تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحى
قاراعاندى وبلىسى، نۇرا اۋدانى، تاسسۋات اۋىلى،
يندۋستريالنىي ورتا مەكتەبىندە
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
ابدراحمانوۆ ەرگانات ايداروۆيچ
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان “تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحى” اتتى ينتەللەكتۋالدى ويىن.
ءجۇر: ارمىسىزدار قۇرمەتتى وقۋشىلار جانە مۇعالىمدەر. ءبىزدىڭ ويىنىمىزدى باستاماس بۇرىن، 2 كوماندا قاجەت، سوندىقتان 8 - 11 سىنىپتاردان ەكى وقۋشىدان شىعۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىستىرۋ
الدىمەن ويىننىڭ تاقىرىبىن اشىپ الايىق، ول ءۇشىن مىنا ۆيدەوعا نازار اۋدارىڭىزدار. (ۆيدەو «تۇساۋ كەسەر») 1 سلايد
تاقىرىپ اشىلدى: قازاقستان تاريحىنا جانە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان «تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحى» اتتى ينتەللەكتۋالدى ويىندى باستايمىز. كەلەسى ۆيدەوعا نازار اۋدارىڭىزدار كەرەك اقپاراتتاردى ءتۇرتىپ وتىرىڭىزدار. (ۆيدەو قازاقستان تاريحى) 2 سلايد
سەن قازاقسىڭ!!!
سەن قازاقسىڭ سەبەبى اكەڭ قازاق،
اق ءسۇت بەرگەن، اق جاۋلىقتى اناڭ قازاق.
اتا - ءداستۇر سالتىمەن اعىپ جاتقان،
دەنەڭدەگى قاسيەتتى قانىڭ قازاق.
سەن قازاقسىڭ سەبەبى ءتىلىڭ قازاق،
ىزىڭدە ەرىپ جۇرگەن ءىنىڭ قازاق.
ءبىر قاراعان الىستان تانيتۇعىن،
اق ديدار، ءمولدىر قارا كوزىڭ قازاق.
حالىقسىڭ كەڭ دالانى مەكەن ەتكەن،
جەر ءۇشىن اتا - باباڭ قانىن توككەن.
تاۋەلسىزدىك تۋىمدى كورەم بە دەپ،
ەجەلدەن اتا - باباڭ ارمان ەتكەن.
سەن قازاقسىڭ سول تۋعا قولى جەتكەن،
باقىت بۇل باسىڭا قونىپ كەلگەن.
بيىك ۇستا سول تۋدى تابا ەتپەي،
دۇشپاندارعا سەنى بۇگىن اڭدىپ جۇرگەن.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى ويىنىمىز ءىىى بولىمنەن تۇرادى.
ءى ءبولىم «ادەبيەت – ءومىر ايناسى».
بۇل ءبولىم 2 كەزەڭگە بولىنەدى. ال باستايىق: «ەجەلگى ءداۋىر ادەبيەتى»
1. ەجەلگى ءداۋىر ادەبيەتى نەشە جانە قانداي كەزەڭدەرگە بولىنەدى؟ (2 ۇپاي)
2. (جاۋابى: ءۇى - ءىح ع ارنالىعىنداعى كونە تۇركى ادەبي ەسكەرتكىشتەر
ح - ءحىى ع ادەبيەت، يسلام داۋىرىندەگى ادەبيەت، ءحىىى - ءحۇ ع ادەبيەت نەمەسە حورەزم داۋىرىندەگى ادەبيەت)
3. كۇلتەگىن، بىلگە قاعان، تونىكوك تۋرالى قۇلپىتاستارعا قاشاپ جازىلعان جىرلار نەشىنشى عاسىرلارعا جاتادى؟ (جاۋابى: ءۇح - ءىح ع ادەبيەت)
4. «قۇدادعۋ بىلىك» ديداكتيكالىق داستانىنىڭ اۆتورى كىم؟ (ج. بالاساعۇن)
5. «كوك تۇرىكتىڭ كوك سەمسەرى» اتانعان اتاقتى باتىر كىم؟ (كۇلتەگىن)
6. سولتۇستىك موڭعولياداعى ورحون جانە سەلەنگا وزەندەرى بويىنان رۋنا جازۋلارى بار ۇلكەن قۇلپىتاستاردى تاپقان ورىس عالىمى. (ن. م. يادرينسيەۆ).
2 كەزەڭ:
1. «تۇركىستان – ەكى دۇنيە ەسىگى عوي...» ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟ ولەڭدى جالعاستىر
(2 ۇپاي) (م. جۇمابايەۆ)
2. «لەنينگرادسى، دەتي موي! لەنينگرادسى، گوردوست مويا!..» ولەڭ قازاق تىلىنە اۋدار. اۆتورىن اتا (2 ۇپاي) (لەنينگرادتىق ورەنىم. جامبىل جابايەۆ)
3. ءى. ەسەنبەرليننىڭ تريلوگياسى. («كوشپەندىلەر»)
4. (الاش)
5. ءى. جانسۇگىروۆ قاشان جانە قايدا تۋعان؟ (2 ۇپاي) (1894ج تالدىقورعان وبل، اقسۋ اۋ - نى)
6. م. ماقاتايەۆ.
كەلەسى ءىى ءبولىم «تاريحي شەجىرەگە ساياحات»
ءى - كەزەڭ
ءى تاپسىرما. ءۇش ءجۇزدىڭ رۋلارىن دۇرىس سايكەستەندىر. كورەرمەندەرمەن ويىن
(ۇلى ءجۇز: ءۇيسىن، دۋلات، قاڭلى، البان، جالايىر؛ ورتا ءجۇز: ارعىن، نايمان، كەرەي، قىپشاق، قوڭىرات، ۋاق؛ كىشى ءجۇز: باي ۇلى، ءالىم ۇلى، جەتىرۋ)
ءىى تاپسىرما. ءۇش ءجۇزدىڭ بيلەرى بويىنشا كلاسستەر قۇراستىرۋ.
كورەرمەندەرگە ۆيكتورينالىق سۇراقتار
ءىى كەزەڭ
قازاق حالقىنىڭ اۋىزىندا مىنانداي ءسوز بار: «جاڭبىر جاۋسا - جەر ىرىسى، باتىر تۋسا - ەل ىرىسى».
كەلەسى ءىى كەزەڭ «قازاق باتىرلارى»
1. 1 - سۋرەت. بوگەنباي قاي عاسىردا شايقاستارعا قاتىستى؟ 1708 قانشا مىڭ جاساققا قولباسشى بولعان؟ قاي جىلى قايتىس بولدى؟ (3ۇپاي) (ءحۇىىى ع. 30 مىڭ 1680 - 1778جج)
2. 2 - سۋرەت. ماحامبەت كىم؟ ولەڭدەرىن اتا. ماحامبەتتىڭ ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس كەزىندەگى دوسى جانە كوسەمى، ۇيىمداستىرۋشىسى كىم؟ (3 ۇپاي) (قازاقتىڭ ايگىلى اقىنى، كۇيشى كومپوزيتورى، وتارشىلدىققا قارسى يساتاي تايمانوۆ باستاعان كوتەرىلىستى (1836 - 1837) ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، وسى كوتەرىلىستىڭ جالىندى جىرشىسى. «اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس»، «مەن، مەن ەدىم، مەن ەدىم...» ت. ب.)
