InfoHub Logo

مالىك عابدۋلين (15.11.1915، كوكشەتاۋ وبلىسى، زەرەندى اۋدانى، —2.01.1973، الماتى) – قازاق جازۋشىسى، ادەبيەت زەرتتەۋشى، قوعام قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى (1959)، پروفەسسور (1959)، كسرو پەداگوگيكا عا-نىڭ اكادەميگى (1959)، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى (1943). قازاق كسر-ىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى (1961). م.عابدۋللين 1935 جىلى قازاقتىڭ اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەن. 1936 ج. اسكەر قاتارىنا بارىپ، اسكەري بورىشىن وتەپ قايتقاننان كەيىن وسى ينستيتۋتتىڭ اسپيرانتۋراسىندا وقىدى.

م.ءعابدۋلليننىڭ عىلىمي-تۆورچەستۆولىق جۇمىسى 1938 جىلى كسرو عا-نىڭ قازاقستانداعى فيليالىندا كىشى عىلىمي قىزمەتكەرلىكتەن باستالدى. 1941- 1946 جىلدارى كەڭەس اسكەرىنىڭ گەنەرال ي.پانفيلوۆ باستاعان داڭقتى 8-گۆارديا ديۆيزياسى ساپىندا بولىپ، ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىستى. ءعابدۋلليننىڭ ۇلى وتان سوعىسىنداعى ەرلىك داڭقى بۇكىل وداققا ايگىلى. ونىڭ بۇل ەرلىگى العاش رەت بەلگىلى جازۋشى ب. پوليەۆويدىڭ "پراۆدادا" جاريالانعان "ەپوستىڭ تۋۋى" اتتى وچەركىندە باياندالدى. كوپتەگەن قازاق اقىندارى عابدۋللينگە ارناپ، ولەڭ-جىرلار شىعاردى. سوعىس اياقتالىپ، مايداندان قايتقاننان كەيىن عابدۋللين رەسپۋبليكانىڭ عىلىمي-پەداگوگيكالىق مەكەمەلەرىندە قىزمەت اتقاردى. قازاق كسر عا-نىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى (1946-51)، قازاقتىڭ اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ رەكتورى (1951-63) بولدى. 1963-1973 جىلدارى قازاق كسر عا-نىڭ م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى فولكلور ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدى.

م.عابدۋللين عىلىمي-زەرتتەۋ سالاسىندا كوپ ەڭبەك ەتتى. "قازاق حالقىنىڭ اۋىز ادەبيەتى" (1958، 1964) اتتى كۇردەلى مونوگرافيالىق ەڭبەگىندە عابدۋللين اۋىز ادەبيەتىن زەرتتەۋدىڭ عىلىمي-مەتودولوگيالىق نەگىزدەرىن ايقىنداپ، قازاق اۋىز ادەبيەتىندەگى باتىرلار جىرى، ليرو-ەپوستىق داستاندار، ايتىس ولەڭدەرى، ماقال-ماتەلدەر، جۇمباقتار، ەرتەگىلەر تۋرالى جان-جاقتى تەرەڭ عىلىمي تالداۋلار جاسادى، ولاردىڭ عىلىمدىق، تالىم-تاربيەلىك ءمانىن اشىپ كورسەتتى.

بۇل ەڭبەك جوعارى وقۋ ورىندارىنا ارنالعان وقۋلىق رەتىندە بىرنەشە رەت قايتا باسىلىپ شىقتى. ول 8-سىنىپقا ارنالعان "قازاق ادەبيەتى" وقۋلىعىن (1952-1957) جازدى. م.ءعابدۋلليننىڭ كوركەم شىعارماداعى تىرناق الدى تۋىندىلارى ديۆيزيالىق، مايداندىق گازەتتەردە جارىق كوردى. شىعارمالارى جەكە جيناق بولىپ، سوعىستان كەيىن جاريالاندى. "مەنىڭ مايدانداس دوستارىم" (1947)، "التىن جۇلدىز" (1948)، "مايدان وچەركتەرى" (1949)، "سۇراپىل جىلدار" (1971) اتتى كىتاپتارىنا ەنگەن اڭگىمە، وچەركتەرىندە م.عابدۋللين مايدان ءومىرىن سۋرەتتەپ، جاۋىنگەر تۇلعاسىن، كەڭەس وكىمەتىنىڭ ادامدارىنىڭ ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى قاھارماندىق بەينەسىن سۋرەتتەدى. پەداگوگ-جازۋشى رەتىندە ول جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسىنە دە ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. "اتا-انالارعا تاربيە تۋرالى كەڭەس" (1966) دەگەن كىتابىندا م.عابدۋللين بەسىك جىرىنان باستاپ، باتىرلار جىرىنا دەيىنگى حالىق پوەزياسىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشىپ، ونى ءىس جۇزىندە پايدالانۋدىڭ تاسىلدەرىن كورسەتەدى. سونىمەن بىرگە بالالاردى پاتريوتيزمگە، شىنشىلدىققا تاربيەلەۋ، ولاردىڭ بولاشاققا سەنىمىن ارتتىرۋ، جاس بالانى دۇرىس سويلەۋگە ۇيرەتۋ جونىندە اتا-انالارعا پەداگوگتىق كەڭەس بەرەدى.

م.عابدۋللين ӀӀ-ӀV سايلانعان كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى. كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ پارلامەنتتىك توبىنىڭ قۇرامىندا فينليانديادا (1953)، بەلگيادا (1957)، يۋگوسلاۆيادا (1957) بولدى. عابدۋللين ەڭبەكشىلەر دەپۋتاتتارىنىڭ الماتى وبلىستىق، قالالىق كەڭەستەرىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا، قازاقستان كپ الماتى وبلىستىق، قالالىق، فرۋنزە اۋداندىق كوميتەتتەرىنىڭ مۇشەلىگىنە بىرنەشە رەت سايلاندى. لەنين وردەنى، قىزىل تۋ، ەڭبەك قىزىل تۋ، قىزىل ءجۇلدىز، ۇلى وتان سوعىسى وردەندەرىمەن ناگرادتالعان. "قازاق حالقىنىڭ باتىرلار جىرى" كىتابى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى.

---