىن اياماي شاشاتىن مىرزالىعى ۇنايدى. ونىڭ ۇستىنە ىشىمدەگىنى تاپ دەپ وتىرماي بىردەن ارالاسىپ كەتەتىن اشىق، ءازىلقوي. دومبىرا، گيتارادا قۇيقىلجىتا ويناپ، اۋەلەتىپ ءان سالعاندا ءتورت قۇبىلاسى تەڭ ادامداي تاڭدى-تاڭعا ۇرىپ جۇرە بەرەدى.

جۋىنايىن دەپ اۋىز ۇيگە شىقسا، ديقان مۇنى توسىپ ءالى ەسىك اۋزىندا تۇر ەكەن. ءباتي:

— ءاي نەعىپ تۇرسىڭ، كىرسەڭشى بەرى، — دەدى.

وسىنى توسىپ وتىرعانداي ءباتيدىڭ جەڭگەسى اس ۇيدەن داۋىستاپ تاماققا شاقىردى. بەت-اۋزى سۋ-سۋ ءباتي ءسۇرتىنىپ جاتىپ: “جوق اسىعىسپىز. قىزدار توسىپ وتىر. سولاردىڭ تاماعىن ىشەمىز. ولاردىڭ وزدەرى دە، تاماعى دا ءتاتتى، —دەپ قۋلانىپ ديقانعا كوزىن قىسىپ قويدى.

— كۇندە-كۇندە ءوستىپ سالپاڭداپ جۇرمەي ۇيلەنىپ المايسىڭدار ما؟ — دەپ جەڭگەسى كۇندەگى رەنىشىن ايتىپ ەدى. ءباتي ءسوز دارىمايتىن ادەتىمەن جۇرە تاڭداپ، ازىلدەپ قۇتىلدى. جەڭگەسى باتيگە باتىپ ۇرسا دا المايدى، الىپ بارسا شاعىنىپ اعاسىنا ايتادى. اعاسى قايتەدى، جۇمىسباستى ادام جاقسىلاپ ءبىر سىباپ قويا بەرەدى. كەيدە قۋىپ تا جىبەرەدى، وعان قىڭىپ جاتقان ءباتي جوق، قايدا جۇرگەنى بەلگىسىز ەكى-ۇش كۇننەن كەيىن تۇك بولماعانداي كىرىپ-شىعىپ مالعا قاراعان بوپ تاعى وسى ۇيدە جۇرەدى. جەتپىسكە كەلگەن اكەلەرى عانا كوزى سىعىرايىپ: الگى ءباتي ءبىر جاققا كەتكەن بە، — دەپ ىزدەپ جۇرگەنى.

— قايدا كەتۋشى ەدى جۇرگەن شىعار، — دەيدى كەلىنى جاقتىرماي.

— گيتاراڭدى ۇمىتپا — دەپ ەسىنە سالدى ديقان. ءباتي جىلى كيىندى. كۇندىز قار ارالاس جاڭبىر جاۋعان. باعانا ىنىلەرىمەن ءبىراز وتىن بۇتاپ كەلىپ، قۇلاعان بەتى بولاتىن. ايناعا قاراپ ەدى بەتىنىڭ الدى ءبىرتۇرلى بولىپ ءىسىپ، كۇلتەلەنىپ قاپتى. دالادا قاراڭعى ءتۇسىپتى، قاراشانىڭ سۋىق جەلى دۇرىلدەتىپ سوعىپ تۇر. شىعار ەسىكتى سارت ەتكىزىپ جەل ۇردى. اۋلا جاڭعىرىپ، انادايدا جاتقان سابالاق توبەت ورنىنان تۇرىپ، بۇرىشتى اينالدى. تون كيگەن ديقان توقتاپ تۇرىپ تەمەكى تۇتاتتى.

— قىزدار ماگنيتافون الا كەل، — دەگەن، ءجۇر بىزدىكىنە سوعايىق ، — دەدى.

— كەشە قالاي بولدى؟ — دەدى ءباتي قۇمارلانىپ.

— ۇناماسا دا ايتەۋىر بوس جۇرگەنگە قاراعاندا ءتاۋىر عوي، — دەدى ديقان جابىرقاعانى بەلگىسىز، كۇلگەنى بەلگىسىز.

— ءاي، مەنىكى ءتىپتى تاكاپپار-اۋ. بوس بوپ شىقتى ءبارى. ءبىراق “پويدەت” ۋاقىتشا، — ءباتي نىعىزدانا ءتۇستى.

بۇلار كەلىپ ەسىك قاققاندا، ۇيدەگى ەكى قىز قۋانا قارسى الدى. پەش ۇستىندە تاماق ىستەۋلى تۇر ەكەن، ءۇي جىلى، بولمەلەرى كەڭ، توبەسى بيىك. ەدەندە، قابىرعادا كىلەمدەر، زالدا ءبىر جاعى تۇتاستاي العان “ستەنكا”، پۇلىشكە مالىنعان كرەسلولار بار. ستول جاساپ جۇرگەن عازيزا قالانىڭ قىزى، وقۋ بىتىرگەنى تاياۋدا عانا، وسىندا ەسەپشى بوپ قىزمەتكە كەلگەن. دامەشتىڭ اكە-شەشەسى مالدا بولعان سوڭ ۋاقىتشا كەلىسىپ ەكەۋى وڭاشا ۇيدە تۇرىپ جاتىر. ەركەك پىشىندەس، دەنە ءبىتىمى كەسەك دامەش مەكتەپتە بىرگە وقىسا دا مىنا ەكى جىگىت ءبىرى سەرىلىكپەن، ءبىرى وقۋمەن ءجۇرىپ، مۇنى ادەيى ەلەمەي كەلگەندەي. ەندى، مىنە ەكى-ۇش كۇننەن بەرى ارالارىنان قىل وتپەيتىن تاتۋ دوس بوپ كەتتى. بۇرىن ىشكىش، جۇرگىش دەپ مەنسىنبەيتىن ءباتي بۇگىن وزگەشە ءبىر قىزىق ادام بوپ قىزداردىڭ ءىشى-باۋىرىنا كىرىپ، كۇلدىرىپ، قالادان شامپان، تورت اكەلىپ سۇرقاي كۇندەرىن توي قىلۋدا. بىر-ەكى رەت تويعا دا اپاردى. عازيزامەن اراسى ءتىپتى ەركىن. قىزدى كەيدە بالاشا ەركەلەتەدى.

بۇگىنگى ستولدى دامەش جاساپ، ەتى مول قۋىرداق اكەلدى. داستارقاندا سارى ماي، توڭازىعان ەت، ورىك-مەيىز، ءتاتتىنىڭ نە تۇرلەرى جايناپ تۇر.

— شايعا وتىرىڭدار، — دەدى دامەش كوزى كۇلىمدەپ. البوم كورىپ وتىرعان ديقانعا دامەشتىڭ بويىندا دا ءبىر جاقسى كورەرلىك قاسيەت بار سياقتانىپ كوڭىلدەنىپ ەزۋ تارتتى.

— ءبارى بار، ءبىراق بىردەڭە جەتپەي تۇر، — دەدى ءباتي.

— نەگە اكەلمەدىڭدەر، — دەدى عازيزا. وسى ءسوزدى كۇتكەندەي ەكى جىگىت بىر-بىرىنە قاراپ ءماز بوپ كۇلدى دە الا كەلگەن بوتەلكەلەرىن شىعارىپ ستولعا قويدى. دامەش سىڭعىرلاعان بوكالداردى اكەلدى. ءباتي شاراپ قۇيىلعان بوكالداردى تاراتىپ، الاقانىن ىسقىلاپ شابىتتانىپ ءسوز سويلەدى.

— قۇرمەتتى قىز-جىگىتتەر، وسى توستى ءبىزدىڭ ادەمى قىزدار ءۇشىن ىشەيىك. بۇلار بولماسا ءبىز كىمبىز، ديقان ايتشى؟ دوستىعىمىز ءۇشىن!

وتىرىس تاعى دا قىزىقتانا، قىزا باستادى. كەلەسى توستار قىزداردىڭ سۇلۋلىعى ءۇشىن، ماحاببات ءۇشىن ءىشىلدى. ەكى قىز ءسال بوگەلىپ قالىپ، ساقتانىپ، شاراپقا ەرىندەرىن تيگىزىپ، جارتىلاي عانا ىشسە دە بەتتەرى قىزارىپ، البىراي باستادى. جىگىتتەر نە ايتسا دا كوڭىلدى، قىزىقتى، ءتىپتى ءبارى ورىندى بوپ كورىنەدى. شايعا قانىپ الىپ ءباتي ادام جۇرەگىن تەبىرەنتەرلىك ءان باستادى. بوس تىڭداپ وتىرۋعا شىداي الماي ءبارى قوسىلدى. ءسال بوگەلىپ تاعى باستاعاندا ءسال ۇنسىزدىك ورنايدى. سۋىپ قالعان تاماقتاردى قايتا قىزدىرىپ، ءبىرازدان سوڭ تاعى شاي ءىشىلدى. اڭگىمە اراسىندا وتكەندەگى توي، عازيزاعا قىرىنداپ جۇرگەن ءبىر وقىعان جىگىت تۋرالى ايتىلدى.

جىگىت قىدىرايىق دەيدى ەكەن. كەلبەتتى، وقىعان جىگىتتەن كىم قاشسىن. عازيزا شىعادى. ەكەۋى تۇندە ءۇنسىز كوشە قىدىرادى. تۇيىق، ۇنەمى بىردەڭە ويلاپ جۇرەتىن كىنامشىل جىگىت جانىندا ءجۇرۋ عازيزاعا ءتىرى ازاپ ەدى. كەلەسى كەلگەندە قىز شىقپايدى. ءبىراق جىگىت تىيىلۋدىڭ ورنىنا ىزىنە ءتۇسىپ “ۇيلەنەيىكتەن” باسقا ەشتەڭە ايتپايدى.

اۋىل اراسىندا سىيلى جىگىتتىڭ مۇنداي ورالىمسىزدىعىنا عازيزا تاڭ بولادى.

— ونىمەن قويماي مەنى سىرتىمنان يەمدەنگىسى كەلەدى، — دەپ كۇلدى قىز.

— ۇناتاتىن بولار، — دەدى ديقان.

— ۇناتسا ايتپاي ما كولەڭكەگە ۇقساماي. جىگەرسىز عوي! — دەدى ءباتي.

— مۇمكىن شىن سۇيەتىن شىعار، — دەدى دامەش وقىس بىردەڭە ويلاپ تاپقانداي.

— سۇيسە مەن سياقتى ايتپاي ما سۇيەم دەپ، — ءباتي عازيزانى ەركەلەتىپ بەتىنەن ءسۇيدى. داستارقان جيناپ بولعان سوڭ ءباتي عازيزانى الىپ بولەكتەنىپ كەتتى. ديقان جالعىز قالىپ، اس ۇيدە ىدىس-اياق جۋىپ جۇرگەن دامەشتى توستى. ديۆاندا وتىرىپ قالعىپ كەتكەن ەكەن، ويانسا دامەش تورگى ۇيدە توسەك ساپ ءجۇر. مۇنى وياتپاي شامدى ءسوندىرىپ ۇيىقتاۋعا جاتتى. قايتايىق دەيتىن ءباتي جوق، كيىنىپ كەتىپ قالۋعا ۇيالدى. كيىمىن شەشىپ ۇيىقتايىن دەسە، سالۋلى توسەك جوق. دامەشتىڭ توسەگىنە كەلىپ، سيپالاپ قولىنان ۇستادى. الاقانى ىپ-ىستىق ەكەن، مۇنىڭ قولدارىن قىسىپ قويدى. نە ايتارىن بىلمەي قىسىلىپ:

— مەن قايدا جاتام؟ — دەدى.

