كيەلى اسپاپ - قوبىز
مۋزىكا ءپانى ءمۇعالىمى ساپييەۆا ءلاززات
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كيەلى اسپاپ - قوبىز
ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىك:
كيەلى اسپاپ قوبىز ارقىلى قازاق حالقىنىڭ تاريحىن، مۋزىكالىق مادەنيەتىن، ۇلتتىق مۋزىكاسىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ۇلتتىق ونەردى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، مۋزىكالىق ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: مۋزىكالىق قابىلەتىن، ىسكەر - داعدىسىن، دۇنيەتانىمىن بايىتۋ
ب) تاربيەلىك: رۋحاني ادامگەرشىلىككە، الەمدىك ەتيكەتكە، ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ. اسەمدىككە، مۋزىكانى تۇسىنە بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: بىلىك پەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، وي قوزعاۋ، تىڭداۋ، سالىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ فورماسى: جەكە، توپتىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پروەكتر، سلايد، تاقىرىپتىق كورنەكىلىكتەر
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
وقۋشىلارمەن مۋزىكا تىلىمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ، ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ (جاسىرىن سۋرەتتەر ارقىلى)
1) قوبىزشىلار
2) دومبىراشىلار
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ ماقساتىندا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1) ارفا تەكتەس اسپاپتار قالاي پايدا بولدى؟
2) ارفا اسپابىنىڭ ءۇنىن قانداي قۇدىرەتتى كۇشكە بالاعان؟
3) جەتىگەن اسپابى تۋرالى قانداي اڭىز ساقتالعان؟
4) قىتايدىڭ سين اسپابىنىڭ ءاربىر ىشەگى نەنى بىلدىرەدى؟
5) قۋراي اسپابىن قالاي جاساعان؟
جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلاردىڭ قورجىنىنا سكريپكا كىلتىن بەرۋ. (مۋزىكا جىبەرۋ)
ءىV. ماقسات قويۋ كەزەڭى
قورقىت ءۇىىى - ءىح عاسىرلاردا عۇمىر كەشكەن وعىز - قىپشاق تايپالارىنىڭ ۇلى ويشىلى، الداعى كۇندى بولجاعان كورىپكەلى جانە شەبەر كۇيشىسى بولعان. قورقىت - قوبىز اسپابىنىڭ قۇدىرەتىن تانىتقان ۇلى كۇيشى. ول قوبىزدى تەك باقسى - بالگەر مەن كەزبە دۋانالاردىڭ قولىندا جۇرەتىن جاي قۇرال ەسەبىندە ەمەس، ناعىز حالىقتىق مۋزىكا اسپابى رەتىندە تانىتا ءبىلدى.
بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: كيەلى اسپاپ - قوبىز.(قوبىز اسپابىنىڭ شىعۋ تاريحى جونىندە ايتىلادى)
ءۇ. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ
قوبىز – ىسقىشپەن وينالاتىن ىشەكتى مۋزىكالىق اسپاپ. موينى يمەك كەلەتىن بۇل اسپاپ سول قول ساۋساقتارى تىرناقتارىنىڭ سىرتىن ىشەككە تيگىزۋ ارقىلى وينالادى. اسپاپتىڭ شاناعى تەرىمەن قاپتالىپ، ىسقىشتارى مەن ىشەكتەرى جىلقىنىڭ قىلىنان جاسالادى. ەرتەدە قوبىزدى باقسىلار قۇدىرەتتى كۇش رەتىندە پايدالانعان. بۇگىندە قوبىز اسپابىندا ويناۋ شەبەرلىگىنىڭ كۇردەلەنۋىنە بايلانىستى ءتورت ىشەكتى قوبىز دا پايدا بولدى. بۇل قوبىزدىڭ ىشەكتەرى سىمنان جاسالادى.
كيەلى قوبىز اسپابى جونىندە عالىمدار نە دەيدى؟
قوبىز – تاڭقالارلىق ءپىشىندى جانە عاجايىپ سازدى، باي تەمبرلى اسپاپ.
بىرەۋلەر ونى قۇس داۋسىنا ۇقساتادى: «ونىڭ داۋسى اسپاپتىڭ شەگىن اتتىڭ جالىنان كەرىلگەن قىلدان تارتىلعان ەسپە ىسقىشپەن ۇيكەلەگەندە اققۋدىڭ ۇنىنە ۇقساس داۋىس شىعادى» – دەيدى (پ. پاللاس).
ەندى بىرەۋلەر قوبىز ءۇنىن ادام داۋسىنا ۇقساتادى (ب. سارىبايەۆ)
اششى، زارلى، وكسىكتى ءۇن شىعارادى دەگەن دە پىكىر ايتادى (ي. گمەلين).
