مەن ەلىمنىڭ ازاماتىمىن!
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەن ەلىمنىڭ ازاماتىمىن!
ماقساتى:
- وقۋشىلاردىڭ وتانعا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمىن قالىپتاستىرۋ؛
-«وتان»، ەل قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
مىندەتتەرى:
- تۋعان ەل، وسكەن ورتانىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ؛
- ەلگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛
- ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءۇنتاسپالار، سۋرەتتەر، وقۋلىقتار.
ساباق بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمەتسىزدەر مە بالالار، مەن سىزدەردى كورگەنىمە قۋانىشتىمىن.
تىنىشتىق ءساتى. يران باققا ويشا سەرۋەن
ءمۇعالىم: بالالار ىڭعايلانىپ، دەنەلەرىڭىزدى تىك ۇستاپ وتىرىڭىزدار. كوزىمىزدى جۇمباۋعا دا بولادى. تاڭەرتەڭ ساباققا كەلە جاتىرسىز. كەنەت كۇلىمدەپ كۇن شىعىپ ساعان نۇرىن توكتى. سول كەزدە سەنىڭ بويىڭدا كەرەمەت كۇش پايدا بولدى. بۇل نۇر ساۋلەسىنىڭ ساعان بەرىپ جاتقان جىلىلىعى، جاقسىلىعى، قۋانىشى. ونى سەن دوستارىڭا بەرۋگە مەكتەپكە قاراي اسىقتىڭ. كەنەت الدىڭنان يران ب ا ق كەزدەستى. باقتىڭ ىشىنە جايلاپ ەنىپ ەدىڭ تاماشا تابيعات، ءمولدىر بۇلاق، تاۋ سامالىنان ەسكەن سامال جەل، ءبارى - ءبارى تاماشا، كەرەمەت كۇيگە ەنەسىڭ. سەن سول جاقسىلىقتى دوستارىڭمەن، ۇستازىڭمەن تەزىرەك بولىسۋگە اسىعىپ مەكتەبىڭە كەلدىڭ. (مۋزىكا جىبەرىلىپ ءبىر ءسات تىڭداتادى)
- ال بالالار سەن مەكتەپكە كەلە جاتقاندا قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟
- تۋعان جەرىڭدى كوز الدىڭا قالاي ەلەستەتتىڭ؟
وقۋشىلار پىكىرى تىڭدالادى. جەتەكشى سۇراقتار ارقىلى تاقىرىپ اشىلادى
جاڭا ساباق: مەن ەلىمنىڭ ازاماتىمىن
بالالار سەندەر ازامات دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
سەن ءوز ەلىڭدى قالاي سۇيەسىڭ؟
ناعىز ازامات – دەپ كىمدى اتار ەدىڭ؟
وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى
ەكراننان «ءوز ەلىم»ءانىنىڭ كليپى جىبەرىلەدى
ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك ايدارى بويىنشا جەتەكشى سۇراقتار قويىلادى
- ءان ايتىلىپ جاتقاندا قانداي سەزىمدە بولدىڭدار؟
-«جەرىم دەپ مەنىڭ،
سوعادى ماڭگى جۇرەگىم»- دەگەندى
قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
اڭگىمەلەۋ:
س. ماۋلەنوۆ «مەن ەلىمدى سۇيەمىن»ءماتىنى ءۇنتاسپادان تىڭدالادى.
ءماتىن بويىنشا جۇمىس جاسالىنادى.
جەتەكشى سۇراق.
*«تۋعان جەرسىز ادامىن كۇنى جوق»- دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
* ءوز ەلىڭ نەسىمەن ىستىق؟
*ءوز ەلىڭدى سۇيەتىنىڭدى قالاي دالەلدەيسىڭ؟
داپتەرمەن جۇمىس:
ءبىز ماتىنمەن جۇمىس جاساپ جاتقاندا گاۋحار اپايلارىڭىز سۋرەت سالدى. سول سۋرەتكە ات قويىپ شاعىن اڭگىمە قۇرايمىز.
وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى
ءمۇعالىم ءسوزى:
تۋعان ەل، جەر دەگەن سوزدەر جۇرەككە جىلى اسەر ەتەدى. تۋعان ەلىن، وسكەن جەرىن ءسۇيۋ - ءاربىر ۇرپاقتىڭ پارىزى. سوندىقتان دا ءاربىر ادام تۋىپ - وسكەن جەرىن ايالايدى، قاستەرلەيدى، قورعايدى، ماقتان تۇتادى. ويتكەنى، وتان - التىن بەسىگىمىز، اتا - انامىز!
