InfoHub Logo

— ءاي، نەمەنە، كورمەگەلى تالاي زامان بولدى عوي، مەن ابدەن مەزى قىلعان جانداي نەگە قاشقالاقتايسىڭ؟ قويشى ءارى ءتىپتى، مىنەزى اۋىر دەگەن سايىن قايتەدى-ەي، — دەپ سانىمگۇل اڭگىمەگە قانىعا الماي، قانى قايناۋعا شاق تۇر. ونىڭ مىلجىڭىنا قۇلاق قۇرىشىن قاندىرىپ، راحاتتانا تىڭدايتىن دەگبىر قايدا. باعيلا قارلىعىڭقى قوڭىر داۋسىمەن ءوز وتباسىنىڭ جاعدايىنا قىسقاشا عانا توقتالىپ وتكەن. ءۇش بالاسىنىڭ ۇشەۋى دە وسى قالانىڭ ءار جەرىندە بولەك-بولەك كۇن كەشۋدە. بىرەۋدەن ىلگەرى، بىرەۋدەن كەيىن دەگەندەي، زامانا اعىمىنا ىلەسكەن قالىپتارى بار.

— ە، ۇيدە شالىڭ ەكەۋىڭ عانا ەكەنسىڭدەر عوي، ءاي، راحات سەندەردىكى ەكەن عوي، — دەپ سانىمگۇل وسىناۋ شاعىن ماعلۇماتتان تەرەڭ ماعىنا تاۋىپ الا قويدى.

— وي، سانىمگۇل-اي، سەن دە ايتادى ەكەنسىڭ. اڭگىمە سول شالدا بولىپ تۇر ەمەس پە.

— شالدا دەيدى؟ پەنسياعا شىعىپ العاسىن، جاتقان شىعار ءشالجيىپ... اسپانعا شىرت-شىرت تۇكىرىپ قويىپ...

— سىرقاتتانىپ... بولنيساعا دا جاتىپ شىقتى... سونىڭ كوڭىل-كۇيىنە قاراپ، جاعدايىن جاساپ... اجەپتاۋىر سىرقاتتانىپ قالعانى...

سانىمگۇلدىڭ ساناۋلى سىيلاس ادامدارىنىڭ ءبىرى — وسى باعيلانىڭ جۇبايى وجاربەك. ءتىپتى ەسكى قۇربىسى مىنا باعيلاعا قاراعاندا سول كىسىمەن ءسوزى جاراسىپ، ءازىلى استاسىپ جاتۋشى ەدى. سىرقاتىنىڭ جايىن تاپتىشتەي سۇراپ الدى دا:

— ءاي، ساعان ەركەلەگەنى شىعار... ۋايىم قىلىپ تۇرعانىڭ سول ما سوندا؟ — دەدى.

ەكى ايەلدىڭ باسى قوسىلسا، بۇزاۋ ەمىزەتىن-اق جاعداي. ءبىراق قۇربىسىنىڭ قۇلىقسىزداۋ ءتۇرىن كورىپ، سانىمگۇل بۇدان ءارى ءجىبى ءتۇزۋ اڭگىمەنىڭ شىقپايتىنىن شامالاي باستادى. ەنتىگىن باسىپ، كورشى قۇربىسىنان باسىنا بوستاندىعىن قايىرىپ العاننان كەيىن باعيلا تىڭايىپ قالعانداي ورنىنان لىپ ەتىپ قوزعالا بەردى.

ەسىكتى تىقىرىن بىلدىرمەي ءوز كىلتىمەن اشقانى — قوڭىراۋ بەزىلدەتىپ، ۇيدەگى اۋرۋ كىسىنى قورقىتىپ الماۋ. قولىنداعى زاتتارىن قويىپ، قىسقا پالتوسىن دا شەشىپ ۇلگەرگەن. تورگى بولمەدەن ەمىس-ەمىس جەتكەن ءۇندى وسىدان كەيىن بارىپ ءبىر-اق ەستىدى. كوزدەرىمەن كىرەبەرىستى تىنتە شولىپ وتكەنىمەن، ۇيگە كىرگەن بوگدە ادامنىن بەلگىسى بايقالمايدى. «سوندا بۇل وجاربەك... كىممەن سويلەسىپ جاتىر ەكەن؟».

— ... جاتقانىم سول... ءيا... ءيا.. ارينە، ارينە... جوق، قاشىپ جۇرگەنىم جوق، پروسەدۋراعا ۋاقىتىندا بارماسا بولمايدى عوي. كەزدەسەمىز دەيمىن... ءسال شىداساڭشى. ءيا، تۇسىنەم عوي.

قۇلاعىنا جەتكەن وسىناۋ ۇزىك-ۇزىك سوزدەردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ماعىناسىنا كوز جۇگىرتۋ كەرەكتىگى باعيلانىڭ قاپەرىنە دە كەلگەن جوق. ەسىكتەن قاراسا، كۇيەۋى تەرەزە الدىندا دالاعا قاراپ سويلەسىپ تۇر. تەلەفون ترۋبكاسىن قۇلاعىنا جاپسىرىپ، تالتايىڭقىراپ تۇرعان ءتۇرى ءوزى كۇندە كورىپ جۇرگەن وجاربەكتەن باسقاشا. «ءتفا، ءتفا، — دەپ باعيلا ونىڭ وسى قالپىنا قۋانىپ كەتىپ، — ساقايىپ قالعان سياقتى... ەندى ۇزاماي جازىلىپ تا كەتەر. انەۋگۇننەن بەرگى ەم-دومنىڭ شيپاسى تيگەنى عوي». ءسويتتى دە، اس ۇيگە قاراي بۇرىلىپ، كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىگىنە كىرىسىپ كەتتى. سالدەن كەيىن قايتىپ كەلىپ قاراسا، كۇيەۋى كوپتەن مەكەن ەتىپ العان مەنشىكتى قوڭىر ديۆانىنا قايتا قيسايعان ەكەن.

