مەن بالانىڭ شىراعىن جاعۋ ءۇشىن مەكتەپتەمىن...
«مەن بالانىڭ شىراعىن جاعۋ ءۇشىن مەكتەپتەمىن...»
«التى الاشتىڭ بالاسى باس قوسقاندا ءقادىرلى ورىن - مۇعالىمدىكى»
م. جۇمابايەۆ
قاي كەزدە دە قازاق – قازاق بولعالى بالا، وتباسى، تاربيە ۇعىمدارىن ءبىرىنشى ساتىعا قويعان دانا بابالارىمىزدىڭ ۇرپاعىنان ۇلاسقان قاراكوز قازاقتىڭ قىزى بۇگىندە «ۇستاز - ۇلى ەسىم» دەپ مۇحتار اۋەزوۆ اتامىز ۇلاعاتتى سوزىمەن سيپاتتاعانداي وسى ۇلى ءسوزدى مەن دە ارقالاپ ءجۇرمىن.
ۇستاز بولۋ مارتەبە. بۇل قىزمەت قاراپايىم كورىنگەنىمەن ادام ومىرىندەگى جالپى تاريحتاعى ەڭ ۇلى ءىستىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. مەكتەپ مەنىڭ ەكىنشى ءۇيىم، ىستىق ۇيام. مەن مۇندا شاكىرتتەرىمدى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ، ءتالىمدى تاربيە بەرىپ، ادامگەرشىلىك رۋحتا باعىت - باعدار بەرۋ ارقىلى مەن وزىمە ەرەكشە ءبىر كۇش - قۋات، قايرات جىگەر الامىن. بويىما وسىنداي جىگەر قايرات دارىپ وتىرعاندا بار ىنتاممەن ىزدەنىپ، مەكتەپتىڭ جۇرەگىنە اينالىپ، وقىتىپ وتىرعان شاكىرتتەرىمدى سۇيە وتىرىپ، ءبىلىم وشاعىنىڭ قۇدىرەتتى ساۋلەسى ىسپەتتەس جارقىراپ قىزمەت ەتەمىن. قازاق دانالىعىندا «شىراعىڭ سونبەسىن» دەگەن ادەمى ايتىلعان قاناتتى ءسوز بار. شىراعىڭ سونبەسىن... ءيا، راسىندا دا، بالانىڭ شىراعىن جاعۋ بۇل استارلاپ ايتىلىپ وتىرعان ەكى سوزدەن قۇرالعان ءسوز تىركەسى. الايدا مۇنىڭ استارى وتە تەرەڭ ءارى كۇردەلى باسقالاردى ۇيرەتە ءجۇرىپ، ءوزىڭ دە بويىڭا كوپ نارسەنى سىڭىرەتىن جاۋاپتى قىزمەت.
شاكارىم اتامىزدىڭ «ادامنىڭ جاقسى ءومىر سۇرۋىنە ءۇش ساپا نەگىز بولا الادى: ادال ەڭبەك، ءمىنسىز اقىل، تازا جۇرەك. بۇل سانالار ادامدى دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن باستاپ تاربيەلەيدى» دەگەن ءسوزى بار. ياعني، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. الدىمەن جۇرەگىڭ تازا، ەڭبەگىڭ ادال بولۋ كەرەك. وسىنداي تازا جۇرەك ارقىلى بالانىڭ سەزىمىنە اسەر ەتۋ ارقىلى ىشكى دۇنيەسىن وياتۋدىڭ ناتيجەسىندە ونىڭ دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرادى. وسىلايشا ۇل تاربيەلەي وتىرىپ جەر يەسىن، قىز تاربيەلەي وتىرىپ ۇلتتى تاربيەلەيمىز. دەمەك، قازاق ەلىنىڭ، جۇرتىنىڭ وركەنيەتتى قوعامدا ەركىن ءومىر ءسۇرۋى ۇلت بولاشىعى ۇل - قىزدارىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى بولسا، ۇل - قىزدارىمىزدىڭ جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ءبىزدىڭ قولىمىزدا. ءبىز، ول ۇستازدار. ۇستاز، ول مەن. مەن – ۇستازبىن، مەن – زەرتتەۋشىمىن، مەن – ۇيىمداستىرۋشىمىن، مەن – ۇرپاقتى كەلەشەككە جەتەلەپ اپاراتىن تاربيەشىمىن. مەنىڭ الدىمدا وتىرعان ءاربىر جاس جەتكىنشەكتىڭ ەرتەڭگى كۇنى امگەرشىلىككە مول، قوعامدى وركەندەتۋگە