مەكتەپتە گەندەرلىك تاربيەلەۋدى ۇيىمداستىرۋ جاعدايلارى
مەكتەپتە گەندەرلىك تاربيەلەۋدى ۇيىمداستىرۋ جاعدايلارى
ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان بەرگى ۋاقىت ىشىندە قوعامدا كوپتەگەن وزگەرىس بولدى. سول وزگەرىستەر تۋعىزعان سونى جاڭالىقتار بالا ومىرىنە تىكەلەي اسەرىن تيگىزىپ جاتقانى بەلگىلى. جاڭا ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ بازالىق ۇستانىمى – ءاربىر مەكتەپتە تۇلعانىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋدى ىنتالاندىراتىن ىزگى ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرۋ. ءبىلىم الۋشىلاردى ۇلتتىق قۇندىلىقتار نەگىزىندە تاربيەلەۋ، وقۋشىلارىنىڭ بويىندا جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى جارىققا شىعارىپ، رۋحاني - ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دامىتۋ. بالا تاربيەسىنىڭ وزەكتى پروبلەمالارىن شەشۋگە تاربيەنىڭ ۋاقىتى وتكەن ادىستەرىن اۋىستىراتىن تاربيەنىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن قولدانۋدىڭ قاجەتتىلىگى، ەل ەرتەڭىن، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن ەتنو پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ جەتىستىگىن ءار وتباسىنىڭ تاربيە قۇرالىنا اينالدىرۋ بۇگىنگى كۇننىڭ سۇرانىسى. الايدا، سوڭعى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى نارىقتىق ەكونوميكانىڭ قارقىنىنا ىلەسۋ قيىنشىلىعىنان، كوپتەگەن وتباسىلاردا بالا تاربيەسى السىرەپ، ءتىپتى ەرىكسىز قولدان شىعىپ، ورنى تولماس ولقىلىقتار پايدا بولدى.
ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ تاربيە تۇجىرىمداماسىندا باسشىلىققا الاتىن تاربيەدەگى باستى قۇندىلىقتار دەپ: ادام، وتباسى، وتان، تۋعان ولكە، دەنساۋلىق، سالاۋاتتى ءومىر سالتى، ەڭبەك، ءبىلىم جانە مادەني مۇرا كورسەتىلگەن.
اتا - انا ءوز مىندەتىن ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن كەمشىلىگىن قوعامعا، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە ارتا باستادى. وعان قوسا، شارتتى تۇردە دامىعان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن ب ا ق دامۋى، «مادەني ورىن» دەگەن اتاۋدىڭ استارىنا تىعىلعان كەرەكتى، كەرەكسىز ساۋىق ۇيلەرىنىڭ اشىلۋى وتباسىنىڭ تاربيە بەرۋ جانە الەۋمەتتەندىرۋ قىزمەتىن اسەر ەتكەنىن جاسىرا المايمىز. قوعامداعى كەلەڭسىز كورىنىستەر مەكتەپ وقۋشىلارىن دا اينالىپ كەتىپ جاتقان جوق. ونىڭ ىشىندە قازاق وتباسىلارىنا ءتان ماسەلەلەر دە ءجيى كەزدەسىپ جاتادى. وسى تۇرعىدا پەداگوگيكا عىلىمىنا ەنگەن جاڭاشا باعىت گەندەرلىك ءبىلىم مەن گەندەرلىك تاربيەنى قازاقتىڭ دىنىنە، تاريحىنا، ۇلتتىق مۇراتتارى مەن قۇندىلىقتارىنا سالىستىرمالى تۇردە قابىلداۋ قاجەت.
گەندەرلىك الەۋمەتتەندىرۋ قوعامداعى بالالاردى ءوز جىنىسىنا ساي ەرەكشەلىكتەردى ءبىلۋ، وسىعان ساي ارەكەت ەتۋ جانە باسقا جىنىستاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن بىلە وتىرىپ، قارىم قاتىستارىنىڭ دۇرىس رەتتەلۋىنە باعىت باعدار بەرۋ بولىپ تابىلادى.
