قۇستار كلاسى. قاۋىرسىن جابىندى جانۋارلار
تاقىرىبى: قۇستار كلاسى. قاۋىرسىن جابىندى جانۋارلار
ماقساتى:
ءبىلىم بەرۋشىلىك: وقۋشىلارعا قۇستاردىڭ قۇرىلىسى مەن ەرەكشەلىگىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
جورعالاۋشىلارمەن سالىستىرا وتىرىپ، بەلگىلەرىن اجىراتۋ، قۇس جۇمىرتقاسىمەن تانىسۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ، سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ، بيولوگيا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى سۇيۋگە، ونىڭ بەرەكەلى تىرشىلىگىن قۇرمەتتەۋگە، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: اشىق ساباق.
ءادىس - تاسىلدەرى: تەست، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى، سايكەسىن تاپ كەستە قۇرۋ.
قۇرال – جابدىقتار: قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى،: سۋرەتتەر، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، كورنەكىلىك توپتامالار - سلايدتار، Aktivstudio، رower Point باعدارلاماسى.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا.
ساباقتىڭ بارىسى:
امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق. تابيعات
تۋرالى قىسقاشا بەينە روليك. وقۋشىلاردى باعالاۋ ءۇشىن جەتوندار تاراتىلادى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1 - تاپسىرما. كەستەنى تولتىرۋ. سانمەن تىزبەكتەلگەن بەلگىلەردىڭ قاي جانۋارلارعا ءتان ەكەنىن كەستەگە تولتىرىڭىزدار:
1. قارىنشاسىنىڭ اراسىندا جارتىلاي پەردەسى بار.
2. جۇرەگى 2قۇلاقشادان، ءبىر قارىنشادان تۇرادى.
3. تەرىسى قۇرعاق، ءمۇيىزدى قابىرشاقتارمەن قاپتالعان.
4. وكپەسى ارقىلى تىنىس الادى.
5. وكپەسىمەن دە، تەرىسىمەن دە تىنىس الادى.
6. تاسپا ءتارىزدى سوزىلىڭقى جۇپ بۇيرەگى بار.
7. جامباسقا جاقىن ورنالاسقان 2بۇيرەگى بار.
8. مي قىرتىسىنىڭ نىشانى بايقالادى.
9. انال تەسىگى بار.
10. كلواكاسى بار.
11. ىشتەي ۇرىقتانادى.
12. تۇرلەنىپ داميدى.
13. كەڭىردەك، اۋاتامىر مۇشەلەرى پايدا بولعان.
14. ومىرتقا جوتاسى: مويىن، تۇلعا، سەگىزكوز، قۇيرىق بولىمدەرىنە بولىنگەن.
15. العاش رەت كەۋدە قۋىسى پايدا بولعان.
16. قاناينالىمى 2 شەڭبەردەن تۇرادى.
17. ساۋساقتارىنىڭ ۇشىندا ءمۇيىزدى تىرناقتارى بولمايدى.
18. ساۋساقتارىندا ءمۇيىزدى تىرناقتارى بولادى.
19. دەنەسىنە ارالاس قان تارايدى.
20. سىرتتاي ۇرىقتانادى.
2 - تاپسىرما. تەست تاپسىرمالارى
1. جورعالاۋشىلاردى زەرتتەيتىن عىلىم.
ا) زوولوگيا
ءا) گەرپەتولوگيا
ب) بيولوگيا
2. جورعالاۋشىلاردىڭ جۇرەگى نەشە قۋىستى؟
ا) 3
ءا) 4
ب) 2
3. جورعالاۋشىلار نە ارقىلى تىنىس الادى؟
ا) بۇيرەك
ءا) جۇرەك
ب) وكپە
4. جورعالاۋشىلاردىڭ تەرىسى قانداي؟
ا) تەگىس، بەزدى
ءا) ءىرى قابىرشاقتى
ب) ءمۇيىزدى قابىرشاقتى
5. جورعالاۋشىلار قالاي كوبەيەدى؟
ا) جۇمىرتقا
ءا) ۋىلدىرىق
ب) تىرىلەي
جاۋابى: 1 - ءا، 2 - ا، 3 - ب، 4 - ب، 5 - ا.
