تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحي جىلناماسى
"تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحي جىلناماسى"
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىككە جەتۋ جولىنداعى ايشىقتى ىسىنە شولۋ جاساپ، تۇسىنىك بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ. ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. تاريحتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، ۇلتجاندى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رامىزدەرى، ەل جاقسىلارىنىڭ سۋرەتتەرى، جىلدار حرونولوگياسى، سلايدتار.
بارىسى:
1.«تاۋەلسىزدىك – بىزگە وڭاي كەلگەن جوق» (تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى)
2. «مەنىڭ وتانىم – قازاقستان» (بۇگىنگى قازاقستاننىڭ كەلبەتى)
3. «مەن ەلىمنىڭ – بولاشاعىمىن» (كەلەشەككە بولجام)
ءى جۇرگىزۋشى: ءانۇرانىم - جانۇرانىم،
سويلەر ءسوزىم، شىرقار ءانىم.
ماڭگى باقي شىرقالادى،
رەسپۋبليكا ءانۇرانى!
(قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك گيمنى)
ءىى جۇرگىزۋشى: قازاقستاننىڭ جاڭا داۋىردە قول جەتكىزگەن بارلىق تابىسىنىڭ قاينار كوزى - تاۋەلسىزدىك. تاۋەلسىز ەل بولعانىمىزدىڭ ارقاسىندا عانا قازاقستاننىڭ ءسوزى مەن ءىسىن بۇكىل الەم تانىدى. د تىندىرا الاتىنىن، ورەسى مىقتى، ءورىسى كەڭ حالىق ەكەنىن الەم ءبىلدى. قازاقستاننىڭ بيىك تابىسىنا قول جەتكىزگەن پرەزيدەنتتىك بيلىك جانە ونىڭ باسىندا ۇزدىكسىز بولعان ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جەكە فاكتورى ەكەندىگىنە ەشكىم كۇماندانا المايدى.
ءى جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ وتانىمىز - تاۋەلسىز قازاقستان. قازاق حالقى رەسەي يمپەرياسىنا بودان بولىپ، 1731 - 1917 جىلدار اراسىندا وتانىمىز پاتشالى رەسەي بولدى. 1917 - 1991 جىلدارى وتانىمىز كسرو ەدى. وسى ءبىر تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ حالىققا تەگىن كەلگەن جوق. تالاي ۇرپاق زار جىلاپ، جاپا شەكتى، ومىرلەرى وكسىكپەن ءوتتى. تاريحتى زەردەلەپ قاراساق، قازاق حالقى - ۇلى حالىق. ءبىز قازاق بولعانىمىزدى ماقتان ەتە الاتىن باقىتتى جاندارمىز.
ەندى سول تاۋەلسىزدىك جولىنداعى تاريح بەتتەرىنە ءۇڭىلىپ، وي زەردەسىنەن وتكىزەيىك.
(سلايد كورسەتىلەدى)
ءىى جۇرگىزۋشى: اراعا الاساپىراندى عاسىرلار مەن الماعايىپ كەزەڭدەردىڭ تەزىن سالىپ، ازاماتتىق تاڭىمەن قايتىپ ورالعان اقجولتاي عۇرىپ بويىنشا مەملەكەت باسشىسى انت بەرىپ، ەل بيلىگى تىزگىنىن قولعا العان كۇنى، ياعني، 1991 جىلدىڭ 10 جەلتوقسانىندا جوعارى كەڭەس سەسسياسى رەسپۋبليكانىڭ اششى ىشەكتەي شۇباتىلعان رەسمي اتاۋىنان "كەڭەستىك"، "سوسياليستىك" دەگەن سوزدەردى الىپ تاستاپ، "قازاقستان رەسپۋبليكاسى" دەپ وزگەرتتى. سودان كوپ ۇزاماي، ءبىر اپتانىڭ بەدەرىندە رەسپۋبليكا جوعارى كەڭەسىنىڭ جەتىنشى سەسسياسى "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى" زاڭ قابىلدادى. ءدال وسى كۇنى، 1991 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانىندا ۇلتتىق اتاۋىنىڭ ءوزى "بوستان"، "ازات" سوزدەرىنىڭ سينونيمىندەي قازاق ميللاتى اسپان استى، جەر ۇستىندە ءوزىنىڭ ەشكىمگە كىرىپتار ەمەس، دەربەس دامۋ جولىن تاڭداعان، بايتاعى تۇتاس، شەكاراسى بولىنبەيتىن بىرەگەي، حالىقارالىق قاتىناستا تەڭ قۇقىلىق قاعيداتىن ۇستاناتىن دەموكراتيالىق - قۇقىقتىق، زايىرلى، ۋنيتارلىق مەملەكەت قۇرعانىن سالتاناتپەن جاريا ەتتى. ءدال وسى كۇنى... ءيا، وسى كۇنى ءيسى قازاقتىڭ ولگەنى ءتىرىلىپ، وشكەنى وياندى. كوكسەگەنى كەلىپ، كوكەيدەگىسى ورىندالدى. مەرەيى ءوسىپ، مارتەبەسى بيىكتەدى.