— ويباي-اۋ، نەعىپ جاتا قالدىڭ؟ جاڭا عانا ساڭقىلداي سويلەپ، كەڭكىلدەي كۇلگەنىڭ جاقسى ەدى. ءداۋ دە بولسا انا الەكەڭ شىعار سەنى ورنىڭنان جۇلىپ العان.

— ءيا، ءيا... سول، بىلەسىڭ عوي ونى... ەرىكسىز كۇلدىرەدى. قالاي تۇرىپ كەتكەنىمدى ءوزىم دە بايقاماپپىن، — دەدى وجاربەك جەڭدى بىلەگىمەن شەكەسىن جاۋىپ.

باعيلانىڭ كۇيەۋى جاستايىنان سالماقتى، ءاربىر ءسوزىن ەكشەپ سويلەيتىن، ءۇستى-باسى قاشان دا مۇنتازداي، ءبىر كىرپياز جان. جۇرگەن ورتاسىندا جارقىراپ كوزگە تۇسپەسە دە، كورگەن ادامىنا ءبىرسىدىرعى ءتاۋىر اسەر قالدىرادى. ءبىر كورگەندە زيالى، سىپايى، ءتىپتى عۇلاما جان سەكىلدى بولىپ تانىلاتىنى دا بار. الايدا كوپ ۋاقىت بويى ارالاسىپ، كارىم-قاتىناس جاساي كەلە، بۇل كىسىنىڭ سول مولشەرلى شەكتەن ءارى شىقپايتىن، بىركەلكى قوڭىرقاي تىرلىكتىڭ عانا ادامى ەكەنىنە كوزىڭىز جەتەدى. تاپسىرىلعان شارۋاسىنا تىندىرىمدى بولعانىمەن، ءوز تاراپىنان «سويتە قويايىق» دەپ ىنتا كورسەتەتىن كەزى سيرەك، بالكىم جوق تا بولۋى. ءوزىنىڭ جۇمىستاعى قىزمەتىن وسىنداي قالىپتا تياناقتى اتقارا ءجۇرىپ، ءبىر كۇنى اياق استىنان لىپ ەتىپ زەينەتكەرلىككە شىقتى دا كەتتى.

«بۇل وجاربەك ءومىرىنىڭ كەلەسى اسۋىنان اسىپتى، قولى بوساپتى... ەندى اسپانعا شىرت-شىرت تۇكىرىپ، شالقاسىنان جاتقان شىعار... بارىپ كوڭىلىن كوتەرە قويايىقشى»، — دەپ جاتقان ادام سيرەك. اندا-ساندا تەلەفون سوعىپ، وزىنشە تەكسەرىس جاساپ قوياتىن قۇرداسى الەكەڭ عانا. زەينەتكەرلىككە شىعۋ وزىنە اۋىر سوعىپ كەتتى مە، سوزبالاقتاپ اۋرىپ ءجۇرىپ، ءبىر كۇنى ۇزىننان ءبىر-اق ءتۇستى. سودان بەرى باعيلانىڭ دا كۇيبەڭى كوبەيىپ، ۋايىمى مولايعان.

سوڭعى كۇندەرى بايقاعانى — وسى وجاربەكتىڭ تەلەفونمەن سويلەسكىش بولىپ العاندىعى. ونىڭ سوزىنە قۇلاق ءتۇرىپ، ءمان بەرىپ جاتقان باعيلا جوق. تەك اندا-ساندا ءسوز اراسىنان: «ءيا، سويتەيىك، جولىعايىق... بۇگىن ەمەس، ەرتەڭ...» — دەگەن سياقتى سوزدەردى تەرگىشتەپ قالاتىنى بار. وعان نازار اۋداراتىنى الگىندەي ادەپتى ءارى ناقتى اڭگىمەلەر وجاربەكتىڭ ءسوز سويلەۋ مانەرىنە ساي كەلە بەرمەيدى. بىر-ەكى مارتە:

— سەنىڭ وسى تەلەفونمەن سويلەسە بەرەتىنىڭ كىم؟ — دەپ سۇراپ قويعانى بار ەدى، ەستىگەن جاۋابى تياناعى جوق، بۋالدىرلاۋ بولىپ شىقتى. بۇندايدا

كۇماندى نارسەنى كەرەگىنشە ىندەتىپ، كوز الدىنداعى تۇمانىن ايىقتىرعانشا تىنىم تاپپايتىن بەيمازا ايەلىڭ باعيلا ەمەس. كومەيىنە سىعالاپ كەلىپ تۇرىپ العان جىڭىشكە كۇدىكتى سىرتىنا شىعارماستان، سۇلەسوقتاۋ ءجۇرىپ جاتقان.