3 - تاپسىرما. سەرپىلىس سۇراقتارى
1. جورعالاۋشىلاردىڭ قاڭقاسىنىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
2. جورعالاۋشىلار قالاي تىنىس الادى؟
3. تەرىسىنىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
4. اس قورىتۋ مۇشەلەرى.
5. ءزار شىعارۋى قالاي جۇرەدى؟
6. قان اينالىم مۇشەسى.
7. قانداي وتريادتارى بار؟
4 - تاپسىرما. بيولوگيالىق ديكتانت
1. جورعالاۋشىلاردىڭ تەرىسى.......... 2. تەرىسى ۇنەمى ءوسۋ كەزىندە........... 3. جۇرەگى جارتىلاي.......... 4. جورعالاۋشىلاردىڭ سەزىم مۇشەسى......... 5. دارا جىنىستى.......... ۇرىقتانادى. 6. جۇمىرتقا سالادى جانە............ تۋادى.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن تىڭداۋ.
ساباق تاقتاداعى سۋرەتتەردى، تۇلىپتى، قاڭقانى پايدالانىپ تۇسىندىرىلەدى.
جۇزەتىن قۇستار. ۇشا المايتىن، مۇحيت سۋىندا تىرشىلىك ەتەتىن ۇستاردىڭ ەرەكشە توبى – پينگۆيندەر. الدىڭعى اياقتارى سۋدا جۇزگەندە ەسكەك سياقتى. اياعى تۇلعانىڭ ارتقى بولىگىندە ورنالاسقاندىقتان دەنەسىن تىك ۇستايدى. انتاركتيدادا، وڭتۇستىك امەريكانىڭ وڭتۇستىك جاعالاۋىندا، اۆستراليادا تىرشىلىك ەتەدى.
قۇستار – ومىرتقالى جانۋارلار. جەر بەتىندە 8600 ءتۇرى بار. قازاقستاندا 489 ءتۇرى مەكەندەيدى. ولاردىڭ دەنە تەمپەراتۋراسى – تۇراقتى، جوعارى. قۇستاردىڭ دەنەسى باس، مويىن، تۇلعا بولىمدەرىنە بولىنگەن. قۇستاردىڭ تەرىسى جۇقا، ءارى قۇرعاق، بەزدەرى وتە از. قۇس قاۋىرسىندارى بۇكىل دەنەسىن جاۋىپ تۇرادى. ءمۇيىزدى وزەگى – سوياۋى، ونىڭ ەكى بۇيىرىندەگى ۇساق شاشاق ءتارىزدى تۇزىلىستەرى – ءپارى. ءپارى مۇرتتان جانە مۇرتشالاردان تۇرادى. قۇستاردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى اۋىز قۋىسى جاقسۇيەكتەرى مۇيىزدەنگەن تۇمسىقتان تۇرادى. تىستەرى جوق، جەمنىڭ مولشەرى ۇلكەن بولسا ونى تۇمسىعىمەن شوقىپ جەيدى. دانمەن قورەكتەنەتىن قۇستاردا وڭەشى كەڭەيىپ جەمساۋعا اينالعان. بۋناقدەنەلىلەرمەن قورەكتەنەتىن قۇستاردا جەمساۋ بولمايدى. جەم بىردەن وڭەشتەن قارىنعا وتەدى.
قۇستاردى زەرتتەيتىن عىلىم – ورنيتولوگيا دەپ اتالادى. 8600 – عا جۋىق ءتۇرى بار. قازاقستاندا 500 دەن استام ءتۇرى كەزدەسەدى. دەنە تەمپەراتۋراسى تۇراقتى جانە جىلىقاندى +41،+43گرادۋس. دەنە بولىكتەرى. سۋرەتتەن قۇستىڭ دەنە بولىكتەرىن اتاپ كورسەتۋ: باس، مويىن، تۇلعا. قوسىمشا بولىكتەرى: قاۋىرسىن، تۇمسىعى، قاناتتارى، اياعى، تىرناعى قۇيرىق قاناتتارى. تاقتادان كورسەتۋ. قاۋىرسىنىڭ قۇرىلىسىن ءتۇسىندىرۋ.
اسقورىتۋ جۇيەسى. تۇمسىق —– وڭەش —– جەمساۋ —— بەزدى قارىن —– ەتتى قارىن ——- اش ىشەك ——- كلواكا.
