كومەكتەس سەپتىك
سىنىبى: 4
تاقىرىبى: كومەكتەس سەپتىك
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، كومەكتەس سەپتىكتىڭ جاسالۋى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: ماتىنمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ داعدىسىن جەتىلدىرۋ، جازباشا، اۋىزشا سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستە.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، «سەن – ماعان، مەن – ساعان» ءادىسى.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
قاتار - قاتار ءتىزىلىپ،
وقۋشىعا لايىق،
ءتىپ - تۇزەۋ بوپ تۇرايىق.
1 قاتار ءجاي وتىر،
2 - قاتار سەندە وتىر،
3 - قاتار تەز وتىر.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. ۇيگە: 4 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جاز. شىعىس سەپتىكتەگى سوزدەردى تاۋىپ، قوسىمشاسىن بەلگىلە.
جاعىمسىز قىلىقتان ساقتانۋ – ادەپتىلىكتىڭ بەلگىسى.
ماعجانعا اناسى تۋعان كۇنىنە دوپ سىيلادى.
اپپاق قار جامىلعان، دالادا قىزىل تۇلكى زىتىپ ءجۇر.
بالادان ءمىن تابىلسا،
اتا - اناعا سىن تاعىلار.
ءىىى. 1. ءسوزجۇمباق شەشۋ
1. كومىر
2. وشىرگىش
3. مەكتەپ
4. ەرەجە
5. كومەك
6. تەرەزە
7. ەتىك
8. ساعات
قانداي ءسوز شىقتى؟ «كومەكتەس»
بۇگىنگى وتەتىن ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى كومەكتەس سەپتىگى.
كومەكتەس سەپتىك
جالعاۋلارى---------------------- سۇراقتارى
- مەن، - بەن،- پەن --------------- كىممەن؟ نەمەن؟
قازاق ءتىلى بال ءتىلىم
ءوزىڭ باردا شالقىدىم.
تىلىممەن بىرگە سامالمىن
تىلىمە كىم تاعار ءمىن.
زات ەسىم سەپتەلەدى جەتى تۇردە،
ءبىر - بىرىمەن شاتىستىرىپ الىپ جۇرمە.
جالعاناتىن جالعاۋلارى سان ءتۇرلى عوي،
جاتتا سونى ويناپ - كۇلمە، بوسقا جۇرمە.
اتاۋ، ىلىك، بارىس، تابىس، جاتىس، شىعىس، كومەكتەس،
جاتتاپ الساڭ بالاقاي، زات ەسىمدى سەپتە تەز.
سەپتىكتەردىڭ اتى --------------- سۇراقتارى ----------------------سەپتىك جالعاۋلارى
اتاۋ سەپتىك ----------------------- كىم؟ نە؟
ىلىك سەپتىك ------------------------- كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟ -----------------نىڭ، - ءنىڭ،- دىڭ، - ءدىڭ،- تىڭ،- ءتىڭ.
بارىس سەپتىك --------------------- كىمگە؟ نەگە؟ قايدا؟-------- - عا،- گە،- قا،- كە.
تابىس سەپتىك --------------------- كىمدى؟ نەنى؟-------------------- - نى،- ءنى،- دى،- ءدى، - تى،- ءتى
جاتىس سەپتىك --------------------- كىمدە؟ نەدە؟------------------- تا،- تە - دا،- دە،
شىعىس سەپتىك -------------------- كىمنەن؟ نەدەن؟-------------- - نان،- نەن،- دان،- دەن،- تان،- تەن
كومەكتەس سەپتىك ----------------- كىممەن؟ نەمەن؟-------------- - مەن،- بەن،- پەن.
IV. وقۋلىقپەن جۇمىس.
1. مىناۋ نە بالالار؟ (ساندىق)
يا ءوزى سيقىرلى ساندىققا ۇقسايدى ەكەن. بۇنىڭ ىشىندە نە قىزىق بار ەكەن؟ بۇل ساندىقتى اشۋ ءۇشىن بىزگە مىناداي تاپسىرما بەرىلىپ تۇر.
1 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جاز. قارامەن جازىلعان سوزدەردىڭ ءتۇبىرى مەن قوسىمشاسىن تاپ.
قوعامدىق كولىكپەن ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن بىلەسىڭ بە؟ ۇلكەن ادامدارمەن قاشاندا “ءسىز” دەپ سويلەس. امىرە حالىق اندەرىن ۇلكەن سەزىممەن شاقىرادى. اسەت باسقا اقىندارمەن ايتىسقاندا، ءوزىنىڭ بىلىمدىلىگىن بايقاتتى.