3. 3 - سۋرەت. قابانباي باتىردىڭ شىن اتى؟ قاي جەردە جانە قاشان دۇنيەگە كەلگەن؟ (3 ۇپاي)
(ەراسىل. 1692 ج. شقو ءۇرجار اۋدانى)
ءىىى كەزەڭ «قازاق حاندىعى»
1. ءابىلقايىر حان قاي ءجۇزدىڭ حانى؟ قاشان جانە قاي جەردە تۋعان؟ (3 ۇپاي) (كىشى ءجۇز، 1693ج تۇركىستان)
2. تولە بي ابىلاي حاندى قالاي اتاعان؟ قاي جىلدارى قازاق ورداسىنىڭ حانى بولدى؟ ابىلاي حان كىمنىڭ ۇرپاعىنا جاتادى؟ (سابالاق، 1711 - 1781جج جاڭگىر حان)
3. كەنەسارى كىمنىڭ نەمەرەسى؟ قاي جىلدارى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسىن باسقاردى؟ قاي ءجۇزدىڭ حانى؟ ( ابىلاي حاننىڭ، 1837 - 1847جج، ورتا ءجۇز)
4. جاڭگىر حاننىڭ اكەسى؟ جاڭگىر حان قاي جىلدارى ءومىر ءسۇردى؟ ەل باسقارعان كەزەڭى؟ (اكەسى - بوكەي، 1801 - 1845جج ءومىر ءسۇردى، 1823 - 1845جج ەل باسقاردى)
ءىىى - ءبولىم ءححى ع قازاقستان
1. (سپورت) اۋىر اتلەتيكادان 2 دۇركىن الەم چەمپيونى كىم؟ (يليا يلين)
2. (عىلىم) ەحرو – 2017
3. بۇل قالا ياپونيا مەملەكەتىمەن بىرلەسىپ «سەلماش» زاۋىتىن اشقان. بۇل قاي قالا؟ (استانا)
4. تۇركيادا وتكەن “Turkvision” حالىقارالىق «دالا ءانى» بايقاۋىندا باس جۇلدەگە يە بولعان قازاقتىڭ ءانشى قىزى كىم؟ (جانار دۇعالوۆا)
رەفلەكسيا. ۆيدەو كورسەتۋ. «مەنىڭ ەلىم - قازاقستان»
ءسوز كەزەگى ءادىل قازىلار مۇشەسىنە.
وتانىمىزدى ءسۇيىپ، ەلىمىزدىڭ ماقتان تۇتار ازاماتتارى بولىڭىزدار. قاتىسقاندارىڭىزعا راحمەت. جەڭىسكەرلەردى قۇتتىقتايمىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
يندۋستريالنىي ورتا مەكتەبىندە
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
ابدراحمانوۆ ەرگانات ايداروۆيچ
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان “تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحى” اتتى ينتەللەكتۋالدى ويىن.
ءجۇر: ارمىسىزدار قۇرمەتتى وقۋشىلار جانە مۇعالىمدەر. ءبىزدىڭ ويىنىمىزدى باستاماس بۇرىن، 2 كوماندا قاجەت، سوندىقتان 8 - 11 سىنىپتاردان ەكى وقۋشىدان شىعۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىستىرۋ
الدىمەن ويىننىڭ تاقىرىبىن اشىپ الايىق، ول ءۇشىن مىنا ۆيدەوعا نازار اۋدارىڭىزدار. (ۆيدەو «تۇساۋ كەسەر») 1 سلايد
تاقىرىپ اشىلدى: قازاقستان تاريحىنا جانە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان «تاۋەلسىزدىكتىڭ تاريحى» اتتى ينتەللەكتۋالدى ويىندى باستايمىز. كەلەسى ۆيدەوعا نازار اۋدارىڭىزدار كەرەك اقپاراتتاردى ءتۇرتىپ وتىرىڭىزدار. (ۆيدەو قازاقستان تاريحى) 2 سلايد
سەن قازاقسىڭ!!!
سەن قازاقسىڭ سەبەبى اكەڭ قازاق،
اق ءسۇت بەرگەن، اق جاۋلىقتى اناڭ قازاق.
اتا - ءداستۇر سالتىمەن اعىپ جاتقان،
دەنەڭدەگى قاسيەتتى قانىڭ قازاق.
سەن قازاقسىڭ سەبەبى ءتىلىڭ قازاق،
ىزىڭدە ەرىپ جۇرگەن ءىنىڭ قازاق.
ءبىر قاراعان الىستان تانيتۇعىن،
اق ديدار، ءمولدىر قارا كوزىڭ قازاق.
