InfoHub Logo

تاقىرىبى: مەن – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتىمىن!

ماقساتى: وقۋشىلاردى وتانىمىزدى سۇيۋگە، ەلىمىزدىڭ رامىزدەرىن قاستەرلەۋگە باۋلي وتىرىپ، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ. ەلىن، جەرىن، ءتىلىن، تاريحىن قۇرمەتتەيتىن جانى تازا، ادامگەرشىلىگى مول ازاماتتى قالىپتاستىرۋ. جەلتوقسان وقيعاسىن نەگىزگە الا وتىرىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىگى: ق ر رامىزدەرى، اتا زاڭ، سۋرەتتەر، شارلار، «تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى»، «الماتى 1986 جەلتوقسان» كىتاپتارى، «تاۋەلسىزدىك حرونيكاسى» جيناعى، قاناتتى سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار:
1. «ماڭگىلىك ماقتان، 2. «جاساي بەر، جاسا،
داۋىلپاز داستان – تاۋەلسىز ەل –
قازاقستان!» قازاقستان!»
3. «تاۋەلسىزدىككە 15 جىل!» 4. «مەن – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتىمىن!»
ءتۇرى: دوڭگەلەك ۇستەل
بارىسى: 1. ق ر مەملەكەتتىك ءانۇرانى ورىندالادى.

2. «تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى»
ءمۇعالىم: - قاي حالىق، قانداي ۇلت بولماسىن ءوز ەركىندىگىن اڭسايدى. ءار ەل ءوزىنىڭ ەگەمەن، تاۋەلسىز بولۋىن ارماندايدى. حالقىمىزدىڭ جىلدار بويى اڭساعان ىزگى ارماندارى جۇزەگە اسقان كەزەڭدە تاۋەلسىزدىگىمىزگە قول جەتكىزدىك. بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك كۇنىنە وراي وتكىزگەلى وتىرعان «مەن – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتىمىن!» اتتى تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى بولسىن، اعايىن! مىنە، تاۋەلسىزدىگىمىزدى ءتاۋ ەتىپ، ەگەمەندىگىمىزدى تۋ ەتىپ جەلبىرەتكەلى 15 جىل بولىپتى. وسى ازعانتاي ۋاقىتتىڭ ىشىندە ەلدىگىمىزدى تانىتىپ، ەڭسەمىزدى كوتەرگەن قانشاما ۇلى وقيعالار بولدى. مەملەكەتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العالى جەتكەن جەتىستىكتەرى عاسىرعا پارا - پار. وسى وتكەن ءومىر جولدارىمىزعا قاراساق، ءار جىلدىڭ ءوز شەجىرەسى، سىرى، تاريحى، قاسيەتى بار.
1 - وقۋشى. ازاتتىق. تەڭدىك. تاۋەلسىزدىك. وسى ءۇش ۇعىمنىڭ سالتانات قۇرۋى ءۇشىن كىمدەر باس تىكپەدى، كىمدەر قۇربان بولمادى.
2 - وقۋشى. تاۋەلسىزدىك شەجىرەسىنە كوز توقتاتىپ قارايىقشى. سوناۋ ءدۇبىرلى باتىرلار زامانىنان بەرى ەل مەن جەر ءۇشىن قانشاما قان توگىلدى، قانشاما ادام قۇربان بولدى.
3 - وقۋشى. ابىلاي زامانى – باتىرلار زامانى. نايزانىڭ ۇشىمەن، قىلىشتىڭ جۇزىمەن قاسىق قانى قالعانشا ەل مەن جەر ءۇشىن ايقاسقان بابالار اماناتىن جالعاستىرعان بوزداقتار قانشاما.
4 - وقۋشى. اقتاڭداق جىلدارداعى قازاق دەپ قابىرعاسى قايىسقان قايراتكەرلەر دە تاۋەلسىزدىگىمىزگە جەتكىزەر ۇلى جولداعى قۇرباندار ەدى.
5 - وقۋشى. قاشان دا ءورشىل، نامىسقوي، ەرجۇرەكتىك قاسيەتتى بيىك ۇستايتىن قازاق حالقى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا دا ايانباي شايقاسقان.
6 - وقۋشى. 1986 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانى. قازاقتىڭ ساناسىن سىلكىندىرگەن جەلتوقسان ىزعارى جىلدار بويى ارمان مەن تاۋەلسىزدىكتىڭ قاينار كوزى بولدى.
7 - وقۋشى. بۇل – تەڭدىك ءۇشىن، ەلدىك ءۇشىن باس كوتەرگەن، ءتىپتى ءتانىن اياماي، جانىن پيدا قىلعان جاستارىمىزدىڭ اڭساعان ارماندارىنىڭ، كوزدەگەن ماقساتتارىنىڭ ۇشقىننان جالىنعا اينالىپ ەڭسەلى ەل بولعان كۇنىمىز.
8 - وقۋشى. بۇل كۇن – حالقىمىزدىڭ قۋانىپ، بولاشاق ۇرپاقتىڭ ۇرانداپ ەسكە ساقتار كۇنى.
ءمۇعالىم:
- ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىنە ەڭ العاش قادام جاساعان جەلتوقسان وقيعاسىنا 20 جىل تولدى. بۇگىنگى جارقىن ءومىرىمىز سول قارالى كۇندەردىڭ جەڭىستى جەمىسى ىسپەتتى. ولاي بولسا، قۇرمەتتى قاۋىم، تاۋەلسىزدىك كۇنىنە جانە جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ 20 جىلدىعىنا وراي سىنىپ وقۋشىلارى شىعارما جازعان ەدى. ۇزدىك دەپ تانىلعان شىعارمالاردان ءۇزىندى تىڭداڭىزدار.
شىعارما وقۋ. «تاۋەلسىزدىك جاڭعىرىعى»

3. تاۋەلسىزدىك حرونيكاسى.
ءمۇعالىم:
- بۇگىندە قازاقستان كوك بايراعى كوككە جەلبىرەگەن، قازىنا بايلىعىن پايدالانا بىلگەن، ۇرپاقتارىنا ۇلتتىق ءتالىم - تاربيە بەرگەن ەگەمەن ەل. از ۋاقىت ىشىندە باسقالارعا ءوز باسىمدىلىعىن كورسەتە بىلگەن، ەكونوميكاسى، مادەنيەتى وركەندەگەن ازيالىق ايبىندى مەملەكەتتكە اينالدى. «بولاشاقتىڭ بارىسى» دەگەن ايدارلى ەلدىڭ ءبىرى بولۋعا بەلدى بەكەم بايلاپ، الەم كەڭىستىگىنە بويلاي ەنىپ، باسىم بەدەلگە بەت تۇزەۋدە. ال وسى از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە ەلىمىزدە ەلەۋلى وزگەرىستەر بولدى. ەندى تاۋەلسىزدىك حرونيكاسىنا نازار اۋدارايىق.
1991 جىل، 1992 جىل، 1993 جىل، 1994 جىل، 1995 جىل، 1996 جىل، 1997 جىل، 1998 جىل، 1999 جىل، 2000 جىل، 2001 جىل، 2002 جىل، 2003 - 2006 جىلدار بويىنشا ەلىمىزدىڭ جەتىستىكتەرىنە توقتالۋ. 2002 جىلى «بايتەرەك» عيماراتى اشىلدى. 97م.(استانانىڭ 1997 جىلى اشىلۋ قۇرمەتىنە بايلانىستى) 2003 - 2005 جىلدار «اۋىل جىلدارى» بولدى.
- ال، 2006 جىلعى بولعان ۇلى وزگەرىستەر، وقيعالار تۋرالى نە ايتا الاسىڭدار؟
(وقۋشىلاردىڭ جاۋابى تىڭدالادى)

4. رامىزدەر.
- تاۋەلسىز ەل - قانداي ەل؟ (وقۋشىلاردىڭ جاۋابى تىڭدالادى).
- سونىمەن، تاۋەلسىز ەل - ءوز نىشاندارى، جەرى، ءداستۇرى، ادەت - عۇرپى، تاريحى، مادەنيەتى، ءوز ەل باسقارۋشىسى بار ەركىن ەل. ال ءاربىر ازامات ءوز ەلىنىڭ نەگىزگى نىشان، بەلگىلەرىن - رامىزدەرىن جاقسى ءبىلۋى قاجەت. كانە، دۇنيەتانۋ پانىنەن العان بىلىمدەرىمىزدى ورتاعا سالايىق.
(ءۇش وقۋشى رامىزدەر تۋرالى بىلەتىندەرىن ايتىپ بەرەدى)
- بالالار، ءبىز ءوز ەلىمىزدىڭ نەگىزگى بەلگىلەرىن ءبىلىپ قانا قويماي، ولاردى قاستەرلەۋىمىز كەرەك. بۇل بارشا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ پارىزى. ال، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى تۇرادى ەمەس پە، ولاي بولسا ەلىمىز قانداي مەملەكەت بولىپ سانالادى؟
- كوپ ۇلتتى.
- ءيا، بالالار، كەڭ پەيىلدى قازاق حالقىنىڭ دارحان دالاسىن جايلاعان بارشا ۇلت وكىلدەرى قازاق جەرىن «وتانىم» دەيدى.
سۇڭقار: ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرىندە قازاقتاردان باسقا ورىستار، ۇيعىرلار، وزبەكتەر، كورەيلەر، تاتارلار، ۋكرايندار، شەشەندەر، دۇنعاندار، جانە باسقا دا كوپتەگەن ۇلتتاردىڭ ادامدارى تاتۋ - ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ ەڭبەك ەتۋدە.
گۋلناز: بۇل حالىقتار تۇرىنە، ناسىلىنە قاراماستان تەڭدەي ءبىلىم الىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭى نەگىزىندە وزدەرىنىڭ وتانىنا اينالعان قازاق ەلىنە بارىنشا قىزمەت ەتىپ، بەدەلىن ۇستەم ەتىپ كەلەدى ەمەس پە.

