تاربيە ۇردىسىندەگى وقۋشى مەن سىنىپ جەتەكشىنىڭ ءوزارا بايلانىسى
تاربيە ۇردىسىندەگى وقۋشى مەن سىنىپ جەتەكشىنىڭ ءوزارا بايلانىسى.
جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسىنە قويىلاتىن جاڭا زامان تالابى – ول ءوز وتانىن ءسۇيىپ جانە قۇرمەتتەيتىن، ءوزارا قارىم – قاتىناس جاساي بىلەتىن، ءوزىن - ءوزى جەتىلدىرۋ ارقىلى ومىرلىك ماقساتتارىنا جەتە الاتىن، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى قاستەرلەيتىن، جەكە قىزىعۋشىلىقتارى مەن قاجەتتىلىكتەرىن قوعام تالاپتارىمەن ۇيلەستىرە بىلەتىن تۇلعانى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋدى كەشەندى تۇردە قاراۋدىڭ قاجەتتىلىگىنە باسا نازار اۋدارۋ.
ءبىراق بارلىق وقۋشىلار ويدان شىعا بەرمەيدى. بىرەن – ساران بولسا دا سىنىپتا دا، مەكتەپتە دە بەرەكەنى كەتىرىپ، كوپكە ورتاق قوعامدىق ەرەجەلەرگە كولدەنەڭ كەلەتىن، اياقتارىن شالىس باسىپ، باسقالاردىڭ بايسالدى وقۋىنا ىرىتكى سالاتىندار از ەمەس. ولارمەن وڭاشا جۇمىس جۇرگىزىپ، قاتارعا قوساتىن قاجىرلى ەڭبەككەرلەردىڭ الدىڭعىسى – سىنىپ جەتەكشىسى.
جاس ۇلاننىڭ جاراتىلىسىنان جامان بولىپ تۋمايتىنى سياقتى، جاقسى ءوسىپ كەلە جاتقان بالانى تەرىس جولعا تۇسىرەتىن جاعدايلار از با؟ ءيا، بىرەۋلەرى تاربيەنىڭ ناشارلىعىنان، ەكىنشىلەرى جولداستارىنىڭ جاماندىعىنان، ۇشىنشىلەر پسيحو-فيزيولوگيالىق دامۋ ساتىسىنداعى داعدارىستاردان بۇزىلادى.
سىنىپ جەتەكشى پەداگوگيكالىق تالىمگە بوساڭ شاكىرتتىڭ ويسىراعان جاعىن، ونىڭ ار – نامىسىنا تيمەيتىندەي، جاسىتپايتىنداي ەسكەرتۋى ءتيىس. جاقسى مىنەز بىتىستەرىن دامىتا، ءوز كۇشىنە سەنىمدىلىگىن ارتتىرا، ۇنامدى ىستەرگە ەلىكتىرە ءبىلۋ كەرەك. وقۋشىلاردى ءبىر - بىرىمەن وقۋ ۇلگەرىمىنە، قاسيەتىنە، قابىلەتىنە قاراي سالىستىرماعان ابزال دەپ ەسەپتەيمىن، سەبەبى، مۇنداي سالىستىرۋ قالىس وقۋشىنىڭ جەكە – تيپولوگيالىق ەرەكشەلىگىنە قاراي نامىسىنا ءتيىپ، وزات وقۋشىعا وشپەندىلىك تۋعىزادى. سوندىقتان سالىستىرۋ، ماداقتاۋ، جازالاۋ سياقتى ادىستەردى قولدانعاندا وقۋشىلاردىڭ جەكە پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ كەرەك.
سىنىپ جەتەكشىنىڭ وقۋ – تاربيە ۇردىسىندە قيىندىق كەلتىرەتىن وقۋشىلارمەن جۇمىسىندا ۇجىمدىق شارالار مەن دارا تاربيە قاتار ءجۇرۋى ءتيىس. ەر بالامەن جەكە سويلەسە وتىرىپ، مىنەز – قۇلقىن تۇزەتۋ، ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ، رەتتەۋ، ەرىك – جىگەرىن دامىتۋ جولدارىنا باعىت بەرىلەدى. ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ ماقساتىندا «اپتا كۇنى» ايدارىمەن سپورت جاڭالىقتارى تانىستىرىلادى. مىسالى، «تۋريندەگى وليمپيادا»، «ازيا چەمپيوناتى»، «گرەك – ريم كۇرەسى كۇندەلىگى»، «وليمپيادا ويىندارى تاريحىنان ەستەلىك» ت. ب.
