لوگوپەديانىڭ باستى قۇرالى - جاڭىلتپاش
ماڭعىستاۋ وبلىسى، ءتۇپقاراعان اۋدانى، اقشۇقىر اۋىلى
ءىى ساناتتى «مەكتەپكە دەيىنگى دايارلىق توبى وقىتۋشىسى»
وتەگەنوۆا ايگەرىم جانالى قىزى
«لوگوپەديانىڭ باستى قۇرالى - جاڭىلتپاش»
لوگوپەديانىڭ باستى قۇرالى – بۇل جاڭىلتپاش. قازاقتا ءتىلدى جاتتىقتىرۋعا، ءتالىم - تاربيە بەرۋگە باعىتتالعان، سونىمەن قاتار، باياۋ ايتىلسا ءمانسىز، شاپشاڭ، جىلدام ايتىلسا، قىزىعىراق بولىپ كەلەتىن ءتۇرلى تاقىرىپ پەن تۇرلىشە ماعىناداعى جاڭىلتپاش تيپتەرى كوپ. بەلگىلى ءبىر ۇلگى تۇتارلىق ادامنىڭ شىعارعان جاڭىلتپاشى ماعىنالى بولعاندىقتان، حالىقتىڭ وي ەلەگىنەن وتكىزىلىپ، ەش وزگەرىسسىز ۇمىتىلماي ساقتالىپ، اۋىزدان - اۋىزعا تارالىپ، جاتتالىپ وتىرعان. بۇل - بالا ءتىلىنىڭ كەمىستىگىن تۇزەپ، دامىتۋ ماقساتىندا قازاقتىڭ ويلاپ تاپقان ءتيىمدى ادىستەرىنىڭ ءبىرى سانالادى. سوندىقتان، مۇنىڭ قولدانۋ اياسى كەڭەي تۇسەدى.
العاشىندا بالاعا ارىپتەردىڭ دۇرىس وقىلۋ نۇسقاسىن مەڭگەرتۋدە، وعان ۇرىسىپ نەمەسە جەكىپ، كوك ايىل بوپ ۇرىپ، ايتقىزۋدان ەرەسەكتەر ەش نارسەنىڭ بايىبىنا بارا المايدى، كەرىسىنشە، ۇدەتە تۇسەدى. ياعني، بالا بۇدان قاتتى قورقىپ، قوبالجۋدان سوزدەردى مۇلدە شاتاستىرۋى دا مۇمكىن. سونى بولدىرماۋدىڭ جولى، ءتىلى ءقايسىبىر ارىپكە تەز بۇرمالاۋىن جەتىلدىرەتىن ءادىس – بۇل، ارينە، جاڭىلتپاش. قازاقتا ماقال - ماتەل، ناقىل، ونەگە سوزدەر سەكىلدى ورىن تولتىرارلىق قۇرال ىسپەتتى. جاڭىلتپاش جاڭىلدىرۋ ءۇشىن قۇرىلماعان، كەرىسىنشە، ماعىناسىن تەرەڭ ۇعىنىپ، جاتتاندى تۇردە جىلدام ءارى جاڭىلىسپاي ايتۋ ءۇشىن قۇرىلعان قىزىقتى جاتتىقتىرۋ امالى. سونداي - اق، «ءى - ى، ش - س، ك - ق، ن - ڭ، ر - ل» سياقتى ءتۇرلى ارىپتەر ءار سوزدە قايتالانىپ كەلۋى، ءتىلدى سوعان داعدىلاندىرۋعا سەپتىگىن تيگىزبەي قويماس.
ەگەر دە، بالا وسىلايشا جاڭىلتپاشتى دۇرىس ءارى تولىق مەڭگەرىپ، ءتىل جاتتىقسا، وندا ەسەيە كەلە، بۇل وقۋشى ءتىلى انىق ءارى تازا، ەشقانداي كەدەرگى، قيىندىقسىز ايتىلىپ، تىڭداۋشىلارعا دىبىس نە داۋىس جاقسى دەڭگەيدە ەستىلەدى. ياعني، وسى ءادىستىڭ ناتيجەسى بولعانى. سول سياقتى جاڭىلىسپاۋ، تەز سويلەۋگە ابدەن داعدىلانىپ، ماشىقتانادى. مىنە، جاڭىلتپاشتىڭ وسى سياقتى ءارىپتى دۇرىس وقي ءبىلۋ، ءبىر - بىرىنە ۇقساس ساناپ، شاتاستىرماۋ، تەز سويلەۋ، سونىمەن قاتار، بەرەتىن تاربيەسى مەن ايتپاق ويى دا مول ەكەنىن انىق بايقاۋعا بولادى.
جالپى، قورىتا كەلە، جاڭىلتپاشتاردىڭ بەرەر ءتالىم - تاربيەلىك ماڭىزى زور ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ءتىلدى بۇرمالاپ، جەتىلدىرۋدىڭ باستى كۇشى، بال ءتىلىن قيىندىقسىز دامىتۋدى قىزىقتى دا ءتيىمدى، پايدالى ءادىسى – جاڭىلتپاش. ياعني، بۇل قۇرالدىڭ جيىنتىعى وسى بولىپ سانالادى. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، بالا ءتىلىنىڭ دۇرىس جەتىلۋى - جاڭىلتپاش ءادىسىنىڭ مول پايداسىنا شەشىلەدى.
