لوگيكالىق ەسەپتەردىڭ كەيبىر تۇرلەرى جانە ولاردى شىعارۋ جولدارى
تالدىقورعان قالاسىنىڭ
№16 ورتا مەكتەپ گيمنازياسىنىڭ
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساپارعالييەۆ مارات تىلەۋلى ۇلى.
تاقىرىبى: لوگيكالىق ەسەپتەردىڭ كەيبىر تۇرلەرى جانە ولاردى شىعارۋ جولدارى.
ادامنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى – ەسەپتى دۇرىس شەشە ءبىلۋ. مەنىڭ ماقساتىم – ءار ءتۇرلى قيىندىقتاعى ەسەپتەردى دۇرىس شىعارا بىلۋگە ۇيرەنۋ. ءبىزدىڭ زامانىمىز عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارقىندى دامۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. سوندىقتان ءاربىر مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتى – قازىرگى زامانعى ماتەماتيكالىق لوگيكانىڭ نەگىزىن تۇسىنە ءبىلۋ، لوگيكالىق ەسەپتەردى شەشە ءبىلۋ. ماتەماتيكالىق لوگيكانى بىلمەيىنشە، ونى ويداعىداي مەڭگەرۋ قيىن. ويتكەنى بۇگىنگى كۇنى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارىشتاپ دامۋى ول ادامنىڭ ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ەڭ ءىرى جەتىستىكتەرى بولىپ تابىلۋدا.
ارنايى فورمۋلانى قولدانۋعا كەلمەيتىن، بەلگىلى ءبىر الگوريتمدى قولدانىپ شىعارۋعا بولمايتىن، ءارقايسىسىنا وزىنشە تالداۋ جاساۋدى قاجەت ەتەتىن ەسەپتەردى ستاندارتتىق ەمەس لوگيكالىق ەسەپتەر دەيمىز.
لوگيكالىق ەسەپتەردىڭ سانى دا، شىعارۋ دا تاسىلدەرى دە الۋان ءتۇرلى. ماتەماتيكا عىلىمىندا لوگيكالىق ەسەپتەر بىرنەشە تۇرگە بولىنەدى، سولارعا جەكە - جەكە توقتالايىن. ستاندارتتى ەمەس لوگيكالىق ەسەپتەردى جەكەلەي تاقىرىپتار بويىنشا توپتاپ قاراستىرايىق.
1) گراف ءادىسى. (سايكەس نۇسقانى تابۋ ەسەپتەرى)
مۇنداي ەسەپتەردە وقۋشىدان ءار زاتقا سايكەس زاتتى، بۇيىمدى تاۋىپ بەرۋ تالاپ ەتىلەدى. ەسەپتى شەشۋدى باعاندار ادىسىمەن نەمەسە كەستە كومەگىمەن ورىنداعان وڭاي. كەستە ءادىسىن قولدانعاندا ءبىر جيىننىڭ ەلەمەنتتەرىن باعاندار ەتىپ، ەكىنشى جيىن ەلەمەنتتەرىن جولدار ەتىپ ورنالاستىرامىز. سودان كەيىن ەسەپ شارتى بويىنشا ءار جەكە باعان مەن ءار جولدىڭ سايكەس نە سايكەس ەمەستىگىن «+» جانە «-» تاڭبالارىمەن بەلگىلەۋدى ورىندايمىز.
1 - ەسەپ: ءتورت سپورتشى: ءاليا، عاليا، مادينا، دينارا گيمناستيكادان - وتكەن جارىستا الدىڭعى 4 ورىندى الدى، ءبىراق ولاردىڭ كەز كەلگەن ەكەۋى بۇل ورىندى بولىسكەن جوق.
كىم نەشىنشى ورىن الدى؟- دەگەن سۇراققا ءۇش جانكۇيەر بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى.
ا) ءاليا – ءىى، دينارا – ءىىى
ءا) ءاليا – ءى، عاليا – ءىى
ب) مادينا – ءىى، دينارا – ءىV.
جانكۇيەرلەردىڭ ءارقايسىسى ءبىر رەت قاتەلەسكەنىن ەسكەرىپ، ءار سپورتشىنىڭ قانداي ورىن العانىن تابۋ كەرەك.
جاۋابى: ءاليا – ءى ورىن
مادينا – ءىى ورىن
دينارا – ءىىى ورىن
عاليا – ءىV ورىن
2 - ەسەپ: ءۇش ادام سويەسىپ تۇر: اقبايەۆ، قارابايەۆ، سارىبايەۆ. ولاردىڭ قارا شاشتىسى اقبايەۆقا ايتادى. «بىرەۋىمىزدىڭ شاشىمىز اق، ەكىنشىنىڭ شاشى قارا، ءۇشىنشىسىنىڭ شاشى سارى، ءبىراق ەشكىمنىڭ شاشىنىڭ ءتۇسى فاميلياسىنا سايكەس كەلمەيدى». ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ شاشتارىنىڭ تۇستەرى قانداي؟
شەشۋى:
1 - ءتاسىل (لوگيكالىق پايىمداۋ ارقىلى)
قارا شاشتى ادام اقبايەۆپەن سويلەسكەندىكتەن، اقبايەۆ قارا شاشتى دا بولمايدى، اق شاشتى دا بولمايدى (سەبەبى شاشىنىڭ ءتۇسى فاميلياسىنا سايكەس كەلمەۋ كەرەك). ولاي بولسا اقبايەۆ – سارى شاشتى. وندا قارابايەۆ – اق شاشتى، ال سارىبايەۆ – قارا شاشتى بولادى.