سىنىپ ساباقتارىندا ۇلگەرىمگە بايلانىستى ماسەلەلەر تالقىلانسا، ونى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە باسقارتۋ، ال سىنىپ جەتەكشىسى كەڭەسشى داۋىستا قىزۋ ايتىس كۋاگەرى رەتىندە وتىرۋى، دەموكراتيالىق سانا قالىپتاسۋىنىڭ بەلگىسى. وقۋشىعا ماقسات قويساڭ قيىندىعىنا قاراما، قولعا العانىڭدى اياقسىز تاستاما دەگەن باعىتتا وسى قاعيدالاردىڭ ءمانىن، مازمۇنىن ءوز بويىنا ءسىڭىرىپ، تەرەڭ ۇعىنۋى كەرەك.
ءتارتىبى بوساڭ، ەنجار شاكىرتتى قاتارعا قوسۋ باعىتىندا «دەمالا ءبىلۋ كەرەك»، «سەنىڭ ءبىلىمىڭ – كەلەشەگىڭنىڭ جەمىسى» ت. ب. اڭگىمەلەر وتكىزىلۋدە.
ءجاسوسپىرىم قيالىن قيالعا شاپتىرىپ، بىلگىسى كەلىپ قىزىقتىراتىن بۇقارالىق شارالار تاقىرىپتارىنا، مىسالى: م. ب. ىقسانوۆ تۋرالى تولىق ماعلۇماتتار بەرۋ، كوشە اتتارى نە سەبەپتى بۇل كىسىنىڭ ەسىمىمەن اتالعانى تۋرالى ايتۋ ت. ب. وقۋشىنىڭ بويىنا ادال ەڭبەككە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن وياتۋعا كومەك بەرەدى.
وقشاۋ جۇرەتىن بالالاردىڭ سىنىپ ۇجىمىمەن جۇعىسىپ كەتۋى – ۇجىم مۇشەلەرىنىڭ كوزقاراسىنا تىكەلەي بايلانىستى. سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ادسىزدەرگە دەگەن قارىم – قاتىناسىن قالىپقا كەلتىرۋ – سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ باستى جۇمىسى. اركىم السىزگە قامقورلىق جاساپ، باۋىرىنا تارتىپ، ونىڭ دا الدىڭعى شەپكە شىعا الاتىنىنا سەنىم ورنىقتىرسا، ۇجىم ەركىنە كونبەيتىن ءجاسوسپىرىم بولماق ەمەس. مىسالى، سىنىپتا ءبىر وقۋشى بيىلعى وقۋ جىلىندا كەلگەن، كەلەر – كەلمەستەن اياعىن اۋىرتىپ الىپ، دايىندىققا بارا الماي، ناتيجە كورسەتە المادى، ال سوڭعى ۋاقىتتا ونىڭ كۇرەسكەندە قولدانعان تاسىلدەرىن بالالار كۇلكى قىلىپتى (باپكەردىڭ ءوز اۋىزىنان ەستىدىم). سودان كەيىن ول بالامەن بىرگە جاتتىعاتىن وقۋشىلارمەن جەكە - جەكە سويلەسىپ، وقۋشىلار ءوز قاتەلىكتەرىن مويىندادى، وقۋشىدان كەشىرىم سۇراپ، ءقازىر ءبارى بىرگە ءبىر ۇجىمنىڭ بالاسىنداي جاتتىعىپ ءجۇر.