يا، بالالار! تاپسىرمانى ورىندادىق ەندى ساندىقتى اشايىق. (ساندىق اشىلدى)
V. پىسىقتاۋ تاپسىرمالارى
ەرتەگى تىڭداۋ.
1. مىناۋ نە؟
«جەتىگەن» بۇل اسپاپ قالاي پايدا بولعان؟ سەندەر بىلەسىڭدەر مە؟
(ءوزىم جەتىگەننىڭ سۋرەتىن كورسەتىپ:)
جەتىگەن — شەرتىپ وينايتىن جەتى ىشەگى بار مۋزىكالىق اسپاپ. تيەكتىڭ ورنىنا اسىقتاردى پايدالانعان. XX عاسىردا بەلگىلى فولكلور زەرتتەۋشىسى بولات سارىبايەۆ جەتىگەندى كونە كوز قاريالاردىڭ سيپاتتاۋى بويىنشا قۇراستىرىپ، قايتا قالپىنا كەلتىردى. ەرتەدە جەتىگەن اسپابىن جىراۋلار ءجيى قولدانعان — ونىڭ اۋەنى اڭ اۋلاۋعا شىققاندا نەمەسە الىس جورىققا اتتاناردا ساتتىلىك اكەلەدى دەپ سەنگەن. بۇل - كونە ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپ، ءقازىر مەن سەندەرگە وسى اسپاپقا قاتىستى ءبىر ەرتەگى ايتپاقپىن. «ەرتەدە زات ەسىمنىڭ جەرىندە سەپتىك دەگەن شال بولىپتى. ونىڭ 7 ۇلى بولىپتى. ءبىر جىلى ەلدە جۇت بولىپ، سەپتىك شالدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتىپتى دە، ول ۇلدارىنان ايىرىلا باستاپتى. اتاۋ اتتى ۇلى قايتىس بولعاندا شال اعاشقا اتتىڭ قىلىن ىشەك ورنىنا كەرىپ تاعىپتى دا، كىم؟ نە؟ دەپ ءۇنسىز ەگىلىپتى. اي وتكەن سوڭ ىلىك دەگەن بالاسى ولگەندە تاعى ءبىر ىشەك تاعىپ: نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن؟- دەپ ەگىلەدى.
اي وتكەن سوڭ بارىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. سوندا شال تاعى دا ءۇشىنشى ىشەكتى تاعىپ: «كىمگە ايتىپ جىلايىن، نەگە عانا ءولدى ەكەن؟» - دەپ جوقتاۋ ايتىپتى. تابىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. «نەنى ايتىپ، كىمدى قورعايىن» - دەيدى. جاتىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە «كىمدە كەتتى وبالىڭ، نەدە جاتىپ كوز جۇمدىڭ؟»- دەپ بەسىنشى ىشەك تاعىپ ەگىلەدى. شىعىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە، سوندا التىنشى ىشەك تاعىلىپ: «نەدەن قايتىس بولدىڭ، كىمنەن سەنى سۇرايمىن؟»- دەپ ەگىلەدى. ال جەتىنشى كومەكتەس تە سول اشارشىلىقتان قايتىس بولعاندا «كىممەن ءومىر سۇرمەكپىن، ەندى نەمەن شۇعىلدانامىن؟»- دەپ جوقتاۋ ايتىپ ەگىلەدى.
سودان 7 ىشەك، 7 تيەك تاعىلىپ جەتىگەن اسپابى پايدا بولىپتى»
- اتاۋ قايتىس بولعاندا كىم ءۇنسىز ەگىلەدى؟
- سەپتىك شال
- ىلىك قايتىس بولعاندا شال نە دەدى؟
- نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن؟- دەدى.
وسى رەتپەن سەپتىك شالدىڭ اۋزىنان شىققان سۇراقتار قايتالانادى.
- ەندى وسى سۇراقتاردى جەتىگەن سوزىنە قويامىز.
- نە؟ – جەتىگەن
- نەنىڭ؟ - جەتىگەننىڭ
- نەگە؟ - جەتىگەنگە
- نەنى؟ - جەتىگەندى
- نەدە؟ - جەتىگەندە
- نەدەن؟ - جەتىگەننەن
- نەمەن؟ – جەتىگەنمەن
2. 2 - جاتتىعۋ جۇمباقتاردى وقى. كومەكتەس سەپتىكتەگى سوزدەرگە سۇراق قوي.
