جىلۋلىق قوزعالىس. بروۋندىق قوزعالىس. ديففۋزيا
تاقىرىبى: جىلۋلىق قوزعالىس. بروۋندىق قوزعالىس. ديففۋزيا.
ساباقتىڭ وقىتۋ ماقساتى: 1. مولەكۋلالىق فيزيكا سانسىز كوپ بولشەكتەردەن تۇراتىن جۇيە تۇرلەرىن قاراستىراتىنىن ءتۇسىندىرۋ، ۇعىندىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ تابيعي – عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. باقىلانىپ وتىرعان قۇبىلىس بولىكتەرىنىڭ اراسىنداعى بايلانىستار مەن تاۋەلدىلىكتەردى تابۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى: وقۋشىلار:
1) بروۋندىق قوزعالىس، ديففۋزيا تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاسادى.
2) جىلۋلىق قوزعالىس پەن مەحانيكالىق قوزعالىس اراسىنداعى ايىرماشىلىقتاردى كورسەتە الادى.
تىلدىك ماقساتى:
جىلۋلىق قوزعالىس – تەپلوۆوە دۆيجەنيە – thermal motion
مولەكۋلا – مولەكۋلا – molecule
اتوم – اتوم - atom
بروۋندىق قوزعالىس – بروۋنوۆسكوە دۆيجەنيە - Brownian motion
ديففۋزيا – ديففۋزيا – diffusion
باسى 0 - 5مين
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
سۇراق
«1» توبىنا سۇراق
1. بارلىق دەنەلەر نەدەن ءتۇرادى؟
2. مولەكۋلا دەگەنىمىز نە؟
«2» توبىنا سۇراق
1. زاتتاردىڭ مولەكۋلالارى بىردەي مە؟
2. مولەكۋلانىڭ كورنەكى كەسكىنى قالاي اتالادى؟ «3» توبىنا سۇراق
1. زات قانداي كۇيدە بولا الادى؟
2. ولاردىڭ ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعى قانداي؟
ورتاسى
ءىى. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ.
مولەكۋلالاردىڭ رەتسىز قوزعالىسىن جىلۋلىق قوزعالىس دەپ اتايمىز.
ديففۋزيا – ءبىر زاتتىڭ مولەكۋلالارىنىڭ ەكىنشى زاتتىڭ مولەكۋلالارالىق كەڭىستىگىنە ەنىپ كەتۋى.
ديففۋزيا سۇيىقتاردا، گازداردا، سۇيىقتاردا جانە قاتتى دەنەلەردە جۇرەدى.(ۆيدەوفراگمەنت كورسەتىلىپ، تاجىريبەلەر جاسالادى).
ديففۋزيا قۇبىلىسىنان مىناداي قورىتىندى تۋادى: دەنەلەردى قۇرايتىن بولشەكتەر ءبىر - بىرىنەن بەلگىلى ءبىر قاشىقتىقتا ورنالاسادى جانە ۇزدىكسىز قوزعالىستا بولادى. ءسويتىپ، دەنە كولەمىنىڭ ۇلكەن بولىگىن بوس كەڭىستىك الىپ تۇرادى.
بروۋندىق قوزعالىس – سۇيىقتا نەمەسە گازدا قالقىپ جۇرگەن قانداي دا ءبىر قاتتى زاتتىڭ وتە ۇساق بولشەكتەرىنىڭ سۇيىق نەمەسە گاز مولەكۋلالارىنىڭ سوققىلارىنىڭ ارەكەتىنەن بەيبەرەكەت قوزعالۋى.
ءىىى. ەكسپەريمەنتتىك تاپسىرما. سۇيىقتارداعى ديففۋزيانى باقىلايدى.
ماقساتى: ديففۋزيانىڭ تەمپەراتۋراعا تاۋەلدىلىگىن زەرتتەۋ.
وقۋشىلار تاجىربيەنى جاساي وتىرىپ، ديففۋزيانى ىستىق جانە سالقىن سۋدا ءجۇرۋىن سالىستىرادى.
ءىۇ. «توپتىق جۇمىس» ءبولىمى.
ءاربىر توپتاعى وقۋشىلارعا جەكە – جەكە ەسەپتەر بەرىلەدى. دۇرىس شىققان ەسەپكە – 2 ۇپاي بەرىلەدى. وسىلايشا، كوپ ۇپاي جيناعان توپ جەڭىسكە جەتەدى.
ءۇ. تالداۋ.
تاقىرىپقا سايكەس تاپسىرما ورىنداۋ، وي شەشىمىن تابۋ.
«بروۋندىق قوزعالىس» تاقىرىبىنا پوستەر قورعاۋ
1) ديففۋزيا قۇبىلىسىنىڭ پايداسى قانداي؟
2) ديففۋزيا قۇبىلىسىنىڭ زيانى؟
3) قىزىقتى مالىمەتتەر
پوستەر قورعاۋ
- ديالوگتىق سويلەسۋ ارقىلى ءوز وي - پىكىرىن ەركىن جەتكىزە الادى.
ماعىناسىن اشتى - 3
جارتىلاي اشتى - 2
اشا المادى - 1
ج. دوسمۇحامبەتوۆ اتىنداعى
دارىندى بالالارعا ارنالعان ليسەي
ءمۇعالىم: بايتۇرسىنوۆا ا. ج.