ءىى ساناتتى «مەكتەپكە دەيىنگى دايارلىق توبى وقىتۋشىسى»
وتەگەنوۆا ايگەرىم جانالى قىزى
«لوگوپەديانىڭ باستى قۇرالى - جاڭىلتپاش»
لوگوپەديانىڭ باستى قۇرالى – بۇل جاڭىلتپاش. قازاقتا ءتىلدى جاتتىقتىرۋعا، ءتالىم - تاربيە بەرۋگە باعىتتالعان، سونىمەن قاتار، باياۋ ايتىلسا ءمانسىز، شاپشاڭ، جىلدام ايتىلسا، قىزىعىراق بولىپ كەلەتىن ءتۇرلى تاقىرىپ پەن تۇرلىشە ماعىناداعى جاڭىلتپاش تيپتەرى كوپ. بەلگىلى ءبىر ۇلگى تۇتارلىق ادامنىڭ شىعارعان جاڭىلتپاشى ماعىنالى بولعاندىقتان، حالىقتىڭ وي ەلەگىنەن وتكىزىلىپ، ەش وزگەرىسسىز ۇمىتىلماي ساقتالىپ، اۋىزدان - اۋىزعا تارالىپ، جاتتالىپ وتىرعان. بۇل - بالا ءتىلىنىڭ كەمىستىگىن تۇزەپ، دامىتۋ ماقساتىندا قازاقتىڭ ويلاپ تاپقان ءتيىمدى ادىستەرىنىڭ ءبىرى سانالادى. سوندىقتان، مۇنىڭ قولدانۋ اياسى كەڭەي تۇسەدى.
العاشىندا بالاعا ارىپتەردىڭ دۇرىس وقىلۋ نۇسقاسىن مەڭگەرتۋدە، وعان ۇرىسىپ نەمەسە جەكىپ، كوك ايىل بوپ ۇرىپ، ايتقىزۋدان ەرەسەكتەر ەش نارسەنىڭ بايىبىنا بارا المايدى، كەرىسىنشە، ۇدەتە تۇسەدى. ياعني، بالا بۇدان قاتتى قورقىپ، قوبالجۋدان سوزدەردى مۇلدە شاتاستىرۋى دا مۇمكىن. سونى بولدىرماۋدىڭ جولى، ءتىلى ءقايسىبىر ارىپكە تەز بۇرمالاۋىن جەتىلدىرەتىن ءادىس – بۇل، ارينە، جاڭىلتپاش. قازاقتا ماقال - ماتەل، ناقىل، ونەگە سوزدەر سەكىلدى ورىن تولتىرارلىق قۇرال ىسپەتتى. جاڭىلتپاش جاڭىلدىرۋ ءۇشىن قۇرىلماعان، كەرىسىنشە، ماعىناسىن تەرەڭ ۇعىنىپ، جاتتاندى تۇردە جىلدام ءارى جاڭىلىسپاي ايتۋ ءۇشىن قۇرىلعان قىزىقتى جاتتىقتىرۋ امالى. سونداي - اق، «ءى - ى، ش - س، ك - ق، ن - ڭ، ر - ل» سياقتى ءتۇرلى ارىپتەر ءار سوزدە قايتالانىپ كەلۋى، ءتىلدى سوعان داعدىلاندىرۋعا سەپتىگىن تيگىزبەي قويماس.
ەگەر دە، بالا وسىلايشا جاڭىلتپاشتى دۇرىس ءارى تولىق مەڭگەرىپ، ءتىل جاتتىقسا، وندا ەسەيە كەلە، بۇل وقۋشى ءتىلى انىق ءارى تازا، ەشقانداي كەدەرگى، قيىندىقسىز ايتىلىپ، تىڭداۋشىلارعا دىبىس نە داۋىس جاقسى دەڭگەيدە ەستىلەدى. ياعني، وسى ءادىستىڭ ناتيجەسى بولعانى. سول سياقتى جاڭىلىسپاۋ، تەز سويلەۋگە ابدەن داعدىلانىپ، ماشىقتانادى. مىنە، جاڭىلتپاشتىڭ وسى سياقتى ءارىپتى دۇرىس وقي ءبىلۋ، ءبىر - بىرىنە ۇقساس ساناپ، شاتاستىرماۋ، تەز سويلەۋ، سونىمەن قاتار، بەرەتىن تاربيەسى مەن ايتپاق ويى دا مول ەكەنىن انىق بايقاۋعا بولادى.
جالپى، قورىتا كەلە، جاڭىلتپاشتاردىڭ بەرەر ءتالىم - تاربيەلىك ماڭىزى زور ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ءتىلدى بۇرمالاپ، جەتىلدىرۋدىڭ باستى كۇشى، بال ءتىلىن قيىندىقسىز دامىتۋدى قىزىقتى دا ءتيىمدى، پايدالى ءادىسى – جاڭىلتپاش. ياعني، بۇل قۇرالدىڭ جيىنتىعى وسى بولىپ سانالادى. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، بالا ءتىلىنىڭ دۇرىس جەتىلۋى - جاڭىلتپاش ءادىسىنىڭ مول پايداسىنا شەشىلەدى.
You Might Also Like
