InfoHub Logo

جۋرناليستىك ەتيكا – بۇل جۋرناليستەردىڭ كاسىبي مىندەتتەرىن ورىنداۋ كەزىندەگى مىنەز-قۇلقىن رەتتەيتىن پرينسيپتەر مەن ستاندارتتار جۇيەسى. ول قوعامعا ساپالى جانە سەنىمدى اقپارات بەرۋدە، جۋرناليستەردىڭ كاسىبي تاجىريبەسىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. سونىمەن قاتار ولاردىڭ مىنەز-قۇلقىن رەتتەيتىن جانە قوعامعا بەرەتىن اقپاراتتىڭ ساپاسىنا اسەر ەتەتىن پرينسيپتەر مەن ەرەجەلەر جيىنتىعىن انىقتايدى.

جۋرناليستىك ەتيكانىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىنە اقپاراتتىڭ دالدىگى مەن سەنىمدىلىگى، ادامداردىڭ جەكە ءومىرىن قۇرمەتتەۋ، وبەكتيۆتىلىك، بەيتاراپتىق جانە مۇددەلەر قاقتىعىسىنان اۋلاق بولۋ جاتادى. وسىلايشا، جۋرناليستىك ەتيكا جۋرناليستەرگە قوعامعا شىنايى جانە بەيتاراپ اقپارات بەرۋگە كومەكتەسەدى.

جۋرناليستىك ەتيكانىڭ نەگىزگى قاعيدالارىنا كەلەر بولساق:

1. شىندىق جانە سەنىمدىلىك

جۋرناليستىك ەتيكانىڭ نەگىزگى قاعيدالارىنىڭ ءبىرى – اقپاراتتى وبەكتيۆتى جانە سەنىمدى تۇردە ۇسىنۋ. شىن مانىندە، جۋرناليستەر وقيعا مەن حالىق اراسىندا سەنىمدى دەلدال بولۋى كەرەك. ولار سەنىمدى اقپارات كوزدەرىنە نەگىزدەلىپ، جاريالاماس بۇرىن ونىڭ دالدىگىن تەكسەرۋى كەرەك. مىسالى، جۋرناليستەر فاكتىلەردىڭ دۇرىستىعىنا كوز جەتكىزۋ ءۇشىن نەگىزگى ادامدارمەن سۇحباتتاسۋى نەمەسە نەگىزدەلگەن تەرگەۋ جۇرگىزۋى كەرەك. فاكتىلەردى پايدالانۋ جانە ولاردى تەكسەرۋ جۋرناليستيكانىڭ نەگىزگى نەگىزى بولىپ تابىلادى.

2. تاۋەلسىزدىك

ەكىنشى نەگىزگى قاعيدا – جۋرناليستەردىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق مۇددەلەردىڭ ىقپالىنان تاۋەلسىزدىگى. تاۋەلسىزدىك جۋرناليستەرگە وقيعالاردى ەركىن جانە وبەكتيۆتى تۇردە جاريالاۋعا جانە ءوز پىكىرلەرىن بىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. دەموكراتيالىق قوعامدا جۋرناليستيكانىڭ تاۋەلسىزدىگى ەرەكشە ماڭىزعا يە، ويتكەنى ول پىكىرلەردىڭ سان الۋاندىعىن جانە بيلىكتى باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتەدى. مىسالى، جۋرناليستەر وزدەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە اسەر ەتۋى مۇمكىن قارجىلىق نەمەسە جەكە بايلانىستار سياقتى مۇددەلەر قاقتىعىسىنان اۋلاق بولۋ كەرەك. بۇل ولاردان قىراعىلىق پەن ەتيكالىق جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى.

3. ادىلەتتىلىك جانە تەپە-تەڭدىك

جۋرناليستەر وقيعالار مەن كوزقاراستاردى ءادىل جانە تەڭدەستىرىلگەن تۇردە كورسەتۋگە ۇمتىلۋى كەرەك. بۇل دەگەنىمىز، ولار ءار ءتۇرلى پىكىرلەردى ءبىلدىرىپ، ءار ءتۇرلى توپتاردىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرۋى كەرەك. الايدا، بۇل ولاردىڭ قوعامدىق ماسەلەلەرگە بەي-جاي قاراماۋى نەمەسە قاتىسپاۋى كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى. ادىلدىك پەن تەپە-تەڭدىك جۋرناليستەردەن وبەكتيۆتىلىككە ۇنەمى ۇمتىلا وتىرىپ، ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالداۋدى جانە كوتەرۋدى تالاپ ەتەدى. ولار ءبىرجاقتىلىق پەن كەمسىتۋشىلىكتەن اۋلاق بولىپ، ونىڭ ورنىنا وبەكتيۆتى باقىلاۋشى بولۋعا تىرىسۋى كەرەك.

4. قۇپيالىلىق جانە قۇرمەت

قۇپيالىلىق پەن سىيلاستىق جۋرناليستىك ەتيكانىڭ ماڭىزدى اسپەكتىلەرى بولىپ تابىلادى. جۋرناليستەر ادامداردىڭ جەكە ءومىرىن قۇرمەتتەۋى كەرەك جانە ولاردىڭ جەكە اقپاراتىن ناقتى كەلىسىمسىز جاريالاماۋى كەرەك. مىسالى، ولار اقپارات كوزدەرىمەن جۇمىس ىستەگەندە نەمەسە سۇحبات جۇرگىزگەندە قۇپيالىلىق تۋرالى كەلىسىمدەردى ساقتاۋى كەرەك. بۇل جۋرناليستەرگە سەنىمدى بولۋعا جانە كاسىبي مىندەتتەرىن جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

5. ءوزىن-وزى تۇزەتۋ جانە جاۋاپكەرشىلىك

جۋرناليستەر كاسىبي قىزمەتىندە ءوز ارەكەتتەرى مەن تاڭداۋلارىنا جاۋاپتى بولۋى كەرەك. بۇعان جاريالانىمداردىڭ سالدارى تۋرالى حاباردار بولۋ، قاتەلەر مەن دالسىزدىكتەردى تۇزەتۋ جانە شەشىمدەردى تۇسىندىرۋگە جانە نەگىزدەۋگە دايىن بولۋ كىرەدى.

جۋرناليستىك ەتيكا – ساپالى جانە جاۋاپتى جۋرناليستيكانىڭ نەگىزگى قۇرامداس بولىگى. ونىڭ شىندىق، ادىلەتتىلىك، تاۋەلسىزدىك جانە قۇپيالىلىقتى ساقتاۋ سياقتى نەگىزگى پرينسيپتەرى قوعامنىڭ باق-قا دەگەن سەنىمىن قامتاماسىز ەتەدى. ال ونىڭ تەوريالىق نەگىزدەرى جۋرناليستەردىڭ مىنەز-قۇلقى مەن قىزمەتىن رەتتەيتىن ماڭىزدى پرينسيپتەر مەن ەرەجەلەردى بىلدىرەدى. ەتيكانى جۇزەگە اسىرۋ جانە پراكتيكالىق قولدانۋ جۋرناليستىك جۇمىستا وبەكتيۆتىلىكتى، سەنىمدىلىكتى جانە ادىلدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. تەحنولوگيانىڭ دامۋىمەن جانە مەديا لاندشافتتىڭ وزگەرۋىمەن جۋرناليستيكا ەتيكاسى دامي بەرەدى، ءبىراق ونىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى وزگەرىسسىز قالادى دەپ تولىقتاي ايتا الامىز.

سايلاۋ ءاديا شاحماردان قىزى

---