ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆ "گۇلشات-شەريزات" داستانى
قازاق ادەبيەتى 10 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «گۇلشات - شەريزات» داستانى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «گۇلشات - شەريزات» داستانىنىڭ سيۋجەتتىك جەلىسىن، كومپوزيسياسىن وزدىگىنەن ىزدەنۋ ارقىلى مەڭگەرتۋ، داستان تۋرالى عىلىمي - تەوريالىق تۇسىنىك بەرۋ، وبرازدارىنا تالداۋ جاساۋ ارقىلى داستاننىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن تانىتۋ؛
2. دامىتۋشىلىق. سىني ويلاۋ كوزقاراسىن، قابىلداۋىن، دۇنيەتانىمىن دامىتۋ. ءسوز ساپتاۋىن، ءوز ويىن اشىق ايتۋىن، سەنىمىن ارتتىرۋ؛
3. تاربيەلىك. ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، كەشىرىمدى بولۋعا، رۋحاني تازالىققا ۇيرەتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنىس ساباق
ءادىس - ءتاسىلى: پروبلەمالىق ىزدەنىس، ستو ادىستەرى، ويىن، توپپەن جۇمىس، ساتىلاي كومپلەكستى تالداۋ، مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرى.
كورنەكىلىگى: سلايد، پورترەت، قيما قاعازدار، پەرفوكارتا، باعالاۋ بەلگىلەشەلەرى، ءبىلىم كىلتى.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ءوزىن - ءوزى تانۋ، ادەبيەت تەورياسى، شىعىس ادەبيەتى
ساباقتىڭ بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ. ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. ۇجىمدىق پسيحولوگيالىق ۇيىمداستىرۋ ارەكەتىن جۇرگىزۋ. توپقا ءبولۋ.
1 - توپ: «ابايدىڭ دارابوزدارى»
2 - توپ: «ابايدىڭ كوشباسشىلارى»
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1) ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «بۇلاق كوزى» ولەڭىن جاتقا وقۋ.
2) جوبا قورعاۋ.
1 - توپ تاپسىرماسى: ءماشھۇر ءجۇسىپ - دارا تۇلعا.
2 - توپ تاپسىرماسى: ءماشھۇر ءجۇسىپ – ەتنوگراف
وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ.
«ولجالى بەستىك» ويىنى.
ويلى بولساڭ، وزىپ كور – ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ شىن ەسىمى؟ ءماشھۇر اتانۋ سەبەبى؟
زەرەك بولساڭ، سىناپ كور - ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ كىتاپتارى؟
مىقتى بولساڭ، اشىپ كور – اقىن شىعارمالارىنىڭ وزەكتى تاقىرىبى؟
جۇيرىك بولساڭ، شاۋىپ كور - بەرىلگەن سوزدەردىڭ ءماشھۇر جۇسىپكە سايكەس كەلمەيتىنىن ايتساڭ، بەستىك - سەنىكى.
العىر بولساڭ، ايتىپ كور – ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ شىعارمالارىن قالاي توپتاستىرۋعا بولادى؟
دايىن بولساڭ، الىپ كور - ءبىر ادام بار ورىك، مەيىز اعاشى سىقىلدى،
جەمىسىنەن دۇنيە ءجۇزى باھرا الادى.
ءبىر ادام بار تەرەك اعاش سىقىلدى،
وتقا وتىن بولعاننان باسقاعا جارامايدى. ءۇزىندى قاي ولەڭنەن الىنعان؟
تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور - ءماشھۇردىڭ عۇمىرنامالىق ولەڭدەرىن اتا.
4. ساباقتىڭ ماقساتىن قويۋ.
جاڭا ساباقتى وزەكتەندىرۋ.
5. جاڭا ساباق.
داستان تۋرالى عىلىمي - تەوريالىق تۇسىنىك بەرۋ.
ا) داستان (پارسىشا ايتۋ، بايانداۋ، جىرلاۋ دەگەندى بىلدىرەدى) – ادەبي - ەپيكالىق جانر. شىعىس حالىقتارى ادەبيەتىندە اسىرەسە پارسى، تۇرىك ادەبيەتتەرىندە كەڭ تاراعان. داستان بەلگىلى ءبىر سيۋجەتكە قۇرىلادى. قۇرىلىمىندا كەيدە ولەڭ، كەيدە قارا ءسوز ارالاسىپ كەلە بەرەدى.
قازاق داستاندارى تاقىرىبى جاعىنان 5 تۇرگە بولىنەدى:
1. يسلام قاعيدالارىن، ءدىني نانىم - سەنىمدەردى ناسيحاتتايتىن داستاندار. مىسالى: «سالسال»، «زارقۇم» ت. ب.
2. شىعىس اڭىز - اڭگىمەلەرى نەگىزىندە تۋعان داستاندار. «مىڭ ءبىر ءتۇن»، «شاھناما»، «توتىنىڭ توقسان تاراۋى»
3. شىعىس كلاسسيكتەرى نەگىزىندە پايدا بولعان داستاندار. فيردوۋسي، ناۋاي، نيزاميلەر جازعان «ءلايلى - ءماجنۇن»، «تاھير - زۋھرا»، «ەسكەندىر» ت. ب.
4. رومانتيكالىق سارىنداعى عاشىقتىق داستاندار. «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ»، «قىز جىبەك» ت. ب.
5. ەرلىك پەن ەل جايىنداعى باتىرلىق داستاندار. «رۇستەم - داستان»، «قوبىلاندى»، «الپامىس»، «ەر تارعىن»
توپتىق جۇمىس.
«ءبىلىم كوزى - كىتاپتا»
«ەڭ باستىسى» ويىنى.
1 - توپ تاپسىرماسى: داستانعا ارقاۋ بولعان تىرەك سوزدەر مەن ءسوز تىركەسىن جازۋ؛
2 - توپ تاپسىرماسى: داستانداعى نەگىزگى ويدى اشاتىن سويلەمدەردى جازۋ.
ءا) ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «گۇلشات - شەريزات» داستانىنىڭ مازمۇنىن بايانداۋ. وقۋشىلارعا داستاندى الدىن الا وقىپ كەلۋ تاپسىرىلعان. سوندىقتان وقۋشىلار داستان سيۋجەتىن تىزبەكتەي بايانداپ بەرەدى.
ماتىنمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
تالداۋ سۇراقتارى.
1. داستاننىڭ جانرلىق ەرەكشەلىگى نەدە؟
2. اڭىزعا قۇرىلۋىن داستاننان مىسال كەلتىرۋ ارقىلى دالەلدەڭدەر.
3. «گۇلشات - شەريزات» داستانى قازاق داستاندارىنىڭ قاي تۇرىنە جاتادى؟
4. پاراحزاتتىڭ ارام نيەتىن ماتىننەن تاۋىپ وقىڭدار.
5. گۇلشات شەريزاتتى سوزبەن قالاي توقتاتادى؟ ماتىننەن ءۇزىندى كەلتىرۋ ارقىلى دالەلدەڭىزدەر.
داپتەرمەن جۇمىس.
داستانعا ساتىلاي كومپەلكستى تالداۋ جاساۋ
اۆتورى: ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆ
تاقىرىبى: ادال نيەتپەن ءادىل ءىس قىلۋ.
يدەياسى: ادىلدىكتىڭ جەڭىسكە جەتۋى،
جاقسىلىقتىڭ سالتانات قۇرۋىن دارىپتەۋ
جانرى: ەپوس، داستان
كەيىپكەرلەرى: كوركىن، پاراقزات، گۇلشات، شەريزات، ارىستان، كەرۋەنباسى قوجا ساعيت.
كومپوزيسياسى: وقيعانىڭ باستالۋى. كوركىن پاتشانىڭ ءبىر بالاعا زار بولۋى. اڭعا شىعۋى.
وقيعانىڭ بايلانىسى. پاراحزاتتىڭ حانىمدى ءولتىرتۋى، ارىستاننىڭ بالانى ارىستاننىڭ، كەرۋەنباسى قوجا ساعيتتىڭ بالانى اسىراپ الۋى. پاراحزاتتىڭ ءتۇسى.
شيەلەنىس. شەريزاتتىڭ ەرجەتىپ، كەرۋەنشىلەرمەن بىرگە شىنماشىن ەلىنە كەلۋى. گۇلشاتتىڭ يران باعى.
شارىقتاۋ شەگى. بارىستىڭ حاتى. شىندىقتى ءبىلۋ، پاراحزاتتى زىندانعا تاستاۋ.
شەشىمى. گۇلشاتتىڭ ارا تۇسۋىمەن پاراحزاتتىڭ كۇناسىنىڭ كەشىرىلۋى.