كەيىنگى جىلدارى ۇلدار اراسىندا تىم جۇمساق مىنەزدىلەر دە كەزدەسەدى. ماماندار مۇنى ەر - ازاماتتاردىڭ ۇرپاق تاربيەسىنەن مۇلدە سىرت قالۋىنىڭ سالدارى دەيدى. كەي ۋاقىتتا بالا اكەسىز ءوسىپ، اناسىنىڭ تاربيەسىندە بولادى. جۇرەگى جۇمساق انالارىمىز كەيدە ۇلدى تىم ەركەلەتىپ جىبەرگەندە، اكەنىڭ سالماقتى ءسوزى تازا اۋاداي قاجەت. ەر مۇعالىمدەردىڭ تاربيەسى ۇلدار ءۇشىن عانا ەمەس، قىزدار ءۇشىن دە كەرەك. سەبەبى، قىز بالالار مەكتەپتەگى ەر ازاماتتاردى ۇلگى تۇتادى. ال ەر بالالار ەر ازاماتتارعا قاراپ بوي تۇزەيدى. سولارداي بولۋعا تالپىنادى. كيىم كيۋدى، ءوزىن ۇستاۋدى، سويلەۋ مادەنيەتىن ۇيرەنەدى. ەر مىنەزدى، ءور مىنەزدى، نامىسشىل بولىپ تاربيەلەندى.
جاعىز باستى انالار بالالارىنا بار جاعدايدى جاساعانى مەن ءبارىبىر اكەنىڭ اڭگىمەسىن ايتا المايدى، اكەنىڭ تاربيەسىن بەرە المايدى. ەر ادام از سوزبەن اق قاس قاباقپەن اق كوپ نارسەنى ۇعىندىرا الادى.
پسيحولوگيالىق تۇرعىدان الاتىن بولساق ەر بالالار مەن قىز بالالاردىڭ فيزيولوگيالىق تا، پسيحولوگيالىق تا دامۋىندا ايىرماشىلىق بار. ءبىز ءبىر سىنىپتاعى بالالارعا بىردەي تالاپ قويعانىمىزبەن تابيعي دامۋعا قارسى تۇرا المايمىز. مىسالى، 6 - 7 سىنىپتا قىز بالالار ءوز سىنىپتاس ۇلدارعا قاراعاندا فيزيولوگيالىق جاعىنان دامىپ جەتىلىپ بولادى. وسىعان ساي پسيحولوگياسى دا وزگەرەدى. ال بىزدەگى ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەدەگى قويىلار تالاپ بىردەي. ايەل مۇعالىمدەردىڭ ءسوزى مەن تالابىن تەز تۇسىنگەندىكتەن، ولار تەزىرەك بەيىمدەلە باستايدى، سوندىقتان مەكتەپتە ەر بالالارعا قاراعاندا قىزدار بەلسەندىرەك. ءتىل تابىسۋعا وڭاي بولعاندىقتان مۇعالىمدەر دە قىز بالالاردى قوعامدىق جۇمىستارعا كوبىرەك جۇمسايدى. قىزدار بالالاردىڭ قاتىگەزدىگىن، سونداي ۇلداردىڭ قاتەلىگىن كورىپ مۇعالىمدەرگە جەتكىزۋگە اسىعادى. قاتەلىگىن كورىپ، ەسكەرتۋدى كوپ الۋ، بالانىڭ قۇلشىنىسى مەن ىقىلاسىن جويادى. سوندىقتان دا بولار، بىزدە جوعارى سىنىپتاردا ەر بالالاردىڭ ساباققا دەگەن ىقىلاسى تومەن. قوعامدىق جۇمىستارعا دا قىز بالالار سياقتى قۇلشىنىس تانىتپايدى.
مەكتەپتە گەندەرلىك تاربيەلەۋدى ۇيىمداستىرۋ جاعدايلارى. جۇكتەۋ
ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان بەرگى ۋاقىت ىشىندە قوعامدا كوپتەگەن وزگەرىس بولدى. سول وزگەرىستەر تۋعىزعان سونى جاڭالىقتار بالا ومىرىنە تىكەلەي اسەرىن تيگىزىپ جاتقانى بەلگىلى. جاڭا ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ بازالىق ۇستانىمى – ءاربىر مەكتەپتە تۇلعانىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋدى ىنتالاندىراتىن ىزگى ءبىلىم بەرۋ ورتاسىن قۇرۋ. ءبىلىم الۋشىلاردى ۇلتتىق قۇندىلىقتار نەگىزىندە تاربيەلەۋ، وقۋشىلارىنىڭ بويىندا جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى جارىققا شىعارىپ، رۋحاني - ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دامىتۋ. بالا تاربيەسىنىڭ وزەكتى پروبلەمالارىن شەشۋگە تاربيەنىڭ ۋاقىتى وتكەن ادىستەرىن اۋىستىراتىن تاربيەنىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن قولدانۋدىڭ قاجەتتىلىگى، ەل ەرتەڭىن، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن ەتنو پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ جەتىستىگىن ءار وتباسىنىڭ تاربيە قۇرالىنا اينالدىرۋ بۇگىنگى كۇننىڭ سۇرانىسى. الايدا، سوڭعى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى نارىقتىق ەكونوميكانىڭ قارقىنىنا ىلەسۋ قيىنشىلىعىنان، كوپتەگەن وتباسىلاردا بالا تاربيەسى السىرەپ، ءتىپتى ەرىكسىز قولدان شىعىپ، ورنى تولماس ولقىلىقتار پايدا بولدى.
ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ تاربيە تۇجىرىمداماسىندا باسشىلىققا الاتىن تاربيەدەگى باستى قۇندىلىقتار دەپ: ادام، وتباسى، وتان، تۋعان ولكە، دەنساۋلىق، سالاۋاتتى ءومىر سالتى، ەڭبەك، ءبىلىم جانە مادەني مۇرا كورسەتىلگەن.
اتا - انا ءوز مىندەتىن ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن كەمشىلىگىن قوعامعا، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە ارتا باستادى. وعان قوسا، شارتتى تۇردە دامىعان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن ب ا ق دامۋى، «مادەني ورىن» دەگەن اتاۋدىڭ استارىنا تىعىلعان كەرەكتى، كەرەكسىز ساۋىق ۇيلەرىنىڭ اشىلۋى وتباسىنىڭ تاربيە بەرۋ جانە الەۋمەتتەندىرۋ قىزمەتىن اسەر ەتكەنىن جاسىرا المايمىز. قوعامداعى كەلەڭسىز كورىنىستەر مەكتەپ وقۋشىلارىن دا اينالىپ كەتىپ جاتقان جوق. ونىڭ ىشىندە قازاق وتباسىلارىنا ءتان ماسەلەلەر دە ءجيى كەزدەسىپ جاتادى. وسى تۇرعىدا پەداگوگيكا عىلىمىنا ەنگەن جاڭاشا باعىت گەندەرلىك ءبىلىم مەن گەندەرلىك تاربيەنى قازاقتىڭ دىنىنە، تاريحىنا، ۇلتتىق مۇراتتارى مەن قۇندىلىقتارىنا سالىستىرمالى تۇردە قابىلداۋ قاجەت.
گەندەرلىك الەۋمەتتەندىرۋ قوعامداعى بالالاردى ءوز جىنىسىنا ساي ەرەكشەلىكتەردى ءبىلۋ، وسىعان ساي ارەكەت ەتۋ جانە باسقا جىنىستاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن بىلە وتىرىپ، قارىم قاتىستارىنىڭ دۇرىس رەتتەلۋىنە باعىت باعدار بەرۋ بولىپ تابىلادى.
