كالكۋلياتور باعدارلاماسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كالكۋلياتور باعدارلاماسى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى كالكۋلياتور باعدارلاماسىمەن تانىستىرۋ.
بىلىمدىلىگى: اقپارات جانە اقپاراتتىق تەحنولوگياعا بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن نىعايتۋ، قورىتىندىلاۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردى ءوز ويلارىن جۇيەلەۋ تياناقتى جەتە ايتا ءبىلىپ، وزدەرىن سابىرلى، ءارى ءتارتىپتى ۇستاۋدى ەسكەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ جانە تاپقىرلىققا، ىزدەنىمپازدىققا، شىعارماشىلىققا باۋلۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر، كالكۋلياتور، ۇپاي كورسەتەتىن كەسپە قاعازدارى (جەتوندار)
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ» تەحنولوگياسى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
IV. ساباقتى بەكىتۋ
V. باعالاۋ
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
“كىم ءبىلىمپاز؟” وقۋشىلار 1، 2، 3 - كە سانالىپ، 3 توپقا بولىنەدى. 1 - ءنومىرلى وقۋشىلار ا توبىنا، 2 - ءنومىرلى وقۋشىلار ۆ توبىنا، 3 - ءنومىرلى وقۋشىلار س توبىنا جيناقتالادى. ءار توپقا 2 سۇراقتان 6 تاپسىرما بەرىلەدى. بەرىلگەن تاپسىرما توپتا تالقىلانىپ، توپتان جەكە وقۋشى شىعىپ تۇسىندىرەدى.
1 - توپ. 1. اريفمەتيكالىق ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2. الگەبرالىق ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2 - توپ. 1. لوگيكالىق ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2. اريفمەتيكالىق ورنەكتەردى جازۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن اريفمەتيكالىق وپەراسيالار قالاي بەلگىلەنەدى؟
3 - توپ. 1. ءجيى قولدانىلاتىن ستاندارتتى فۋنكسيا
2. لوگيكالىق وپەراسيالارعا نەلەر جاتادى؟
ءى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
مىنا رەبۋستى شەشۋ ارقىلى بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن تابامىز.
ءىىى. جاڭا ساباق
جاڭا ساباق ءماتىنىن تۇسىندىرۋدە جيگسو ءادىسى قولدانىلادى. ا، ۆ، س توبىنىڭ 1ء-نومىرلى وقۋشىلارى ءى توپقا، 2- ءنومىرلى وقۋشىلارى ءىى توپقا، 3- ءنومىرلى وقۋشىلارى ءىىى توپقا جينالىپ، بەرىلگەن تاقىرىپتى جەكە وقىپ، توپتا تالقىلايدى. سودان سوڭ وزدەرىنىڭ العاشقى ا، ۆ، س توپتارىنا قايتىپ كەلىپ، وقىعان مالىمەتتەرىن توپتا تۇسىندىرەدى. سوڭىنان توپتان 1 وقۋشى شىعىپ قورىتىندىلايدى.
1 - توپ. نەگىزگى ۇعىمدار. كالكۋلياتوردىڭ ءمانى.
2 - توپ. كالكۋلياتوردى جۇكتەۋ.
3 - توپ. كالكۋلياتوردىڭ جۇمىس تارتىپتەرى. كالكۋلياتوردى باسقارۋ.
كالكۋلياتور باعدارلاماسى – ساندىق اقپاراتتارمەن جۇمىس ىستەۋگە، ەسەپتەۋلەردى جەدەل ورىنداۋعا، ەسەپتەۋلەر ناتيجەلەرىن Windows - دىڭ باسقا باعدارلامالارىنا جىبەرۋگە، سانداردى ءبىر ساناۋ جۇيەسىنەن باسقاسىنا اۋىستىرۋعا، لوگيكالىق اريفمەتيكا امالدارىن ورىنداۋعا، ءدال ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان.
جۇيەدە كالكۋلياتور ەكى تۇرگە بولىنەدى: قاراپايىم (كادىمگى) جانە ينجەنەرلىك.