ءبىر كۇنى ءتۇس الەتىندە كوزى ءىلىنىپ كەتكەن ەكەن، سىرت ەتە قالعان سىرتقى ەسىكتىڭ دىبىسىنان وياندى. باسپالاپ قاراپ، بولمەسىنە باس سۇقسا، وجاربەكتىڭ ورنى ويسىراپ جاتىر. ءۇش بولمەلى ءۇيدى اداقتاپ شىعۋ قانشالىقتى ءبىر قيىن شارۋا دەيسىڭ. اۋىر دەنەسىن اسىعىستاۋ قوزعاپ، اۋلا جاققا قارايتىن تەرەزەگە ۇمتىلعان. ءىرى پانەلدى ءۇي بولعانىمەن، ءليفتىنىڭ گۋىلدەپ ءجۇرىپ-تۇرعانى ەستىلىپ جاتادى. التىنشى قاباتتان تومەن قاراي تەلمىرىپ ۇزاق كۇتىپ تۇرۋدىڭ رەتى كەلگەن جوق. دوڭگەلەك سۋسار بورىكتى، ەتەك-جەڭى قايىپ تىگىلگەن قوڭىر توندى توبەسىنەن ءتونىپ تۇرىپ-اق تانىدى. اسىقپاي باساتىن ءوزىنىڭ مانەرى. اقىرىن اياڭداعان كۇيى كورشى ءۇيدىڭ قاباتىندا تۇرعان جەڭىل اق ماشيناعا قاراي بەتتەدى. ونى اينالىپ ءوتتى دە... سول ماشينانىڭ الدىڭعى ەسىگىن اشا بەردى. جىلى كيىنگەن زەينەتكەردى سىلپ ەتكىزىپ جۇتىپ قويعان اق ماشينا دىبىسىن دا، ءتۇتىنىن دە شىعارماستان، قايقايىپ الىپ جونەلە بەرگەنى.

بۇل تۇسىنىكسىز ءجۇرىستىڭ ءمانىسىن اشۋعا تالپىنىستىڭ جاسالعانى كەشكىسىن عانا. باعيلانىڭ اۋزىنان شىعۋعا ءتيىستى:

— باعانا قايدا باردىڭ؟.. انا ماشينا كىمدىكى؟.. اۋىرىپ ءجۇرىپ، كوشەگە شىعىپ كەتكەنىڭ نە؟.. ماعان نەعىپ ايتا سالمادىڭ؟.. — دەگەن سياقتى تىزىلگەن سۇراقتاردىڭ جۇمباق شەشىمى تابان استىندا تابىلا قالدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ايتەۋىر قۇيرىعىن ۇستاتپاي، بۇلدىراتقان ءبىر اڭگىمە. تەك سوڭعى سۇراقتىڭ عانا مانىسىنە وزىنشە قاناعاتتانعان بولدى.

— «قاي ءبىر جەتىسىپ ءجۇر دەيسىڭ. بايعۇس ابدەن شارشادى عوي، كىشكەنە مىزعىپ السىنشى. مازالاماي-اق ءوزىم كەتە بەرەيىن» دەگەنىم عوي باياعى، — دەدى وجاربەك. دەگەنمەن ەرلى-زايىپتى ەكەۋىنىڭ اراسىندا بۇرىن-سوڭدى بولا بەرمەيتىن ءبىر قۇپيالاۋ قۇبىلىستىڭ ورىن العانى كۇمانسىز ەدى. مىنەزى اۋىر وجاربەكتەن تياناقتى جاۋاپ ەستۋدىڭ قيىن بوپ قالعانى ءوز الدىنا، الگى تۇسىنىكسىز تەلەفون قوڭىراۋى ۇيدەگى الاڭسىز احۋالدىڭ ەتەگىن جەلپىلدەتىپ جىبەرگەندەي.

وجاربەكتىڭ ورنىن سيپاپ قالۋدىڭ بۇل باسى عانا ەكەن. بىرەر كۇننەن كەيىن پاتەردىڭ ەسىگىن باپپەن اشىپ كىرگەن باعيلا جەتىمسىرەپ يەسىز قالعان بوس ديۆاندى تاعى كوردى. جانتالاسىپ ۇيالى تەلەفونىنا قاراي ۇمتىلدى. ىلە-شالا دىڭىلداعان مۋزىكا ءۇنىنىڭ ەستىلگەن جاعى —وجاربەكتىڭ بولمەسى. ادەتتە جانىنان تاستامايتىن بايلانىس قۇرالىن كۇيەۋى بۇل جولى ستولىنا قالدىرىپ كەتىپتى.

...ەسىكتەن ەنتىگە كىرگەن ادامنىڭ بەت پىشىنىنە اجەپتاۋىر بايىپپەن بارلاي قاراپ، قوزعالماستان ءبىراز تۇرىپ قالىپتى. ءاجىم تورلاعان اققۇبالاۋ بەتىنىڭ ەكى ۇشى ءسال-پال قىزارىڭقى تارتاقانداي. «اياز شىمشىعان بولار»، — دەپ ويلاعان باعيلا ارتىق ءتىل قاتپاستان، كۇيەۋىنىڭ جىلى تونىن جۇلمالاماي، بيپازداي شەشتى. باتىڭكەسىنىڭ باۋىن ەركىن اعىتسىن دەپ اس ۇيدەن تابۋرەتكانى دا الىپ بەرگەن. جاناسا بەرىپ، بايقاپ قالدى — وزىنەن جەڭىل حوش ءيىس لەكيتىن سياقتى. «انا جولى بالالارى سىيعا تارتقان شەتەلدىك ءاتىردى پايدالانعان ەكەن عوي»، — دەدى تاعى دا باعيلا. ءبىراق ويلارىنىڭ ەشقايسىسىن سىرتقا شىعارماي، ىشىنەن عانا ءتۇيدى.