تىنىس الۋى: وكپە ارقىلى تىنىس الادى. سونىمەن قاتار قوسارلى تىنىس الۋ دا ءتان. قۇستار ۇشقان كەزدە وكپەدە اۋا قۇرامىنداعى وتتەگىنە قان ەكى رەت قانىعادى. بۇل قوسارلى تىنىسالۋ دەپ اتالادى. دىبىستى - كومەكەي ارقىلى شىعارادى.
كوبەيۋى: جۇمىرتقا ارقىلى. جۇمىرتقا ارقىلى ىشتەي ۇرىقتانۋ ارقىلى كوبەيەدى. 21 تاۋلىكتەن كەيىن جۇمىرتقا باسىپ شىعارادى.
قۇستىڭ ميى. قۇستاردىڭ ورتالىق جۇيكە جۇيەسى وتە جاقسى دامىعان. ميىنىڭ كولەمى ۇلكەن جانە الدىڭعى مي ايقىن مي سىڭارلارىنا بولىنگەن.
شىعۋ تاريحى: قۇستار – تابيعاتتىڭ اجارى. ولار تابيعاتتىڭ سۇلۋلىق ءسانىن، سازدى ءانىن كەلتىرەدى. اۋىل، ورمان شارۋاشىلىقتارىنا زياندى بۋناقدەنلىلەرمەن قورەكتەنىپ، پايداسىن تيگىزەدى. بەلگىلى بولعان ەڭ قاراپايىم قۇس – كونەقۇس. (ارحەوپتەريكس). ونىڭ جورعالاۋشىلارعا دا قۇستارعا دا ۇقساس بەلگىلەرى بولادى. ول بۇدان 150 ملن جىل بۇرىن تىرشىلىك ەتكەن. ال ودان ءارى 223 ملن جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن ىلكىقۇس (پروتواۆيس) وسى قۇستاردىڭ ارعى اتاسى بولىپ تابىلادى.
قۇستار كلاسى. قاۋىرسىن جابىندى جانۋارلار جۇكتەۋ
قۇستار كلاسى. قاۋىرسىن جابىندى جانۋارلار سلايد جۇكتەۋ
ماقساتى:
ءبىلىم بەرۋشىلىك: وقۋشىلارعا قۇستاردىڭ قۇرىلىسى مەن ەرەكشەلىگىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
جورعالاۋشىلارمەن سالىستىرا وتىرىپ، بەلگىلەرىن اجىراتۋ، قۇس جۇمىرتقاسىمەن تانىسۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ، سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ، بيولوگيا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى سۇيۋگە، ونىڭ بەرەكەلى تىرشىلىگىن قۇرمەتتەۋگە، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: اشىق ساباق.
ءادىس - تاسىلدەرى: تەست، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى، سايكەسىن تاپ كەستە قۇرۋ.
قۇرال – جابدىقتار: قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى،: سۋرەتتەر، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، كورنەكىلىك توپتامالار - سلايدتار، Aktivstudio، رower Point باعدارلاماسى.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا.
ساباقتىڭ بارىسى:
امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق. تابيعات
تۋرالى قىسقاشا بەينە روليك. وقۋشىلاردى باعالاۋ ءۇشىن جەتوندار تاراتىلادى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1 - تاپسىرما. كەستەنى تولتىرۋ. سانمەن تىزبەكتەلگەن بەلگىلەردىڭ قاي جانۋارلارعا ءتان ەكەنىن كەستەگە تولتىرىڭىزدار:
1. قارىنشاسىنىڭ اراسىندا جارتىلاي پەردەسى بار.
2. جۇرەگى 2قۇلاقشادان، ءبىر قارىنشادان تۇرادى.
3. تەرىسى قۇرعاق، ءمۇيىزدى قابىرشاقتارمەن قاپتالعان.
4. وكپەسى ارقىلى تىنىس الادى.
5. وكپەسىمەن دە، تەرىسىمەن دە تىنىس الادى.
6. تاسپا ءتارىزدى سوزىلىڭقى جۇپ بۇيرەگى بار.
7. جامباسقا جاقىن ورنالاسقان 2بۇيرەگى بار.
8. مي قىرتىسىنىڭ نىشانى بايقالادى.