كالكۋلياتور باعدارلاماسىن ىسكە قوسۋ ءۇشىن: پۋسك→ۆسە پروگراممى→ستاندارتنىە→كالكۋلياتور
كالكۋلياتور سۋرەتى
1. قاراپايىم
2. ينجەنەرلىك
كالكۋلياتوردىڭ نەگىزگى پەرنەلەرىنىڭ ءمانى.
Backspace – سوڭعى سيفردى ءوشىرۋ
سە – ينديكاسيا ورىسىندە جازىلعان ساندى وشىرەدى
س – بارلىق ەندىرىلگەن اقپاراتتى وشىرەدى
/ - ەنگىزىلگەن ءماندى بولەدى
* - ەنگىزىلگەن ءماندى كوبەيتەدى
+ - قوسۋ
- ازايتۋ
= - ورىندالعان امالدىڭ ناتيجەسىن شىعارادى.
Sqrt – كۆادرات ءتۇبىردى ەسەپتەيدى
% - ساننىڭ پروسەنتىن تابادى
1/ح – ەكرانداعى ساننىڭ كەرى ءمانىن ەسەپتەيدى
مس – جادتاعى ماندەردى وشىرەدى
MR – جادتاعى ماندەردى ينديكاتورعا كوشىرەدى
MS - ينديكاتورداعى ءماندى جادقا جازادى
M+ - ساندى جادتاعى ماندەرگە قوسادى.
پەرنەتاقتانىڭ ساندىق بلوگىنان سانداردى ەنگىزۋ ءۇشىن NumLock پەرنەسىن باسامىز. كالكۋلياتوردىڭ كەيبىر ناتيجەلەردى ساقتاۋعا ارنالعان ىشكى جادى بار. ەگەر جادتا نولدەن وزگە ءبىر سان (ءمان) بولسا، وندا ينديكاتوردىڭ استىندا، سول جاق تەرەزەشەدە م ءارپى پايدا بولادى. ال ەگەر جادقا جاڭا ءمان ەنگىزسە، وندا الدىڭعى ءمان وشەدى.
ءىى.. وي تولعانىس.
ال، بالالار، ساباقتى قالاي تۇسىنگەنىمىزدى ءبىلۋ ءۇشىن كالكۋلياتورمەن ەسەپ شىعارىپ كورەيىك. بۇگىنگى وتىلگەن جاڭا ساباعىمىزدىڭ بارىسى بويىنشا كالكۋلياتور تەرەزەسىن اشىپ، مىنا ەسەپتەردى شىعارىپ كورەيىك.
1 - تاپسىرما:
بىردەي ساندارمەن تەك قوسۋ امالدارىن پايدالانىپ:
بەس ەكىلىكتىڭ كومەگىمەن 28 سانىن جازىڭدار
2 - تاپسىرما:
ناتيجەسىندە 99 سانىن الۋ ءۇشىن، 987654321 سانىنداعى سيفرلاردىڭ اراسىنا قانشا + بەلگىسىن قويۋ كەرەك؟
3 - تاپسىرما:
ناتيجەسىندە 100 سانىن الۋ ءۇشىن، جەتى
ساننىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويىڭدار. 1 2 3 4 5 6 7. سانداردىڭ قاتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
ساباق سوڭىندا بالالاردىڭ جاڭادان وتىلگەن ساباقتى بەكىتۋ ءۇشىن تەست تاپسىرماسىن الامىن.
1. مىنا باتىرمالاردىڭ “سە” جانە “س” قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
ا) “سە” باتىرماسى سوڭعى ەندىرىلگەن ساندى وشىرەدى، ال “س” باتىرماسى تەك جارىقتانىپ تۇرعان ساندى وشىرەدى.
ب) “سە” باتىرماسى تەك جارىقتانىپ تۇرعان ساندى وشىرەدى، ال “س” باتىرماسى بارلىق اقپاراتتى ءوشىرىپ كالكۋلياتوردى جاڭا جۇمىسقا دايىندايدى.
س)“سە” باتىرماسى مەن “س” باتىرماسىنىڭ ايىرماشىلىعى جوق.
2. قاراپايىم كالكۋلياتوردى ينجەنەرلىك كالكۋلياتورعا قالاي اۋىستىرامىز؟
ا) ءتۇرى→ قاراپايىم كوماندالارىن ورىندايمىز.
ۆ) تۇزەتۋ→ ينجەنەرلىك كوماندالارىن ورىندايمىز.