دايەكسوز «ەل ءىشى - التىن بەسىك»دەگەن ماقال بەرىلگەن وسىنى قالاي تۇسىنەسىزدەر.
وقۋشىلار پىكىرى.
ءمۇعالىم ءسوزى: ەل ءىشى - التىن بەسىك»- دەپ بەكەر ايتىلماعان. ءاربىر ادام تۋعاننان - اق ەل بەسىگىندە تەربەلەدى. ولاي دەيتىنىم ول سول ەلدىڭ توپىراعىندا ءوسىپ، سۋىن ءىشىپ، اۋاسىمەن دەم الىپ، تابيعاتىمەن بىتە قايناسادى. ەلمەن بىرگە بولىپ سۋىعىنا توزەدى، ىستىعىنا شىداپ ءوز ەلىمەن بىرگە تاربيەلەنەدى.
بالالار ۇلكەندەر بىزدەرگە «جارايسىڭ»، «وي، ازامات»، «ۇلكەن ازامات بول»- دەپ ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ جاتادى. كانەكەي وي بولىسەيىكشى.
وقۋشىلار پىكىرى.
ازامات ءسوزىنىڭ ءاربىر ارپىنە، سول ارىپتەن باستالاتىن ادامنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن جازىڭدار.
ا - ادال
ز - زەيىندى
ا - ارداقتى
م - مەيرىمدى
ا - ابىرويلى
ت - تاربيەلى
مىنەكەي بالالار سەندەر ازامات ءسوزىنىڭ ءمان ماعىناسىن تۇسىندىڭدەر.
سەندەر تاۋەلسىز قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرسىڭدار. اتا زاڭىمىزدىڭ 30 بابىندا ازاماتتار مەملەكەتتىك وقۋ ورىندارىندا تەگىن ورتا ءبىلىم الۋعا مىندەتتى
ال، 36 بابىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قورعاۋ - ونىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ قاسيەتتى پارىزى جانە مىندەتى - دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. سوندىقتان ءارقايسىڭ ءوز وتانىمىزدى ءسۇيىپ ادال قىزمەت ەتۋلەرىڭ قاجەت. وتانعا ادال قىزمەت ەتۋ سەندەردىڭ پارىزدارىڭ. ول ءۇشىن جاقسى وقىپ، تياناقتى ءبىلىم الۋ كەرەك.
تىنىشتىق ءساتى.
بالالار بىزدەر بۇگىنگى ساباقتا نۇر ساۋلەسىنەن قۋات الىپ ءبىلىمىمىزدى تياناقتاپ ۇنەمى ەلدىڭ العىسىنا بولەنىپ، ۇلكەندەردەن باتا الىپ، كىشىلەردىڭ قۇرمەتىنە بولەنىپ، تاۋەلسىز قازاقستاندى كوركەيتەتىن ناعىز ەلجاندى ازامات بولۋدى ۇيرەندىك. اباي اتامىزدىڭ 14 قارا سوزىندە «ادام بويىنداعى ەڭ قىمباتى - ونىڭ جۇرەگى». مەيرىمدىلىك، ىزگىلىك، وزگەنى ءوز باۋىرىنداي قابىلداۋ، وعان وزىنە تىلەيتىن تىلەك تىلەيتىنىڭ بارلىعى جۇرەكتىڭ قالاۋى. ادام بولىپ تۋۋ از. ادام بولا ءبىلۋ كەرەك!. «ادام بولۋ قاعيداسىن مۇرات ەت»- دەيدى. اباي اتامىزدى «عاجايىپ سوزدەر» ايدارىمەن تولىقتىرار بولساق؛
- ەلىنىڭ بەدەلىن كوتەرەتىن؛
- ەلىنىڭ اتىن شىعاراتىن؛
- ەلىنىڭ قامىن ويلايتىن؛
- ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتەتىن؛
- ەلى ءۇشىن ءومىر سۇرەتىن - ناعىز ازامات سەندەرسىڭدەر. مەن سەندەرگە سەنەمىن.
توپپەن ءان ايتۋ.
ن. تىلەندييەۆتىڭ «ءوز ەلىم»ءانىن اۋديو كاسسەتادان تىڭداتۋ.
ۇيگە تاپسىرما «مەن ەلىمنىڭ ازاماتىمىن» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ.