9. انال تەسىگى بار.
10. كلواكاسى بار.
11. ىشتەي ۇرىقتانادى.
12. تۇرلەنىپ داميدى.
13. كەڭىردەك، اۋاتامىر مۇشەلەرى پايدا بولعان.
14. ومىرتقا جوتاسى: مويىن، تۇلعا، سەگىزكوز، قۇيرىق بولىمدەرىنە بولىنگەن.
15. العاش رەت كەۋدە قۋىسى پايدا بولعان.
16. قاناينالىمى 2 شەڭبەردەن تۇرادى.
17. ساۋساقتارىنىڭ ۇشىندا ءمۇيىزدى تىرناقتارى بولمايدى.
18. ساۋساقتارىندا ءمۇيىزدى تىرناقتارى بولادى.
19. دەنەسىنە ارالاس قان تارايدى.
20. سىرتتاي ۇرىقتانادى.
2 - تاپسىرما. تەست تاپسىرمالارى
1. جورعالاۋشىلاردى زەرتتەيتىن عىلىم.
ا) زوولوگيا
ءا) گەرپەتولوگيا
ب) بيولوگيا
2. جورعالاۋشىلاردىڭ جۇرەگى نەشە قۋىستى؟
ا) 3
ءا) 4
ب) 2
3. جورعالاۋشىلار نە ارقىلى تىنىس الادى؟
ا) بۇيرەك
ءا) جۇرەك
ب) وكپە
4. جورعالاۋشىلاردىڭ تەرىسى قانداي؟
ا) تەگىس، بەزدى
ءا) ءىرى قابىرشاقتى
ب) ءمۇيىزدى قابىرشاقتى
5. جورعالاۋشىلار قالاي كوبەيەدى؟
ا) جۇمىرتقا
ءا) ۋىلدىرىق
ب) تىرىلەي
جاۋابى: 1 - ءا، 2 - ا، 3 - ب، 4 - ب، 5 - ا.
3 - تاپسىرما. سەرپىلىس سۇراقتارى
1. جورعالاۋشىلاردىڭ قاڭقاسىنىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
2. جورعالاۋشىلار قالاي تىنىس الادى؟
3. تەرىسىنىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
4. اس قورىتۋ مۇشەلەرى.
5. ءزار شىعارۋى قالاي جۇرەدى؟
6. قان اينالىم مۇشەسى.
7. قانداي وتريادتارى بار؟
4 - تاپسىرما. بيولوگيالىق ديكتانت
1. جورعالاۋشىلاردىڭ تەرىسى.......... 2. تەرىسى ۇنەمى ءوسۋ كەزىندە........... 3. جۇرەگى جارتىلاي.......... 4. جورعالاۋشىلاردىڭ سەزىم مۇشەسى......... 5. دارا جىنىستى.......... ۇرىقتانادى. 6. جۇمىرتقا سالادى جانە............ تۋادى.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن تىڭداۋ.
ساباق تاقتاداعى سۋرەتتەردى، تۇلىپتى، قاڭقانى پايدالانىپ تۇسىندىرىلەدى.
جۇزەتىن قۇستار. ۇشا المايتىن، مۇحيت سۋىندا تىرشىلىك ەتەتىن ۇستاردىڭ ەرەكشە توبى – پينگۆيندەر. الدىڭعى اياقتارى سۋدا جۇزگەندە ەسكەك سياقتى. اياعى تۇلعانىڭ ارتقى بولىگىندە ورنالاسقاندىقتان دەنەسىن تىك ۇستايدى. انتاركتيدادا، وڭتۇستىك امەريكانىڭ وڭتۇستىك جاعالاۋىندا، اۆستراليادا تىرشىلىك ەتەدى.