قوبىز اسپابى وركەستردەگى سكريپكا اسپابىنىڭ اتاسى بولىپ سانالادى. بۇل جايلى باتىستىق عالىمدار سلاۆي دونچيەۆ، ۆەرنەر باچمان، قازاقتىڭ بەلگىلى ونەر زەرتتەۋشىسى، پروفەسسور ءاسيا مۇحامبەتوۆا دالەلدەدى
قوبىز اسپابىنىڭ كيەسى قانداي؟
1. قوبىز اسپابىن باقسىلار ادام ەمدەۋ ءۇشىن پايدالانعان.
2. حV - XVII عاسىرلاردا جىراۋلار قوبىز اسپابىمەن ۇزاق جىرلاردى ورىنداعان. جىراۋ قوبىزدى كيەلى اسپاپ رەتىندە باتىرلار مەن جاۋىنگەرلەردىڭ رۋحىن كوتەرىپ جىر ورىنداۋدا قۇدىرەتتى كۇش بەرەدى دەپ سەنگەن. سونىمەن بىرگە قوبىز جىراۋلارعا بولاشاقتى بولجاپ، ءىستىڭ ءجونىن نۇسقاۋدا مول اسەرىن تيگىزەتىن بولعان.
قوبىز ونەرىن دامىتقان ۇلى كۇيشىلەر
o قورقىت اتا
o ىقىلاس
o جاپپاس قالامبايەۆ
o داۋلەت مىقتىبايەۆ
قوبىز قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ماقتانىشى. ول قازىرگى كەزدە ۇلتىمىزدىڭ سيمۆولى ەسەبىندە سىي كادەلەرگە ۇسىنىلاتىن قۇندىلىعىمىزدىڭ بىرەگەيى.
قوبىز اسپابىنىڭ جاسالۋى بەينەروليك
ىقىلاس “ايراۋىقتىڭ اششى كۇيى”
بۇل اۋەلدە تايلاق دەگەن باتىردىڭ سىبىزعىدا تارتقان كۇيى ەكەن. كۇيدىڭ شىعۋ تاريحى بىلايشا سىر شەرتەدى. تايلاق باتىرلىعىمەن قاتار شەبەر سىبىزعىشى بولعان ادام ەكەن. باتىردىڭ قارتايعان شاعىندا جاۋ ءبىر ءۇيىر جىلقىسىن ايداپ اكەتەدى. تايلاقتىڭ سەكەر جانە باراق اتتى ەگىز ۇلى مالدى قايتارماق بولىپ جاۋدىڭ ارتىنان قۋادى. شايقاستا باراق جاۋ قولىنان كازا تابادى. ال، سەكەر جاۋدى جەڭىپ، مالدى قايىرادى. سەكەردىڭ قازا بولعان باراقتى ات الدىنا وڭگەرىپ الىپ كەلە جاتقانىن كورگەن سەكسەندەگى قارت باتىر سىبىزعىسىن الىپ قايعىلى سارىن تارتادى.
مۋزىكا تىڭداۋ:
1. ىقىلاس «ايراۋىقتىڭ اششى كۇيى»
2. قورقىت «قوبىز تۋرالى سارىن» ا، تاجىبايەۆانىڭ ورىنداۋىندا كليپ تىڭداۋ.
سەرگىتۋ ءساتى:
- ىرعاقتىق جاتتىعۋلار جاساتۋ.
ءان ۇيرەنۋ: « قازاقتاي ەل قايدا» انىنە تالداۋ جاساۋ، ۇيرەنۋ.
شىعارماشىلىق تاپسىرما
ەكى توپقا دومبىرا، قوبىز اسپاپتارىنىڭ سۋرەتىن بەرۋ، اسپاپتاردىڭ ماعىناسىن اشۋ، ولەڭ شىعارۋ.