2 - ءتاسىل. (كەستەنىڭ كومەگىمەن )
الدىمەن ەسەپتىڭ شارتى بويىنشا، كەستەنى سالايىق
№16 ورتا مەكتەپ گيمنازياسىنىڭ
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساپارعالييەۆ مارات تىلەۋلى ۇلى.
تاقىرىبى: لوگيكالىق ەسەپتەردىڭ كەيبىر تۇرلەرى جانە ولاردى شىعارۋ جولدارى.
ادامنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى – ەسەپتى دۇرىس شەشە ءبىلۋ. مەنىڭ ماقساتىم – ءار ءتۇرلى قيىندىقتاعى ەسەپتەردى دۇرىس شىعارا بىلۋگە ۇيرەنۋ. ءبىزدىڭ زامانىمىز عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارقىندى دامۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. سوندىقتان ءاربىر مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتى – قازىرگى زامانعى ماتەماتيكالىق لوگيكانىڭ نەگىزىن تۇسىنە ءبىلۋ، لوگيكالىق ەسەپتەردى شەشە ءبىلۋ. ماتەماتيكالىق لوگيكانى بىلمەيىنشە، ونى ويداعىداي مەڭگەرۋ قيىن. ويتكەنى بۇگىنگى كۇنى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارىشتاپ دامۋى ول ادامنىڭ ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ەڭ ءىرى جەتىستىكتەرى بولىپ تابىلۋدا.
ارنايى فورمۋلانى قولدانۋعا كەلمەيتىن، بەلگىلى ءبىر الگوريتمدى قولدانىپ شىعارۋعا بولمايتىن، ءارقايسىسىنا وزىنشە تالداۋ جاساۋدى قاجەت ەتەتىن ەسەپتەردى ستاندارتتىق ەمەس لوگيكالىق ەسەپتەر دەيمىز.
لوگيكالىق ەسەپتەردىڭ سانى دا، شىعارۋ دا تاسىلدەرى دە الۋان ءتۇرلى. ماتەماتيكا عىلىمىندا لوگيكالىق ەسەپتەر بىرنەشە تۇرگە بولىنەدى، سولارعا جەكە - جەكە توقتالايىن. ستاندارتتى ەمەس لوگيكالىق ەسەپتەردى جەكەلەي تاقىرىپتار بويىنشا توپتاپ قاراستىرايىق.
1) گراف ءادىسى. (سايكەس نۇسقانى تابۋ ەسەپتەرى)
مۇنداي ەسەپتەردە وقۋشىدان ءار زاتقا سايكەس زاتتى، بۇيىمدى تاۋىپ بەرۋ تالاپ ەتىلەدى. ەسەپتى شەشۋدى باعاندار ادىسىمەن نەمەسە كەستە كومەگىمەن ورىنداعان وڭاي. كەستە ءادىسىن قولدانعاندا ءبىر جيىننىڭ ەلەمەنتتەرىن باعاندار ەتىپ، ەكىنشى جيىن ەلەمەنتتەرىن جولدار ەتىپ ورنالاستىرامىز. سودان كەيىن ەسەپ شارتى بويىنشا ءار جەكە باعان مەن ءار جولدىڭ سايكەس نە سايكەس ەمەستىگىن «+» جانە «-» تاڭبالارىمەن بەلگىلەۋدى ورىندايمىز.
1 - ەسەپ: ءتورت سپورتشى: ءاليا، عاليا، مادينا، دينارا گيمناستيكادان - وتكەن جارىستا الدىڭعى 4 ورىندى الدى، ءبىراق ولاردىڭ كەز كەلگەن ەكەۋى بۇل ورىندى بولىسكەن جوق.
كىم نەشىنشى ورىن الدى؟- دەگەن سۇراققا ءۇش جانكۇيەر بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى.
ا) ءاليا – ءىى، دينارا – ءىىى
ءا) ءاليا – ءى، عاليا – ءىى
ب) مادينا – ءىى، دينارا – ءىV.
جانكۇيەرلەردىڭ ءارقايسىسى ءبىر رەت قاتەلەسكەنىن ەسكەرىپ، ءار سپورتشىنىڭ قانداي ورىن العانىن تابۋ كەرەك.
جاۋابى: ءاليا – ءى ورىن
مادينا – ءىى ورىن
دينارا – ءىىى ورىن
عاليا – ءىV ورىن
2 - ەسەپ: ءۇش ادام سويەسىپ تۇر: اقبايەۆ، قارابايەۆ، سارىبايەۆ. ولاردىڭ قارا شاشتىسى اقبايەۆقا ايتادى. «بىرەۋىمىزدىڭ شاشىمىز اق، ەكىنشىنىڭ شاشى قارا، ءۇشىنشىسىنىڭ شاشى سارى، ءبىراق ەشكىمنىڭ شاشىنىڭ ءتۇسى فاميلياسىنا سايكەس كەلمەيدى». ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ شاشتارىنىڭ تۇستەرى قانداي؟
شەشۋى:
1 - ءتاسىل (لوگيكالىق پايىمداۋ ارقىلى)
قارا شاشتى ادام اقبايەۆپەن سويلەسكەندىكتەن، اقبايەۆ قارا شاشتى دا بولمايدى، اق شاشتى دا بولمايدى (سەبەبى شاشىنىڭ ءتۇسى فاميلياسىنا سايكەس كەلمەۋ كەرەك). ولاي بولسا اقبايەۆ – سارى شاشتى. وندا قارابايەۆ – اق شاشتى، ال سارىبايەۆ – قارا شاشتى بولادى.
2 - ءتاسىل. (كەستەنىڭ كومەگىمەن )
الدىمەن ەسەپتىڭ شارتى بويىنشا، كەستەنى سالايىق
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