س) ءتۇرى→ينجەنەرلىك كوماندالارىن ورىندايمىز.
3. كالكۋلياتوردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
ا) ستاتيستيكالىق، تريگونومەتريالىق
ۆ) قاراپايىم، ينجەنەرلىك
س) ماتىندىك، ساندىق
4. كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادى نە ءۇشىن كەرەك؟
ا) ەسەپتەۋ ناتيجەلەرىن ساقتاپ قويۋ ءۇشىن؛
ۆ) ماتىندىك اقپاراتتى ەندىرىپ قويۋ ءۇشىن؛
س) كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادى بولمايدى؛
5. كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادىندا بەلگىلى ءبىر ءمان بارىن قالاي انىقتايمىز؟
ا) ەگەر ىشكى جادتا سان بولسا، كالكۋلياتوردىڭ ينديكاسيا ورىسىنە سان ەندىرىلمەي قالادى.
ۆ) ەگەر ىشكى جادتا سان بولسا، ينديكاسيا ءورىسىنىڭ استىنداعى سول جاق تەرەزەدە “م” بەلگىسى جانىپ تۇرادى.
س) ىشكى جادتا ساننىڭ بار ەكەنىن انىقتاي المايمىز.
6. كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادىنا ساندى ەندىرۋ ءۇشىن قانداي باتىرما قولدانىلادى؟
ا) MS
ۆ) MC
س) M+
IV. قورىتىندى.
“اۆتوردىڭ ورىندىعى” ستراتەگياسىن پايدالانىپ، ساباقتى قورىتىندىلايمىز. تاقتانىڭ الدىنا ورىندىق قويىپ، ءار توپتان ءبىر وقۋشى شىعىپ، ورىندىققا وتىرىپ، بۇگىنگى ساباقتان العان تۇسىنىگىن ايتىپ شىعادى. وسى كەزدە توپتان وقۋشىلار اۆتورعا سۇراق قويا الادى
V. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
جەتوندار جيناۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جانە توپ جۇمىسىن باعالايمىز.
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
6. 2 تاقىرىپ (183 - 195 بەت)
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى كالكۋلياتور باعدارلاماسىمەن تانىستىرۋ.
بىلىمدىلىگى: اقپارات جانە اقپاراتتىق تەحنولوگياعا بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن نىعايتۋ، قورىتىندىلاۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردى ءوز ويلارىن جۇيەلەۋ تياناقتى جەتە ايتا ءبىلىپ، وزدەرىن سابىرلى، ءارى ءتارتىپتى ۇستاۋدى ەسكەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ جانە تاپقىرلىققا، ىزدەنىمپازدىققا، شىعارماشىلىققا باۋلۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر، كالكۋلياتور، ۇپاي كورسەتەتىن كەسپە قاعازدارى (جەتوندار)
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ» تەحنولوگياسى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
IV. ساباقتى بەكىتۋ
V. باعالاۋ
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
“كىم ءبىلىمپاز؟” وقۋشىلار 1، 2، 3 - كە سانالىپ، 3 توپقا بولىنەدى. 1 - ءنومىرلى وقۋشىلار ا توبىنا، 2 - ءنومىرلى وقۋشىلار ۆ توبىنا، 3 - ءنومىرلى وقۋشىلار س توبىنا جيناقتالادى. ءار توپقا 2 سۇراقتان 6 تاپسىرما بەرىلەدى. بەرىلگەن تاپسىرما توپتا تالقىلانىپ، توپتان جەكە وقۋشى شىعىپ تۇسىندىرەدى.
1 - توپ. 1. اريفمەتيكالىق ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2. الگەبرالىق ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2 - توپ. 1. لوگيكالىق ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2. اريفمەتيكالىق ورنەكتەردى جازۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن اريفمەتيكالىق وپەراسيالار قالاي بەلگىلەنەدى؟
3 - توپ. 1. ءجيى قولدانىلاتىن ستاندارتتى فۋنكسيا
2. لوگيكالىق وپەراسيالارعا نەلەر جاتادى؟
ءى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
مىنا رەبۋستى شەشۋ ارقىلى بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن تابامىز.