ولەڭ قۇرىلىسى: داستان 11 - 12 بۋىندى، (كەيدە 7 - 8 بۋىندى جىر ۇلگىسى دە ارالاسىپ كەلگەن) 3 بۋناقتى، قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن جازىلعان.
بەينەلى سوزدەر: ەپيتەت، تەڭەۋ سوزدەردى تاۋىپ، تەرىپ جازۋ.
تاربيەلىك ءمانى. ءارقاشان كەشىرىمدى بولۋ، ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋ.
وبرازدىق تالداۋ. داستانداعى باستى كەيىپكەرلەرگە تومەندەگى ۇلگى بويىنشا وبرازدىق تالداۋ جاساڭدار.
1. كەيىپكەردىڭ سيپاتى
2. كەيىپكەردىڭ مىنەزى
3. ۇنامدى نە ۇنامسىز ارەكەتى
4. ماقساتى.
ەركىن جاۋاپ. پىكىر الماسۋ.
سويلەمدى جالعاستىر. ەگەر مەن شەريزات بولسام...
ومىرمەن بايلانىس.
قازاق قوعامىندا وسىنداي جايتتار كەزدەسە مە؟
داستانداعى وزىڭە ۇناعان ەپيزود قايسى؟
داستانداعى ويدى حالىق دانالىعىمەن قالاي تۇيىندەۋگە بولادى؟
6. ءبىلىمدى بەكىتۋ.
زىمىران سۇراقتار.
1. «گۇلشات - شەريزات» داستانىنىڭ سيۋجەتتىك جەلىسى قايدان الىنعان؟
2. پاراحزاتتىڭ قىز بالا تىلەۋىنىڭ ءمانى؟
3. اۆتوردىڭ ءتۇيىندى ءسوزى قانداي؟
4. داستانداعى ەرتەگىلىك سيپات پەن اڭىزدىق سيپاتتى اتاڭىزدار.
5. داستان دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
6. قازاق ادەبيەتىندە داستان نەشە تۇرگە بولىنەدى؟
7. داستاننىڭ تالىمدىك ءمانى نەدە؟
7. ءۇي تاپسىرماسى.
داستاننان ءۇزىندى جاتتاۋ.
8. باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى باعالاۋى.
رەفلەكسيا كەزەڭى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «گۇلشات - شەريزات» داستانى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «گۇلشات - شەريزات» داستانىنىڭ سيۋجەتتىك جەلىسىن، كومپوزيسياسىن وزدىگىنەن ىزدەنۋ ارقىلى مەڭگەرتۋ، داستان تۋرالى عىلىمي - تەوريالىق تۇسىنىك بەرۋ، وبرازدارىنا تالداۋ جاساۋ ارقىلى داستاننىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن تانىتۋ؛
2. دامىتۋشىلىق. سىني ويلاۋ كوزقاراسىن، قابىلداۋىن، دۇنيەتانىمىن دامىتۋ. ءسوز ساپتاۋىن، ءوز ويىن اشىق ايتۋىن، سەنىمىن ارتتىرۋ؛
3. تاربيەلىك. ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، كەشىرىمدى بولۋعا، رۋحاني تازالىققا ۇيرەتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنىس ساباق
ءادىس - ءتاسىلى: پروبلەمالىق ىزدەنىس، ستو ادىستەرى، ويىن، توپپەن جۇمىس، ساتىلاي كومپلەكستى تالداۋ، مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرى.
كورنەكىلىگى: سلايد، پورترەت، قيما قاعازدار، پەرفوكارتا، باعالاۋ بەلگىلەشەلەرى، ءبىلىم كىلتى.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ءوزىن - ءوزى تانۋ، ادەبيەت تەورياسى، شىعىس ادەبيەتى
ساباقتىڭ بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ. ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. ۇجىمدىق پسيحولوگيالىق ۇيىمداستىرۋ ارەكەتىن جۇرگىزۋ. توپقا ءبولۋ.
1 - توپ: «ابايدىڭ دارابوزدارى»
2 - توپ: «ابايدىڭ كوشباسشىلارى»
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1) ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «بۇلاق كوزى» ولەڭىن جاتقا وقۋ.
2) جوبا قورعاۋ.
1 - توپ تاپسىرماسى: ءماشھۇر ءجۇسىپ - دارا تۇلعا.
2 - توپ تاپسىرماسى: ءماشھۇر ءجۇسىپ – ەتنوگراف
وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ.
«ولجالى بەستىك» ويىنى.