حالىقسىڭ كەڭ دالانى مەكەن ەتكەن،
جەر ءۇشىن اتا - باباڭ قانىن توككەن.
تاۋەلسىزدىك تۋىمدى كورەم بە دەپ،
ەجەلدەن اتا - باباڭ ارمان ەتكەن.
سەن قازاقسىڭ سول تۋعا قولى جەتكەن،
باقىت بۇل باسىڭا قونىپ كەلگەن.
بيىك ۇستا سول تۋدى تابا ەتپەي،
دۇشپاندارعا سەنى بۇگىن اڭدىپ جۇرگەن.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى ويىنىمىز ءىىى بولىمنەن تۇرادى.
ءى ءبولىم «ادەبيەت – ءومىر ايناسى».
بۇل ءبولىم 2 كەزەڭگە بولىنەدى. ال باستايىق: «ەجەلگى ءداۋىر ادەبيەتى»
1. ەجەلگى ءداۋىر ادەبيەتى نەشە جانە قانداي كەزەڭدەرگە بولىنەدى؟ (2 ۇپاي)
2. (جاۋابى: ءۇى - ءىح ع ارنالىعىنداعى كونە تۇركى ادەبي ەسكەرتكىشتەر
ح - ءحىى ع ادەبيەت، يسلام داۋىرىندەگى ادەبيەت، ءحىىى - ءحۇ ع ادەبيەت نەمەسە حورەزم داۋىرىندەگى ادەبيەت)
3. كۇلتەگىن، بىلگە قاعان، تونىكوك تۋرالى قۇلپىتاستارعا قاشاپ جازىلعان جىرلار نەشىنشى عاسىرلارعا جاتادى؟ (جاۋابى: ءۇح - ءىح ع ادەبيەت)
4. «قۇدادعۋ بىلىك» ديداكتيكالىق داستانىنىڭ اۆتورى كىم؟ (ج. بالاساعۇن)
5. «كوك تۇرىكتىڭ كوك سەمسەرى» اتانعان اتاقتى باتىر كىم؟ (كۇلتەگىن)
6. سولتۇستىك موڭعولياداعى ورحون جانە سەلەنگا وزەندەرى بويىنان رۋنا جازۋلارى بار ۇلكەن قۇلپىتاستاردى تاپقان ورىس عالىمى. (ن. م. يادرينسيەۆ).
2 كەزەڭ:
1. «تۇركىستان – ەكى دۇنيە ەسىگى عوي...» ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟ ولەڭدى جالعاستىر
(2 ۇپاي) (م. جۇمابايەۆ)
2. «لەنينگرادسى، دەتي موي! لەنينگرادسى، گوردوست مويا!..» ولەڭ قازاق تىلىنە اۋدار. اۆتورىن اتا (2 ۇپاي) (لەنينگرادتىق ورەنىم. جامبىل جابايەۆ)
3. ءى. ەسەنبەرليننىڭ تريلوگياسى. («كوشپەندىلەر»)
4. (الاش)
5. ءى. جانسۇگىروۆ قاشان جانە قايدا تۋعان؟ (2 ۇپاي) (1894ج تالدىقورعان وبل، اقسۋ اۋ - نى)
6. م. ماقاتايەۆ.
كەلەسى ءىى ءبولىم «تاريحي شەجىرەگە ساياحات»
ءى - كەزەڭ
ءى تاپسىرما. ءۇش ءجۇزدىڭ رۋلارىن دۇرىس سايكەستەندىر. كورەرمەندەرمەن ويىن
(ۇلى ءجۇز: ءۇيسىن، دۋلات، قاڭلى، البان، جالايىر؛ ورتا ءجۇز: ارعىن، نايمان، كەرەي، قىپشاق، قوڭىرات، ۋاق؛ كىشى ءجۇز: باي ۇلى، ءالىم ۇلى، جەتىرۋ)
ءىى تاپسىرما. ءۇش ءجۇزدىڭ بيلەرى بويىنشا كلاسستەر قۇراستىرۋ.
