كالسيي قوسىلىستارى. سۋدىڭ كەرمەكتىگى
ءپانى: حيميا
سىنىبى: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §36 كالسيي قوسىلىستارى §37 سۋدىڭ كەرمەكتىگى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا كالسييدىڭ پەريودتىق جۇيەدەگى ورنى، اتوم قۇرىلىسى، فيزيكالىق جانە حيميالىق قاسيەتتەرى تۋرالى تولىق مالىمەت بەرۋ. ونىڭ قوسىلىستارىنىڭ كلاستارى تۋرالى ءبىلىمدى تەرەڭدەتىپ بەكىتۋ. سۋدىڭ تۇرلەرى مەن كەرمەكتىلىگىنە توقتالۋ. كەرمەكتىلىكتى جويۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: حيميالىق زاتتارمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، دامىتۋ، ومىردەن كورگەن دەرەكتى پايدالانا بىلۋگە جانە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ.
ۆ) تاربيەلىك: حيميا ءپانى تالاپ ەتەتىن ۇقىپتىلىققا، توزىمدىلىككە، ۇيىمشىلدىققا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، دەمونستراسيالاۋ، ۆيرتۋالدى زەرتحانا
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: بيولوگيا، گەوگرافيا، مەديسينا
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
3. وقۋشىلاردى ءىىى - توپقا جىكتەپ، توپ باسشى سايلاپ الۋ.
ب) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراۋ:
«جاسىرىن ەلەمەنت». سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن سايىس جاسىرىلعان ەلەمەتتىڭ بەينەسى اشىلادى.
1. سىلتىلىك جەر مەتالداردى اتا
(كالسيي - سا، سترانسيي – Sr، باريي – ۆا، راديي - Rا)
2. كالسييگە پەريودتىق جۇيە بويىنشا سيپاتتاما بەر
ءىV - پەريود، ءىى - توپتىڭ نەگىزگى توپشا ەلەمەنتى.
№ 20 ەلەمەنتى،، اr ( سا) – 40
3. كالسييدىڭ اتومدىق قۇرىلىسىنا توقتالۋ
40 /20 سا ( 20 ر، 20n) 20ە
4. كالسييدىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرىن اتا؟
فيزيكالىق قاسيەتتەرى:
5. كالسييدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرىن جاز:
.....
6. كالسييدىڭ الۋدىڭ جولدارىن جاز.
.....
7. ادام ورگانيزمىندە قانشا كالسيي بار؟
ادام اعزا – 1 كگ.
تاۋلىگىنە – 0، 5 گ.
2+
سا – قان ۇيۋ،
سا3(رو4) 2 – سۇيەك، ءتىس.
8. كالسييدىڭ قولدانىلۋىنا توقتال؟
.....
9. كالسييدىڭ قازاقستانداعى ءىرى كەندەرىن اتا؟
1. جامبىل وبلىسىنداعى قاراتاۋ تاۋلارىندا – فوسفوريت سا₃(رو₄) ₂
2. اقتوبە وبلىسىنداعى ءشيلىسايدا - فوسفوريت سا₃(رو₄) ₂
3. ماڭعىستاۋدا – قىزىعىلت ءتۇستى ۇلۋتاس.
4. جامبىل وبلىسىندا – گيپس ساSO₄*2H₂0
5. شىمكەنت، سەمەي ماڭىندا - اكتاس قورى.
لوگيكالىق سۇراقتار
1. مەتالل كۇيىندەگى كالسيي اۋادا قالسا، بىرتىندەپ اق ءتۇستى ۇنتاققا اينالادى. جۇرەتىن رەاكسيا تەڭدەۋىن جاز.
2. نەگە ءارى جەڭىل، ءارى بەرىك كالسييدى ۇشاق جاساۋعا قولدانبايدى؟
جاڭا ساباق.
«حيميالىق پورترەت»
التىنداي مەنىڭ ارداقتىم،
قورعاسىنداي سالماقتىم.
كوپتەن كورمەي ءوزىڭدى،
ەلەكترونداي زار قاقتىم.
ءوزىڭ مەنىڭ وتتەگىم،
ءومىرىم سەنسىز جوق مەنىڭ.
مىنەزىڭ مىستاي مايىسىپ،
سىناپتاي سىرعىپ كەتپەگىن.