ويلى بولساڭ، وزىپ كور – ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ شىن ەسىمى؟ ءماشھۇر اتانۋ سەبەبى؟
زەرەك بولساڭ، سىناپ كور - ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ كىتاپتارى؟
مىقتى بولساڭ، اشىپ كور – اقىن شىعارمالارىنىڭ وزەكتى تاقىرىبى؟
جۇيرىك بولساڭ، شاۋىپ كور - بەرىلگەن سوزدەردىڭ ءماشھۇر جۇسىپكە سايكەس كەلمەيتىنىن ايتساڭ، بەستىك - سەنىكى.
العىر بولساڭ، ايتىپ كور – ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ شىعارمالارىن قالاي توپتاستىرۋعا بولادى؟
دايىن بولساڭ، الىپ كور - ءبىر ادام بار ورىك، مەيىز اعاشى سىقىلدى،
جەمىسىنەن دۇنيە ءجۇزى باھرا الادى.
ءبىر ادام بار تەرەك اعاش سىقىلدى،
وتقا وتىن بولعاننان باسقاعا جارامايدى. ءۇزىندى قاي ولەڭنەن الىنعان؟
تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور - ءماشھۇردىڭ عۇمىرنامالىق ولەڭدەرىن اتا.
4. ساباقتىڭ ماقساتىن قويۋ.
جاڭا ساباقتى وزەكتەندىرۋ.
5. جاڭا ساباق.
داستان تۋرالى عىلىمي - تەوريالىق تۇسىنىك بەرۋ.
ا) داستان (پارسىشا ايتۋ، بايانداۋ، جىرلاۋ دەگەندى بىلدىرەدى) – ادەبي - ەپيكالىق جانر. شىعىس حالىقتارى ادەبيەتىندە اسىرەسە پارسى، تۇرىك ادەبيەتتەرىندە كەڭ تاراعان. داستان بەلگىلى ءبىر سيۋجەتكە قۇرىلادى. قۇرىلىمىندا كەيدە ولەڭ، كەيدە قارا ءسوز ارالاسىپ كەلە بەرەدى.
قازاق داستاندارى تاقىرىبى جاعىنان 5 تۇرگە بولىنەدى:
1. يسلام قاعيدالارىن، ءدىني نانىم - سەنىمدەردى ناسيحاتتايتىن داستاندار. مىسالى: «سالسال»، «زارقۇم» ت. ب.
2. شىعىس اڭىز - اڭگىمەلەرى نەگىزىندە تۋعان داستاندار. «مىڭ ءبىر ءتۇن»، «شاھناما»، «توتىنىڭ توقسان تاراۋى»
3. شىعىس كلاسسيكتەرى نەگىزىندە پايدا بولعان داستاندار. فيردوۋسي، ناۋاي، نيزاميلەر جازعان «ءلايلى - ءماجنۇن»، «تاھير - زۋھرا»، «ەسكەندىر» ت. ب.
4. رومانتيكالىق سارىنداعى عاشىقتىق داستاندار. «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ»، «قىز جىبەك» ت. ب.
5. ەرلىك پەن ەل جايىنداعى باتىرلىق داستاندار. «رۇستەم - داستان»، «قوبىلاندى»، «الپامىس»، «ەر تارعىن»
توپتىق جۇمىس.
«ءبىلىم كوزى - كىتاپتا»
«ەڭ باستىسى» ويىنى.
1 - توپ تاپسىرماسى: داستانعا ارقاۋ بولعان تىرەك سوزدەر مەن ءسوز تىركەسىن جازۋ؛
2 - توپ تاپسىرماسى: داستانداعى نەگىزگى ويدى اشاتىن سويلەمدەردى جازۋ.
ءا) ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆتىڭ «گۇلشات - شەريزات» داستانىنىڭ مازمۇنىن بايانداۋ. وقۋشىلارعا داستاندى الدىن الا وقىپ كەلۋ تاپسىرىلعان. سوندىقتان وقۋشىلار داستان سيۋجەتىن تىزبەكتەي بايانداپ بەرەدى.
ماتىنمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
تالداۋ سۇراقتارى.
1. داستاننىڭ جانرلىق ەرەكشەلىگى نەدە؟
2. اڭىزعا قۇرىلۋىن داستاننان مىسال كەلتىرۋ ارقىلى دالەلدەڭدەر.