قىز سىڭعىرلاپ كۇلدى دە: — تەۋىپ-تەۋىپ ويىلماعان جەرگە جاتاسىڭ، —دەدى. قىز كۇلكىسى ۇيقىلى-وياۋ سەزىمىن قىتىقتاعانداي، وياتىپ باۋراپ تارتقانداي بولدى. دەنەسىن ءبىر ىسىپ، ءبىر سۋىتقان دەگبىرسىز ءدىرىل بيلەدى.

*   *   *

ءاردايىم كوڭىلدى جۇرەتىن ءباتيدىڭ ويسىزدىعى بىرەر ايدان سوڭ عازيزانى ىزا قىلاتىن بولدى. تويعا بارسا بۇرىنعىداي سىپايى عانا عازيزانىڭ قاسىندا وتىرىپ ءان سالۋ جوق، قىزىپ الىپ، شىعارىپ سالۋدى ۇمىتىپ، قايتاتىن كەزدە جوعالىپ كەتەتىندى شىعاردى. ەرتەڭىندە كەشىرىم سۇرايتىن شىعار دەسە، تۇك بولماعان كىسىدەي ىرجالاقتاپ كۇلە بەرەدى. ۇيرەنشىكتى ازىلدەرىن ايتىپ ۇيىرە جونەلەدى. اۋىل جىگىتتەرى ءباتي يەلەنگەن سوڭ باتپادى ما، سىرىڭ بەلگىلى بولدى دەدى مە، عازيزانى ماڭايلاۋدى قويعان. عازيزا جۇمىستان كەلگەن سوڭ ۇيگە سىيمايدى. ىردۋ-دىردۋمەن ءومىر بولسا ءوتىپ بارادى. سەنگەن ءباتيدىڭ نە ويى بارى بەلگىسىز. ۇيلەنۋ تۋرالى ويى جوق، بولسا ايتپايدى. بالكىم ول وي ءبىر كۇن بولماسا، ءبىر كۇن كەلەر، عازيزا ۇزاق توستى. ءباتي بۇرىنعىسىنشا قالاي بازار قىلىپ كەلسە، سول سياقتى بازار قىلىپ ءان ايتىپ، كوڭىلىن اۋلاپ، قۇمارىن باسىپ، ءۇن-تۇنسىز كەتىپ ءجۇردى. ۇيلەنۋ جايلى ءسوز باستاۋعا قىزدى نامىس جىبەرمەدى. ءسويتىپ ءباتي دەسە جالىنداپ تۇراتىن عازيزا بىرتىندەپ سۋىنىپ سالقىن تارتتى.

بۇگىن عازيزا ۇيدە جالعىز. دامەش قالاعا كەتكەن. تۇستە ءباتي جولىعىپ، قالاعا تويعا بارايىق دەگەن. ءانشى ادامعا جۇرتتىڭ ءبارى قۇمار، ماشينامەن كەلىپ، وزدەرى الىپ كەتپەك ەكەن. ەرتەڭ تاڭ اتا اكەپ سالماق. عازيزا ويلانا كەلە باتيگە سەنبەدى، ەشكىمدى تانىمايتىن جات بىرەۋدىڭ ۇيىنە تاستاپ، بۇرىنعىشا جوعالىپ كەتسە بۇل قايدا بارماق، قالاي قايتپاق. ۇيدە جالعىز، كوڭىلسىز وتىرۋ دا ءبىر قايعى. ەرمەك ەتەتىن تەليەۆيزور دا بۇزىلىپ قالعان، كۇندەگىسىنشە جالعىز وتىرىپ ورمەك توقۋعا زاۋقى سوقپادى. قورادان ورتا شەلەك كومىر اكەپ، سۋلاپ پەشكە سالدى. بەتى-قولىن جۋىپ كەلىپ، ايناعا قارادى. ايناعا قاراپ ەدى، وزىنە-وزى سۇيكىمدى بوپ كورىندى. عازيزا كوپ بوياناتىن. ونىسى بويىنداعى تابيعات بەرگەن جىلىلىق، نازىكتىكتى بۇزاتىنىن جاڭا كورگەندەي. “وسى مەنەن ءباتي نەگە سالقىنداپ بەزىپ ءجۇر” دەپ ويلادى. اقىماق دەيىن دەسە تاعى قىيمايدى. دامەش ىزا بوپ: — ويسىز ەمەس پە سەنىڭ ءباتيىڭ، — دەگەندە ەشتەڭە ايتا الماي قىزاراقتاپ قالعانى بار. سوندا ويلى بوپ نە ىستەۋلەرى كەرەك. جەڭىس ءتارىزدى جۇرتقا الىستان، جانىنا دارىتپاي سۋىق قاراۋ كەرەك پە؟ الدە ويلى ادامدار سۋىق كورىنگەنمەن ءبارىن ءبىلىپ، الىستان ويلاپ وتىرا ما ەكەن؟ ايتەۋىر كەيىنگى كەزدە جەڭىستى ساعىناتىن بولدى. شىركىن، وعان ءتىل ءبىتىپ ويىنداعىسىن ايتار بولسا عوي! تىقىر ءبىلىنىپ، ىشكە ۇستىنە جاڭا تون، باسىنا قۇندىز بورىك كەلگەن ءباتي كىردى.

