كوپ بولدى-اۋ ولار كەتكەلى (ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا)
شقو، تارباعاتاي اۋدانى، اقسۋات اۋىلى.
ت. سالقىنبايەۆ
قۇرمەتتى رەداكسيا!!!
مىنا ولەڭدى نۇرساپا اتاما، باسقا دا حابارسىز كەتكەن بوزداقتارعا ءبىر ەسكەرتكىش بولاما دەپ جازىپ ەدىم. باسقا بەلگى قويا المايمىز عوي. «حابارسىز كەتتى» دەگەن ءبىر – اق اۋىز سوزبەن تاريحتان وشىرىلگەن مىڭداعان جازىقسىز بوزداقتاردى ىزدەۋگە، ولارعا لايىقتى قۇرمەت كورسەتۋگە تۇرتكى بولاما دەگەن دە ماقسات بار. مۇمكىندىك بولسا ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا ەرتەرەك جاريالانسا جەڭىس كۇنىنە دەيىن ەل ىشىندە قوزعالىس بولار ەدى. حابارسىز كەتكەندەر دە جەڭىسكە ۇلەستەرىن قوستى، ءبىر - اق ءالى كۇنگە دەيىن ءوز باعاسىن الا الماي كەلەدى 70 جىلدىقتا قوزعاۋ سالىپ ىزدەمەسەك بۇدان كەيىن مۇلدە ۇمىتىلىپ قالۋى مۇمكىن، جانە ۋاقىت وتكەن سايىن ولارعا قۇرمەت كورسەتۋدى قالىپتاستىرۋ دا قيىن بولارى ءسوزسىز. كەلەر ۇرپاق بىلمەيتىن بولادى.
كوپ بولدى – اۋ ولار كەتكەلى.
1941 جىلى موسكۆا تۇبىندە حابارسىز كەتكەن نۇرساپا سالقىنبايۇلىنا ەسكەرتكىش.
قىرىق بەستىڭ سوناۋ ءبىر جەڭىسپەن كەلگەن كوكتەمى،
قانعا بوگىپ قارا جەر سوعىستىڭ وتى وشكەلى،
قانسىراپ بارىپ قالىڭ ەل جەڭىسكە قولى جەتكەلى،
جەتپىس جىلدىڭ مىنەكي ەسكە الۋمەن وتكەنى.
سىپىرا سوققان داۋىلداي، اجال جاۋعان جاۋىنداي،
ءتورت جىلعى توزاق سوعىستا جەڭىسكە ەلدىڭ جەتكەنى –
ءومىرىن دە بۇلداماي، ەرلىگىن دە بۇلداماي،
ميلليونداعان بوزداقتىڭ جاندارىن قۇربان ەتكەنى!
داڭق ءۇشىن ەمەس حالقى ءۇشىن، بابانىڭ ەرلىك سالتى ءۇشىن -
نامىستى ەردىڭ مۇراتى – جاۋىنا اجال سەپكەنى!
باسىپ كىرگەن باسىنىپ، داندايسىعان دۇشپاننىڭ
ارام قانىن اعىزىپ جەر قۇشتىرعان ساتتەرى.
قاتارىنداعى تايسالماي ۇمتىلعان ساتتە جاۋىنا،
وق جۇلىپ كەتكەن جولداستىڭ وكىنىشى مەن اتتەڭى.
جاسقانباي جاۋعان وقتان دا، اتويلاپ جاۋعا شاپقاندا،
ويلاعان جوق ول تاريحتان ورىن السام – اۋ دەپ تەگى.
جاۋىنگەردىڭ مەرت بولعان، جاستانىپ جاۋىن تاسادا،
تىركەلمەگەن ەرلىگى – ەرلىك ەمەس دەپ پە ەدى؟
جارالعان ار مەن نامىستان، قاھارمان ەردىڭ قارىسقان،
ەل كورمەگەن ەرلىگىن ءبىر قۇداي كوردى كوكتەگى.
اتاعى تۇگىلى ادامنىڭ، ومىرىنە دە ەسەپ جۇرمەگەن،
وپاسىز سول ءبىر سوعىستا حابارسىز كىمدەر كەتپەدى...