ءى جۇرگىزۋشى: راسىندا دا ۇلىس مۇڭى، ۇرپاق قامى ءۇشىن "كۇندىز كۇلكى، تۇندە ۇيقى كورمەگەن" بايىرعى بابالار - بىلگە قاعان مەن تونىكوك ابىزداردان بەرى تارتىپ، كۇنى كەشە 1986 جىلعى جەلتوقساننىڭ ىزعارىندا توبەدەن تاس دومالاتقانداي ورتالىقتىڭ وكتەمدىگىنە، ساياسي وزبىرلىعىنا توزبەي ازاماتتىقتىڭ ءانىن شىرقاي الاڭعا اتويلاپ شىققان ورىمدەي جاستاردى - قارا كوز، اق جۇرەك، نامىسقوي ۇل - قىزداردى جارىق دۇنيەگە اكەلگەن قازاق ۇلتىنىڭ بەسمىڭجىلدىقتا باستان كەشكەندەرىنىڭ ءبارى - بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇتاس تاريحى، شىنجىر لەكتى شەجىرەسى ەدى.
ءىى جۇرگىزۋشى: جالپاق دالا توبەسىندە شاڭىراق كوتەرىپ، ۋىعىن شانشىعان، ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتىڭ باستاۋىنا بالاعان قازاق ورداسىنىڭ ەكى جارىم عاسىرلىق تاريحى ەلدىك مۇددە ءۇشىن ايانباي ايقاسقان جاۋباسار ەرلىكتىڭ، دۇشپان قاراسىن باستاپ اسىرماعان ازاماتتىق ورلىكتىڭ ونەگەلى بايانى ىسپەتتى.
"ءبىز مىڭعىرتىپ مال باققان ەلمىز،
جۇيرىك جاراتىپ، جەلىگە بيە بايلاتقان ەلمىز.
ءدام - تۇزدى اقتاي بىلگەن،
سىيلاستىقتى ساقتاي بىلگەن،
ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز!
تورىمىزدەن قۇت - بەرەكە قاشپاسىن دەپ،
جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ،
تۋىرلىققا تۋ ءىلىپ،
قىننان قىلىش سۋىرىپ،
كوك نايزانىڭ ۇشىنا كۇلتەلى ۇكى تاققان ەلمىز!
دۇشپانعا باس ۇرماعان ەلمىز،
باسىمىزدان ءسوز اسىرماعان ەلمىز!
استامسىعان جاۋ بولسا،
ءسوز ۇقپايتىن پاڭ بولسا،
قانعا قان، جانعا جان
الاتىنىمىزدى جاسىرماعان ەلمىز!
اتادان ۇل قۇل بولامىن دەپ تۋمايدى،
انادان قىز كۇڭ بولامىن دەپ تۋمايدى.
جەردى ناقاق تالاتىپ،
ەلدى جەرگە قاراتىپ وتكەننەن، ولگەندى ارتىق ساناپ،
ەرلىكتىڭ قۇتىن قاشىرماعان ەلمىز!"-، دەگەن قازىبەك بي سوزىنەن التايدان اتىراۋعا دەيىنگى كوسىلگەن الىپ كەڭىستىكتەگى ەجەلدەن ەركىن جايلاعان ۇلتتىڭ اسقاق رۋحى مەن ادامشىلىق پارقى، اساۋ بولمىسى مەن ادال پايىمى ايقىن اڭعارىلىپ تۇر.