ءىىى. جاڭا ساباق
جاڭا ساباق ءماتىنىن تۇسىندىرۋدە جيگسو ءادىسى قولدانىلادى. ا، ۆ، س توبىنىڭ 1ء-نومىرلى وقۋشىلارى ءى توپقا، 2- ءنومىرلى وقۋشىلارى ءىى توپقا، 3- ءنومىرلى وقۋشىلارى ءىىى توپقا جينالىپ، بەرىلگەن تاقىرىپتى جەكە وقىپ، توپتا تالقىلايدى. سودان سوڭ وزدەرىنىڭ العاشقى ا، ۆ، س توپتارىنا قايتىپ كەلىپ، وقىعان مالىمەتتەرىن توپتا تۇسىندىرەدى. سوڭىنان توپتان 1 وقۋشى شىعىپ قورىتىندىلايدى.
1 - توپ. نەگىزگى ۇعىمدار. كالكۋلياتوردىڭ ءمانى.
2 - توپ. كالكۋلياتوردى جۇكتەۋ.
3 - توپ. كالكۋلياتوردىڭ جۇمىس تارتىپتەرى. كالكۋلياتوردى باسقارۋ.
كالكۋلياتور باعدارلاماسى – ساندىق اقپاراتتارمەن جۇمىس ىستەۋگە، ەسەپتەۋلەردى جەدەل ورىنداۋعا، ەسەپتەۋلەر ناتيجەلەرىن Windows - دىڭ باسقا باعدارلامالارىنا جىبەرۋگە، سانداردى ءبىر ساناۋ جۇيەسىنەن باسقاسىنا اۋىستىرۋعا، لوگيكالىق اريفمەتيكا امالدارىن ورىنداۋعا، ءدال ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان.
جۇيەدە كالكۋلياتور ەكى تۇرگە بولىنەدى: قاراپايىم (كادىمگى) جانە ينجەنەرلىك.
كالكۋلياتور باعدارلاماسىن ىسكە قوسۋ ءۇشىن: پۋسك→ۆسە پروگراممى→ستاندارتنىە→كالكۋلياتور
كالكۋلياتور سۋرەتى
1. قاراپايىم
2. ينجەنەرلىك
كالكۋلياتوردىڭ نەگىزگى پەرنەلەرىنىڭ ءمانى.
Backspace – سوڭعى سيفردى ءوشىرۋ
سە – ينديكاسيا ورىسىندە جازىلعان ساندى وشىرەدى
س – بارلىق ەندىرىلگەن اقپاراتتى وشىرەدى
/ - ەنگىزىلگەن ءماندى بولەدى
* - ەنگىزىلگەن ءماندى كوبەيتەدى
+ - قوسۋ
- ازايتۋ
= - ورىندالعان امالدىڭ ناتيجەسىن شىعارادى.
Sqrt – كۆادرات ءتۇبىردى ەسەپتەيدى
% - ساننىڭ پروسەنتىن تابادى
1/ح – ەكرانداعى ساننىڭ كەرى ءمانىن ەسەپتەيدى
مس – جادتاعى ماندەردى وشىرەدى
MR – جادتاعى ماندەردى ينديكاتورعا كوشىرەدى
MS - ينديكاتورداعى ءماندى جادقا جازادى
M+ - ساندى جادتاعى ماندەرگە قوسادى.
پەرنەتاقتانىڭ ساندىق بلوگىنان سانداردى ەنگىزۋ ءۇشىن NumLock پەرنەسىن باسامىز. كالكۋلياتوردىڭ كەيبىر ناتيجەلەردى ساقتاۋعا ارنالعان ىشكى جادى بار. ەگەر جادتا نولدەن وزگە ءبىر سان (ءمان) بولسا، وندا ينديكاتوردىڭ استىندا، سول جاق تەرەزەشەدە م ءارپى پايدا بولادى. ال ەگەر جادقا جاڭا ءمان ەنگىزسە، وندا الدىڭعى ءمان وشەدى.
ءىى.. وي تولعانىس.
ال، بالالار، ساباقتى قالاي تۇسىنگەنىمىزدى ءبىلۋ ءۇشىن كالكۋلياتورمەن ەسەپ شىعارىپ كورەيىك. بۇگىنگى وتىلگەن جاڭا ساباعىمىزدىڭ بارىسى بويىنشا كالكۋلياتور تەرەزەسىن اشىپ، مىنا ەسەپتەردى شىعارىپ كورەيىك.
