جۇيكە جۇيەسى. جۇيكە جۇيەسىنىڭ گيگيەناسى. سەزىم مۇشەلەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇيكە جۇيەسى. جۇيكە جۇيەسىنىڭ گيگيەناسى. سەزىم مۇشەلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: جۇيكە جۇيەسى جانە سەزىم مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزى، قۇرىلىسى جانە قىزمەتى تۋرالى وقۋشىلارعا تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ؛ جۇيكە جۇيەسى جانە سەزىم مۇشەلەرىنىڭ گيگيەناسىمەن تانىستىرۋ ارقىلى ءار ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا باۋلۋ، ءوز دەنساۋلىقتارىن قادىرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ اقىل - وي ەڭبەگىنە ۇيرەنۋ داعدىلارىن دامىتۋ، سالىستىرۋ، تالداۋ، قورىتىندىلاۋ؛ كىتاپپەن جۇمىس ىستەۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇمىستى ورىنداۋعا، ۇيىمشىلدىققا باۋلىپ، تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، سۋرەتتەر، بۋكلەت
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
سىزبامەن جۇمىس.
2) جاڭا ساباق
ا) وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ
1. توپ
ءتىس تازارتاتىن قۇرال.
ول سۋدان قورقادى، ودان كىر قورقادى.
تاماقتان ۋلانۋى مۇمكىن بە؟
جالقاۋدىڭ دوسى.
تىنىس جولدارىنا نە جاتادى؟
2. توپ.
اينا نە ءۇشىن كەرەك؟
شىنىعاتىن ساباق.
تابان نەنىڭ بولىگى؟
اۋرۋ ادام قايدا جاتادى؟
ءتىستىڭ ءتۇسى قانداي؟
3. توپ
ميكروب دەگەنىمىز نە؟
نەمەن قورەكتەنەسىڭ؟
زياندى ادەتتەرگە نەلەر جاتادى؟
نەشە جىل مەزگىلى بار؟
استى قورىتاتىن مۇشە.
سەزىم مۇشەلەرىنىڭ قىزمەتى ارقىلى جۇمباقتى تابى.
1. وقۋشىنىڭ ارقاسىنا ءارىپ سالۋ. (تەرى )
2. تىلىمەن ءدام سەزۋ. (ءتىل )
3. ءيىس سەزۋ.(مۇرىن)
سەرگىتۋ ءساتى
ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسى مي، جۇلىن جانە دەنەنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنە تارايتىن جۇيكە تامىرلارىنان تۇرادى. جۇيكە جۇيەسى ادام دەنەسىندەگى ءار ءتۇرلى ۇيلەسىمدى قىزمەت اتقارۋىن، اعزانىڭ ءبىرتۇتاس ءىس - ارەكەتىن قامتاماسىز ەتەدى.
سەزىم مۇشەلەرىنە: كوز، قۇلاق، مۇرىن، ءتىل، تەرى جاتادى.
كوز گيگيەناسى.
قاساڭ قابىقتىڭ بۇلىڭعىرلانۋى نەمەسە كورمەۋى كوزدىڭ زاقىمدانۋىنان بولادى. كوز ادامنىڭ ماڭدايداعى جۇلدىزى بولعاندىقتان، ونى قورعاي ءبىلۋ ابزال.
1. كوزدى بوگدە زاتتاردىڭ تۇسۋىنەن قورعاي ءبىلۋ.
2. جۇمىس ورنىنداعى جارىقتى رەتتەپ وتىرۋ.
3. شام جارىعىن سول جاقتان ءتۇسىرۋ.
4. كىتاپتى وقىعاندا، ءىس تىككەندە كوزدەن 30 - 35 سم قاشىقتىقتا ۇستاۋ.
5. تەلەديداردى 3 - 5 م قاشىقتىقتان كورۋ.
6. ءۆيتاميندى (اسىرەسە «ا») تاماق ءىشۋ.
7. وي ەڭبەگى مەن دەنە ەڭبەگىن الماستىرىپ وتىرۋ.
8. كىتاپتى كولىكتە، جاتىپ وقىماۋ.
9. تەمەكى تارتپاۋ، زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋ.