3. «گۇلشات - شەريزات» داستانى قازاق داستاندارىنىڭ قاي تۇرىنە جاتادى؟
4. پاراحزاتتىڭ ارام نيەتىن ماتىننەن تاۋىپ وقىڭدار.
5. گۇلشات شەريزاتتى سوزبەن قالاي توقتاتادى؟ ماتىننەن ءۇزىندى كەلتىرۋ ارقىلى دالەلدەڭىزدەر.
داپتەرمەن جۇمىس.
داستانعا ساتىلاي كومپەلكستى تالداۋ جاساۋ
اۆتورى: ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيەۆ
تاقىرىبى: ادال نيەتپەن ءادىل ءىس قىلۋ.
يدەياسى: ادىلدىكتىڭ جەڭىسكە جەتۋى،
جاقسىلىقتىڭ سالتانات قۇرۋىن دارىپتەۋ
جانرى: ەپوس، داستان
كەيىپكەرلەرى: كوركىن، پاراقزات، گۇلشات، شەريزات، ارىستان، كەرۋەنباسى قوجا ساعيت.
كومپوزيسياسى: وقيعانىڭ باستالۋى. كوركىن پاتشانىڭ ءبىر بالاعا زار بولۋى. اڭعا شىعۋى.
وقيعانىڭ بايلانىسى. پاراحزاتتىڭ حانىمدى ءولتىرتۋى، ارىستاننىڭ بالانى ارىستاننىڭ، كەرۋەنباسى قوجا ساعيتتىڭ بالانى اسىراپ الۋى. پاراحزاتتىڭ ءتۇسى.
شيەلەنىس. شەريزاتتىڭ ەرجەتىپ، كەرۋەنشىلەرمەن بىرگە شىنماشىن ەلىنە كەلۋى. گۇلشاتتىڭ يران باعى.
شارىقتاۋ شەگى. بارىستىڭ حاتى. شىندىقتى ءبىلۋ، پاراحزاتتى زىندانعا تاستاۋ.
شەشىمى. گۇلشاتتىڭ ارا تۇسۋىمەن پاراحزاتتىڭ كۇناسىنىڭ كەشىرىلۋى.
ولەڭ قۇرىلىسى: داستان 11 - 12 بۋىندى، (كەيدە 7 - 8 بۋىندى جىر ۇلگىسى دە ارالاسىپ كەلگەن) 3 بۋناقتى، قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن جازىلعان.
بەينەلى سوزدەر: ەپيتەت، تەڭەۋ سوزدەردى تاۋىپ، تەرىپ جازۋ.
تاربيەلىك ءمانى. ءارقاشان كەشىرىمدى بولۋ، ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋ.
وبرازدىق تالداۋ. داستانداعى باستى كەيىپكەرلەرگە تومەندەگى ۇلگى بويىنشا وبرازدىق تالداۋ جاساڭدار.
1. كەيىپكەردىڭ سيپاتى
2. كەيىپكەردىڭ مىنەزى
3. ۇنامدى نە ۇنامسىز ارەكەتى
4. ماقساتى.
ەركىن جاۋاپ. پىكىر الماسۋ.
سويلەمدى جالعاستىر. ەگەر مەن شەريزات بولسام...
ومىرمەن بايلانىس.
قازاق قوعامىندا وسىنداي جايتتار كەزدەسە مە؟
داستانداعى وزىڭە ۇناعان ەپيزود قايسى؟
داستانداعى ويدى حالىق دانالىعىمەن قالاي تۇيىندەۋگە بولادى؟
6. ءبىلىمدى بەكىتۋ.
زىمىران سۇراقتار.
1. «گۇلشات - شەريزات» داستانىنىڭ سيۋجەتتىك جەلىسى قايدان الىنعان؟
2. پاراحزاتتىڭ قىز بالا تىلەۋىنىڭ ءمانى؟
3. اۆتوردىڭ ءتۇيىندى ءسوزى قانداي؟
4. داستانداعى ەرتەگىلىك سيپات پەن اڭىزدىق سيپاتتى اتاڭىزدار.
5. داستان دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
6. قازاق ادەبيەتىندە داستان نەشە تۇرگە بولىنەدى؟
7. داستاننىڭ تالىمدىك ءمانى نەدە؟
7. ءۇي تاپسىرماسى.
داستاننان ءۇزىندى جاتتاۋ.
8. باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى باعالاۋى.
رەفلەكسيا كەزەڭى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۆادرات تەڭدەۋگە كەلتىرىلەتىن تەڭدەۋلەر