ءتارتىبى بوساڭ شاكىرتتەردى قاتارعا قوسۋدىڭ ءبىر شەشۋشى سالاسى – ولاردىڭ ءوز قالاۋلارىنا، داعدى يكەمىنە قاراي ۇجىم تەڭ قوعامدىق ىستەرىنە قاتىستىرۋ. وسى باعىتتا سىنىپ ستاروستاسىن سايلاۋدا انكەتالىق سۇراق بەرىلەدى:
1. سىنىپ ستاروستاسى ءوزىڭ بولعىڭ كەلە مە؟
2. سىنىپ ستاروستاسى قانداي دارەجەدە بولعانىن قالايسىڭ؟
3. كىمدى سايلاعىڭ كەلەدى، قانداي قاسيەتتەرى ءۇشىن؟
سىنىپ ستاروستاسىن سايلاعاننان كەيىن سىنىپ بەلسەندىلەرىن سايلانادى (ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتىنە قاراي). ءتارتىپ سەكتورى – كۇندەلىكتى ساباققا قاتىناسۋى، ءتارتىبى ەسەپكە الىنادى. تازالىق سەكتورى – اپتاسىنا ءبىر رەت سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ تازالىعى، كيىمى ت. ب. تەكسەرىلەدى. سپورت سەكتورى - سپورت جاڭالىقتارىمەن تانىستىرادى، ت. ب. سپورتقا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشەدى. شارۋاشىلىق سەكتورى – قوعامدىق پايدالى ەڭبەككە قاتىسۋلارىن قامتيدى. وقۋ سەكتورى – وقۋشىلاردىڭ ۇلگەرىمى، كۇندەلىگى ت. ب. ەسەپكە الىنادى. حابارلاما سەكتورى – الەم جاڭالىقتارى، وبلىس، اۋدان، كولەمى ت. ب. وقۋلىق سەكتورى – وقۋلىقتىڭ ۇستالىنۋى، اپتا سايىن تۇگەندەپ وتىرادى. رەدكوللەگيا – تەرزىمدى كۇندەرگە، مەكتەپ، سىنى ومىرىنەن گازەت شىعارۋ. ءار سەكتور داپتەر ارنايدى، تاربيە ساعاتىندا جۇمىستارى تالدانادى ەكى وقۋشىدان 18 وقۋشى قامتىلدى، جۇمىسقا جاۋاپكەرشىلىكپەن ارالاسقاننان كەيىن ناتيجەسىن كوردى.
بقو، تاسقالا اۋداندى،
جوبب امانگەلدى مەكتەپ - بالاباقشاسى الەۋمەتتىك پەداگوگ
جاننا بۋكەنبايەۆنا يسليامگالييەۆا
تاربيە ۇردىسىندەگى وقۋشى مەن سىنىپ جەتەكشىنىڭ ءوزارا بايلانىسى. جۇكتەۋ
جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسىنە قويىلاتىن جاڭا زامان تالابى – ول ءوز وتانىن ءسۇيىپ جانە قۇرمەتتەيتىن، ءوزارا قارىم – قاتىناس جاساي بىلەتىن، ءوزىن - ءوزى جەتىلدىرۋ ارقىلى ومىرلىك ماقساتتارىنا جەتە الاتىن، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى قاستەرلەيتىن، جەكە قىزىعۋشىلىقتارى مەن قاجەتتىلىكتەرىن قوعام تالاپتارىمەن ۇيلەستىرە بىلەتىن تۇلعانى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋدى كەشەندى تۇردە قاراۋدىڭ قاجەتتىلىگىنە باسا نازار اۋدارۋ.
ءبىراق بارلىق وقۋشىلار ويدان شىعا بەرمەيدى. بىرەن – ساران بولسا دا سىنىپتا دا، مەكتەپتە دە بەرەكەنى كەتىرىپ، كوپكە ورتاق قوعامدىق ەرەجەلەرگە كولدەنەڭ كەلەتىن، اياقتارىن شالىس باسىپ، باسقالاردىڭ بايسالدى وقۋىنا ىرىتكى سالاتىندار از ەمەس. ولارمەن وڭاشا جۇمىس جۇرگىزىپ، قاتارعا قوساتىن قاجىرلى ەڭبەككەرلەردىڭ الدىڭعىسى – سىنىپ جەتەكشىسى.
جاس ۇلاننىڭ جاراتىلىسىنان جامان بولىپ تۋمايتىنى سياقتى، جاقسى ءوسىپ كەلە جاتقان بالانى تەرىس جولعا تۇسىرەتىن جاعدايلار از با؟ ءيا، بىرەۋلەرى تاربيەنىڭ ناشارلىعىنان، ەكىنشىلەرى جولداستارىنىڭ جاماندىعىنان، ۇشىنشىلەر پسيحو-فيزيولوگيالىق دامۋ ساتىسىنداعى داعدارىستاردان بۇزىلادى.