جەلمەن ۇشىپ جەتەدى،
جەلمەن ۇشىپ كەتەدى.
( قاڭباق)
تاڭمەن كوزىن اشادى،
الەمگە كوزىن اشادى.
(كۇن)
3 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جاز. كومەكتەس سەپتىكتەگى سوزدەردى تاۋىپ، قوسىمشالارىن بەلگىلە.
بارلىق ات كۇمىس ەر - توقىممەن ەرتتەلگەن. اجەسى گاۋھارمەن مۋزەيگە باردى. الماگۇل سىپىرعىشپەن ەدەن سىپىرىپ ءجۇر. عاني اسەتپەن شاحمات وينادى. بۇل شيپاجايدا ادامدار قىمىزبەن ەمدەلدى.
VI. سەرگىتۋ ءساتى
الاقاندى ۇرايىق،
بىلەگىمىزدى بۇرايىق.
سىلكىپ، سىلكىپ الايىق،
وڭ قولىمىزدى سوزايىق.
سول قولىمىزدى سوزايىق،
ەكەۋىن بىرگە قوسىپ اپ،
الاقاندى ۇرايىق.
5 – جاتتىعۋ. سۋرەتتە بەينەلەنگەن زات اتاۋلارىنا جالعاۋ جالعاپ، ءار سوزبەن بايلانىستىرىپ جاز.
مىسالى: كىتاپپەن جازۋ
VII. ساباقتى بەكىتۋ:
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ىلىك، بارىس، شىعىس، كومەكتەس سەپتىكتەردىڭ جۇرناعىن تابۋ ارقىلى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ۇرانى شىعادى. «تەك، قانا، العا قازاقستان!»
VIII. قورىتىندىلاۋ:
وقۋشىلار باعالانادى.
IX. ۇيگە تاپسىرما: 4 – جاتتىعۋ.
X. باعالاۋ
تاقىرىبى: كومەكتەس سەپتىك
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: زات ەسىمنىڭ سەپتەلۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، كومەكتەس سەپتىكتىڭ جاسالۋى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: ماتىنمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ داعدىسىن جەتىلدىرۋ، جازباشا، اۋىزشا سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستە.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، «سەن – ماعان، مەن – ساعان» ءادىسى.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
قاتار - قاتار ءتىزىلىپ،
وقۋشىعا لايىق،
ءتىپ - تۇزەۋ بوپ تۇرايىق.
1 قاتار ءجاي وتىر،
2 - قاتار سەندە وتىر،
3 - قاتار تەز وتىر.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. ۇيگە: 4 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جاز. شىعىس سەپتىكتەگى سوزدەردى تاۋىپ، قوسىمشاسىن بەلگىلە.
جاعىمسىز قىلىقتان ساقتانۋ – ادەپتىلىكتىڭ بەلگىسى.
ماعجانعا اناسى تۋعان كۇنىنە دوپ سىيلادى.
اپپاق قار جامىلعان، دالادا قىزىل تۇلكى زىتىپ ءجۇر.
بالادان ءمىن تابىلسا،
اتا - اناعا سىن تاعىلار.
ءىىى. 1. ءسوزجۇمباق شەشۋ
1. كومىر
2. وشىرگىش
3. مەكتەپ
4. ەرەجە
5. كومەك
6. تەرەزە
7. ەتىك
8. ساعات
قانداي ءسوز شىقتى؟ «كومەكتەس»
بۇگىنگى وتەتىن ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى كومەكتەس سەپتىگى.
كومەكتەس سەپتىك
جالعاۋلارى---------------------- سۇراقتارى
- مەن، - بەن،- پەن --------------- كىممەن؟ نەمەن؟
قازاق ءتىلى بال ءتىلىم
ءوزىڭ باردا شالقىدىم.
تىلىممەن بىرگە سامالمىن
تىلىمە كىم تاعار ءمىن.
زات ەسىم سەپتەلەدى جەتى تۇردە،
ءبىر - بىرىمەن شاتىستىرىپ الىپ جۇرمە.
جالعاناتىن جالعاۋلارى سان ءتۇرلى عوي،
جاتتا سونى ويناپ - كۇلمە، بوسقا جۇرمە.