قورىتىندىلاۋ
• قوبىز اسپابى قالاي پايدا بولدى؟
• كيەلى قوبىز اسپابى جونىندە عالىمدار نە دەيدى؟
• قوبىز اسپابىنىڭ كيەسى قانداي؟
• قوبىز ونەرىن دامىتقان ۇلى كۇيشىلەر كىمدەر؟
ۇيگە تاپسىرما
• كيەلى اسپاپ - قوبىز تۇسىنگەنىن ايتۋ
• قوبىز اسپابىنىڭ سۋرەتىن سالۋ
• قوبىز سوزىنە ءسوزجۇمباق قۇراۋ
• قازاقتاي ەل قايدا ءانىن (جاتتاپ الۋ)
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ
وقۋشىلاردىڭ بىلىمىنە قاراي باعالاۋ، سمايليكتار بەرۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كيەلى اسپاپ - قوبىز
ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىك:
كيەلى اسپاپ قوبىز ارقىلى قازاق حالقىنىڭ تاريحىن، مۋزىكالىق مادەنيەتىن، ۇلتتىق مۋزىكاسىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ۇلتتىق ونەردى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، مۋزىكالىق ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: مۋزىكالىق قابىلەتىن، ىسكەر - داعدىسىن، دۇنيەتانىمىن بايىتۋ
ب) تاربيەلىك: رۋحاني ادامگەرشىلىككە، الەمدىك ەتيكەتكە، ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ. اسەمدىككە، مۋزىكانى تۇسىنە بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: بىلىك پەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، وي قوزعاۋ، تىڭداۋ، سالىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ فورماسى: جەكە، توپتىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پروەكتر، سلايد، تاقىرىپتىق كورنەكىلىكتەر
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
وقۋشىلارمەن مۋزىكا تىلىمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ، ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ (جاسىرىن سۋرەتتەر ارقىلى)
1) قوبىزشىلار
2) دومبىراشىلار
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ ماقساتىندا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1) ارفا تەكتەس اسپاپتار قالاي پايدا بولدى؟
2) ارفا اسپابىنىڭ ءۇنىن قانداي قۇدىرەتتى كۇشكە بالاعان؟
3) جەتىگەن اسپابى تۋرالى قانداي اڭىز ساقتالعان؟
4) قىتايدىڭ سين اسپابىنىڭ ءاربىر ىشەگى نەنى بىلدىرەدى؟
5) قۋراي اسپابىن قالاي جاساعان؟
جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلاردىڭ قورجىنىنا سكريپكا كىلتىن بەرۋ. (مۋزىكا جىبەرۋ)
ءىV. ماقسات قويۋ كەزەڭى
قورقىت ءۇىىى - ءىح عاسىرلاردا عۇمىر كەشكەن وعىز - قىپشاق تايپالارىنىڭ ۇلى ويشىلى، الداعى كۇندى بولجاعان كورىپكەلى جانە شەبەر كۇيشىسى بولعان. قورقىت - قوبىز اسپابىنىڭ قۇدىرەتىن تانىتقان ۇلى كۇيشى. ول قوبىزدى تەك باقسى - بالگەر مەن كەزبە دۋانالاردىڭ قولىندا جۇرەتىن جاي قۇرال ەسەبىندە ەمەس، ناعىز حالىقتىق مۋزىكا اسپابى رەتىندە تانىتا ءبىلدى.
بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: كيەلى اسپاپ - قوبىز.(قوبىز اسپابىنىڭ شىعۋ تاريحى جونىندە ايتىلادى)
ءۇ. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ
قوبىز – ىسقىشپەن وينالاتىن ىشەكتى مۋزىكالىق اسپاپ. موينى يمەك كەلەتىن بۇل اسپاپ سول قول ساۋساقتارى تىرناقتارىنىڭ سىرتىن ىشەككە تيگىزۋ ارقىلى وينالادى. اسپاپتىڭ شاناعى تەرىمەن قاپتالىپ، ىسقىشتارى مەن ىشەكتەرى جىلقىنىڭ قىلىنان جاسالادى. ەرتەدە قوبىزدى باقسىلار قۇدىرەتتى كۇش رەتىندە پايدالانعان. بۇگىندە قوبىز اسپابىندا ويناۋ شەبەرلىگىنىڭ كۇردەلەنۋىنە بايلانىستى ءتورت ىشەكتى قوبىز دا پايدا بولدى. بۇل قوبىزدىڭ ىشەكتەرى سىمنان جاسالادى.
كيەلى قوبىز اسپابى جونىندە عالىمدار نە دەيدى؟
قوبىز – تاڭقالارلىق ءپىشىندى جانە عاجايىپ سازدى، باي تەمبرلى اسپاپ.
بىرەۋلەر ونى قۇس داۋسىنا ۇقساتادى: «ونىڭ داۋسى اسپاپتىڭ شەگىن اتتىڭ جالىنان كەرىلگەن قىلدان تارتىلعان ەسپە ىسقىشپەن ۇيكەلەگەندە اققۋدىڭ ۇنىنە ۇقساس داۋىس شىعادى» – دەيدى (پ. پاللاس).
ەندى بىرەۋلەر قوبىز ءۇنىن ادام داۋسىنا ۇقساتادى (ب. سارىبايەۆ)
اششى، زارلى، وكسىكتى ءۇن شىعارادى دەگەن دە پىكىر ايتادى (ي. گمەلين).