10. مەكتەپ شەبەرحاناسىندا قورعانىش كوزاينەك كيۋ.
11. شاڭ - توزاڭ، ميكروبتاردان ساقتاۋ.
ەستۋ گيگيەناسى.
ەستۋ مۇشەسى باس سۇيەكتىڭ ساماي سۇيەگىنە تەرەڭ ورنالاسقان. ايتسە دە زياندى اسەرلەردەن، ينفەكسيا ەنۋىنەن ساقتاۋ كەرەك. ەستۋ جولىنىڭ تۇبىندە قۇلىق بولەتىن بەزدەر بار. قۇلىقتىڭ جابىسقاقتىعى سىرتقى قۇلاقتان تۇسەتىن شاڭ مەن ميكروبتاردى جابىستىرۋ، ۇستاۋ ءۇشىن كەرەك. قۇلىق جينالىپ، ەستۋدىڭ ناشارلاۋىنا سوقتىرادى. ونى ءار ءتۇرلى زاتپەن الۋعا بولمايدى.
تەرى سەزىمى
تەرى سىرتقى ورتامەن تىكەلەي جاناسادى. سوندىقتان سىرتقى ورتادا جۇرەتىن وزگەرىستەردى ەڭ الدىمەن تەرى سەزىنەدى، اقپاراتتى قابىلدايدى. ول جاناسۋ مەن قىسىمدى، جىلۋ مەن سۋىقتى، اۋىرۋدى قابىلدايدى. تەرىدە اۋىرسىنۋ رەسەپتورلارى كوپ. 1سم - دە، شامامەن 100 رەسەپتور بار. اۋىرسىنۋ – بۇل قورعانىش رەاكسياسى. سيپاپ سەزۋ - بۇل تەرى سەزىمى. ولار ساۋساق، ءتىل ۇشىندا، ەرىندە كوپ بولادى.
ءدام سەزۋ مۇشەسى.
تاماقتى ونىڭ يىسىمەن بىرگە قابىلداعان كەزدە ءدام سەزىمى پايدا بولادى. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى سۋدا ەرىگەن زاتتىڭ ءدامىن سەزىپ، قابىلداي الادى. سىلەكەيمەن نەمەسە ءدام سەزۋ سۇيىقتىعىمەن ارالاسپاعان قۇرعاق تاماقتىڭ ءدامى سەزىلمەيدى. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى تىلدە ورنالاسقان، بۇل ءتىل بۇرتىكتەرى. ءدامدى ءتىلدىڭ ءار ءتۇرلى بولىكتەرى ءار ءتۇرلى سەزەدى.
ءتىل ۇشى - ءتاتتى نارسەگە،
ورتالىق ارتقى بولىگى - اششى،
الدىڭعى جانە ءبۇيىر بولىكتەرى - تۇزدى،
ءبۇيىر شەتى - قىشقىلدى سەزەدى. تاماق ىشكەندە ءتىلدىڭ بارلىق رەسەپتورلارى جۇمىس ىستەيدى. قىشقىل، اششى، ءتاتتى، تۇزدى دامنەن كۇردەلى ءدام ۇيلەسىمى پايدا بولادى. ءيىس سەزۋ تاماق قابىلداۋعا مىندەتتى تۇردە قاتىسادى. مۇرىن ءبىتىپ، ءيىس سەزبەي قالعان كەزدە، تاماقتىڭ ءدامى وزگەرەدى.
ءيىس سەزۋ مۇشەسى
ادام ءۇشىن ءيىس ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ول تۇرمىستىق گازدىڭ شىعىپ جاتقانىن، تاماقتىڭ اشىپ كەتكەندىگى تۋرالى حابار بەرەدى. مۇرىن قۋىسىندا ءيىس سەزۋ مۇشەسى ورنالاسقان. بۇل ءپىشىنى تۇيرەۋىش ءتارىزدى، كىرپىكشەلەرى بار ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ شوعىرى. وسى كىرپىكشەلەر حوش ءيىستى زاتتاردىڭ مولەكۋلالارىن گاز ءتارىزدى كۇيىندە قابىلدايدى.
داپتەرمەن جۇمىس.
قورىتۋ.
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. جۇيكە جۇيەسى نەلەردەن قۇرالادى؟
2. سەزىم مۇشەلەرىنە نەلەر جاتادى؟
باعالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: جۇيكە جۇيەسى جانە سەزىم مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزى، قۇرىلىسى جانە قىزمەتى تۋرالى وقۋشىلارعا تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ؛ جۇيكە جۇيەسى جانە سەزىم مۇشەلەرىنىڭ گيگيەناسىمەن تانىستىرۋ ارقىلى ءار ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا باۋلۋ، ءوز دەنساۋلىقتارىن قادىرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ اقىل - وي ەڭبەگىنە ۇيرەنۋ داعدىلارىن دامىتۋ، سالىستىرۋ، تالداۋ، قورىتىندىلاۋ؛ كىتاپپەن جۇمىس ىستەۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇمىستى ورىنداۋعا، ۇيىمشىلدىققا باۋلىپ، تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، سۋرەتتەر، بۋكلەت
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
سىزبامەن جۇمىس.
2) جاڭا ساباق
ا) وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ
1. توپ
ءتىس تازارتاتىن قۇرال.
ول سۋدان قورقادى، ودان كىر قورقادى.
تاماقتان ۋلانۋى مۇمكىن بە؟
جالقاۋدىڭ دوسى.
تىنىس جولدارىنا نە جاتادى؟
2. توپ.
اينا نە ءۇشىن كەرەك؟
شىنىعاتىن ساباق.
تابان نەنىڭ بولىگى؟
اۋرۋ ادام قايدا جاتادى؟
ءتىستىڭ ءتۇسى قانداي؟
3. توپ
ميكروب دەگەنىمىز نە؟
نەمەن قورەكتەنەسىڭ؟
زياندى ادەتتەرگە نەلەر جاتادى؟
نەشە جىل مەزگىلى بار؟
استى قورىتاتىن مۇشە.
سەزىم مۇشەلەرىنىڭ قىزمەتى ارقىلى جۇمباقتى تابى.
1. وقۋشىنىڭ ارقاسىنا ءارىپ سالۋ. (تەرى )
2. تىلىمەن ءدام سەزۋ. (ءتىل )
3. ءيىس سەزۋ.(مۇرىن)
سەرگىتۋ ءساتى
ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسى مي، جۇلىن جانە دەنەنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنە تارايتىن جۇيكە تامىرلارىنان تۇرادى. جۇيكە جۇيەسى ادام دەنەسىندەگى ءار ءتۇرلى ۇيلەسىمدى قىزمەت اتقارۋىن، اعزانىڭ ءبىرتۇتاس ءىس - ارەكەتىن قامتاماسىز ەتەدى.
سەزىم مۇشەلەرىنە: كوز، قۇلاق، مۇرىن، ءتىل، تەرى جاتادى.
كوز گيگيەناسى.
قاساڭ قابىقتىڭ بۇلىڭعىرلانۋى نەمەسە كورمەۋى كوزدىڭ زاقىمدانۋىنان بولادى. كوز ادامنىڭ ماڭدايداعى جۇلدىزى بولعاندىقتان، ونى قورعاي ءبىلۋ ابزال.
1. كوزدى بوگدە زاتتاردىڭ تۇسۋىنەن قورعاي ءبىلۋ.
2. جۇمىس ورنىنداعى جارىقتى رەتتەپ وتىرۋ.
3. شام جارىعىن سول جاقتان ءتۇسىرۋ.
4. كىتاپتى وقىعاندا، ءىس تىككەندە كوزدەن 30 - 35 سم قاشىقتىقتا ۇستاۋ.
5. تەلەديداردى 3 - 5 م قاشىقتىقتان كورۋ.
6. ءۆيتاميندى (اسىرەسە «ا») تاماق ءىشۋ.
7. وي ەڭبەگى مەن دەنە ەڭبەگىن الماستىرىپ وتىرۋ.
8. كىتاپتى كولىكتە، جاتىپ وقىماۋ.
9. تەمەكى تارتپاۋ، زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋ.
10. مەكتەپ شەبەرحاناسىندا قورعانىش كوزاينەك كيۋ.
11. شاڭ - توزاڭ، ميكروبتاردان ساقتاۋ.