قارىمى جەتەتىن ازامات، تەرەڭ ويلاپ، دۇرىس ءىس - ارەكەت ەتەتىن، بارلىق ءتىرى جانعا سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايتىن رۋحاني باي تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىن قالايمىن جانە قالىپتاستىرامىن. مەنى وسى قيىن دا قىزىق ماماندىق ەشقاشان جالىقتىرعان ەمەس، قايتا ءومىر سۇرۋگە كۇننەن-كۇنگە قۇلشىنىسىمدى ارتتىرىپ، جاڭا جولدار مەن شەشىمدەردى، جاڭا ءادىس – تاسىلدەردى ىزدەۋگە يتەرمەلەيدى. دەمەك بويىمداعى جاستىق جىگەرىمدى، كۇش - قۋاتىمدى، جاڭاشىلدىعىمدى شاكىرت تاربيەلەۋگە جۇمساۋ كەرەك. بولاشاقتا ءوسىپ – دامۋىنا، جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا مەن سەبەپكەر بولعان شاكىرتتەرىمدى بيىك بەلەستەردەن كورسەم، ءوزىمدى باقىتتى ۇستاز، باقىتتى ادام رەتىندە تولىقتاي سەزىنىپ بىلەمىن. وسى ەسسەنى جازا وتىرىپ تولقىنىستا بولىپ ويىمنىڭ قورىتىندىسى رەتىندە ءوز شىعارماشىلىعىمنان تۋعان مىنا ولەڭ جولدارىن ۇسىنسام دەپ ەدىم.
ۇستازدىق ەتەم ءبىلىم بەرەم جالىقپايمىن،
بەيبىت ەلدىڭ اسپانىندا قالىقتايمىن.
شاكىرتتەرىم تۇرسا وزىپ وزىمنەن دە،
باقىتتان باس اينالىپ شارىقتايمىن.
ارمان مەنەن ماقساتىمدى انىقتايمىن،
ەڭبەكتەنەم، ىزدەنەمىن قالىسپايمىن.
شاكىرتتەردى رۋحى بيىك ۇلى ادام ەتىپ،
ءومىر اتتى قارياعا تابىستايمىن.
«التى الاشتىڭ بالاسى باس قوسقاندا ءقادىرلى ورىن - مۇعالىمدىكى»
م. جۇمابايەۆ
قاي كەزدە دە قازاق – قازاق بولعالى بالا، وتباسى، تاربيە ۇعىمدارىن ءبىرىنشى ساتىعا قويعان دانا بابالارىمىزدىڭ ۇرپاعىنان ۇلاسقان قاراكوز قازاقتىڭ قىزى بۇگىندە «ۇستاز - ۇلى ەسىم» دەپ مۇحتار اۋەزوۆ اتامىز ۇلاعاتتى سوزىمەن سيپاتتاعانداي وسى ۇلى ءسوزدى مەن دە ارقالاپ ءجۇرمىن.
ۇستاز بولۋ مارتەبە. بۇل قىزمەت قاراپايىم كورىنگەنىمەن ادام ومىرىندەگى جالپى تاريحتاعى ەڭ ۇلى ءىستىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. مەكتەپ مەنىڭ ەكىنشى ءۇيىم، ىستىق ۇيام. مەن مۇندا شاكىرتتەرىمدى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ، ءتالىمدى تاربيە بەرىپ، ادامگەرشىلىك رۋحتا باعىت - باعدار بەرۋ ارقىلى مەن وزىمە ەرەكشە ءبىر كۇش - قۋات، قايرات جىگەر الامىن. بويىما وسىنداي جىگەر قايرات دارىپ وتىرعاندا بار ىنتاممەن ىزدەنىپ، مەكتەپتىڭ جۇرەگىنە اينالىپ، وقىتىپ وتىرعان شاكىرتتەرىمدى سۇيە وتىرىپ، ءبىلىم وشاعىنىڭ قۇدىرەتتى ساۋلەسى ىسپەتتەس جارقىراپ قىزمەت ەتەمىن. قازاق دانالىعىندا «شىراعىڭ سونبەسىن» دەگەن ادەمى ايتىلعان قاناتتى ءسوز بار. شىراعىڭ سونبەسىن... ءيا، راسىندا دا، بالانىڭ شىراعىن جاعۋ بۇل استارلاپ ايتىلىپ وتىرعان ەكى سوزدەن قۇرالعان ءسوز تىركەسى. الايدا مۇنىڭ استارى وتە تەرەڭ ءارى كۇردەلى باسقالاردى ۇيرەتە ءجۇرىپ، ءوزىڭ دە بويىڭا كوپ نارسەنى سىڭىرەتىن جاۋاپتى قىزمەت.