ماقساتى:
- وقۋشىلاردىڭ وتانعا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمىن قالىپتاستىرۋ؛
-«وتان»، ەل قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
مىندەتتەرى:
- تۋعان ەل، وسكەن ورتانىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ؛
- ەلگە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛
- ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءۇنتاسپالار، سۋرەتتەر، وقۋلىقتار.
ساباق بارىسى
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمەتسىزدەر مە بالالار، مەن سىزدەردى كورگەنىمە قۋانىشتىمىن.
تىنىشتىق ءساتى. يران باققا ويشا سەرۋەن
ءمۇعالىم: بالالار ىڭعايلانىپ، دەنەلەرىڭىزدى تىك ۇستاپ وتىرىڭىزدار. كوزىمىزدى جۇمباۋعا دا بولادى. تاڭەرتەڭ ساباققا كەلە جاتىرسىز. كەنەت كۇلىمدەپ كۇن شىعىپ ساعان نۇرىن توكتى. سول كەزدە سەنىڭ بويىڭدا كەرەمەت كۇش پايدا بولدى. بۇل نۇر ساۋلەسىنىڭ ساعان بەرىپ جاتقان جىلىلىعى، جاقسىلىعى، قۋانىشى. ونى سەن دوستارىڭا بەرۋگە مەكتەپكە قاراي اسىقتىڭ. كەنەت الدىڭنان يران ب ا ق كەزدەستى. باقتىڭ ىشىنە جايلاپ ەنىپ ەدىڭ تاماشا تابيعات، ءمولدىر بۇلاق، تاۋ سامالىنان ەسكەن سامال جەل، ءبارى - ءبارى تاماشا، كەرەمەت كۇيگە ەنەسىڭ. سەن سول جاقسىلىقتى دوستارىڭمەن، ۇستازىڭمەن تەزىرەك بولىسۋگە اسىعىپ مەكتەبىڭە كەلدىڭ. (مۋزىكا جىبەرىلىپ ءبىر ءسات تىڭداتادى)
- ال بالالار سەن مەكتەپكە كەلە جاتقاندا قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟
- تۋعان جەرىڭدى كوز الدىڭا قالاي ەلەستەتتىڭ؟
وقۋشىلار پىكىرى تىڭدالادى. جەتەكشى سۇراقتار ارقىلى تاقىرىپ اشىلادى
جاڭا ساباق: مەن ەلىمنىڭ ازاماتىمىن
بالالار سەندەر ازامات دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
سەن ءوز ەلىڭدى قالاي سۇيەسىڭ؟
ناعىز ازامات – دەپ كىمدى اتار ەدىڭ؟
وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى
ەكراننان «ءوز ەلىم»ءانىنىڭ كليپى جىبەرىلەدى
ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك ايدارى بويىنشا جەتەكشى سۇراقتار قويىلادى
- ءان ايتىلىپ جاتقاندا قانداي سەزىمدە بولدىڭدار؟
-«جەرىم دەپ مەنىڭ،
سوعادى ماڭگى جۇرەگىم»- دەگەندى
قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
اڭگىمەلەۋ:
س. ماۋلەنوۆ «مەن ەلىمدى سۇيەمىن»ءماتىنى ءۇنتاسپادان تىڭدالادى.
ءماتىن بويىنشا جۇمىس جاسالىنادى.
جەتەكشى سۇراق.
*«تۋعان جەرسىز ادامىن كۇنى جوق»- دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
* ءوز ەلىڭ نەسىمەن ىستىق؟
*ءوز ەلىڭدى سۇيەتىنىڭدى قالاي دالەلدەيسىڭ؟
داپتەرمەن جۇمىس:
ءبىز ماتىنمەن جۇمىس جاساپ جاتقاندا گاۋحار اپايلارىڭىز سۋرەت سالدى. سول سۋرەتكە ات قويىپ شاعىن اڭگىمە قۇرايمىز.
وقۋشىلار جاۋابى تىڭدالادى
ءمۇعالىم ءسوزى:
تۋعان ەل، جەر دەگەن سوزدەر جۇرەككە جىلى اسەر ەتەدى. تۋعان ەلىن، وسكەن جەرىن ءسۇيۋ - ءاربىر ۇرپاقتىڭ پارىزى. سوندىقتان دا ءاربىر ادام تۋىپ - وسكەن جەرىن ايالايدى، قاستەرلەيدى، قورعايدى، ماقتان تۇتادى. ويتكەنى، وتان - التىن بەسىگىمىز، اتا - انامىز!