ەستۋ گيگيەناسى.
ەستۋ مۇشەسى باس سۇيەكتىڭ ساماي سۇيەگىنە تەرەڭ ورنالاسقان. ايتسە دە زياندى اسەرلەردەن، ينفەكسيا ەنۋىنەن ساقتاۋ كەرەك. ەستۋ جولىنىڭ تۇبىندە قۇلىق بولەتىن بەزدەر بار. قۇلىقتىڭ جابىسقاقتىعى سىرتقى قۇلاقتان تۇسەتىن شاڭ مەن ميكروبتاردى جابىستىرۋ، ۇستاۋ ءۇشىن كەرەك. قۇلىق جينالىپ، ەستۋدىڭ ناشارلاۋىنا سوقتىرادى. ونى ءار ءتۇرلى زاتپەن الۋعا بولمايدى.
تەرى سەزىمى
تەرى سىرتقى ورتامەن تىكەلەي جاناسادى. سوندىقتان سىرتقى ورتادا جۇرەتىن وزگەرىستەردى ەڭ الدىمەن تەرى سەزىنەدى، اقپاراتتى قابىلدايدى. ول جاناسۋ مەن قىسىمدى، جىلۋ مەن سۋىقتى، اۋىرۋدى قابىلدايدى. تەرىدە اۋىرسىنۋ رەسەپتورلارى كوپ. 1سم - دە، شامامەن 100 رەسەپتور بار. اۋىرسىنۋ – بۇل قورعانىش رەاكسياسى. سيپاپ سەزۋ - بۇل تەرى سەزىمى. ولار ساۋساق، ءتىل ۇشىندا، ەرىندە كوپ بولادى.
ءدام سەزۋ مۇشەسى.
تاماقتى ونىڭ يىسىمەن بىرگە قابىلداعان كەزدە ءدام سەزىمى پايدا بولادى. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى سۋدا ەرىگەن زاتتىڭ ءدامىن سەزىپ، قابىلداي الادى. سىلەكەيمەن نەمەسە ءدام سەزۋ سۇيىقتىعىمەن ارالاسپاعان قۇرعاق تاماقتىڭ ءدامى سەزىلمەيدى. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى تىلدە ورنالاسقان، بۇل ءتىل بۇرتىكتەرى. ءدامدى ءتىلدىڭ ءار ءتۇرلى بولىكتەرى ءار ءتۇرلى سەزەدى.
ءتىل ۇشى - ءتاتتى نارسەگە،
ورتالىق ارتقى بولىگى - اششى،
الدىڭعى جانە ءبۇيىر بولىكتەرى - تۇزدى،
ءبۇيىر شەتى - قىشقىلدى سەزەدى. تاماق ىشكەندە ءتىلدىڭ بارلىق رەسەپتورلارى جۇمىس ىستەيدى. قىشقىل، اششى، ءتاتتى، تۇزدى دامنەن كۇردەلى ءدام ۇيلەسىمى پايدا بولادى. ءيىس سەزۋ تاماق قابىلداۋعا مىندەتتى تۇردە قاتىسادى. مۇرىن ءبىتىپ، ءيىس سەزبەي قالعان كەزدە، تاماقتىڭ ءدامى وزگەرەدى.
ءيىس سەزۋ مۇشەسى
ادام ءۇشىن ءيىس ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ول تۇرمىستىق گازدىڭ شىعىپ جاتقانىن، تاماقتىڭ اشىپ كەتكەندىگى تۋرالى حابار بەرەدى. مۇرىن قۋىسىندا ءيىس سەزۋ مۇشەسى ورنالاسقان. بۇل ءپىشىنى تۇيرەۋىش ءتارىزدى، كىرپىكشەلەرى بار ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ شوعىرى. وسى كىرپىكشەلەر حوش ءيىستى زاتتاردىڭ مولەكۋلالارىن گاز ءتارىزدى كۇيىندە قابىلدايدى.
داپتەرمەن جۇمىس.
قورىتۋ.
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. جۇيكە جۇيەسى نەلەردەن قۇرالادى؟
2. سەزىم مۇشەلەرىنە نەلەر جاتادى؟
باعالاۋ
You Might Also Like