قانشا ايتقانمەن مىندەتى ەمەس پە، «قايدا بولدىڭ؟..» دەگەن سىڭايداعى كەزەكتى سۇراقتى سىنالاپ قويعان بولىپ ەدى، تاعى دا كوڭىل تۇشىتار تياناقتى جاۋاپ ەستي الساشى. ەستىمەسە ەشتەڭە ەتپەس، كۇيەۋىنىڭ قايدا بولعانىن قازبالاپ، مازالاي بەرەتىن ادامىڭ باعيلا ەمەس. ءوزىنىڭ اۋرۋدان تۇرعانى كەشە عانا، ونىڭ ۇستىنە جۇرگەن-تۇرعانىن تىزبەلەپ بايان قىلۋ قاشاننان بەرى ادەتىندە بولۋشى ەدى، وجاربەكتىڭ دە جاۋاپقا قاندىرىپ جاتقانى شامالى. ءتىپتى جاس كەزىنىڭ وزىندە اڭگىمەگە جارىتىپ، ايىزىن قاندىرۋ جاعىنا جوق ەدى عوي. «اپاما جەزدەم ساي» دەگەندەي، ەكەۋىنىڭ وسىنداي قارىم-قاتىناسىنان كولدەنەڭ ادام توسىن ورەسكەلدىك تابا الماس ەدى. تەك ءسوز دەسە، جانىپ تۇسەتىن، وسەك دەسە، ورتەنىپ كەتە جازدايتىن سانىمگۇل بولماسا.

ءبىر كۇنى شىر ەتە تۇسكەن تەلەفوننىڭ تۇتقاسىن كوتەرۋدىڭ رەتى كەلىپ قالدى. سول-اق ەكەن، وقىپ جاتقان گازەتىن تاستاي سالىپ، وجاربەك تە وقىس قيمىلمەن ورنىنان تۇرا بەرگەن. ءبىراق اڭگىمەنى ايەلى باستاپ قويعاننان سوڭ، دىمى قۇرىعان ادامنىڭ كەيپىمەن نە تۇرەگەلگەن ەمەس، نە وتىرعان ەمەس، ءبىر قىزىقتى قالىپتا ەربيىڭكىرەپ تۇرا بەردى. ءسال-پال جىپىلىق قاققان قىسىقتاۋ كوزدەرى — باعيلانىڭ جۇزىندە.

ار جاعىنداعى سانىمگۇل ەكەن. قاشان دا قامشى سالدىرمايتىن جورعالىعىنا باسىپ، سايراپ الا جونەلسىن. الدىمەن ءوزى بىلەتىن ادامداردىڭ ءبارىن تىزبەلەپ، بارلى-جوقتى جاڭالىقتى جەزدەي قاقتادى. تەك اڭگىمەسىنىڭ سوڭىندا عانا ءسوز اراسى قىپ:

— نەمەنە، وجاربەككە ماشينە جالداعاسىڭدار ما؟ ءبىر اق «مەرسەدەسكە» ءمىنىپ الىپ، قايقايىپ بارا جاتادى عوي. ايىنا قانشا الادى اناۋ شوپىرلارىڭ؟ — دەپ توسىن اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعارا قويعانى. توسىن ەمەس-اۋ، باعيلانىڭ كوكەيىندە كوپتەن تۇيتكىلگە اينالعان، ءوزى ءۇشىن شەتىن ماسەلە.

ءوزىنىڭ وتكەندەگى كورگەنىن سانىمگۇلدىڭ ايتقانىمەن تۇزدىقتاپ الىپ، باعيلا سول كۇنى كەشكىسىن گەنەرالنىي شابۋىلدى باستاپ كەپ جىبەرسىن. قانشاما ولاي-بۇلاي بۇلتاقتاعانىمەن، وجاربەكتىڭ بارار جەرى، باسار تاۋى قالماعان سياقتاندى. ءسوزىنىڭ اياعىن جۇتىپ، كۇمىلجىپ كەلىپ، اقىر سوڭىندا:

— ءيا، بارامىن... — دەپ كەلىپ ءبىر توقتادى.

— بيلياردتا تانىسقان جىگىتتەر عوي، ءماشينا جىبەرگەن سوڭ بارماۋ ۇيات، — دەپ تاعى ءبىر تىنىس جاسادى.

— سەنىڭ دە ءقايبىر جەتىسكەن دەنساۋلىعىڭ بار، مازاسى كەتپەسىن، اۋىرىپ قالماسىن دەپ ادەيى ايتپاي ءجۇر ەدىم، — دەپ كەلىپ، ءسوزىنىڭ سوڭىن نانىمدى ۋاجبەن تۇيىندەگەن سىڭاي تانىتتى. ىشتەي تولىق قاناعاتتانباي قالعانىمەن، اڭگىمەنى ءارى قاراي ىندەتىپ، ناقتى جاۋاپ الۋدىڭ رەتىن كەلتىرە الماعان باعيلانىڭ تەرگەۋى وسىمەن تامامدالدى. ەكەۋى بۇدان ءارى كوڭىلدى الاڭداتاتىن ەشتەڭە بولماعانداي ءسوز اۋانىن باسقا تاقىرىپكا بۇرا بەرگەن.

سونان كوپ ۇزاماي-اق ءوز كوزىمەن كوردى. باياعى اق اۆتوموبيل وتكەن جولعى ورنىندا تۇر ەكەن. قيعاشتاي ءجۇرىپ وتە بەرە، ەلەۋسىزدەۋ عانا كوز قيىعىن سالدى. ماشيناداعى وتىرعان ادام جالعىز. جاناسالاي كەلىپ، كوز سالا قارادى دا، جانى تۇرشىگىپ كەتتى. رۋلدەگى ادام -تاپ-تۇيناقتاي بوپ كيىنىپ العان... جاس ايەل. كىرپىكتەرىن سيرەك قاعىپ، الدىنا قاراعان كۇيى بەي-جاي وتىر. ودان ارى ءجۇز توقتاتا ۇڭىلۋگە باعيلانىڭ ءداتى بارمادى. جۇرەگى قۇرعىر اتقالاقتاپ، كەۋدە تۇسىن تەپكىلەپ بارادى. كوز الدى ەپتەپ تۇماندانىپ كەتكەن سياقتى ما؟

ءبىر كەزدە قاراسا، جاڭاعى كەلگەن جاعىنا قاراي كەرى بۇرىلىپ الىپتى. وقشاۋلاۋ جەردە تۇرىپ كۇتپەكشى. سونان نە كەرەك، ۇزاق زارىقتىرعان جوق. پودەزدەن وزىنە مەيلىنشە تانىس دوڭگەلەك بورىكتى، قوڭىر توندى ادام سالماقپەن باسىپ شىعا بەردى. ول دا باياعىسىنشا جان-جاعىنا كوز سالماستان، اۋىرلاۋ قوزعالسا دا، اياقتارىن نىق باسىپ، ماشينانىڭ الدىڭعى جاعىن اينالا بەردى. جاس كەپتەلىپ ۇلگىرگەن كوزدەرىنە جەڭىن اپارىپ، كۇيبىجىكتەپ قايتادان قارايمىن دەگەنشە... اق ماشينا لەزدە عايىپ بولدى. ءتىپتى ورنىندا ءتۇتىنى دە، ءتۇتىننىڭ ءيىسى دە قالعان جوق.

پاتەرگە كىرگەسىن، ادەتتەگىسىندەي سىرت كيىمىنە جارماسپاستان، سىلق ەتىپ ورىندىققا وتىرا كەتتى. كورگەنىنە كوڭىلدىڭ كوك دونەنىن جەتكىزە الماي، بايىپتى ءبىر نارسەنى تياناق ەتە الماي، مەڭ-زەڭ. وي دەيتىن وي شىركىننىڭ ءوزى ماڭايىنان قۇيىنپەرەن بولىپ بەزىپ كەتكەندەي.

سوندا بۇل نە جۇمباق؟.. جولداستارىنىڭ جىبەرىپ جۇرگەن شوفەرى جاڭاعى جاس ايەل بولعانى ما؟ الدە بۇگىن ونىسى اۋىرىپ قالىپ، جاڭاعى ۇرعاشىنى رۋلگە وتىرعىزىپ قويا بەردى مە ەكەن؟ جان-جاقتان قامالاعان قالىڭ ويدى قالاي قۋالاسا دا، سارى ماساداي بۋىپ، سەيىلەر ەمەس. تەلەفون تۇتقاسىن كوتەرىپ، الەكەڭدى ىزدەدى. جوق، ەشقانداي بيلياردتان حابارى جوق بولىپ شىقتى. انا ءبىر ەرعازى دەگەن جولداسى كارتا بولماسا، بيلياردتىڭ اۋىلىنا قوڭسى قونا المايتىن كىسى كورىنەدى. ودان كەيىن ەربول، نيازبەك... بيلياردقا قاتىسى بار وسى سوڭعىسى عانا ەكەن. ءبىراق اق ماشينانىڭ جاعدايىن مۇلدە ەستىمەگەن.

قانشا ۇستامدى بولعانىمەن، زاتى ايەل ەمەس پە، كۇيەۋى كوزىنە قالاي كورىندى، سولاي سىلكىلەۋگە كىرىستى. شايپاۋلىعى دا، ادۋىندىلىعى دا ولشەۋلى ادامعا قيىن ەكەن، دارمەنسىز ايەلدىڭ ءالجۋازداۋ ىزىڭى دەڭگەيىنەن اسا العان جوق. جىگەرى دە، تەگەۋىرىنى دە جەتپەگەسىن، كورگەن كۇنىڭ وسى دا. قاۋقارى شىبىن شاققانداي عانا اسەرسىز ۇرىس.

دەگەنىمەن وجاربەكتىڭ بەتپاقتىعى شامالى عوي. كوپتەگەن ەركەكتەردەي ءبىر مويىن دۇلەي دە ەمەس، اپەرباقاندىق دەگەننەن ءاۋ باستان ادا. العاشقىسىندا بەت باقتىرماي، باسىن الا قاشقان سياقتى كورىنگەنىمەن، ەكەۋارا كيكىلجىڭ ءسال باسەڭسىپ، پاتەر ءىشىن لەزدە اۋىر ۇنسىزدىك مەڭدەپ الدى. سونىڭ ءوزى شيرىققان جۇيكەنى ودان ءارى جۇقارتىپ، توزىمىڭە تەمىر قاري باستاعانداي. ءبىر كەزدە ءوز بولمەسىنەن وجاربەك بابىمەن ادىمداپ، اس ۇيگە ورالدى. قايدان تاپقانى بەلگىسىز، ءبىر ۋىس شەكىلدەۋىكتى الدىنا قويىپ، تەرەزەگە قاراپ شاعىپ وتىرعان باعيلا سەلت ەتكەن جوق. كۇيەۋىنىڭ قاسىنا كەلگەنىن، تىنىسى جيىلەپ، ەنتىگە دەم العانىن سەزسە دە، مويىن بۇرمادى. ءوزى كەلدى دەگەن ءسوز — شىندىعىن ايتۋعا قام جاسادى دەگەن نىشان عوي. قانداي جاعدايدا دا ەشتەڭەنى مويىنداماي، ىشتەن تىرەپ جاتىپ الاتىن بەتپاقتىعى جوق كىسى.

امال نە، كەشەگى-بۇگىنگى كۇدىگى شىندىققا اينالۋعا شاق قالدى. رۋلدەگى جاس ايەل مەن وجاربەكتىڭ اراسىندا... جاسىرىن قارىم-قاتىناستىڭ بارى راس ەكەن. «ارامىزدا بالەندەي ەشتەڭە جوق. ءبىراق... سولاي بولدى. رەنجىمەسسىڭ وعان» دەگەن سياقتى سۇيەيسالدى بۇلىڭعىرلاۋ سوزدەرمەن اششى شىندىقتىڭ بەتى ەپتەپ اشىلا باستادى.

ارى قاراي اڭگىمەنى تەرەڭدەتە ءتۇسۋدىڭ قاجەتى شامالى سياقتى. ءوز ويىمەن ءوزى الىسىپ، قاسىنداعى ادامنان وقشاۋلانا بەردى. ءيا، سولاي-اق دەيىك، زەينەتكەر كۇيەۋى جاڭاعى كەلىنشەكپەن (مۇمكىن، قىز شىعار) كوڭىل قوسىپتى دەيىك، جاراسىپ قالىپتى دەيىك. ومىردە نە بولماي جاتىر؟ الگى مەكسيكا فيلمدەرىنەن كورەتىن وقيعالار ءبىزدىڭ ەلدە ەمەس، تەك سولاردا عانا كەزىگەتىن سياقتى كورىنۋشى ەدى. ءوز ءومىرىمىزدى بىلمەگەندىكتەن، ءسويتىپ اڭعالدىققا جوريدى ەكەنبىز-اۋ. وسىنداي قيسىنسىز وقيعالاردىڭ شەت-جاعاسىن باعيلا ءوزى دە الدەكىمدەردەن ەستىپ قالىپ ءجۇرۋشى ەدى. ەندى سونداي جاعداي مىسىقتابانداي جىلجىپ، ءوز باسىنا كەلەدى-اۋ دەگەن وي ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەپتى.

ءبىراق كوڭىلىندە كوگەندەي تىزىلگەن جاۋاپسىز جەتىم سۇراقتار قايتا-قايتا جاۋتەڭدەيدى: «سوندا بۇل نە قىلعان ەسسىز ۇرعاشى؟ سونشالىقتى قىزىعاتىنداي وجاربەكتىڭ الىپ بارا جاتقان بايلىعى نەمەسە ەل تانيتىن بەدەلى جوق. جارايدى عايىپتان تايىپ، ەكەۋىنىڭ كوڭىلى ەپتەپ جاراسىپ قالعان ەكەن دەيىك. سوندا بۇلارعا ورتاق قانداي سەزىم، قانداي اڭگىمە بولۋى مۇمكىن؟ اق ماشينا ءمىنىپ جۇرگەنىنە قاراعاندا، ول ايەلىڭ دە جەر تىرەپ وتىرعان كەمباعالدار تۇقىمىنان ەمەس. اجارىنا كەز-كەلگەن ەركەگىڭ ءۇيىرىلىپ تۇسەرى ءسوزسىز. ەندەشە ءوزى باي، ءوزى سۇلۋ كەلىنشەك مۇنىڭ ىربيعان جامان كۇيەۋىنەن نە تاپتى؟».

وسىناۋ ويلاردىڭ تۇپكىرىنە سول كۇنى عانا ەمەس، ەرتەڭ دە، ونان كەيىنگى كۇندەرى دە جەتە العان جوق. جەتكىسى كەلگەن سياقتى بولىپ ەدى، ميى شارشاپ، وزىنەن-وزى توزۋعا اينالدى.

مۇنداي جاعدايدا اتتان سالا ويبايلاپ، اينالاسىن جاپىرىپ جىبەرەتىن اشۋشاڭ ادام بولعان جاقسى ما دەيمىن. اينالاعا ايتىپ كۇيەۋىنىڭ بەت ءپىشىنىن ايپاراداي، ابىرويىن ايرانداي قىلاتىن. ءبىراق تابيعاتىندا جوق ونداي تەگەۋرىندى قۋات ەندى ۇلعايعان شاعىندا باعيلاعا قايدان كەلسىن. وزىنەن ءوزى كۇبىرلەپ، تەك ىشتەن تىندى. ىشتەي ءمۇجىلىپ، تۇنگى ۇيقىدان قالدى

ەكەۋى ۇرىسقان دا جوق، بەت جىرتىسىپ، كيكىلجىڭدەسپەدى دە، بىر-بىرىنە كىنا ارتىسىپ، كىنالىنى دە ىزدەۋگە قۇلىقسىز سياقتى. ءۇي ىشىندەگى جاعداي ءدۇردارازدىققا دەيىن ۋشىقپاعانىمەن، قولايسىزداۋ ءبىر ناۋمەز احۋال ءوز بيلىگىن جۇرگىزە باستاعان. قىسقا عانا ءتىل قاتىسىپ، ءۇنسىز ءشاي ىشىلەدى. ءارقايسىسى وزىنشە اھىلاپ-ۋھىلەيدى. سانىمگۇلدىڭ جەتىپ كەلە قالعانى — سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە. ەسىكتى جۇلقي اشقان بويى:

— قايدا اناۋ، ارسىز نەمە! قارتايعاندا تارلان بوز شىعايىن دەگەن ەكەن. بۇل نە باسىنۋى-ەي ونىڭ؟ بالەم... جۇلىپ قولىنا بەرەيىن... كىمدى باسىنادى-ەي بۇل!

ول ەسىك اشقاننان توگىلىپ بەرگەن وسىنداي اشۋلى سوزدەردى ەستۋ ءۇشىن قىزارمايتىن قالقان قۇلاق كەرەك شىعار. بەينە ءبىر تاپتالىپ جاتقان باعيلانىڭ ەمەس، ءوزىنىڭ ارى سياقتى انادايدان اتتانداپ، اۋزىنان جالىن شاشا، تۇتىندەتە كىردى. بەتىنە ادام بالاسى ءدال ءقازىر تىكتەپ قاراي المايتىنداي. اياعىن دا شەشپەستەن، ءۇش بولمەگە ءبىر-بىر باسىپ سۇعىپ شىقتى.

ابىروي بولعاندا جوق ەدى. باعيلا بولسا وعان ۇيگە قاباعان يت كىرىپ كەتكەنىن كورگەن بالاداي ءارى تاڭىرقاي، ءارى ەپتەپ سەسكەنە قاراپ قالىپتى. قاشاڭعى ارپىلداي بەرسىن، ءبىر كەزدە سانىمگۇلدىڭ دە داۋسى قارلىعىڭقىراپ، قابارىپ العان قاتاڭ جۇزىندەگى ىزعار سىنعانداي بولدى.

— قاپ! — دەدى ول قاتتى وكىنگەن ۇنمەن باعيلا ۇسىنعان ورىندىققا جالپ ەتىپ وتىرا كەتىپ. — ادەيىلەپ كەلگەندە ۇيدە بولماي قالعانىن قاراشى. اكەسىن تانىتاتىن ەدىم. بورىكتىنىڭ نامىسى ءبىر دەگەن... مىنا سۇمدىقتى ەستىپ، شىداي السامشى. باعيلا، سەنىڭ مومىندىعىڭنان عوي وسىنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە. باسىنىپ العان عوي ابدەن. مەن بولسام بار عوي، كوزىنە كوك شىبىن ۇيمەلەتىپ، ايداپ شىعار ەدىم. اي-شايعا قاراتاپاس ەدىم... بارسىن انا اق ماشينا مىنگەن سالداقىسىنا. كىم ەكەنىن ءبىلدىڭ بە، ەي؟ بىلسەڭ، تەلەفونىن بەرشى ماعان. وجاربەگىنە قوسىپ يت قوسىپ قۋايىن.

سانىمگۇلدىڭ قولىنان ۇستاپ، سابىرعا شاقىردى. ءوزىن ەمەس، وزىنەن ارى جابىرلەنگەن قۇربىسىن اياپ كەتكەن سىڭايلى. كوك دولى ايەلدى ساباسىنا ءتۇسىرۋدىڭ قامىمەن شاي قويدى. ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى جۋىر ماڭدا تاۋسىلا قوياتىن ەمەس. ءبىراق مىنا ماسەلەگە بايلانىستى كەلىسە المايتىن، ۇعىسا المايتىن جەرلەرى دە بار ەكەنى بايقالىپ قالدى. تەك بايقالىپ قانا قويعان جوق-اۋ، ەكەۋىنىڭ كوزقاراسى ۇيلەسپەي، ويلارى قايتا-قايتا ەكى جاققا قاراي لاعىپ، الىپ قاشا بەرەدى. اقىرى تاقىمداپ بولماعاسىن، سانىمگۇل باعيلانىڭ ۋلتيماتۋمىنا كەلىسكەن سىڭاي تانىتتى. تۇجىرىمداي كەلگەندە، ول ۋلتيماتۋمنىڭ ءتۇيىنى مىناۋ ەدى.

ءبىرىنشى — وجاربەكتىڭ باسىن اينالدىرىپ جۇرگەن اق ماشينالى كەلىنشەكتى دەرەۋ تاۋىپ الىپ، اكەسىن تانىتۋ كەرەك.

ەكىنشى — وجاربەكتى ۇيگە قاماپ ۇستاپ، بۇكىل جارىق الەممەن بايلانىسىن ءۇزۋ كەرەك. ۇيالىپ تۇرماي، ۇيالى تەلەفونىن دا جۇلىپ العان ءجون.

ءۇشىشپى — وعان كونبەسە، قولىنا قارا چەمودانىن ۇستاتىپ، ۇيدەن قۋىپ جىبەرۋ كەرەك.

ءتورتىنشى — وسىناۋ بولعان جايدى ايداي الەمگە دابىرا قىلىپ، جۇرتتىڭ بارىنە جايۋ كەرەك.