قوبىز اسپابى وركەستردەگى سكريپكا اسپابىنىڭ اتاسى بولىپ سانالادى. بۇل جايلى باتىستىق عالىمدار سلاۆي دونچيەۆ، ۆەرنەر باچمان، قازاقتىڭ بەلگىلى ونەر زەرتتەۋشىسى، پروفەسسور ءاسيا مۇحامبەتوۆا دالەلدەدى
قوبىز اسپابىنىڭ كيەسى قانداي؟
1. قوبىز اسپابىن باقسىلار ادام ەمدەۋ ءۇشىن پايدالانعان.
2. حV - XVII عاسىرلاردا جىراۋلار قوبىز اسپابىمەن ۇزاق جىرلاردى ورىنداعان. جىراۋ قوبىزدى كيەلى اسپاپ رەتىندە باتىرلار مەن جاۋىنگەرلەردىڭ رۋحىن كوتەرىپ جىر ورىنداۋدا قۇدىرەتتى كۇش بەرەدى دەپ سەنگەن. سونىمەن بىرگە قوبىز جىراۋلارعا بولاشاقتى بولجاپ، ءىستىڭ ءجونىن نۇسقاۋدا مول اسەرىن تيگىزەتىن بولعان.
قوبىز ونەرىن دامىتقان ۇلى كۇيشىلەر
o قورقىت اتا
o ىقىلاس
o جاپپاس قالامبايەۆ
o داۋلەت مىقتىبايەۆ
قوبىز قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ماقتانىشى. ول قازىرگى كەزدە ۇلتىمىزدىڭ سيمۆولى ەسەبىندە سىي كادەلەرگە ۇسىنىلاتىن قۇندىلىعىمىزدىڭ بىرەگەيى.
قوبىز اسپابىنىڭ جاسالۋى بەينەروليك
ىقىلاس “ايراۋىقتىڭ اششى كۇيى”
بۇل اۋەلدە تايلاق دەگەن باتىردىڭ سىبىزعىدا تارتقان كۇيى ەكەن. كۇيدىڭ شىعۋ تاريحى بىلايشا سىر شەرتەدى. تايلاق باتىرلىعىمەن قاتار شەبەر سىبىزعىشى بولعان ادام ەكەن. باتىردىڭ قارتايعان شاعىندا جاۋ ءبىر ءۇيىر جىلقىسىن ايداپ اكەتەدى. تايلاقتىڭ سەكەر جانە باراق اتتى ەگىز ۇلى مالدى قايتارماق بولىپ جاۋدىڭ ارتىنان قۋادى. شايقاستا باراق جاۋ قولىنان كازا تابادى. ال، سەكەر جاۋدى جەڭىپ، مالدى قايىرادى. سەكەردىڭ قازا بولعان باراقتى ات الدىنا وڭگەرىپ الىپ كەلە جاتقانىن كورگەن سەكسەندەگى قارت باتىر سىبىزعىسىن الىپ قايعىلى سارىن تارتادى.
مۋزىكا تىڭداۋ:
1. ىقىلاس «ايراۋىقتىڭ اششى كۇيى»
2. قورقىت «قوبىز تۋرالى سارىن» ا، تاجىبايەۆانىڭ ورىنداۋىندا كليپ تىڭداۋ.
سەرگىتۋ ءساتى:
- ىرعاقتىق جاتتىعۋلار جاساتۋ.
ءان ۇيرەنۋ: « قازاقتاي ەل قايدا» انىنە تالداۋ جاساۋ، ۇيرەنۋ.
شىعارماشىلىق تاپسىرما
ەكى توپقا دومبىرا، قوبىز اسپاپتارىنىڭ سۋرەتىن بەرۋ، اسپاپتاردىڭ ماعىناسىن اشۋ، ولەڭ شىعارۋ.
قورىتىندىلاۋ
• قوبىز اسپابى قالاي پايدا بولدى؟
• كيەلى قوبىز اسپابى جونىندە عالىمدار نە دەيدى؟
• قوبىز اسپابىنىڭ كيەسى قانداي؟
• قوبىز ونەرىن دامىتقان ۇلى كۇيشىلەر كىمدەر؟
ۇيگە تاپسىرما
• كيەلى اسپاپ - قوبىز تۇسىنگەنىن ايتۋ
• قوبىز اسپابىنىڭ سۋرەتىن سالۋ
• قوبىز سوزىنە ءسوزجۇمباق قۇراۋ
• قازاقتاي ەل قايدا ءانىن (جاتتاپ الۋ)
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ
وقۋشىلاردىڭ بىلىمىنە قاراي باعالاۋ، سمايليكتار بەرۋ.
You Might Also Like