سىنىپ جەتەكشى پەداگوگيكالىق تالىمگە بوساڭ شاكىرتتىڭ ويسىراعان جاعىن، ونىڭ ار – نامىسىنا تيمەيتىندەي، جاسىتپايتىنداي ەسكەرتۋى ءتيىس. جاقسى مىنەز بىتىستەرىن دامىتا، ءوز كۇشىنە سەنىمدىلىگىن ارتتىرا، ۇنامدى ىستەرگە ەلىكتىرە ءبىلۋ كەرەك. وقۋشىلاردى ءبىر - بىرىمەن وقۋ ۇلگەرىمىنە، قاسيەتىنە، قابىلەتىنە قاراي سالىستىرماعان ابزال دەپ ەسەپتەيمىن، سەبەبى، مۇنداي سالىستىرۋ قالىس وقۋشىنىڭ جەكە – تيپولوگيالىق ەرەكشەلىگىنە قاراي نامىسىنا ءتيىپ، وزات وقۋشىعا وشپەندىلىك تۋعىزادى. سوندىقتان سالىستىرۋ، ماداقتاۋ، جازالاۋ سياقتى ادىستەردى قولدانعاندا وقۋشىلاردىڭ جەكە پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ كەرەك.
سىنىپ جەتەكشىنىڭ وقۋ – تاربيە ۇردىسىندە قيىندىق كەلتىرەتىن وقۋشىلارمەن جۇمىسىندا ۇجىمدىق شارالار مەن دارا تاربيە قاتار ءجۇرۋى ءتيىس. ەر بالامەن جەكە سويلەسە وتىرىپ، مىنەز – قۇلقىن تۇزەتۋ، ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ، رەتتەۋ، ەرىك – جىگەرىن دامىتۋ جولدارىنا باعىت بەرىلەدى. ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ ماقساتىندا «اپتا كۇنى» ايدارىمەن سپورت جاڭالىقتارى تانىستىرىلادى. مىسالى، «تۋريندەگى وليمپيادا»، «ازيا چەمپيوناتى»، «گرەك – ريم كۇرەسى كۇندەلىگى»، «وليمپيادا ويىندارى تاريحىنان ەستەلىك» ت. ب.
سىنىپ ساباقتارىندا ۇلگەرىمگە بايلانىستى ماسەلەلەر تالقىلانسا، ونى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە باسقارتۋ، ال سىنىپ جەتەكشىسى كەڭەسشى داۋىستا قىزۋ ايتىس كۋاگەرى رەتىندە وتىرۋى، دەموكراتيالىق سانا قالىپتاسۋىنىڭ بەلگىسى. وقۋشىعا ماقسات قويساڭ قيىندىعىنا قاراما، قولعا العانىڭدى اياقسىز تاستاما دەگەن باعىتتا وسى قاعيدالاردىڭ ءمانىن، مازمۇنىن ءوز بويىنا ءسىڭىرىپ، تەرەڭ ۇعىنۋى كەرەك.
ءتارتىبى بوساڭ، ەنجار شاكىرتتى قاتارعا قوسۋ باعىتىندا «دەمالا ءبىلۋ كەرەك»، «سەنىڭ ءبىلىمىڭ – كەلەشەگىڭنىڭ جەمىسى» ت. ب. اڭگىمەلەر وتكىزىلۋدە.
ءجاسوسپىرىم قيالىن قيالعا شاپتىرىپ، بىلگىسى كەلىپ قىزىقتىراتىن بۇقارالىق شارالار تاقىرىپتارىنا، مىسالى: م. ب. ىقسانوۆ تۋرالى تولىق ماعلۇماتتار بەرۋ، كوشە اتتارى نە سەبەپتى بۇل كىسىنىڭ ەسىمىمەن اتالعانى تۋرالى ايتۋ ت. ب. وقۋشىنىڭ بويىنا ادال ەڭبەككە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن وياتۋعا كومەك بەرەدى.