اتاۋ، ىلىك، بارىس، تابىس، جاتىس، شىعىس، كومەكتەس،
جاتتاپ الساڭ بالاقاي، زات ەسىمدى سەپتە تەز.
سەپتىكتەردىڭ اتى --------------- سۇراقتارى ----------------------سەپتىك جالعاۋلارى
اتاۋ سەپتىك ----------------------- كىم؟ نە؟
ىلىك سەپتىك ------------------------- كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟ -----------------نىڭ، - ءنىڭ،- دىڭ، - ءدىڭ،- تىڭ،- ءتىڭ.
بارىس سەپتىك --------------------- كىمگە؟ نەگە؟ قايدا؟-------- - عا،- گە،- قا،- كە.
تابىس سەپتىك --------------------- كىمدى؟ نەنى؟-------------------- - نى،- ءنى،- دى،- ءدى، - تى،- ءتى
جاتىس سەپتىك --------------------- كىمدە؟ نەدە؟------------------- تا،- تە - دا،- دە،
شىعىس سەپتىك -------------------- كىمنەن؟ نەدەن؟-------------- - نان،- نەن،- دان،- دەن،- تان،- تەن
كومەكتەس سەپتىك ----------------- كىممەن؟ نەمەن؟-------------- - مەن،- بەن،- پەن.
IV. وقۋلىقپەن جۇمىس.
1. مىناۋ نە بالالار؟ (ساندىق)
يا ءوزى سيقىرلى ساندىققا ۇقسايدى ەكەن. بۇنىڭ ىشىندە نە قىزىق بار ەكەن؟ بۇل ساندىقتى اشۋ ءۇشىن بىزگە مىناداي تاپسىرما بەرىلىپ تۇر.
1 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جاز. قارامەن جازىلعان سوزدەردىڭ ءتۇبىرى مەن قوسىمشاسىن تاپ.
قوعامدىق كولىكپەن ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن بىلەسىڭ بە؟ ۇلكەن ادامدارمەن قاشاندا “ءسىز” دەپ سويلەس. امىرە حالىق اندەرىن ۇلكەن سەزىممەن شاقىرادى. اسەت باسقا اقىندارمەن ايتىسقاندا، ءوزىنىڭ بىلىمدىلىگىن بايقاتتى.
يا، بالالار! تاپسىرمانى ورىندادىق ەندى ساندىقتى اشايىق. (ساندىق اشىلدى)
V. پىسىقتاۋ تاپسىرمالارى
ەرتەگى تىڭداۋ.
1. مىناۋ نە؟
«جەتىگەن» بۇل اسپاپ قالاي پايدا بولعان؟ سەندەر بىلەسىڭدەر مە؟
(ءوزىم جەتىگەننىڭ سۋرەتىن كورسەتىپ:)
جەتىگەن — شەرتىپ وينايتىن جەتى ىشەگى بار مۋزىكالىق اسپاپ. تيەكتىڭ ورنىنا اسىقتاردى پايدالانعان. XX عاسىردا بەلگىلى فولكلور زەرتتەۋشىسى بولات سارىبايەۆ جەتىگەندى كونە كوز قاريالاردىڭ سيپاتتاۋى بويىنشا قۇراستىرىپ، قايتا قالپىنا كەلتىردى. ەرتەدە جەتىگەن اسپابىن جىراۋلار ءجيى قولدانعان — ونىڭ اۋەنى اڭ اۋلاۋعا شىققاندا نەمەسە الىس جورىققا اتتاناردا ساتتىلىك اكەلەدى دەپ سەنگەن. بۇل - كونە ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپ، ءقازىر مەن سەندەرگە وسى اسپاپقا قاتىستى ءبىر ەرتەگى ايتپاقپىن. «ەرتەدە زات ەسىمنىڭ جەرىندە سەپتىك دەگەن شال بولىپتى. ونىڭ 7 ۇلى بولىپتى. ءبىر جىلى ەلدە جۇت بولىپ، سەپتىك شالدىڭ ۇيىنە دە كەلىپ جەتىپتى دە، ول ۇلدارىنان ايىرىلا باستاپتى. اتاۋ اتتى ۇلى قايتىس بولعاندا شال اعاشقا اتتىڭ قىلىن ىشەك ورنىنا كەرىپ تاعىپتى دا، كىم؟ نە؟ دەپ ءۇنسىز ەگىلىپتى. اي وتكەن سوڭ ىلىك دەگەن بالاسى ولگەندە تاعى ءبىر ىشەك تاعىپ: نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن؟- دەپ ەگىلەدى.