شاكارىم اتامىزدىڭ «ادامنىڭ جاقسى ءومىر سۇرۋىنە ءۇش ساپا نەگىز بولا الادى: ادال ەڭبەك، ءمىنسىز اقىل، تازا جۇرەك. بۇل سانالار ادامدى دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن باستاپ تاربيەلەيدى» دەگەن ءسوزى بار. ياعني، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ ءبىلىم بەرۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. الدىمەن جۇرەگىڭ تازا، ەڭبەگىڭ ادال بولۋ كەرەك. وسىنداي تازا جۇرەك ارقىلى بالانىڭ سەزىمىنە اسەر ەتۋ ارقىلى ىشكى دۇنيەسىن وياتۋدىڭ ناتيجەسىندە ونىڭ دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرادى. وسىلايشا ۇل تاربيەلەي وتىرىپ جەر يەسىن، قىز تاربيەلەي وتىرىپ ۇلتتى تاربيەلەيمىز. دەمەك، قازاق ەلىنىڭ، جۇرتىنىڭ وركەنيەتتى قوعامدا ەركىن ءومىر ءسۇرۋى ۇلت بولاشىعى ۇل - قىزدارىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى بولسا، ۇل - قىزدارىمىزدىڭ جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ءبىزدىڭ قولىمىزدا. ءبىز، ول ۇستازدار. ۇستاز، ول مەن. مەن – ۇستازبىن، مەن – زەرتتەۋشىمىن، مەن – ۇيىمداستىرۋشىمىن، مەن – ۇرپاقتى كەلەشەككە جەتەلەپ اپاراتىن تاربيەشىمىن. مەنىڭ الدىمدا وتىرعان ءاربىر جاس جەتكىنشەكتىڭ ەرتەڭگى كۇنى امگەرشىلىككە مول، قوعامدى وركەندەتۋگە قارىمى جەتەتىن ازامات، تەرەڭ ويلاپ، دۇرىس ءىس - ارەكەت ەتەتىن، بارلىق ءتىرى جانعا سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايتىن رۋحاني باي تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىن قالايمىن جانە قالىپتاستىرامىن. مەنى وسى قيىن دا قىزىق ماماندىق ەشقاشان جالىقتىرعان ەمەس، قايتا ءومىر سۇرۋگە كۇننەن-كۇنگە قۇلشىنىسىمدى ارتتىرىپ، جاڭا جولدار مەن شەشىمدەردى، جاڭا ءادىس – تاسىلدەردى ىزدەۋگە يتەرمەلەيدى. دەمەك بويىمداعى جاستىق جىگەرىمدى، كۇش - قۋاتىمدى، جاڭاشىلدىعىمدى شاكىرت تاربيەلەۋگە جۇمساۋ كەرەك. بولاشاقتا ءوسىپ – دامۋىنا، جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا مەن سەبەپكەر بولعان شاكىرتتەرىمدى بيىك بەلەستەردەن كورسەم، ءوزىمدى باقىتتى ۇستاز، باقىتتى ادام رەتىندە تولىقتاي سەزىنىپ بىلەمىن. وسى ەسسەنى جازا وتىرىپ تولقىنىستا بولىپ ويىمنىڭ قورىتىندىسى رەتىندە ءوز شىعارماشىلىعىمنان تۋعان مىنا ولەڭ جولدارىن ۇسىنسام دەپ ەدىم.
ۇستازدىق ەتەم ءبىلىم بەرەم جالىقپايمىن،
بەيبىت ەلدىڭ اسپانىندا قالىقتايمىن.
شاكىرتتەرىم تۇرسا وزىپ وزىمنەن دە،
باقىتتان باس اينالىپ شارىقتايمىن.
ارمان مەنەن ماقساتىمدى انىقتايمىن،
ەڭبەكتەنەم، ىزدەنەمىن قالىسپايمىن.
شاكىرتتەردى رۋحى بيىك ۇلى ادام ەتىپ،
ءومىر اتتى قارياعا تابىستايمىن.
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىپتارى:1. جاقان سماقوۆ. اپانىڭ ءتىلىن السا ەگەر2. ەسەپ شارتى بويىنشا تەڭدەۋ قۇرىپ جانە شەشۋ3. جۇرناق پەن جالعاۋ4. ى. التىنسارين. اتا - اجەمە حات