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىككە جەتۋ جولىنداعى ايشىقتى ىسىنە شولۋ جاساپ، تۇسىنىك بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ. ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. تاريحتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، ۇلتجاندى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رامىزدەرى، ەل جاقسىلارىنىڭ سۋرەتتەرى، جىلدار حرونولوگياسى، سلايدتار.
بارىسى:
1.«تاۋەلسىزدىك – بىزگە وڭاي كەلگەن جوق» (تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى)
2. «مەنىڭ وتانىم – قازاقستان» (بۇگىنگى قازاقستاننىڭ كەلبەتى)
3. «مەن ەلىمنىڭ – بولاشاعىمىن» (كەلەشەككە بولجام)
ءى جۇرگىزۋشى: ءانۇرانىم - جانۇرانىم،
سويلەر ءسوزىم، شىرقار ءانىم.
ماڭگى باقي شىرقالادى،
رەسپۋبليكا ءانۇرانى!
(قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك گيمنى)
ءىى جۇرگىزۋشى: قازاقستاننىڭ جاڭا داۋىردە قول جەتكىزگەن بارلىق تابىسىنىڭ قاينار كوزى - تاۋەلسىزدىك. تاۋەلسىز ەل بولعانىمىزدىڭ ارقاسىندا عانا قازاقستاننىڭ ءسوزى مەن ءىسىن بۇكىل الەم تانىدى. د تىندىرا الاتىنىن، ورەسى مىقتى، ءورىسى كەڭ حالىق ەكەنىن الەم ءبىلدى. قازاقستاننىڭ بيىك تابىسىنا قول جەتكىزگەن پرەزيدەنتتىك بيلىك جانە ونىڭ باسىندا ۇزدىكسىز بولعان ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جەكە فاكتورى ەكەندىگىنە ەشكىم كۇماندانا المايدى.
ءى جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ وتانىمىز - تاۋەلسىز قازاقستان. قازاق حالقى رەسەي يمپەرياسىنا بودان بولىپ، 1731 - 1917 جىلدار اراسىندا وتانىمىز پاتشالى رەسەي بولدى. 1917 - 1991 جىلدارى وتانىمىز كسرو ەدى. وسى ءبىر تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ حالىققا تەگىن كەلگەن جوق. تالاي ۇرپاق زار جىلاپ، جاپا شەكتى، ومىرلەرى وكسىكپەن ءوتتى. تاريحتى زەردەلەپ قاراساق، قازاق حالقى - ۇلى حالىق. ءبىز قازاق بولعانىمىزدى ماقتان ەتە الاتىن باقىتتى جاندارمىز.
ەندى سول تاۋەلسىزدىك جولىنداعى تاريح بەتتەرىنە ءۇڭىلىپ، وي زەردەسىنەن وتكىزەيىك.
(سلايد كورسەتىلەدى)
ءىى جۇرگىزۋشى: اراعا الاساپىراندى عاسىرلار مەن الماعايىپ كەزەڭدەردىڭ تەزىن سالىپ، ازاماتتىق تاڭىمەن قايتىپ ورالعان اقجولتاي عۇرىپ بويىنشا مەملەكەت باسشىسى انت بەرىپ، ەل بيلىگى تىزگىنىن قولعا العان كۇنى، ياعني، 1991 جىلدىڭ 10 جەلتوقسانىندا جوعارى كەڭەس سەسسياسى رەسپۋبليكانىڭ اششى ىشەكتەي شۇباتىلعان رەسمي اتاۋىنان "كەڭەستىك"، "سوسياليستىك" دەگەن سوزدەردى الىپ تاستاپ، "قازاقستان رەسپۋبليكاسى" دەپ وزگەرتتى. سودان كوپ ۇزاماي، ءبىر اپتانىڭ بەدەرىندە رەسپۋبليكا جوعارى كەڭەسىنىڭ جەتىنشى سەسسياسى "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى" زاڭ قابىلدادى. ءدال وسى كۇنى، 1991 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانىندا ۇلتتىق اتاۋىنىڭ ءوزى "بوستان"، "ازات" سوزدەرىنىڭ سينونيمىندەي قازاق ميللاتى اسپان استى، جەر ۇستىندە ءوزىنىڭ ەشكىمگە كىرىپتار ەمەس، دەربەس دامۋ جولىن تاڭداعان، بايتاعى تۇتاس، شەكاراسى بولىنبەيتىن بىرەگەي، حالىقارالىق قاتىناستا تەڭ قۇقىلىق قاعيداتىن ۇستاناتىن دەموكراتيالىق - قۇقىقتىق، زايىرلى، ۋنيتارلىق مەملەكەت قۇرعانىن سالتاناتپەن جاريا ەتتى. ءدال وسى كۇنى... ءيا، وسى كۇنى ءيسى قازاقتىڭ ولگەنى ءتىرىلىپ، وشكەنى وياندى. كوكسەگەنى كەلىپ، كوكەيدەگىسى ورىندالدى. مەرەيى ءوسىپ، مارتەبەسى بيىكتەدى.