اي وتكەن سوڭ بارىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. سوندا شال تاعى دا ءۇشىنشى ىشەكتى تاعىپ: «كىمگە ايتىپ جىلايىن، نەگە عانا ءولدى ەكەن؟» - دەپ جوقتاۋ ايتىپتى. تابىس اتتى ۇلى دۇنيەدەن وتەدى. «نەنى ايتىپ، كىمدى قورعايىن» - دەيدى. جاتىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە «كىمدە كەتتى وبالىڭ، نەدە جاتىپ كوز جۇمدىڭ؟»- دەپ بەسىنشى ىشەك تاعىپ ەگىلەدى. شىعىس اتتى ۇلى دا اشتىقتان ولگەندە، سوندا التىنشى ىشەك تاعىلىپ: «نەدەن قايتىس بولدىڭ، كىمنەن سەنى سۇرايمىن؟»- دەپ ەگىلەدى. ال جەتىنشى كومەكتەس تە سول اشارشىلىقتان قايتىس بولعاندا «كىممەن ءومىر سۇرمەكپىن، ەندى نەمەن شۇعىلدانامىن؟»- دەپ جوقتاۋ ايتىپ ەگىلەدى.
سودان 7 ىشەك، 7 تيەك تاعىلىپ جەتىگەن اسپابى پايدا بولىپتى»
- اتاۋ قايتىس بولعاندا كىم ءۇنسىز ەگىلەدى؟
- سەپتىك شال
- ىلىك قايتىس بولعاندا شال نە دەدى؟
- نەنىڭ زيانى، كىمنىڭ كوزى ءتيدى ەكەن؟- دەدى.
وسى رەتپەن سەپتىك شالدىڭ اۋزىنان شىققان سۇراقتار قايتالانادى.
- ەندى وسى سۇراقتاردى جەتىگەن سوزىنە قويامىز.
- نە؟ – جەتىگەن
- نەنىڭ؟ - جەتىگەننىڭ
- نەگە؟ - جەتىگەنگە
- نەنى؟ - جەتىگەندى
- نەدە؟ - جەتىگەندە
- نەدەن؟ - جەتىگەننەن
- نەمەن؟ – جەتىگەنمەن
2. 2 - جاتتىعۋ جۇمباقتاردى وقى. كومەكتەس سەپتىكتەگى سوزدەرگە سۇراق قوي.
جەلمەن ۇشىپ جەتەدى،
جەلمەن ۇشىپ كەتەدى.
( قاڭباق)
تاڭمەن كوزىن اشادى،
الەمگە كوزىن اشادى.
(كۇن)
3 - جاتتىعۋ. سويلەمدەردى كوشىرىپ جاز. كومەكتەس سەپتىكتەگى سوزدەردى تاۋىپ، قوسىمشالارىن بەلگىلە.
بارلىق ات كۇمىس ەر - توقىممەن ەرتتەلگەن. اجەسى گاۋھارمەن مۋزەيگە باردى. الماگۇل سىپىرعىشپەن ەدەن سىپىرىپ ءجۇر. عاني اسەتپەن شاحمات وينادى. بۇل شيپاجايدا ادامدار قىمىزبەن ەمدەلدى.
VI. سەرگىتۋ ءساتى
الاقاندى ۇرايىق،
بىلەگىمىزدى بۇرايىق.
سىلكىپ، سىلكىپ الايىق،
وڭ قولىمىزدى سوزايىق.
سول قولىمىزدى سوزايىق،
ەكەۋىن بىرگە قوسىپ اپ،
الاقاندى ۇرايىق.
5 – جاتتىعۋ. سۋرەتتە بەينەلەنگەن زات اتاۋلارىنا جالعاۋ جالعاپ، ءار سوزبەن بايلانىستىرىپ جاز.
مىسالى: كىتاپپەن جازۋ
VII. ساباقتى بەكىتۋ:
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ىلىك، بارىس، شىعىس، كومەكتەس سەپتىكتەردىڭ جۇرناعىن تابۋ ارقىلى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ۇرانى شىعادى. «تەك، قانا، العا قازاقستان!»
VIII. قورىتىندىلاۋ:
وقۋشىلار باعالانادى.
IX. ۇيگە تاپسىرما: 4 – جاتتىعۋ.
X. باعالاۋ
You Might Also Like