وقشاۋ جۇرەتىن بالالاردىڭ سىنىپ ۇجىمىمەن جۇعىسىپ كەتۋى – ۇجىم مۇشەلەرىنىڭ كوزقاراسىنا تىكەلەي بايلانىستى. سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ادسىزدەرگە دەگەن قارىم – قاتىناسىن قالىپقا كەلتىرۋ – سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ باستى جۇمىسى. اركىم السىزگە قامقورلىق جاساپ، باۋىرىنا تارتىپ، ونىڭ دا الدىڭعى شەپكە شىعا الاتىنىنا سەنىم ورنىقتىرسا، ۇجىم ەركىنە كونبەيتىن ءجاسوسپىرىم بولماق ەمەس. مىسالى، سىنىپتا ءبىر وقۋشى بيىلعى وقۋ جىلىندا كەلگەن، كەلەر – كەلمەستەن اياعىن اۋىرتىپ الىپ، دايىندىققا بارا الماي، ناتيجە كورسەتە المادى، ال سوڭعى ۋاقىتتا ونىڭ كۇرەسكەندە قولدانعان تاسىلدەرىن بالالار كۇلكى قىلىپتى (باپكەردىڭ ءوز اۋىزىنان ەستىدىم). سودان كەيىن ول بالامەن بىرگە جاتتىعاتىن وقۋشىلارمەن جەكە - جەكە سويلەسىپ، وقۋشىلار ءوز قاتەلىكتەرىن مويىندادى، وقۋشىدان كەشىرىم سۇراپ، ءقازىر ءبارى بىرگە ءبىر ۇجىمنىڭ بالاسىنداي جاتتىعىپ ءجۇر.
ءتارتىبى بوساڭ شاكىرتتەردى قاتارعا قوسۋدىڭ ءبىر شەشۋشى سالاسى – ولاردىڭ ءوز قالاۋلارىنا، داعدى يكەمىنە قاراي ۇجىم تەڭ قوعامدىق ىستەرىنە قاتىستىرۋ. وسى باعىتتا سىنىپ ستاروستاسىن سايلاۋدا انكەتالىق سۇراق بەرىلەدى:
1. سىنىپ ستاروستاسى ءوزىڭ بولعىڭ كەلە مە؟
2. سىنىپ ستاروستاسى قانداي دارەجەدە بولعانىن قالايسىڭ؟
3. كىمدى سايلاعىڭ كەلەدى، قانداي قاسيەتتەرى ءۇشىن؟
سىنىپ ستاروستاسىن سايلاعاننان كەيىن سىنىپ بەلسەندىلەرىن سايلانادى (ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتىنە قاراي). ءتارتىپ سەكتورى – كۇندەلىكتى ساباققا قاتىناسۋى، ءتارتىبى ەسەپكە الىنادى. تازالىق سەكتورى – اپتاسىنا ءبىر رەت سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ تازالىعى، كيىمى ت. ب. تەكسەرىلەدى. سپورت سەكتورى - سپورت جاڭالىقتارىمەن تانىستىرادى، ت. ب. سپورتقا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشەدى. شارۋاشىلىق سەكتورى – قوعامدىق پايدالى ەڭبەككە قاتىسۋلارىن قامتيدى. وقۋ سەكتورى – وقۋشىلاردىڭ ۇلگەرىمى، كۇندەلىگى ت. ب. ەسەپكە الىنادى. حابارلاما سەكتورى – الەم جاڭالىقتارى، وبلىس، اۋدان، كولەمى ت. ب. وقۋلىق سەكتورى – وقۋلىقتىڭ ۇستالىنۋى، اپتا سايىن تۇگەندەپ وتىرادى. رەدكوللەگيا – تەرزىمدى كۇندەرگە، مەكتەپ، سىنى ومىرىنەن گازەت شىعارۋ. ءار سەكتور داپتەر ارنايدى، تاربيە ساعاتىندا جۇمىستارى تالدانادى ەكى وقۋشىدان 18 وقۋشى قامتىلدى، جۇمىسقا جاۋاپكەرشىلىكپەن ارالاسقاننان كەيىن ناتيجەسىن كوردى.
بقو، تاسقالا اۋداندى،
جوبب امانگەلدى مەكتەپ - بالاباقشاسى الەۋمەتتىك پەداگوگ
جاننا بۋكەنبايەۆنا يسليامگالييەۆا
تاربيە ۇردىسىندەگى وقۋشى مەن سىنىپ جەتەكشىنىڭ ءوزارا بايلانىسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