بەسىنشى — كونسىن-كونبەسىن، اجىراسۋ جونىندە سوتقا ارىز ءتۇسىرۋ كەرەك.

سانىمگۇلدىڭ اۋزىنان شىققان سوزدەردىڭ ءبارى ءبىرىڭعاي وسىنداي «كەرەك»، «قاجەت» سياقتى بۇيرىق رايلى ەتىستىكتەرمەن تۇيىندەلدى.

باعيلانىڭ ۇندەمەي عانا باس يزەي بەرۋىن كەلىسكەنى دەپ پايىمداۋدان باسقاعا جورۋ قيىن.

بۇرىنعىسىنداي كوپ ۇيدە وتىرمايتىن بولدى. بىرەسە بولەك تۇراتىن بالالارىنا، بىرەسە قۇدا-جەكجاتتارىنا، ەندى بىردە تۋىس، دوستارىنا ات باسىن تىرەپ، قىدىرىستاپ كتەدىندى شىعاردى. ونىسى ءبىر ەسەپتەن دۇرىس تا سياقتى. كوڭىلدەگى اۋىر ويلار سەرپىلىپ، ىشتەي سەرگىپ قايتاتىنداي.

ءبىر كۇنى اۆتوبۋستىڭ تەرەزەسىنەن ىعى-جىعى قالا كورىنىسىنە تۇنجىراي قاراپ وتىرعان. ەكپىندەپ كەلە جاتقان قوعامدىق كولىكتىڭ ءجۇرىسى سالدەن سوڭ تۇسالعان اتتاي كىبىرتىكتەي بەردى. قاپتاعان ماشينالار ءتىپتى جاياۋ ادامداردى دا جۇرگىزەر ەمەس. تەرەزەدەن الەمدى جاڭعىرتا سىزىلعان الدەقانداي سوزىلىڭقى اشىق ءۇن ەستىلەدى. كوشەدەگى كولىكتەردى جۇرگىزبەي جاتقان — اعىلعان قالىڭ حالىق. جەكە ماشينالارىن ايدالاعا قالدىرىپ، جاياۋ شۇبىرۋدا. «بۇنىسى نەسى؟ تاعى وپپوزيسيا ما ميتينگى جاساپ جاتقان؟.. وسىلار-اق شارشامايدى ەكەن...» دەگەن ويدىڭ باسىنا كەلگەنى سول ەدى، اۆتوبۋستىڭ ءار تۇسىنان:

— ەسىكتى اش! تۇسەمىز!

— قاراعىم، مەن شىققانشا توقتاي تۇرشى... — دەگەن سياقتى جاپىرلاعان ۇندەر جامىراي شىقتى.

وسىنشا حالىقتىڭ ءبىر ماقساتتاعى مىنا قيمىلىنا قاراپ، اڭىرىپ قالعان باعيلا قاسىنداعى بىرەۋدەن:

— نەعىپ بۇلاردىڭ ءبارى ميتينگشىل بولىپ قالعان؟ — دەپ سۇرادى ءالى دە ەشتەڭەنىن بايىبىنا بارا الماي.

— بۇگىن كۇن جۇما عوي. جۇرتتىڭ الگى مەشىتكە بارىپ قۇران وقىتاتىن كۇنى... ساداقا بەرەدى، — دەپ جاۋاپ قاتتى قاسىنداعى ەگدەلەۋ ەركەك.

— اعا، ول عانا ەمەس، — دەگەن سوزگە جالت قاراسا، جاستاۋ جىگىت ەكەن. — ەڭ باستىسى — ءتۇسىپ جاتقان مىنا كىسىلەردىڭ بارلىعى ناماز وقۋعا اسىعۋدا. ءبارى اللادان مەدەت تىلەۋگە...

ودان ءارى ءسوزىن اياقتاماستان، لىقسي سىرتقا توگىلگەن كوپشىلىكتىڭ قاباتىندا جاس جىگىت تە بىرگە كەتتى.

ەندى قاراسا، اۆتوبۋستىڭ ءىشى لەزدە ۇڭىرەيىپ، بوساپ-اق قالعان ەكەن. مەشىت ايالداماسىنان ءتۇسىپ قالعان سوڭعى جولاۋشىنىڭ... ءوزى ەكەنىن اڭعاردى. ونى كوپشىلىك جاماعاتقا ىلەستىرىپ جەتەكتەي جونەلگەن. «قوي، مەن دە بارايىن... مەشىتكە... كۇيەۋىم ءۇشىن اللادان كەشىرىم سۇرايىن... بالكىم، كۇناسىن ازايتار» دەگەن توسىن وي.

قالىڭ جۇرتشىلىقپەن مەشىتتىڭ داربازاسىنان ەنە بەرگەندە: «الگى ەكەۋى وسىندا كەلىپ، نەكەلەرىن قيعىزسا عوي... وسىنى وجاربەككە نەگە ايتپاي ءجۇرمىن؟» دەگەن تاعى ءبىر تىڭ ويدىڭ كولدەنەڭدەي ورالعانى.

قول سومكەسىنەن تاۋىپ العان ورامالىن باسىنا سالدى دا، باعيلا ءبىر اللادان مەدەت تىلەگەن قالىڭ جاماعاتتىڭ اراسىنا تامشىداي ءسىڭىپ، تۇتاسىپ كەتە باردى.

---