— كەتتىك كيىن، — دەدى اي-شايعا قاراتپاي.

بۇرىن جۇگىرە جونەلەتىن عازيزا قايتەر ەكەن دەگەندەي.

— مەن بارمايمىن، — دەدى. ءباتي بۇرىنعىسىنشا جالىنار، سۇيەم دەپ انت ەتەر، جىلى-جىلى سويلەپ، كوڭىلىندەگى كىربىڭدەردى سەيىلتەر دەگەن. ءبىراق ولاي بولمادى.

— نەگە بارمايسىڭ؟ دامەش ءبىر جاققا كەتكەن بە؟ بوس وتىرعانشا كوڭىل كوتەرىپ قايتساڭشى، عازيزا.

— جو-جوق. رەنجىمە ءباتي! ءۇيدى يەن تاستاي المايمىن.

— قالاساڭ مەن قالايىن سەنىڭ قاسىڭدا.

— وي، جوق. جولىڭنان قالما.

— كوڭىلسىزسىڭ عوي ءوزى، — دەدى ءباتي قۇشاقتاماق بوپ.

— نەسىنە كوڭىلدەنەم، — دەدى عازيزا ۇنجىرعاسى ءتۇسىپ. قولىنان ۇستاماق بولعان جىگىتتى تەجەپ توقتاتتى. كوڭىلسىز ءبىر ۇنسىزدىك ورناعاندا الدانىشپەن وتكەن ومىرىنە دەگەن ءبىر وكىنىش وزەگىن جالاپ-جالاپ ءوتتى. “ياپىراۋ، وسىنداي ادامعا قالاي سەنىپ جۇرگەم” دەپ ويلادى. كوزىنە اششى جاس ىركىلدى.

ايتار ءسوزى ءبىتىپ، داعدارىپ قالعان قىز كوز جاسى تاۋسىلعانداي.

— جارايدى قايت، — دەدى. — ەندى كەلۋشى بولما، ءبارى وسىمەن ءبىتسىن. ءباتي ەشتەڭە ايتپاستان باسى سالبىراپ ەسىكتەن شىعىپ بارا جاتتى.

سۇلۋ، تاكاپپار عازيزا تاعى دا جالعىز قالدى. كوز الدىنا مومىن، كونبىس كىم ايتسا دا جارايدى دەپ كۇلىپ تۇراتىن زاۆحوز جىگىت ەلەستەدى، سوسىن الىستان، بيىكتەن قاراپ تۇراتىن جەڭىس ەلەستەدى. شامدى ءسوندىرىپ قاراڭعى بولمەدە جالعىز وتىرىپ، باتيمەن وتكىزگەن قىسقا دا تاتۋ داۋرەنىن ەسىنە الادى. دالادا جاڭا جاۋعان قاردىڭ ۇيقى-تۇيقى قىلىپ، ىشقىنا سوققان كۇزدىڭ سۋىق جەلى ۇلىپ سوقتى. عازيزاعا وسى كۇزبەن ءومىردىڭ تۇتاستاي ءبىر كەزەڭى اياقتالعانداي كورىندى.            

---