كورەرمەندەرگە ۆيكتورينالىق سۇراقتار
ءىى كەزەڭ
قازاق حالقىنىڭ اۋىزىندا مىنانداي ءسوز بار: «جاڭبىر جاۋسا - جەر ىرىسى، باتىر تۋسا - ەل ىرىسى».
كەلەسى ءىى كەزەڭ «قازاق باتىرلارى»
1. 1 - سۋرەت. بوگەنباي قاي عاسىردا شايقاستارعا قاتىستى؟ 1708 قانشا مىڭ جاساققا قولباسشى بولعان؟ قاي جىلى قايتىس بولدى؟ (3ۇپاي) (ءحۇىىى ع. 30 مىڭ 1680 - 1778جج)
2. 2 - سۋرەت. ماحامبەت كىم؟ ولەڭدەرىن اتا. ماحامبەتتىڭ ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس كەزىندەگى دوسى جانە كوسەمى، ۇيىمداستىرۋشىسى كىم؟ (3 ۇپاي) (قازاقتىڭ ايگىلى اقىنى، كۇيشى كومپوزيتورى، وتارشىلدىققا قارسى يساتاي تايمانوۆ باستاعان كوتەرىلىستى (1836 - 1837) ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، وسى كوتەرىلىستىڭ جالىندى جىرشىسى. «اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس»، «مەن، مەن ەدىم، مەن ەدىم...» ت. ب.)
3. 3 - سۋرەت. قابانباي باتىردىڭ شىن اتى؟ قاي جەردە جانە قاشان دۇنيەگە كەلگەن؟ (3 ۇپاي)
(ەراسىل. 1692 ج. شقو ءۇرجار اۋدانى)
ءىىى كەزەڭ «قازاق حاندىعى»
1. ءابىلقايىر حان قاي ءجۇزدىڭ حانى؟ قاشان جانە قاي جەردە تۋعان؟ (3 ۇپاي) (كىشى ءجۇز، 1693ج تۇركىستان)
2. تولە بي ابىلاي حاندى قالاي اتاعان؟ قاي جىلدارى قازاق ورداسىنىڭ حانى بولدى؟ ابىلاي حان كىمنىڭ ۇرپاعىنا جاتادى؟ (سابالاق، 1711 - 1781جج جاڭگىر حان)
3. كەنەسارى كىمنىڭ نەمەرەسى؟ قاي جىلدارى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىسىن باسقاردى؟ قاي ءجۇزدىڭ حانى؟ ( ابىلاي حاننىڭ، 1837 - 1847جج، ورتا ءجۇز)
4. جاڭگىر حاننىڭ اكەسى؟ جاڭگىر حان قاي جىلدارى ءومىر ءسۇردى؟ ەل باسقارعان كەزەڭى؟ (اكەسى - بوكەي، 1801 - 1845جج ءومىر ءسۇردى، 1823 - 1845جج ەل باسقاردى)
ءىىى - ءبولىم ءححى ع قازاقستان
1. (سپورت) اۋىر اتلەتيكادان 2 دۇركىن الەم چەمپيونى كىم؟ (يليا يلين)
2. (عىلىم) ەحرو – 2017
3. بۇل قالا ياپونيا مەملەكەتىمەن بىرلەسىپ «سەلماش» زاۋىتىن اشقان. بۇل قاي قالا؟ (استانا)
4. تۇركيادا وتكەن “Turkvision” حالىقارالىق «دالا ءانى» بايقاۋىندا باس جۇلدەگە يە بولعان قازاقتىڭ ءانشى قىزى كىم؟ (جانار دۇعالوۆا)
رەفلەكسيا. ۆيدەو كورسەتۋ. «مەنىڭ ەلىم - قازاقستان»
ءسوز كەزەگى ءادىل قازىلار مۇشەسىنە.
وتانىمىزدى ءسۇيىپ، ەلىمىزدىڭ ماقتان تۇتار ازاماتتارى بولىڭىزدار. قاتىسقاندارىڭىزعا راحمەت. جەڭىسكەرلەردى قۇتتىقتايمىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