ءى جۇرگىزۋشى: راسىندا دا ۇلىس مۇڭى، ۇرپاق قامى ءۇشىن "كۇندىز كۇلكى، تۇندە ۇيقى كورمەگەن" بايىرعى بابالار - بىلگە قاعان مەن تونىكوك ابىزداردان بەرى تارتىپ، كۇنى كەشە 1986 جىلعى جەلتوقساننىڭ ىزعارىندا توبەدەن تاس دومالاتقانداي ورتالىقتىڭ وكتەمدىگىنە، ساياسي وزبىرلىعىنا توزبەي ازاماتتىقتىڭ ءانىن شىرقاي الاڭعا اتويلاپ شىققان ورىمدەي جاستاردى - قارا كوز، اق جۇرەك، نامىسقوي ۇل - قىزداردى جارىق دۇنيەگە اكەلگەن قازاق ۇلتىنىڭ بەسمىڭجىلدىقتا باستان كەشكەندەرىنىڭ ءبارى - بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇتاس تاريحى، شىنجىر لەكتى شەجىرەسى ەدى.
ءىى جۇرگىزۋشى: جالپاق دالا توبەسىندە شاڭىراق كوتەرىپ، ۋىعىن شانشىعان، ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتىڭ باستاۋىنا بالاعان قازاق ورداسىنىڭ ەكى جارىم عاسىرلىق تاريحى ەلدىك مۇددە ءۇشىن ايانباي ايقاسقان جاۋباسار ەرلىكتىڭ، دۇشپان قاراسىن باستاپ اسىرماعان ازاماتتىق ورلىكتىڭ ونەگەلى بايانى ىسپەتتى.
"ءبىز مىڭعىرتىپ مال باققان ەلمىز،
جۇيرىك جاراتىپ، جەلىگە بيە بايلاتقان ەلمىز.
ءدام - تۇزدى اقتاي بىلگەن،
سىيلاستىقتى ساقتاي بىلگەن،
ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز!
تورىمىزدەن قۇت - بەرەكە قاشپاسىن دەپ،
جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ،
تۋىرلىققا تۋ ءىلىپ،
قىننان قىلىش سۋىرىپ،
كوك نايزانىڭ ۇشىنا كۇلتەلى ۇكى تاققان ەلمىز!
دۇشپانعا باس ۇرماعان ەلمىز،
باسىمىزدان ءسوز اسىرماعان ەلمىز!
استامسىعان جاۋ بولسا،
ءسوز ۇقپايتىن پاڭ بولسا،
قانعا قان، جانعا جان
الاتىنىمىزدى جاسىرماعان ەلمىز!
اتادان ۇل قۇل بولامىن دەپ تۋمايدى،
انادان قىز كۇڭ بولامىن دەپ تۋمايدى.
جەردى ناقاق تالاتىپ،
ەلدى جەرگە قاراتىپ وتكەننەن، ولگەندى ارتىق ساناپ،
ەرلىكتىڭ قۇتىن قاشىرماعان ەلمىز!"-، دەگەن قازىبەك بي سوزىنەن التايدان اتىراۋعا دەيىنگى كوسىلگەن الىپ كەڭىستىكتەگى ەجەلدەن ەركىن جايلاعان ۇلتتىڭ اسقاق رۋحى مەن ادامشىلىق پارقى، اساۋ بولمىسى مەن ادال پايىمى ايقىن اڭعارىلىپ تۇر.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇيكە جۇيەسى. جۇيكە جۇيەسىنىڭ گيگيەناسى. سەزىم مۇشەلەرى