قۇستار – ومىرتقالى جانۋارلار. جەر بەتىندە 8600 ءتۇرى بار. قازاقستاندا 489 ءتۇرى مەكەندەيدى. ولاردىڭ دەنە تەمپەراتۋراسى – تۇراقتى، جوعارى. قۇستاردىڭ دەنەسى باس، مويىن، تۇلعا بولىمدەرىنە بولىنگەن. قۇستاردىڭ تەرىسى جۇقا، ءارى قۇرعاق، بەزدەرى وتە از. قۇس قاۋىرسىندارى بۇكىل دەنەسىن جاۋىپ تۇرادى. ءمۇيىزدى وزەگى – سوياۋى، ونىڭ ەكى بۇيىرىندەگى ۇساق شاشاق ءتارىزدى تۇزىلىستەرى – ءپارى. ءپارى مۇرتتان جانە مۇرتشالاردان تۇرادى. قۇستاردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى اۋىز قۋىسى جاقسۇيەكتەرى مۇيىزدەنگەن تۇمسىقتان تۇرادى. تىستەرى جوق، جەمنىڭ مولشەرى ۇلكەن بولسا ونى تۇمسىعىمەن شوقىپ جەيدى. دانمەن قورەكتەنەتىن قۇستاردا وڭەشى كەڭەيىپ جەمساۋعا اينالعان. بۋناقدەنەلىلەرمەن قورەكتەنەتىن قۇستاردا جەمساۋ بولمايدى. جەم بىردەن وڭەشتەن قارىنعا وتەدى.
قۇستاردى زەرتتەيتىن عىلىم – ورنيتولوگيا دەپ اتالادى. 8600 – عا جۋىق ءتۇرى بار. قازاقستاندا 500 دەن استام ءتۇرى كەزدەسەدى. دەنە تەمپەراتۋراسى تۇراقتى جانە جىلىقاندى +41،+43گرادۋس. دەنە بولىكتەرى. سۋرەتتەن قۇستىڭ دەنە بولىكتەرىن اتاپ كورسەتۋ: باس، مويىن، تۇلعا. قوسىمشا بولىكتەرى: قاۋىرسىن، تۇمسىعى، قاناتتارى، اياعى، تىرناعى قۇيرىق قاناتتارى. تاقتادان كورسەتۋ. قاۋىرسىنىڭ قۇرىلىسىن ءتۇسىندىرۋ.
اسقورىتۋ جۇيەسى. تۇمسىق —– وڭەش —– جەمساۋ —— بەزدى قارىن —– ەتتى قارىن ——- اش ىشەك ——- كلواكا.
تىنىس الۋى: وكپە ارقىلى تىنىس الادى. سونىمەن قاتار قوسارلى تىنىس الۋ دا ءتان. قۇستار ۇشقان كەزدە وكپەدە اۋا قۇرامىنداعى وتتەگىنە قان ەكى رەت قانىعادى. بۇل قوسارلى تىنىسالۋ دەپ اتالادى. دىبىستى - كومەكەي ارقىلى شىعارادى.
كوبەيۋى: جۇمىرتقا ارقىلى. جۇمىرتقا ارقىلى ىشتەي ۇرىقتانۋ ارقىلى كوبەيەدى. 21 تاۋلىكتەن كەيىن جۇمىرتقا باسىپ شىعارادى.
قۇستىڭ ميى. قۇستاردىڭ ورتالىق جۇيكە جۇيەسى وتە جاقسى دامىعان. ميىنىڭ كولەمى ۇلكەن جانە الدىڭعى مي ايقىن مي سىڭارلارىنا بولىنگەن.
شىعۋ تاريحى: قۇستار – تابيعاتتىڭ اجارى. ولار تابيعاتتىڭ سۇلۋلىق ءسانىن، سازدى ءانىن كەلتىرەدى. اۋىل، ورمان شارۋاشىلىقتارىنا زياندى بۋناقدەنلىلەرمەن قورەكتەنىپ، پايداسىن تيگىزەدى. بەلگىلى بولعان ەڭ قاراپايىم قۇس – كونەقۇس. (ارحەوپتەريكس). ونىڭ جورعالاۋشىلارعا دا قۇستارعا دا ۇقساس بەلگىلەرى بولادى. ول بۇدان 150 ملن جىل بۇرىن تىرشىلىك ەتكەن. ال ودان ءارى 223 ملن جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن ىلكىقۇس (پروتواۆيس) وسى قۇستاردىڭ ارعى اتاسى بولىپ تابىلادى.
قۇستار كلاسى. قاۋىرسىن جابىندى جانۋارلار جۇكتەۋ
قۇستار كلاسى. قاۋىرسىن جابىندى جانۋارلار سلايد جۇكتەۋ
You Might Also Like