شاشتارىڭ قارا كومىردەي،
ءمۇسىنىڭ قۇيعان تەمىردەي.
كالسييدەي مەنىڭ اپپاعىم.
وزىڭنەن اسىل تاپپادىم.
§ 36. كالسييدىڭ قوسىلىستارى.
§37. سۋدىڭ كەرمەكتىلىگى.
قوسىلىستارى:
CaO – سوندىرىلمەگەن اك
Ca(OH)₂ – سوندىرىلگەن اك نەمەسە اك سۋى دەپ اتالادى
CaCO3 – بور، اك تاس، ءمارمار
Ca3₃(PO4)₂ - فوسفوريت
CaF₂ – فليۋاريت
CaSO₄*2H₂O - عانىش
CaSO₄*0. 5H₂O - الەباستر
كالسيي وكسيدى. كالسيي گيدروكسيدى.
كالسيي كاربوناتى. عانىش
سۋدىڭ كەرمەكتىلىگى
كەرمەكتىلىكتىڭ زيانى
ساباقتى بەكىتۋ.
ەسەپ - 6. قانداي رەاكسيالاردىڭ كومەگىمەن مىناداي اينالىمداردى ىسكە اسىراۋعا بولادى؟
.......
سايكەستەندىرۋ تەستى.
قوسىلىستار------------------------------------فورمۋلاسى
1. كالسيي گيدروكسيدى-----------------------ا. سaCO₃
2. كالسيي گيپوحلوريدى----------------------ب. ساو
3. كالسيي كاربوناتى.-----------------------ۆ. سا(ءسىو)₂
4. الەباستەر-----------------------------------س. سا(ون)₂
5. كالسيي وكسيدى-----------------------------د. ساSو₄ • 0، 5ن₂و
6. عانىش----------------------------------------ە. ساSو₄ • 2ن₂و
ۇيگە تاپسىرما. §36 كالسيي قوسىلىستارى
§37سۋدىڭ كەرمەكتىگى
* §36 كالسيي قوسىلىستارى. № 2، 3، 4 تاپسىرمالارىن ورىنداۋ. ( 124 بەت)
* §37سۋدىڭ كەرمەكتىگى. №3، 4، 5، 6 تاپسىرمالاردى ورىنداۋ. ( 125 بەت)
سىنىبى: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §36 كالسيي قوسىلىستارى §37 سۋدىڭ كەرمەكتىگى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا كالسييدىڭ پەريودتىق جۇيەدەگى ورنى، اتوم قۇرىلىسى، فيزيكالىق جانە حيميالىق قاسيەتتەرى تۋرالى تولىق مالىمەت بەرۋ. ونىڭ قوسىلىستارىنىڭ كلاستارى تۋرالى ءبىلىمدى تەرەڭدەتىپ بەكىتۋ. سۋدىڭ تۇرلەرى مەن كەرمەكتىلىگىنە توقتالۋ. كەرمەكتىلىكتى جويۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: حيميالىق زاتتارمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، دامىتۋ، ومىردەن كورگەن دەرەكتى پايدالانا بىلۋگە جانە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ.
ۆ) تاربيەلىك: حيميا ءپانى تالاپ ەتەتىن ۇقىپتىلىققا، توزىمدىلىككە، ۇيىمشىلدىققا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، دەمونستراسيالاۋ، ۆيرتۋالدى زەرتحانا
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: بيولوگيا، گەوگرافيا، مەديسينا
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
3. وقۋشىلاردى ءىىى - توپقا جىكتەپ، توپ باسشى سايلاپ الۋ.
ب) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇراۋ:
«جاسىرىن ەلەمەنت». سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن سايىس جاسىرىلعان ەلەمەتتىڭ بەينەسى اشىلادى.
1. سىلتىلىك جەر مەتالداردى اتا
(كالسيي - سا، سترانسيي – Sr، باريي – ۆا، راديي - Rا)
2. كالسييگە پەريودتىق جۇيە بويىنشا سيپاتتاما بەر
ءىV - پەريود، ءىى - توپتىڭ نەگىزگى توپشا ەلەمەنتى.
№ 20 ەلەمەنتى،، اr ( سا) – 40
3. كالسييدىڭ اتومدىق قۇرىلىسىنا توقتالۋ
40 /20 سا ( 20 ر، 20n) 20ە
4. كالسييدىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرىن اتا؟
فيزيكالىق قاسيەتتەرى:
5. كالسييدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرىن جاز:
.....