جىلۋلىق قوزعالىس. بروۋندىق قوزعالىس. ديففۋزيا. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ وقىتۋ ماقساتى: 1. مولەكۋلالىق فيزيكا سانسىز كوپ بولشەكتەردەن تۇراتىن جۇيە تۇرلەرىن قاراستىراتىنىن ءتۇسىندىرۋ، ۇعىندىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ تابيعي – عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. باقىلانىپ وتىرعان قۇبىلىس بولىكتەرىنىڭ اراسىنداعى بايلانىستار مەن تاۋەلدىلىكتەردى تابۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى: وقۋشىلار:
1) بروۋندىق قوزعالىس، ديففۋزيا تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاسادى.
2) جىلۋلىق قوزعالىس پەن مەحانيكالىق قوزعالىس اراسىنداعى ايىرماشىلىقتاردى كورسەتە الادى.
تىلدىك ماقساتى:
جىلۋلىق قوزعالىس – تەپلوۆوە دۆيجەنيە – thermal motion
مولەكۋلا – مولەكۋلا – molecule
اتوم – اتوم - atom
بروۋندىق قوزعالىس – بروۋنوۆسكوە دۆيجەنيە - Brownian motion
ديففۋزيا – ديففۋزيا – diffusion
باسى 0 - 5مين
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
سۇراق
«1» توبىنا سۇراق
1. بارلىق دەنەلەر نەدەن ءتۇرادى؟
2. مولەكۋلا دەگەنىمىز نە؟
«2» توبىنا سۇراق
1. زاتتاردىڭ مولەكۋلالارى بىردەي مە؟
2. مولەكۋلانىڭ كورنەكى كەسكىنى قالاي اتالادى؟ «3» توبىنا سۇراق
1. زات قانداي كۇيدە بولا الادى؟
2. ولاردىڭ ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعى قانداي؟
ورتاسى
ءىى. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ.
مولەكۋلالاردىڭ رەتسىز قوزعالىسىن جىلۋلىق قوزعالىس دەپ اتايمىز.
ديففۋزيا – ءبىر زاتتىڭ مولەكۋلالارىنىڭ ەكىنشى زاتتىڭ مولەكۋلالارالىق كەڭىستىگىنە ەنىپ كەتۋى.
ديففۋزيا سۇيىقتاردا، گازداردا، سۇيىقتاردا جانە قاتتى دەنەلەردە جۇرەدى.(ۆيدەوفراگمەنت كورسەتىلىپ، تاجىريبەلەر جاسالادى).
ديففۋزيا قۇبىلىسىنان مىناداي قورىتىندى تۋادى: دەنەلەردى قۇرايتىن بولشەكتەر ءبىر - بىرىنەن بەلگىلى ءبىر قاشىقتىقتا ورنالاسادى جانە ۇزدىكسىز قوزعالىستا بولادى. ءسويتىپ، دەنە كولەمىنىڭ ۇلكەن بولىگىن بوس كەڭىستىك الىپ تۇرادى.
بروۋندىق قوزعالىس – سۇيىقتا نەمەسە گازدا قالقىپ جۇرگەن قانداي دا ءبىر قاتتى زاتتىڭ وتە ۇساق بولشەكتەرىنىڭ سۇيىق نەمەسە گاز مولەكۋلالارىنىڭ سوققىلارىنىڭ ارەكەتىنەن بەيبەرەكەت قوزعالۋى.
ءىىى. ەكسپەريمەنتتىك تاپسىرما. سۇيىقتارداعى ديففۋزيانى باقىلايدى.
ماقساتى: ديففۋزيانىڭ تەمپەراتۋراعا تاۋەلدىلىگىن زەرتتەۋ.
وقۋشىلار تاجىربيەنى جاساي وتىرىپ، ديففۋزيانى ىستىق جانە سالقىن سۋدا ءجۇرۋىن سالىستىرادى.
ءىۇ. «توپتىق جۇمىس» ءبولىمى.
ءاربىر توپتاعى وقۋشىلارعا جەكە – جەكە ەسەپتەر بەرىلەدى. دۇرىس شىققان ەسەپكە – 2 ۇپاي بەرىلەدى. وسىلايشا، كوپ ۇپاي جيناعان توپ جەڭىسكە جەتەدى.
ءۇ. تالداۋ.
تاقىرىپقا سايكەس تاپسىرما ورىنداۋ، وي شەشىمىن تابۋ.
«بروۋندىق قوزعالىس» تاقىرىبىنا پوستەر قورعاۋ
1) ديففۋزيا قۇبىلىسىنىڭ پايداسى قانداي؟
2) ديففۋزيا قۇبىلىسىنىڭ زيانى؟
3) قىزىقتى مالىمەتتەر
پوستەر قورعاۋ
- ديالوگتىق سويلەسۋ ارقىلى ءوز وي - پىكىرىن ەركىن جەتكىزە الادى.
ماعىناسىن اشتى - 3
جارتىلاي اشتى - 2
اشا المادى - 1
ج. دوسمۇحامبەتوۆ اتىنداعى
دارىندى بالالارعا ارنالعان ليسەي
ءمۇعالىم: بايتۇرسىنوۆا ا. ج.
جىلۋلىق قوزعالىس. بروۋندىق قوزعالىس. ديففۋزيا. جۇكتەۋ
You Might Also Like