حابارسىز كەتكەن بوزداقتىڭ ەسكەرۋسىز ەرلىگى -
تانىلماي قالعان تاريحتا ەرلىكتىڭ ۇلى مەكتەبى!
قارىس سۇيەم جەرى ءۇشىن، ارتىندا قالعان ەلى ءۇشىن
بەلگىسىز بىزگە كوبىنىڭ قاي جەردە بەينەت شەككەنى.
وققا توسەپ كەۋدەسىن، «وتان ءۇشىن» دەپ قانا،
بەلگىسىز بىزگە كوبىنىڭ قاي جەردە قانىن توككەنى.
جاندى جەردەن وق ءتيىپ جىعىلعاندا جاپاندا،
قانسىراپ جاتىپ قانشاسى، كوك اسپانعا «قوش» دەدى.
توسقاۋىلدا، قورشاۋدا، ەسەپسىز جاۋمەن الىسىپ،
ۇرىس سالىپ تەڭدەسسىز، قاپىدا كەتتى كوپتەرى.
شەگىنبەستەن ءبىر ادىم تۋرا تۇسكەن بومبادان،
كومىلىپ قالدى قانشاسى، وكوپتا العى شەپتەگى.
تاپ كەلىپ جاۋدىڭ تورىنا، قاپىدا ءتۇسىپ قولىنا.
باس يمەستەن قاسقايىپ اتىلىپ كەتتى شەتكەرى.
تانكىمەن بىرگە جارىلىپ جاۋ توقتاتقان جانكەشتى،
تالقانى شىققان سولداتتىڭ ارۋاعى بىزگە وكپەلى!
بويىنا جيىپ قايراتىن، اسىرىپ ايبىن – ايباتىن،
ۇرانداپ ارۋاق شاقىرعان داۋىسى دا بىزگە جەتپەدى.
ەل شەتىنە جاۋ ءتيدى دەگەندە ەسىل بوزداقتار،
اتتانعاندا مايدانعا ۇمىت قالارمىن دەپ پە ەدى؟
حابارسىز كەتكەن ەرلىكتى، ەسىنە ەلدىڭ سالار ما،
قارا جارتاس مەلشيگەن وبەليسكىنىڭ بەتتەرى.
ودان باسقا بەلگى جوق. بەلگىنى قويىپ قايران جۇرت،
«قاي جەردە باسى قالدى» دەپ ىزدەمەگەنى نەتكەنى؟
ۇرپاعى بابا ەرلىگىن قاستەرلەيتىن ەل قايدا...
ۇلاندارى ۇلىقتاپ ءبىر تال شىبىق تا ەكپەدى.
ايتىلمايدى اتتارى، ۇمىتىلعان حاتتارى،
ولارعا ارناپ اقىندار ەرلىك جىرىن دا توكپەدى.
كۇنىمىز ءۇشىن بۇگىنگى شەيىت بوپ كەتكەن ەرلەردىڭ،
بارىنە ءبىر – ءبىر كوشەنىڭ اتاۋىن بەرسەك كوپ پە ەدى؟
«جايراتىپ جاۋىن مەرت بولىپ ەدى عوي» دەپ تىم بولماسا،
تۋعان ءۇيىنىڭ تۇسىنا ءبىر بەلگى قويسا جەتكەنى!
جات جەردە قالعان بوزداقتىڭ ەرتە سونگەن ءۇمىتى،
اقتالماي قالعان ارمانى، كوكتەمەي قالعان كوكتەمى.
ەمەسپە بىزگە امانات، ۇمىتتىق نەگە جاماعات؟
قايدا كەتكەن ارىسىن جوقتايتۇعىن تەكتى ەلى.
ۇمىت بولا باستادى، سوعىستان سوڭعى جىلدارى،
زارىعا كۇتكەن اعايىن كوز جاسىن ءۇنسىز توككەنى.
ۇمىت بولدى جاۋىنگەر بويتۇمارداي ساقتاعان،
بىرگە كەتكەن قۇربان بوپ ورامالى دا كەستەلى.
قازا بولام دەگەن جوق، ىزدەۋسىز قالام دەگەن جوق.
ورالامىز دەپ جەڭىسپەن باتىسقا قاراپ بەتتەرى،
اتتانىپ ەدى سەرتپەنەن. كوپ بولدى ولار كەتكەلى.