دايەكسوز «ەل ءىشى - التىن بەسىك»دەگەن ماقال بەرىلگەن وسىنى قالاي تۇسىنەسىزدەر.
وقۋشىلار پىكىرى.
ءمۇعالىم ءسوزى: ەل ءىشى - التىن بەسىك»- دەپ بەكەر ايتىلماعان. ءاربىر ادام تۋعاننان - اق ەل بەسىگىندە تەربەلەدى. ولاي دەيتىنىم ول سول ەلدىڭ توپىراعىندا ءوسىپ، سۋىن ءىشىپ، اۋاسىمەن دەم الىپ، تابيعاتىمەن بىتە قايناسادى. ەلمەن بىرگە بولىپ سۋىعىنا توزەدى، ىستىعىنا شىداپ ءوز ەلىمەن بىرگە تاربيەلەنەدى.
بالالار ۇلكەندەر بىزدەرگە «جارايسىڭ»، «وي، ازامات»، «ۇلكەن ازامات بول»- دەپ ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ جاتادى. كانەكەي وي بولىسەيىكشى.
وقۋشىلار پىكىرى.
ازامات ءسوزىنىڭ ءاربىر ارپىنە، سول ارىپتەن باستالاتىن ادامنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن جازىڭدار.
ا - ادال
ز - زەيىندى
ا - ارداقتى
م - مەيرىمدى
ا - ابىرويلى
ت - تاربيەلى
مىنەكەي بالالار سەندەر ازامات ءسوزىنىڭ ءمان ماعىناسىن تۇسىندىڭدەر.
سەندەر تاۋەلسىز قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرسىڭدار. اتا زاڭىمىزدىڭ 30 بابىندا ازاماتتار مەملەكەتتىك وقۋ ورىندارىندا تەگىن ورتا ءبىلىم الۋعا مىندەتتى
ال، 36 بابىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قورعاۋ - ونىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ قاسيەتتى پارىزى جانە مىندەتى - دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. سوندىقتان ءارقايسىڭ ءوز وتانىمىزدى ءسۇيىپ ادال قىزمەت ەتۋلەرىڭ قاجەت. وتانعا ادال قىزمەت ەتۋ سەندەردىڭ پارىزدارىڭ. ول ءۇشىن جاقسى وقىپ، تياناقتى ءبىلىم الۋ كەرەك.
تىنىشتىق ءساتى.
بالالار بىزدەر بۇگىنگى ساباقتا نۇر ساۋلەسىنەن قۋات الىپ ءبىلىمىمىزدى تياناقتاپ ۇنەمى ەلدىڭ العىسىنا بولەنىپ، ۇلكەندەردەن باتا الىپ، كىشىلەردىڭ قۇرمەتىنە بولەنىپ، تاۋەلسىز قازاقستاندى كوركەيتەتىن ناعىز ەلجاندى ازامات بولۋدى ۇيرەندىك. اباي اتامىزدىڭ 14 قارا سوزىندە «ادام بويىنداعى ەڭ قىمباتى - ونىڭ جۇرەگى». مەيرىمدىلىك، ىزگىلىك، وزگەنى ءوز باۋىرىنداي قابىلداۋ، وعان وزىنە تىلەيتىن تىلەك تىلەيتىنىڭ بارلىعى جۇرەكتىڭ قالاۋى. ادام بولىپ تۋۋ از. ادام بولا ءبىلۋ كەرەك!. «ادام بولۋ قاعيداسىن مۇرات ەت»- دەيدى. اباي اتامىزدى «عاجايىپ سوزدەر» ايدارىمەن تولىقتىرار بولساق؛
- ەلىنىڭ بەدەلىن كوتەرەتىن؛
- ەلىنىڭ اتىن شىعاراتىن؛
- ەلىنىڭ قامىن ويلايتىن؛
- ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتەتىن؛
- ەلى ءۇشىن ءومىر سۇرەتىن - ناعىز ازامات سەندەرسىڭدەر. مەن سەندەرگە سەنەمىن.
توپپەن ءان ايتۋ.
ن. تىلەندييەۆتىڭ «ءوز ەلىم»ءانىن اۋديو كاسسەتادان تىڭداتۋ.
ۇيگە تاپسىرما «مەن ەلىمنىڭ ازاماتىمىن» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ.