سۋ، ەرىتىندى، نەگىزدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «سۋ، ەرىتىندى، نەگىزدەر» تاراۋىن قايتالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا ەرىتىندى ماسسالىق ۇلەسى، نەگىز، گيدروكسوتوپ، بەيتاراپتانۋ رەاكسيا ۇعىمدارىن بەكىتۋ، سۋدىڭ حيميالىق قاسيەتى تۋرالى ءبىلىمىن قورىتۋ، رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن بىلىكتىلىكتەرىن جەتىلدىرۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ۆ) وقۋشىلاردى تابيعات بايلىقتارىن ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، وي قورىتۋ، ىسكەرلىك ويىندار.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كارتوچكا، سحەمالار.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سىنىپ وقۋشىلارىن 2 - توپقا ءبولىپ، «سۋ، ەرىتىندى، نەگىزدەر» تاراۋىنان سۋدىڭ فيزيكالىق قاسيەتى، ونىڭ ەرىتكىش ەكەنى، حيميالىق قاسيەتى، قۇرامى جونىندە العان بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ.
ورىندالاتىن تاپسىرمالار:
1. تەوريالىق تاپسىرمالار جارىسى
2. ديداكتيكالىق تاپسىرمالار جارىسى
3. «كىم جىلدام» ويىنى جارىسى
4. زاتتاردى اجىراتا بىلەسىز بە؟
5. سۋ تۋرالى ماقال – ماتەلدەر جارىسى
I كوماندا سۋدىڭ فيزيكالىق قاسيەتىنە توقتالادى.
1. سۋ - ءتۇسسىز سۇيىقتىق، ءيىسى جانە ءدامى جوق، 1000 س كەزىندە قاينايدى، 00 كەزىندە قاتادى.
2. سۋدىڭ ەرەكشە قاسيەتى – بۋلانۋى. بۋلانۋ دەگەنىمىز - سۇيىق نە قاتتى زاتتاردىڭ گازعا اۋىسۋى. قاتتى زاتتاردى قىزدىرۋدان سۇيىق كۇيگە اينالماي بىردەن بۋلانۋى سۋبليماسيا دەپ اتالادى. بۋدىڭ قايتادان سۇيىققا اينالۋى كوندەنساسيا دەپ اتالادى. وسىمدىكتەردىڭ سىرتقى بەتتەرى ارقىلى سۋدى بۋلاندىرۋى ترانسپيراسيا دەپ اتالادى. مىسالى، جاپىراقتىڭ سۋدى بۋلاندىرۋى - ترانسپيراسيا.
3. سۋدىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىنە - دىبىستى جىلدام وتكىزۋى، جارىق ساۋلەسىن جاقسى كورسەتۋى، ءار ءتۇرلى زاتتاردى جاقسى ەرىتۋى جاتادى. سۋ - ماڭگى قوزعالىستا، اينالىستاعى سۇيىق.
II كوماندا سۋدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرىن سيپاتتايدى. تاجىريبە جاساپ، رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن جازادى. سۋ مەتالدارمەن مەتالل وكسيدى جانە بەيمەتالل وكسيدىمەن ارەكەتتەسەدى.
1 - تاجىريبە: مىرىشتىڭ 3 - 4 ءتۇيىرىن، سىناۋىققا سالىپ، ازداعان مولشەردە سۋ قۇيىلادى، وسى ۋاقىتتا گاز كوپىرشىگىن بايقايمىز.
رەاكسيا تەڭدەۋىن جازامىز.
Zn + H2O = Zn و + H2
C+ 2H2O = CO2 + 2H2
2 - تاجىريبە: كالسيي وكسيدىنىڭ سۋمەن ارەكەتتەسۋىن تۇرمىستا ءجيى تاجىريبە جاساۋ ارقىلى كورىپ ءجۇرمىز.
رەاكسيا تەڭدەۋىن جازامىز.
سا+ H2O = سا (OH) 2
II. سۇراق - جاۋاپ جارىسى.
2 - ءى كوماندا الدىن - الا سىنىپ تاقتاسىنا ىلىنگەن سۇراقتاردى شەشەدى.
1. نەلىكتەن سۋ جانبايدى؟
2. قانداي مەتالدار سۋدان جەڭىل؟
3. قانداي سۋ دەم شىعارۋدان لايلانادى؟
4. مۇز نەلىكتەن سۋعا باتپايدى؟
II ديداكتيكالىق تاپسىرمالار جارىسى.
ءى كوماندا
تومەندەگى بەرىلگەن زاتتاردى كلاسقا ءبولىپ، ءاربىر باعاناعا سايكەس فورمۋلالاردى جازىڭىزدار:
SO، Ca(OH)، H SO، KOH، HCI، CuO، NaCI، CaCI
وكسيدتەر ---------- قىشقىلدار --------- نەگىزدەر ----------- تۇزدار
ءىى كوماندا
بەرىلگەن زاتتاردىڭ ىشىنەن ا) نەگىزدەر، ءا) وكسيدتەر (بەيمەتالدىق)، ب) قىشقىلدار، ۆ) مەتالدىق وكسيدتەر كلاستارىنا جاتاتىن زاتتاردىڭ فورمۋلالارىن ءبولىپ جازىڭدار:
CO، Mg (OH)، CaO، P O، HCI، BaO، Ca(OH)، HNO، Fe (OH)، AI O
تانىمدىق ويىندار سايىسى
ءى كوماندا
«قۇپيا ءسوزدىڭ قۇلپىن اش». بۇل ويىن حيميالىق رەاكسيالاردىڭ تەڭدەۋى بويىنشا قۇبىلىستى تۇسىندىرۋگە نەگىزدەلگەن
فوسفور جاقساڭ بۋداقتاپ،
اق ءتۇتىنىن تۇزەدى.
ول ءتۇتىندى سۋ سورىپ،
قانداي قوسىلىس تۇزەدى؟
جاۋابى:
ءىى كوماندا
جوق فورمۋلانىڭ ورنىنا قوي. نۇكتەلەر قويىلعان جەرلەرگە جوق زاتتى تاۋىپ جازىپ، تەڭدەۋدىڭ دۇرىستىعىن دالەلدە
ا)..... +..... = H SO؛
ءا)..... +.....= Ca(OH)؛
ب)... +.... =2 كOH
ءىىى تاپسىرما
ەكى كوماندا «كىم جىلدام» ويىنىن وينايدى
قاي كوماندا نەگىزدەردىڭ فورمۋلاسىن كوپ بىلەدى؟ تاقتاعا 2 كوماندادان ەكى وقۋشى شىعىپ، بىرىنە - ءبىرى قاراماي وزدەرى بىلەتىن نەگىزدەردىڭ فورمۋلاسىن جازىپ شىقتى.
IV تاپسىرما
زاتتاردى اجىراتا بىلەسىز بە؟ وقۋشىلاردى بەرىلگەن زاتتاردى اجىراتا بىلۋگە باۋليتىن تاپسىرمالار
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا ەرىتىندى ماسسالىق ۇلەسى، نەگىز، گيدروكسوتوپ، بەيتاراپتانۋ رەاكسيا ۇعىمدارىن بەكىتۋ، سۋدىڭ حيميالىق قاسيەتى تۋرالى ءبىلىمىن قورىتۋ، رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن بىلىكتىلىكتەرىن جەتىلدىرۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ۆ) وقۋشىلاردى تابيعات بايلىقتارىن ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، وي قورىتۋ، ىسكەرلىك ويىندار.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كارتوچكا، سحەمالار.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سىنىپ وقۋشىلارىن 2 - توپقا ءبولىپ، «سۋ، ەرىتىندى، نەگىزدەر» تاراۋىنان سۋدىڭ فيزيكالىق قاسيەتى، ونىڭ ەرىتكىش ەكەنى، حيميالىق قاسيەتى، قۇرامى جونىندە العان بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ.
ورىندالاتىن تاپسىرمالار:
1. تەوريالىق تاپسىرمالار جارىسى
2. ديداكتيكالىق تاپسىرمالار جارىسى
3. «كىم جىلدام» ويىنى جارىسى
4. زاتتاردى اجىراتا بىلەسىز بە؟
5. سۋ تۋرالى ماقال – ماتەلدەر جارىسى
I كوماندا سۋدىڭ فيزيكالىق قاسيەتىنە توقتالادى.
1. سۋ - ءتۇسسىز سۇيىقتىق، ءيىسى جانە ءدامى جوق، 1000 س كەزىندە قاينايدى، 00 كەزىندە قاتادى.
2. سۋدىڭ ەرەكشە قاسيەتى – بۋلانۋى. بۋلانۋ دەگەنىمىز - سۇيىق نە قاتتى زاتتاردىڭ گازعا اۋىسۋى. قاتتى زاتتاردى قىزدىرۋدان سۇيىق كۇيگە اينالماي بىردەن بۋلانۋى سۋبليماسيا دەپ اتالادى. بۋدىڭ قايتادان سۇيىققا اينالۋى كوندەنساسيا دەپ اتالادى. وسىمدىكتەردىڭ سىرتقى بەتتەرى ارقىلى سۋدى بۋلاندىرۋى ترانسپيراسيا دەپ اتالادى. مىسالى، جاپىراقتىڭ سۋدى بۋلاندىرۋى - ترانسپيراسيا.
3. سۋدىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىنە - دىبىستى جىلدام وتكىزۋى، جارىق ساۋلەسىن جاقسى كورسەتۋى، ءار ءتۇرلى زاتتاردى جاقسى ەرىتۋى جاتادى. سۋ - ماڭگى قوزعالىستا، اينالىستاعى سۇيىق.
II كوماندا سۋدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرىن سيپاتتايدى. تاجىريبە جاساپ، رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن جازادى. سۋ مەتالدارمەن مەتالل وكسيدى جانە بەيمەتالل وكسيدىمەن ارەكەتتەسەدى.
1 - تاجىريبە: مىرىشتىڭ 3 - 4 ءتۇيىرىن، سىناۋىققا سالىپ، ازداعان مولشەردە سۋ قۇيىلادى، وسى ۋاقىتتا گاز كوپىرشىگىن بايقايمىز.
رەاكسيا تەڭدەۋىن جازامىز.
Zn + H2O = Zn و + H2
C+ 2H2O = CO2 + 2H2
2 - تاجىريبە: كالسيي وكسيدىنىڭ سۋمەن ارەكەتتەسۋىن تۇرمىستا ءجيى تاجىريبە جاساۋ ارقىلى كورىپ ءجۇرمىز.
رەاكسيا تەڭدەۋىن جازامىز.
سا+ H2O = سا (OH) 2
II. سۇراق - جاۋاپ جارىسى.
2 - ءى كوماندا الدىن - الا سىنىپ تاقتاسىنا ىلىنگەن سۇراقتاردى شەشەدى.
1. نەلىكتەن سۋ جانبايدى؟
2. قانداي مەتالدار سۋدان جەڭىل؟
3. قانداي سۋ دەم شىعارۋدان لايلانادى؟
4. مۇز نەلىكتەن سۋعا باتپايدى؟
II ديداكتيكالىق تاپسىرمالار جارىسى.
ءى كوماندا
تومەندەگى بەرىلگەن زاتتاردى كلاسقا ءبولىپ، ءاربىر باعاناعا سايكەس فورمۋلالاردى جازىڭىزدار:
SO، Ca(OH)، H SO، KOH، HCI، CuO، NaCI، CaCI
وكسيدتەر ---------- قىشقىلدار --------- نەگىزدەر ----------- تۇزدار
ءىى كوماندا
بەرىلگەن زاتتاردىڭ ىشىنەن ا) نەگىزدەر، ءا) وكسيدتەر (بەيمەتالدىق)، ب) قىشقىلدار، ۆ) مەتالدىق وكسيدتەر كلاستارىنا جاتاتىن زاتتاردىڭ فورمۋلالارىن ءبولىپ جازىڭدار:
CO، Mg (OH)، CaO، P O، HCI، BaO، Ca(OH)، HNO، Fe (OH)، AI O
تانىمدىق ويىندار سايىسى
ءى كوماندا
«قۇپيا ءسوزدىڭ قۇلپىن اش». بۇل ويىن حيميالىق رەاكسيالاردىڭ تەڭدەۋى بويىنشا قۇبىلىستى تۇسىندىرۋگە نەگىزدەلگەن
فوسفور جاقساڭ بۋداقتاپ،
اق ءتۇتىنىن تۇزەدى.
ول ءتۇتىندى سۋ سورىپ،
قانداي قوسىلىس تۇزەدى؟
جاۋابى:
ءىى كوماندا
جوق فورمۋلانىڭ ورنىنا قوي. نۇكتەلەر قويىلعان جەرلەرگە جوق زاتتى تاۋىپ جازىپ، تەڭدەۋدىڭ دۇرىستىعىن دالەلدە
ا)..... +..... = H SO؛
ءا)..... +.....= Ca(OH)؛
ب)... +.... =2 كOH
ءىىى تاپسىرما
ەكى كوماندا «كىم جىلدام» ويىنىن وينايدى
قاي كوماندا نەگىزدەردىڭ فورمۋلاسىن كوپ بىلەدى؟ تاقتاعا 2 كوماندادان ەكى وقۋشى شىعىپ، بىرىنە - ءبىرى قاراماي وزدەرى بىلەتىن نەگىزدەردىڭ فورمۋلاسىن جازىپ شىقتى.
IV تاپسىرما
زاتتاردى اجىراتا بىلەسىز بە؟ وقۋشىلاردى بەرىلگەن زاتتاردى اجىراتا بىلۋگە باۋليتىن تاپسىرمالار
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