كوپ بولدى – اۋ ولار كەتكەلى.
ت. سالقىنبايەۆ
قۇرمەتتى رەداكسيا!!!
مىنا ولەڭدى نۇرساپا اتاما، باسقا دا حابارسىز كەتكەن بوزداقتارعا ءبىر ەسكەرتكىش بولاما دەپ جازىپ ەدىم. باسقا بەلگى قويا المايمىز عوي. «حابارسىز كەتتى» دەگەن ءبىر – اق اۋىز سوزبەن تاريحتان وشىرىلگەن مىڭداعان جازىقسىز بوزداقتاردى ىزدەۋگە، ولارعا لايىقتى قۇرمەت كورسەتۋگە تۇرتكى بولاما دەگەن دە ماقسات بار. مۇمكىندىك بولسا ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا ەرتەرەك جاريالانسا جەڭىس كۇنىنە دەيىن ەل ىشىندە قوزعالىس بولار ەدى. حابارسىز كەتكەندەر دە جەڭىسكە ۇلەستەرىن قوستى، ءبىر - اق ءالى كۇنگە دەيىن ءوز باعاسىن الا الماي كەلەدى 70 جىلدىقتا قوزعاۋ سالىپ ىزدەمەسەك بۇدان كەيىن مۇلدە ۇمىتىلىپ قالۋى مۇمكىن، جانە ۋاقىت وتكەن سايىن ولارعا قۇرمەت كورسەتۋدى قالىپتاستىرۋ دا قيىن بولارى ءسوزسىز. كەلەر ۇرپاق بىلمەيتىن بولادى.
كوپ بولدى – اۋ ولار كەتكەلى.
1941 جىلى موسكۆا تۇبىندە حابارسىز كەتكەن نۇرساپا سالقىنبايۇلىنا ەسكەرتكىش.
قىرىق بەستىڭ سوناۋ ءبىر جەڭىسپەن كەلگەن كوكتەمى،
قانعا بوگىپ قارا جەر سوعىستىڭ وتى وشكەلى،
قانسىراپ بارىپ قالىڭ ەل جەڭىسكە قولى جەتكەلى،
جەتپىس جىلدىڭ مىنەكي ەسكە الۋمەن وتكەنى.
سىپىرا سوققان داۋىلداي، اجال جاۋعان جاۋىنداي،
ءتورت جىلعى توزاق سوعىستا جەڭىسكە ەلدىڭ جەتكەنى –
ءومىرىن دە بۇلداماي، ەرلىگىن دە بۇلداماي،
ميلليونداعان بوزداقتىڭ جاندارىن قۇربان ەتكەنى!
داڭق ءۇشىن ەمەس حالقى ءۇشىن، بابانىڭ ەرلىك سالتى ءۇشىن -
نامىستى ەردىڭ مۇراتى – جاۋىنا اجال سەپكەنى!
باسىپ كىرگەن باسىنىپ، داندايسىعان دۇشپاننىڭ
ارام قانىن اعىزىپ جەر قۇشتىرعان ساتتەرى.
قاتارىنداعى تايسالماي ۇمتىلعان ساتتە جاۋىنا،
وق جۇلىپ كەتكەن جولداستىڭ وكىنىشى مەن اتتەڭى.
جاسقانباي جاۋعان وقتان دا، اتويلاپ جاۋعا شاپقاندا،
ويلاعان جوق ول تاريحتان ورىن السام – اۋ دەپ تەگى.
جاۋىنگەردىڭ مەرت بولعان، جاستانىپ جاۋىن تاسادا،
تىركەلمەگەن ەرلىگى – ەرلىك ەمەس دەپ پە ەدى؟
جارالعان ار مەن نامىستان، قاھارمان ەردىڭ قارىسقان،
ەل كورمەگەن ەرلىگىن ءبىر قۇداي كوردى كوكتەگى.
اتاعى تۇگىلى ادامنىڭ، ومىرىنە دە ەسەپ جۇرمەگەن،
وپاسىز سول ءبىر سوعىستا حابارسىز كىمدەر كەتپەدى...
حابارسىز كەتكەن بوزداقتىڭ ەسكەرۋسىز ەرلىگى -
تانىلماي قالعان تاريحتا ەرلىكتىڭ ۇلى مەكتەبى!