6. كالسييدىڭ الۋدىڭ جولدارىن جاز.
.....
7. ادام ورگانيزمىندە قانشا كالسيي بار؟
ادام اعزا – 1 كگ.
تاۋلىگىنە – 0، 5 گ.
2+
سا – قان ۇيۋ،
سا3(رو4) 2 – سۇيەك، ءتىس.
8. كالسييدىڭ قولدانىلۋىنا توقتال؟
.....
9. كالسييدىڭ قازاقستانداعى ءىرى كەندەرىن اتا؟
1. جامبىل وبلىسىنداعى قاراتاۋ تاۋلارىندا – فوسفوريت سا₃(رو₄) ₂
2. اقتوبە وبلىسىنداعى ءشيلىسايدا - فوسفوريت سا₃(رو₄) ₂
3. ماڭعىستاۋدا – قىزىعىلت ءتۇستى ۇلۋتاس.
4. جامبىل وبلىسىندا – گيپس ساSO₄*2H₂0
5. شىمكەنت، سەمەي ماڭىندا - اكتاس قورى.
لوگيكالىق سۇراقتار
1. مەتالل كۇيىندەگى كالسيي اۋادا قالسا، بىرتىندەپ اق ءتۇستى ۇنتاققا اينالادى. جۇرەتىن رەاكسيا تەڭدەۋىن جاز.
2. نەگە ءارى جەڭىل، ءارى بەرىك كالسييدى ۇشاق جاساۋعا قولدانبايدى؟
جاڭا ساباق.
«حيميالىق پورترەت»
التىنداي مەنىڭ ارداقتىم،
قورعاسىنداي سالماقتىم.
كوپتەن كورمەي ءوزىڭدى،
ەلەكترونداي زار قاقتىم.
ءوزىڭ مەنىڭ وتتەگىم،
ءومىرىم سەنسىز جوق مەنىڭ.
مىنەزىڭ مىستاي مايىسىپ،
سىناپتاي سىرعىپ كەتپەگىن.
شاشتارىڭ قارا كومىردەي،
ءمۇسىنىڭ قۇيعان تەمىردەي.
كالسييدەي مەنىڭ اپپاعىم.
وزىڭنەن اسىل تاپپادىم.
§ 36. كالسييدىڭ قوسىلىستارى.
§37. سۋدىڭ كەرمەكتىلىگى.
قوسىلىستارى:
CaO – سوندىرىلمەگەن اك
Ca(OH)₂ – سوندىرىلگەن اك نەمەسە اك سۋى دەپ اتالادى
CaCO3 – بور، اك تاس، ءمارمار
Ca3₃(PO4)₂ - فوسفوريت
CaF₂ – فليۋاريت
CaSO₄*2H₂O - عانىش
CaSO₄*0. 5H₂O - الەباستر
كالسيي وكسيدى. كالسيي گيدروكسيدى.
كالسيي كاربوناتى. عانىش
سۋدىڭ كەرمەكتىلىگى
كەرمەكتىلىكتىڭ زيانى
ساباقتى بەكىتۋ.
ەسەپ - 6. قانداي رەاكسيالاردىڭ كومەگىمەن مىناداي اينالىمداردى ىسكە اسىراۋعا بولادى؟
.......
سايكەستەندىرۋ تەستى.
قوسىلىستار------------------------------------فورمۋلاسى
1. كالسيي گيدروكسيدى-----------------------ا. سaCO₃
2. كالسيي گيپوحلوريدى----------------------ب. ساو
3. كالسيي كاربوناتى.-----------------------ۆ. سا(ءسىو)₂
4. الەباستەر-----------------------------------س. سا(ون)₂
5. كالسيي وكسيدى-----------------------------د. ساSو₄ • 0، 5ن₂و
6. عانىش----------------------------------------ە. ساSو₄ • 2ن₂و
ۇيگە تاپسىرما. §36 كالسيي قوسىلىستارى
§37سۋدىڭ كەرمەكتىگى
* §36 كالسيي قوسىلىستارى. № 2، 3، 4 تاپسىرمالارىن ورىنداۋ. ( 124 بەت)
* §37سۋدىڭ كەرمەكتىگى. №3، 4، 5، 6 تاپسىرمالاردى ورىنداۋ. ( 125 بەت)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