1 - تاپسىرما:
بىردەي ساندارمەن تەك قوسۋ امالدارىن پايدالانىپ:
بەس ەكىلىكتىڭ كومەگىمەن 28 سانىن جازىڭدار
2 - تاپسىرما:
ناتيجەسىندە 99 سانىن الۋ ءۇشىن، 987654321 سانىنداعى سيفرلاردىڭ اراسىنا قانشا + بەلگىسىن قويۋ كەرەك؟
3 - تاپسىرما:
ناتيجەسىندە 100 سانىن الۋ ءۇشىن، جەتى
ساننىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويىڭدار. 1 2 3 4 5 6 7. سانداردىڭ قاتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
ساباق سوڭىندا بالالاردىڭ جاڭادان وتىلگەن ساباقتى بەكىتۋ ءۇشىن تەست تاپسىرماسىن الامىن.
1. مىنا باتىرمالاردىڭ “سە” جانە “س” قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
ا) “سە” باتىرماسى سوڭعى ەندىرىلگەن ساندى وشىرەدى، ال “س” باتىرماسى تەك جارىقتانىپ تۇرعان ساندى وشىرەدى.
ب) “سە” باتىرماسى تەك جارىقتانىپ تۇرعان ساندى وشىرەدى، ال “س” باتىرماسى بارلىق اقپاراتتى ءوشىرىپ كالكۋلياتوردى جاڭا جۇمىسقا دايىندايدى.
س)“سە” باتىرماسى مەن “س” باتىرماسىنىڭ ايىرماشىلىعى جوق.
2. قاراپايىم كالكۋلياتوردى ينجەنەرلىك كالكۋلياتورعا قالاي اۋىستىرامىز؟
ا) ءتۇرى→ قاراپايىم كوماندالارىن ورىندايمىز.
ۆ) تۇزەتۋ→ ينجەنەرلىك كوماندالارىن ورىندايمىز.
س) ءتۇرى→ينجەنەرلىك كوماندالارىن ورىندايمىز.
3. كالكۋلياتوردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
ا) ستاتيستيكالىق، تريگونومەتريالىق
ۆ) قاراپايىم، ينجەنەرلىك
س) ماتىندىك، ساندىق
4. كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادى نە ءۇشىن كەرەك؟
ا) ەسەپتەۋ ناتيجەلەرىن ساقتاپ قويۋ ءۇشىن؛
ۆ) ماتىندىك اقپاراتتى ەندىرىپ قويۋ ءۇشىن؛
س) كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادى بولمايدى؛
5. كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادىندا بەلگىلى ءبىر ءمان بارىن قالاي انىقتايمىز؟
ا) ەگەر ىشكى جادتا سان بولسا، كالكۋلياتوردىڭ ينديكاسيا ورىسىنە سان ەندىرىلمەي قالادى.
ۆ) ەگەر ىشكى جادتا سان بولسا، ينديكاسيا ءورىسىنىڭ استىنداعى سول جاق تەرەزەدە “م” بەلگىسى جانىپ تۇرادى.
س) ىشكى جادتا ساننىڭ بار ەكەنىن انىقتاي المايمىز.
6. كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادىنا ساندى ەندىرۋ ءۇشىن قانداي باتىرما قولدانىلادى؟
ا) MS
ۆ) MC
س) M+
IV. قورىتىندى.
“اۆتوردىڭ ورىندىعى” ستراتەگياسىن پايدالانىپ، ساباقتى قورىتىندىلايمىز. تاقتانىڭ الدىنا ورىندىق قويىپ، ءار توپتان ءبىر وقۋشى شىعىپ، ورىندىققا وتىرىپ، بۇگىنگى ساباقتان العان تۇسىنىگىن ايتىپ شىعادى. وسى كەزدە توپتان وقۋشىلار اۆتورعا سۇراق قويا الادى
V. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
جەتوندار جيناۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جانە توپ جۇمىسىن باعالايمىز.
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
6. 2 تاقىرىپ (183 - 195 بەت)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