كەيىنگى جىلدارى ۇلدار اراسىندا تىم جۇمساق مىنەزدىلەر دە كەزدەسەدى. ماماندار مۇنى ەر - ازاماتتاردىڭ ۇرپاق تاربيەسىنەن مۇلدە سىرت قالۋىنىڭ سالدارى دەيدى. كەي ۋاقىتتا بالا اكەسىز ءوسىپ، اناسىنىڭ تاربيەسىندە بولادى. جۇرەگى جۇمساق انالارىمىز كەيدە ۇلدى تىم ەركەلەتىپ جىبەرگەندە، اكەنىڭ سالماقتى ءسوزى تازا اۋاداي قاجەت. ەر مۇعالىمدەردىڭ تاربيەسى ۇلدار ءۇشىن عانا ەمەس، قىزدار ءۇشىن دە كەرەك. سەبەبى، قىز بالالار مەكتەپتەگى ەر ازاماتتاردى ۇلگى تۇتادى. ال ەر بالالار ەر ازاماتتارعا قاراپ بوي تۇزەيدى. سولارداي بولۋعا تالپىنادى. كيىم كيۋدى، ءوزىن ۇستاۋدى، سويلەۋ مادەنيەتىن ۇيرەنەدى. ەر مىنەزدى، ءور مىنەزدى، نامىسشىل بولىپ تاربيەلەندى.
جاعىز باستى انالار بالالارىنا بار جاعدايدى جاساعانى مەن ءبارىبىر اكەنىڭ اڭگىمەسىن ايتا المايدى، اكەنىڭ تاربيەسىن بەرە المايدى. ەر ادام از سوزبەن اق قاس قاباقپەن اق كوپ نارسەنى ۇعىندىرا الادى.
پسيحولوگيالىق تۇرعىدان الاتىن بولساق ەر بالالار مەن قىز بالالاردىڭ فيزيولوگيالىق تا، پسيحولوگيالىق تا دامۋىندا ايىرماشىلىق بار. ءبىز ءبىر سىنىپتاعى بالالارعا بىردەي تالاپ قويعانىمىزبەن تابيعي دامۋعا قارسى تۇرا المايمىز. مىسالى، 6 - 7 سىنىپتا قىز بالالار ءوز سىنىپتاس ۇلدارعا قاراعاندا فيزيولوگيالىق جاعىنان دامىپ جەتىلىپ بولادى. وسىعان ساي پسيحولوگياسى دا وزگەرەدى. ال بىزدەگى ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەدەگى قويىلار تالاپ بىردەي. ايەل مۇعالىمدەردىڭ ءسوزى مەن تالابىن تەز تۇسىنگەندىكتەن، ولار تەزىرەك بەيىمدەلە باستايدى، سوندىقتان مەكتەپتە ەر بالالارعا قاراعاندا قىزدار بەلسەندىرەك. ءتىل تابىسۋعا وڭاي بولعاندىقتان مۇعالىمدەر دە قىز بالالاردى قوعامدىق جۇمىستارعا كوبىرەك جۇمسايدى. قىزدار بالالاردىڭ قاتىگەزدىگىن، سونداي ۇلداردىڭ قاتەلىگىن كورىپ مۇعالىمدەرگە جەتكىزۋگە اسىعادى. قاتەلىگىن كورىپ، ەسكەرتۋدى كوپ الۋ، بالانىڭ قۇلشىنىسى مەن ىقىلاسىن جويادى. سوندىقتان دا بولار، بىزدە جوعارى سىنىپتاردا ەر بالالاردىڭ ساباققا دەگەن ىقىلاسى تومەن. قوعامدىق جۇمىستارعا دا قىز بالالار سياقتى قۇلشىنىس تانىتپايدى.
مەكتەپتە گەندەرلىك تاربيەلەۋدى ۇيىمداستىرۋ جاعدايلارى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