قارىس سۇيەم جەرى ءۇشىن، ارتىندا قالعان ەلى ءۇشىن
بەلگىسىز بىزگە كوبىنىڭ قاي جەردە بەينەت شەككەنى.
وققا توسەپ كەۋدەسىن، «وتان ءۇشىن» دەپ قانا،
بەلگىسىز بىزگە كوبىنىڭ قاي جەردە قانىن توككەنى.
جاندى جەردەن وق ءتيىپ جىعىلعاندا جاپاندا،
قانسىراپ جاتىپ قانشاسى، كوك اسپانعا «قوش» دەدى.
توسقاۋىلدا، قورشاۋدا، ەسەپسىز جاۋمەن الىسىپ،
ۇرىس سالىپ تەڭدەسسىز، قاپىدا كەتتى كوپتەرى.
شەگىنبەستەن ءبىر ادىم تۋرا تۇسكەن بومبادان،
كومىلىپ قالدى قانشاسى، وكوپتا العى شەپتەگى.
تاپ كەلىپ جاۋدىڭ تورىنا، قاپىدا ءتۇسىپ قولىنا.
باس يمەستەن قاسقايىپ اتىلىپ كەتتى شەتكەرى.
تانكىمەن بىرگە جارىلىپ جاۋ توقتاتقان جانكەشتى،
تالقانى شىققان سولداتتىڭ ارۋاعى بىزگە وكپەلى!
بويىنا جيىپ قايراتىن، اسىرىپ ايبىن – ايباتىن،
ۇرانداپ ارۋاق شاقىرعان داۋىسى دا بىزگە جەتپەدى.
ەل شەتىنە جاۋ ءتيدى دەگەندە ەسىل بوزداقتار،
اتتانعاندا مايدانعا ۇمىت قالارمىن دەپ پە ەدى؟
حابارسىز كەتكەن ەرلىكتى، ەسىنە ەلدىڭ سالار ما،
قارا جارتاس مەلشيگەن وبەليسكىنىڭ بەتتەرى.
ودان باسقا بەلگى جوق. بەلگىنى قويىپ قايران جۇرت،
«قاي جەردە باسى قالدى» دەپ ىزدەمەگەنى نەتكەنى؟
ۇرپاعى بابا ەرلىگىن قاستەرلەيتىن ەل قايدا...
ۇلاندارى ۇلىقتاپ ءبىر تال شىبىق تا ەكپەدى.
ايتىلمايدى اتتارى، ۇمىتىلعان حاتتارى،
ولارعا ارناپ اقىندار ەرلىك جىرىن دا توكپەدى.
كۇنىمىز ءۇشىن بۇگىنگى شەيىت بوپ كەتكەن ەرلەردىڭ،
بارىنە ءبىر – ءبىر كوشەنىڭ اتاۋىن بەرسەك كوپ پە ەدى؟
«جايراتىپ جاۋىن مەرت بولىپ ەدى عوي» دەپ تىم بولماسا،
تۋعان ءۇيىنىڭ تۇسىنا ءبىر بەلگى قويسا جەتكەنى!
جات جەردە قالعان بوزداقتىڭ ەرتە سونگەن ءۇمىتى،
اقتالماي قالعان ارمانى، كوكتەمەي قالعان كوكتەمى.
ەمەسپە بىزگە امانات، ۇمىتتىق نەگە جاماعات؟
قايدا كەتكەن ارىسىن جوقتايتۇعىن تەكتى ەلى.
ۇمىت بولا باستادى، سوعىستان سوڭعى جىلدارى،
زارىعا كۇتكەن اعايىن كوز جاسىن ءۇنسىز توككەنى.
ۇمىت بولدى جاۋىنگەر بويتۇمارداي ساقتاعان،
بىرگە كەتكەن قۇربان بوپ ورامالى دا كەستەلى.
قازا بولام دەگەن جوق، ىزدەۋسىز قالام دەگەن جوق.
ورالامىز دەپ جەڭىسپەن باتىسقا قاراپ بەتتەرى،
اتتانىپ ەدى سەرتپەنەن. كوپ بولدى ولار كەتكەلى.
كوپ بولدى – اۋ ولار كەتكەلى.
You Might Also Like
-
سەمينار ساباق «قازاقتىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتارى»