5. اتا زاڭ.
- دۇرىس، بالالار گۇلنازدىڭ ايتقانىنداي ەلىمىزدەگى بارلىق حالىقتار اتا زاڭىمىز – كونستيتۋسياعا باعىنادى. زاڭ دەگەنىمىز – ەرەجە. ەرەجەنى بۇلجىتپاي ورىنداۋ كەرەك ەمەس پە. قانداي ەرەجە - باپتاردى بىلەسىڭدەر؟ (1 - 2 وقۋشىدان سۇرالادى)
- دۇرىس، سونداي - اق، اتا زاڭىمىزدا اركىمنىڭ ءبىلىم الۋىنا، دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا، تىنىعۋعا قۇقىعى بار ەكەندىگى كورسەتىلگەن. سونىمەن قاتار، وتاندى قورعاۋ، مەملەكەتتىك نىشانداردى قۇرمەتتەۋ، تاريحي - مادەني ەسكەرتكىش - مۇرالاردى قورعاۋ، تابيعاتتى ساقتاۋ جانە قورعاۋ ءار ازاماتتىڭ مىندەتى ەكەندىگى باسا كورسەتىلگەن. وسىنى ەستەن شىعارمايىق.

6. وتان دەگەن نە؟
- يا، بالالار، ءبىزدىڭ تۋعان جەرىمىز التىن بەسىگىمىز - قازاقستان كەڭ-بايتاق. كەڭ بايتاق وتانىمىزدىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە جەتۋ ءۇشىن قۇس قاناتى تالادى ەكەن. ءبىز ءۇشىن وتاننىڭ شەتى دە، شەگى دە جوق.
وتان دەگەن نە، كىم قالاي تۇسىنەدى؟
ءمۇعالىم: كوپ اۋزىنان تۇسپەيتىن،
وتان دەگەن نەمەنە؟
ونىڭ تۇلعا، ءتۇس كەيپىن،
دوستىم بىلگىڭ كەلە مە؟
مولداش: اۋەلگى وتان – انا الدى، وتتىڭ باسى،
اۋىل الدى، اۋناعان ءشوپتىڭ قاسى.
ساعىنعاندا تىم ىستىق كورىنەدى،
جازدا ويناعان ۇيشىك قىپ سايدىڭ تاسى.
مانشۇك: وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى،
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى.
وتان دەيمىز تۋعان جەر، اتامەكەن –
بيىك تاۋ، ورمان، توعاي، كولىمىزدى.
قۋانىش: وتان دەيمىز كەڭ - بايتاق استانانى،
جاسىل جايلاۋ، جاڭا جول، جاس قالانى.
وتاننىڭ شەتى دە جوق، شەگى دە جوق،
ول ءبىراق ءوز ۇيىڭنەن باستالادى.
الۋا: وتان – تاريح، وتان – ءتىل،
جاساعان ەلىڭ، ءوز – حالقىڭ.
وتان - ولەڭ، وتان – جىر،
كوتەرگەن كوككە ەل داڭقىن.
مانسۇر: وتان - سەنىڭ اتا - اناڭ،
وتان – دوسىڭ، باۋىرىڭ،
وتان - ولكەڭ، استاناڭ،
وتان – اۋدان، اۋىلىڭ.
باۋىرجان: وتان – وسى دوستارىم،
كوڭىلگە مۇنى تۇيە ءبىل!
«وتان» - دەپ ءوس جاس قاۋىم،
ونى ارداقتاپ سۇيە ءبىل!
- دۇرىس، بالالار، وتان دەگەنىمىز – ادامنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى، تۋعان تۋىستارىمەن، جاقىندارىمەن بىرگە تۇراتىن مەكەنى. ال، ءقازىر ءبارىمىز وتانىمىزعا تاعى ءبىر مارتە قۇرمەت كورسەتىپ، «وتان» ءانىن ورىندايىق.
حور: «وتان»

قورتىندى: - مىنە، بالالار، بۇگىن وزدەرىڭدى تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ەكەندەرىڭدى، ياعني، ناعىز ازامات ەكەندىكتەرىڭدى كورسەتە بىلدىڭدەر. بەلگىلى اقىن اتامىز ج. مولداعالييەۆ:
وتكەنىڭدى ەسكە الساڭ،
وسكەنىڭنىڭ بەلگىسى.
وتكەنىڭدى ۇمىتساڭ،
وشكەنىڭنىڭ بەلگىسى،
- دەگەن ەكەن. سوندىقتان، حالقىمىزدىڭ بۇگىنگى ۋاقىتقا دەيىنگى جەتكەن جەتىستىكتەرى وزدەرىڭە امانات. سونداي - اق، ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىن تانىتاتىن رەسمي ەرەكشەلىك بەلگىلەرى: انا ءتىلىمىز، ەلتاڭبامىز، تۋىمىز، اتا زاڭىمىز، ءانۇرانىمىزدى بويىنداعى بويتۇمارىنداي ساقتاپ قانا قويماي، قاشاندا ەلىمىزدىڭ، جەرىمىزدىڭ ەركىندىگىن ساقتار مىقتى ۇرپاق، مىقتى ازامات بولاتىندارىڭا سەنىمىم مول. جولدارىڭ اشىق، جارقىن بولسىن، تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتتارى!