مەن ون تورتكە تولعاندا
مەن ون تورتكە تولعان جىلى، ۇلكەن اپكەم 24 كە كەلگەن ەدى. ءبىزدىڭ اۋىلدان ونشا قاشىق ەمەس، تاۋ بوكتەرىندەگى شاعىن عانا قالاشىقتا كۇيەۋى ەكەۋى كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىندە تۇرىپ جاتتى. وقۋ جىلى اياقتالعان سوڭ، اكە-شەشەم قولىما ءبىر دوربانى ۇستاتتى دا، اپكەمنىڭ ءقالىن ءبىلىپ كەلۋگە قالاعا جىبەردى. اۋىر دوربامدى ارقالاپ، اپكەم تۇراتىن قالاشىققا كەلدىم. بەس قاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ ءتورتىنشى قاباتىنا مىقشىڭداپ جاياۋ كوتەرىلدىم.
ەسىكتى اپكەمنىڭ ءوزى اشتى.
— وي، ماكوش ىشكە كىر دەپ قۋانىپ قۇشاعىنا الىپ، كەپكامدى كوتەرىپ، بەتىمنەن ءسۇيدى.
— ۋف شارشادىم... دەپ بويدا-بويدام شىعىپ تەرلەپ، القىنىپ ىشكە كىردىم دە، دوربانى ەسىكتىڭ تۇسىنا قاراي تاستاي سالدىم.
دورباعا قاراعان اپكەم
— مىناۋ نە؟ — دەپ كوزدەرى الاقانداي بولدى.
— ەت....سەمىز مالدىڭ ەتى — دەدىم اياق كيىمىمدى شەشىپ جاتىپ.
— كەلەتىنىڭدى ەرتەرەك ايتپادىڭ با؟ ءوزىم كۇتىپ الاتىن ەدىم عوي — دەپ سويلەدى اپكەم دوربانى الىپ اس ۇيگە ءوتىپ جاتىپ.
مەن كىرە بەرىس دالىزدەگى كرەسلوعا سىلىق ەتە قۇلادىم. الگىندە باسىمداعى كەپكامدى شەشكىم كەلگەن، ءبىراق كەشە عانا جىپتىكتەيعىپ تەرىپ، قارا قالاممەن بوياپ قويعان قاسىمدى اپكەم كورىپ قويا ما دەپ، كەپكامدى كوزىمە ءتۇسىرىپ، باستىرمالاي بەردىم.
اپكەم شايعا شاقىردى. مەن اس ۇيگە سويلەي كىردىم.
— مامام ايتادى، دورباداعى ەتتى سول كۇيى توڭازىتقىشقا سالا سالماي، ازداپ بولكونعا شىعارىپ دەگدىتىپ السىن، جەل قاققان ەتتىڭ ءدامى كىرەدى سۇرلەنەدى، سورپا-سۋىندا قۇنار بولادى — دەيدى. سوسىن ەتتى تۇزداۋدىڭ قاجەتى جوق، كەشە اكەم ەتتى سارىمساققا ابدەن بوكتىرىپ تۇزداپ قويعان دەدىم.
شاي قامداپ جاتقان اپكەم ماعان قاراپ؛
— تۋرا مامام سەكىلدى كوسەمسىپ سويلەيسىڭ دەپ كۇلدى. كۇلسە دە ءجۇزى سىنىق سياقتى ەدى. جاڭا بايقادىم، كوز الدى كولكىلدەپ ءىسىپ كەتىپتى، ونىسىن بىلدىرمەگەن بوپ، جانارىن تومەنشىكتەتە بەرەدى.
— نەسىنە اۋرە بولدىڭدار، ەت جوق ەمەس عوي.
ونىڭ ۇستىنە ءبىز....دەپ از كۇمىلجىپ قالدى دا، ءبارىن قويشى اۋىلدا نە جاڭالىق-دەدى.
— مىرزاشتىڭ ۇزىن سيراق بالاسى ۇيلەندى، اقىرى سالتاناتتى جىلاتىپ، باسقا اۋىلدىڭ شوڭ مۇرىن، شويىن قارا قىزىن جار قىپ الدى. سالتانات ولەم دەپ وزەنگە جۇگىرگەن بە...
— قۇدايىم-اي وبال جاساعان ەكەن. ول قىزدى قايدان تاپقان؟-دەدى اپكەمنىڭ كوزى باقىرايىپ.
— شەشەسى تاۋىپ بەرىپتى، سالتاناتتىڭ اكەسىن مۇگەدەك، تەڭىمىز ەمەس دەپ مەنسىنبەگەن كورىنەدى.
— سالتانات جازعانعا قيىن بولعان ەكەن، بىلتىر عانا تويىم بولادى، تويىما شاقىرامىن دەپ ءجۇر ەدى-دەدى اپكەم كۇرسىنىپ. مەن اۋىلدىڭ جاڭالىعىن ارمەن قاراي جالعادىم. كلاستاسىڭ گۇلزات ءبىر بالاسىمەن كۇيەۋدەن قايتىپ كەلىپ وتىر....
— سايلاۋوۆا گۇلزات پا؟
— ءدال ءوزى، كۇيەۋى نويىس ەكەن. ۇرعان با... ءبىراق اۋىلداعىلار ءبار كىنا گۇلزاتتىڭ وزىنەن دەيدى، كەش بولسا بالاسىن كوتەرىپ ءۇي ارالاپ قاڭعىپ كەتە بەرەدى ەكەن، شارۋاعا كەلگەندە ولاق كورىنەدى...
— ادامدار قىزىق، قۇداي بالا بەرسە دە اجىراسامىز دەيدى، ەرتەڭ بالانى اكەسىز قالاي وسىرەم دەپ ويلايدى ەكەن — دەگەن اپكەمنىڭ ەكى قاسىنىڭ اراسىنداعى سىزىق تەرەڭدەپ، قۇلازىپ قالدى.
— ءووويي...اجىراستىم دەپ جۇرگەن گۇلزات جوق، بۇتىنا قىسقا شورتىي كيىپ الىپ جىرىق جىرىق ەتىپ ءماااز — دەپ سىقىلىقتاي كۇلىپ وتىر ەم، اپكەم داستارحاننىڭ شەتىن تىرنالاپ، تاناۋى قۋسىرىلىپ، ءجۇزى الابۇرتىپ بىرەسە تىكە قاراپ، بىرەسە جانارىنىن الىپ قاشىپ قىبىجىقتاپ وتىرىپ؛
— ماكوش...ماكوشتاي ءبىز....ءبىز سەرىك جەزدەڭ ەكەۋمىز جاقىندا اجىراسامىز — دەدى.
قاراپ وتىرماي ءىشىپ وتىرعان شايىما شاشالىپ قالا جازدادىم.
— نە دەيسىڭ دەپپىن اپكەمنىڭ بەتىنە قاراپ اڭىراپ.
— ازىرگە ۇيدەگىلەرگە ايتپاي-اق قوي....ءوزىڭ دە بىلەسىڭ....اكەمنىڭ جۇرەگى....
— جىندىسىڭدار ما نە؟
— جوق.....
— نە ءۇشىن اجىراسايىن دەپ جاتسىڭدار؟
— سونداي شەشىمگە كەلدىك، بۇل شەشىم سەرىك ەكەۋمىز ءۇشىن دە جاقسى. ءبىر-بىرىمىزدى قيناپ قايتەمىز، ۇيلەنگەنىمىزگە بەس جىلدان استى، ءالى ءسابي سۇيمەدىك — دەگەن اپكەم كەنەت داستارحاننىڭ ۇستىندەگى ىپ-ىستىق كۇلشەنى جاپىراقتاپ قولىمەن ۇزە باستادى. وزىنشە بەيعام ءتۇر جاسايدى.
— سول ءۇشىن عانا ما؟
— سول ءۇشىن عانا ما دەگەنى نەس، بالاسىز ءومىردىڭ نە ءمانى بولۋشى ما ەدى؟
— كەيدە ادامدار بالاسىز دا ءومىر ءسۇرىپ جاتادى ەمەس پە؟
— بالاسىز ەۋروپادا ءومىر سۇرۋگە بولادى، ءبىزدىڭ ەلدە بالاسىز ءومىر ءسۇرۋ — قىلمىسپەن تەڭ — دەدى اپكەم.
— سوندا دا...ادامدار...
— نە ادامدار....؟ سەن ءوزى وتباسىلىق ءومىر جايلى نە ءبىلۋشى ەدىڭ، بار-جوعى ون تورتتە عانا ەمەسسىڭ با — دەپ اپكەم ءسوزىمنىڭ سوڭىن تىڭداماي جەكىپ تاستادى.
— ون تورتتە بولسام نە بولىپتى؟
اپكەم ورنىنان تۇرىپ، زالعا ءوتىپ ماگنيتوللانى قوستى. وندا كاتيا لەلدىڭ
"تاك ي بىت، تاك ي بىت، نە سموگۋ تەبيا زابىت" — دەگەن مۇڭلى دا باياۋ اۋەنى شىرقالىپ جاتتى. بۇل اۋەندى اپكەم مەن كەلمەي تۇرىپ تا بىرنەشە مارتە تىڭداعان سياقتى. ءان الدە نەشە رەت قايتالانا بەردى. مەن اپكەمنىڭ سوڭىندا ءجۇرمىن.
— بالالارىڭ جوق بولسا، بالا اسىراپ الساڭداردارشى — دەدىم داۋىستاپ. اپكەم مۋزىكا اۋەنىنە ەلىتىپ، كوزىن جۇمىپ، اقىرىن ىرعالىپ بيلەي باستادى. — بىرەۋدىڭ بالاسى بىرەۋگە بالا بولۋشى ما ەدى....
— نەگە بولمايدى بولادى....
— وزىڭنەن تۋماي — ۇل بولماس دەگەن
اپكەم سۇيرىك ساۋساقتارىن مايىستىرىپ، ىرعالا بەردى. مەن دالىزدەگى كرەسلوعا كەلىپ جايعاستىم. باسىمداعى كەپكامدى شەشىپ، تەرشىگەن ماڭدايىمدى ءسۇرتتىم. زالدا بيلەپ جۇرگەن اپكەمە قارايمىن. — ادام اجىراسايىن دەپ وتىرىپتا وسىلاي بيلەي مە ەكەن دەپ ويلادىم. اپكەم مۋزىكانى ءسوندىردى دە اس ۇيگە ءوتىپ سۋىپ قالعان شايىن ۇرتادى. سوسىن قىستىعىپ وتىرىپ جىلاپ جىبەردى. جىلاۋدىڭ سوڭى وكسىككە ۇلاستى. مەن اپكەمدى قۇشاقتاعىم كەلدى. ءبىراق قۇشاقتاي المادىم، ءبىر ءتۇرلى قىسىلدىم. ونىڭ بۇكىل دەنەسى كوتەرىلىپ باسىلىپ ەنتىگىپ جىلاي بەردى. جىلاي بەردى....
— مەن ءوزىمدى مۇگەدەك سياقتى سەزىنەمىن، انا بولىپ، ءسابي سۇيمەگەن سوڭ ايەلدىڭ سۇلۋ تانىندە نە قاسيەت بار، ىشپەگەن ءدارىم، بارماعان دارىگەرىم قالمادى، قۋ قۇرساعىما بالا بىتپەي سەمىپ قالعان سەكىلدىمىن. قۇدايىم-اي قۇداي جەزوكشەنىڭ دە قۇرساعىنا قان ۇيىتىپ ءسابي جاسايسىڭ، ال ولار ونى قوقىسقا لاقتىرادى. مەن بايعۇستى ءبىر تىرناققا زار ەتىپ قويدىڭ عوي قۋ قۇداي دەپ كوكىرەگى قارسى ايىرىلىپ قۇدايدى جازعىرا جاماندادى. اپكەم كوز جاسىن ءسۇرتىپ، شاشىن بوساتىپ ەكى شەكەسىن سىعىمداپ وتىر دا، — كەشە ۇيگە ەنەم كەلدى. مەنى بۇرىننان جاقتىرمايتىن، سوڭعى جىلدارى بالاڭ جوق دەپ كۇستانالاۋدى شىعاردى. سەرىككە اجىراسىڭدار دەپتى.
— جەزدەم نە دەدى؟
— نە دەسىن...ەشتەڭە....ەڭ اۋىرى دا سول ەشتەڭە دەمەۋى. سوڭعى كۇندەرى ۇيگە ءىشىپ كەلۋدى شىعاردى.
اپكەم وكسىگىن باسىپ گرافيننەن سۋ قۇيىپ ءىشتى. سوسىن ۆانناعا كىرىپ بەتى-قولىن جۋدى. مەن اپكەمنىڭ سوڭىنان ءبىر ەلى قالمايمىن. كەنەت اپكەم باسىن كوتەرىپ، ۆانناداعى اينادان ەسىككە سۇيەنىپ تۇرعان ماعان تەسىلە قارادى دا ىشەگىن تارتىپ؛
— انداعى ءتۇرىڭ نە دەپ ايقايلاپ جىبەردى.
—تۇرىمە نە بوپتى؟
—قاسىڭدى جۇلىپ تاستاعانسىڭ با؟ كىم ۇرىقسات بەردى؟ اپكەم مەنى جەلكەلەپ اينانىڭ الدىنا الىپ كەلدى.
—كلاستاعى قىزداردىڭ ءبارى قاسىن تەرىپ ءجۇر، مەن دە تەردىم، مامام ۇرىقسات بەردى — دەدىم شاڭكىلدەپ.
اپكەم جەلكەمنەن ءتۇيىپ قالدى.
— ورىستىڭ جامان كەمپىرلەرى سياقتى جىپ-جىڭىشكە ەتىپ بوياپ الىپتى تاعى، جۋ انداعى ءتۇرىڭدى، جەزدەڭ كورسە سويلەيدى دەپ كراندى اعىزىپ بەتىمدى جۋا باستادى. مەن جۇلقىنىپ اپكەمنىڭ قولىنان سىتىلىپ شىعىپ كەتتىم. اپكەم سوڭىمنان قۋدى — بويجەتۋگە اسىعىپ ءجۇرسىڭ با، ۇلگەرەرسىڭ بارىنە! وسى قاسىڭمەن ءوزىڭدى ادەمى بولىپ تۇرمىن دەپ ويلايتىن شىعارسىڭ، تۇكتە ادەمى بولىپ تۇرعان جوقسىڭ، ۇسقىنىڭدى قاراشى ءوزىڭنىڭ ادام شوشيدى، تۋرا بويانىپ العان ۇيرەككە ۇقساپ قالعانسىڭ دەگەن اپكەم جەلكەمنەن تاعى ءتۇيدى. مەنىڭ نامىسىم كەلدى. اسىرەسسە سوڭعى ءسوزى، "بويانىپ العان ۇيرەككە ۇقسايسىڭ" — دەگەنى ءوتىپ كەتتى — نەگە ماعان ۇرساسىڭ، نەگە ءبارىڭ جابىلىپ ماعان ۇرسا بەرەسىڭدەر، اكەم دە شەشەم دە ۇرسادى، سەندە ۇرساسىڭ، مەكتەپتەگى مۇعالىمدەر دە ۇرسادى.... مۇمكىن سەندەر مەنى اسىراپ العان شىعارسىڭدار اااا — دەپ قىستىعىپ جىلاپ جىبەردىم. اپكەم ماعان باستان-اياق قاراپ شىقتى دا، بەتىن باسىپ كۇلىپ جىبەردى. ونىڭ كۇلگەنىن كورىپ مەنىڭ ىزام كەلدى. قاسىما كەلىپ بەتىمەن سۇيمەك بولدى. مەن اپكەمنىڭ كەۋدەسىنەن يتەردىم. — ءبارىڭ مەنى جەككورەسىڭدەر، كورەرەم مەن بولماسام، ەتتى ساعان كىم تاسيتىنىن — دەپ تاعى شاڭك ەتتىم. اپكەم مەنى قۇشاعىنا الدى. — اقىماعىم-اۋ مەن سەنىڭ قالاي دۇنيەگە كەلگەنىڭدى بىلەمىن عوي، سەن دۇنيەگە كەلگەندە ءبىرىنشى مەن قۋاندىم، "ەەەەي جاراندار جاراندار! مىنا ماعان قاراڭدار، ەندى مەن جالعىز ەمەسپىن، ەندى مەنىڭ ءسىڭىلىم بار" دەپ اندەتىپ، كورشىلەردى تۇگەل ارالاپ ءسۇيىنشى سۇراعانمىن. ءبىز سەنى ون جىل كۇتتىك عوي، ون جىل، مامام مەنەن كەيىن ون جىل بويى بالا كوتەرمەدى. سەن تۋىلعان سوڭ، ءبىزدىڭ ۇيگە باقىت كەلدى، سوڭىنان ەكى ءىنىمىز تۋىلدى. سەنى ءبارىمىز جاقسى كورەمىز دەپ ايعىزدانعان بەتىمدى جەڭىمەن ءسۇرتتى. سول ساتتە اپكەم ماعان انام سياقتانىپ كورىندى. انام دا مەنى جۇباتقاندا ءدال وسىلاي سويلەيدى. ءتىپتى ءيىسى دە انامنىڭ يىسىنە ۇقسايدى. اپكەمنىڭ انامنان اۋنىماي قالعانىنا تاڭدانا قارايمىن. ءبىراق اپكەمنىڭ انامنان ايىرماشىلىعى — ول ءالى انا بولىپ كورگەن جوق ەدى. ءبىراق بويىنا اناعا ءتان بار مەيىرىمدى اينا-قاتەسىز كوشىرىپ العان. قايدان كوشىرىپ العان، وعان وسىنشا اناعا ءتان مەيىرىمدى كىم ۇيرەتكەن؟ مەن ونىڭ جاۋابىن بىلمەدىم. ءبىراق ءدال سول مەزەتتە مەنىڭ سانامدا شارپىسقان كوپ ويلاردىڭ ىشىنەن قۇداي نەگە وسى داپ-دايىن اناعا ءبىر بالا بەرە سالمايدى دەگەن وي قالىقتاپ تۇرعان ەدى.
—ايتپاقشى ءجۇر مەن ساعان بىردەڭە كورسەتەم دەپ اپكەم مەنى جەتەكتەپ جاتىن بولمەسىنە الىپ كەلدى. شيفونەرىن اشىپ، ىشىنەن ەتەگى كەستەلەنگەن سۋ جاڭا قىزىل ءتۇستى شيفون كويلەكتى شىعاردى.
—قاراش، ۇناي ما ساعان؟
—محم....
—كيىپ كورشى،
مەن ۇستىمە ىلگەن شىت كويلەگىمى شەشىپ، ىلە شيفون كويلەكتى كيىپ الدىم.
— تۋۋۋ وزىڭە قۇيىپ قويعانداي ەكەن، الا عوي ساعان سىيلادىم.
— راحمەت! — دەپ اپكەمە دەگەن اشۋىم تارقاپ بەتىنەن ءشوپ ەتىزدىم.
— بۇگىن كەشكى اسقا قۋىرداق جاسايىقشى اااا دەدىم قىزىل كويلەكتىڭ ەتەگىن دەلبەڭدەتىپ ەركەلەي سويلەپ. اپكەمنىڭ ءوڭى ىلەزدە قۋقىل تارتتى....
— سەن بۇگىن كەشكى اۆتوبۋستان قالماي اۋىلعا قايتا عوي....
— نەگە؟ مەن ءبىر جەتىگە كەلدىم عوي
— ءبىر ايتقانىمدى ىستەشى ەندى وتىنەم، وسى كۇنگە دەيىن بەتىڭدى قايتارعان ەمەسپىن عوي — دەپ اپكەم ماعان جالبارىنا قارادى. مەن بۇرىن-سوڭدى اپكەمنىڭ ماعان بۇلاي جالبارىنا قاراعان ءجۇزىن كورمەگەن ەدىم.
اپكەم سىيلاعان قىزىل ءتۇستى شيفون كويلەكپەن ايالداماعا كەلدىم. ادامدار نەگە اجىراسادى دەپ ويلادىم. مەنىڭ ون ءتورت جاسار سانامدا ەرلى- زايىپتىلاردىڭ اجىراسۋى كەشىرىلمەس قىلمىس ەدى. جوق قىلمىستان بۇرىن — ۇلكەن كۇنا. ولار كۇنا جاساۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر. اجىراساتىنى بار اۋەلباستا نەگە ۇيلەنەدى؟ بالا بولماسا نە بولىپتى؟ بالالار ۇيىنەن ءبىر جەتىمدى اسىراپ ال دا ب ا ق. بولماسا كۇتۋ كەرەك. مەنى دە اكە شەشەم ون جىل بويى كۇتتى عوي، ەندى شامالى شىداسا قايتەدى ەكەن. ولاردى اجىراتپاۋ كەرەك. كەرسىنشە تاتۋلاستىرۋ كەرەك. ولار ءبىرى-بىرى ءۇشىن جارالعان....
الدىما كەلگەن اۆتوبۋسقا مىنبەي كەرى بۇرىلىپ تىكە اپكەمنىڭ ۇيىنە قاراي تارتىپ وتىردىم.
— اۆتوبۋس كەتىپ قالدى، ۇلگەرمەدىم دەي سالدىم ەسىكتەن كىرىپ جاتىپ. اپكەم كوڭىلسىز قارسى الدى. جانە مەنىڭ وتىرىك ايتقانىمدى ءىشى سەزەتىن سياقتى.
— ءقازىر جەزدەڭ كەلەدى، كەشكى استى ازىرلەۋىم كەرەك دەپ اس ۇيگە قاراي ءوتتى. مەن اپكەمنىڭ سوڭىنان اس ۇيگە كىردىم.
— مۇمكىن اجىراسپاي-اق قويارسىڭدار ااا....
اپكەم ماعان سىزدانا قارادى. ءبىراق ۇندەمەدى. بەينە ءبىر "بۇگىن سەن ۇندەمەي اق قويساڭ بولار ەدى" دەپ تۇرعانداي.
— راس ايتامىن اجىراسپاڭدارشى اااا.... جەزدەم جاقسى ادام عوي. ەرتەڭ ەكەۋىڭ دە وكىنىپ قالاسىڭدار. راس ايتام. وعان ايەل تابىلادى، ال ساعان، ساعان كۇيەۋ تابىلا ما؟
— مەنى نە باسقا كۇيەۋ تابا المايدى دەپ ويلايسىڭ با؟
— تابا الاسىڭ، جەزدەم دە باسقا ايەل تابا الادى. ءبىراق ەكەۋىڭ ەكى جاقتا قايتادان باقىتتى بولاسىڭدار ما؟
— جاپشى اۋزىڭدى كاشىمىر، ەندى سەن قالىپ ەڭ، ماعان اقىل ۇيرەتپەگەن سەن ءومىر جايلى نە بىلەسىڭ ءوزى مۇرنىڭنان ماڭقاڭ اعىپ ءجۇرىپ — دەپ اپكەم باسىمنان نۇقىپ قالدى.
— نە ۇراسىڭ دەدىم توبە قۇيقامدى ۇستاپ تۇرىپ-اجىراسساڭ كلاستاسىڭ گۇلزات سياقتى بولاسىڭ دا قالاسىڭ، ەلگە كۇلكى..
— جاپ اۋزىڭدى! سەن كىمسىڭ ماعان اقىل ۇيرەتەتىن؟ مەن سەنىڭ جايالىعىڭدى جۋعان اداممىن. نەمەنە قاستى تەردىم ەكەن دەپ، اقىل ۇيرەتۋگە جاراپ قالدىم دەپ ويلاپ ءجۇرسىڭ با؟! بۇل — مەنىڭ ءومىرىم ەستيمىسىڭ مەنىڭ ءومىرىم ارالاسۋشى بولما! ورنىڭدى ءبىل! بۇل جولى اپكەمنىڭ ءۇنى تىپتەن وكتەم شىقتى. ءتىپتى جانارى جاساۋراپ، كەۋدەسىن ۇرعىلاي سويلەدى.
ەندى قارسى سويلەسەم نە ءوزى جىلايدى، نە مەنى جىلاتىپ ۇيدەن قۋىپ شاعاتىنى ءبىلدىم دە، ىشتەن ءتۇيىلىپ ۇندەمەي قۇتىلدىم. سوندا دا مەنىڭ ەشكىم ساناسپايتىن ون ءتورت جاستاعى اقىل-ەسىمدە اپكەمنىڭ ويىمەن مۇلدە قابىسپايتىن، ءتىپتى مامىلەگە كەلمەيتۇعىن ءومىر جايلى وزىمدىك فيلوسوفيالىق وي تولعانىستارىپ ءجۇرىپ جاتتى.
اپكەمە وكپەلگەن بولىپ، ءبىراز ۋاقىت بولكونعا شىعىپ تومسىرايىپ دالاعا قاراپ تۇردىم. اپكەمنىڭ اشۋى تارقاعان سوڭ،
— ەلدوس كورىنبەيدى عوي، ەلدوس قايدا كەتكەن — دەپ قارسى ەسىكتەگى كورشىنىڭ بالاسىن سۇراستىردىم.
— ول توعىزدى ءبىتىرىپ الماتىعا وقۋعا كەتتى، ەندى كەلمەيدى، ۇيلەرى دە الماتىعا كوشكەلى جاتىر — دەدى.
مەن ازداپ مۇڭايىپ قالدىم. جوق ازداپ ەمەس، شىن مۇڭايدىم. كەۋدە تۇسىم العاش رەت سولق ەتە قالعانداي بولدى. ەلدوس مەنەن ءبىر جاس ۇلكەن-تىن، بىلتىر وسى ۋاقىتتا مەنى ۆەليگىنە وتىرعىزىپ قالاشىقتى قىدىرتقان. اۋلانىڭ الدىنداعى ورىندىقتىڭ بىرىندە وتىرعانىمدا، جۇرەكشەسى بار القا دا سىيلاعان. ءبىراق ونىسىن اپكەم بىلمەيدى. مەن ايتقام جوق. ووو ايتار بولسام جەزدەم ەكەۋى مەنى مازاق ەتىپ كۇنى بويى كۇلگەن بولار ەدى...
مەن اۋلانىڭ ماڭايىنان سول ەلدوستىڭ قاسىما كەلىپ، القا سىيلايتىن ورىندىعىن كوزبەن ىزدەي باستادىم. انە تۇر جاقتاۋى جاسىلمەن سىرلانعان ورىندىق. سول ورىندىققا ەسىمسويىمىزدىڭ العاشقى باس ءارپىن قوسىپ تاڭبالاعانىمىزدا ەلدوستىڭ اسپان تۇستەس ويلى كوزدەرىنە تۋرا قاراي الماي ەرەكشە تولقىپ، ەكى بەتىمنىڭ الاۋلاپ كەتكەنى دە ەسىمدە. تاپتىم! مىناۋ ءدال سول ورىندىق. ءبىراق ول جەردە باسى كەۋدەسىنە ءتۇسىپ جەزدەم وتىر ەدى.
— جەزدەەەە! مىناۋ سەرىك جەزدە عوي!
دالادا سەرىك جەزدەم وتىر
جەزدە، سەرىك جەزدە! — دەپ بولكوننان ايقايلاپ جەزدەمە قول بۇلعادىم.
جەزدەم جالت قاراپ، ءبىر كوزىن قىسىپ، ول دا ماعان قولىن بۇلعاپ كۇلىمسىرەگەندەي بولدى. قولىنداعى شىلىمىن ۋرناعا قاراي شەرتىپ جىبەرىپ، ورنىنان اقىرىن قوزعالدى.
— الاقاي جەزدەم كەلە جاتىر — دەپ اپكەمە جالت بۇرىلدىم. اپكەم تۋراپ جاتقان پيازدى تاستاي سالىپ، شاشىن رەتكە كەلتىردى دە، زالعا قاراي جۇگىردى. مۋزىكانى قوستى. بۇل جولى.
"قىزىلقۇمدا اۋىلىم،
قىزدار مەنىڭ ساۋىعىم.
وزىڭمەنەن ويناماي،
باسىلمايدى ءداۋىرىم.
قىزعا جىگىت قۇمار-اي،
قىز دا موينىن بۇرادى-اي.
كورىپ قويسا شەشەسى
سارت ەتكىزىپ ۇرادى-اي.
دەگەن قازاقتىڭ ويناقى ءانى شىرقالا جونەدى، اپكەم شىر كوبەلەك اينالا بيلەي باستادى. ەسىكتەن جەزدەم كىردى. جەزدەەەە.... دەپ موينىنا اسىلعىم كەلىپ ەدى الگىندە، ەندى كەنەتتەن ارتقا شەگىنشەكتەپ قىسىلىپ قولىن عانا الدىم. جەزدەم بەتىمنەن ءسۇيىپ، تاناۋىمدى قىستى. اپكەم بيلەپ جەزدەمنىڭ الدىنان شىقتى. بەينە ءبىر تۇك بولماعانداي ەكەۋى ءتاتۋ-تاتتى وتباسى سياقتى، جەزدەم دە اياق كيىمىن شەشىپ، زالعا بيلەپ ءوتتى. مەن اڭتارىلىپ قاراپ تۇردىم. ەكەۋى دە جىندى دەپ ويلادىم. ەكەۋى دە — جارىمەس. مۇمكىن بۇلار مەنى ادەيى الداپ جۇرگەن شىعار، مۇمكىن راسىمەن دە اجىراسپايتىن شىعار. كەنەت جەزدەم — بالدىز بيلەسەڭشى — دەپ مەنى بيگە شاقىرىپ قاسىما كەلدى، اپكەم ماز-مەيرام سىقىلىقتاپ كۇلە بەرەدى — ماكوش جەزدەڭمەن بيلەشى، دەپ ولدا قولىمنان سۇيرەپ ورتاعا شىعاردى. مەن بيلەمەدىم. ورتاعا شىعىپ الىپ، ەكەۋىنە قالشيىپ قاراپ تۇردىم دا قويدىم. ەكەۋى مەنى شىرشا سەكىلدى اينالا قورشاپ بيلەپ ءجۇر. دۇنيەدەگى اجىراسۋ — دەگەن ۇلى قىلمىس بولسا، سول قىلمىستى بۇركەمەلەپ تۇرعان مىنا ەسسىز ەكى بەيباققا تاعدىردىڭ تاعار ءوز ايىبى، كەسەر ءوز ۇكىمى بار ەدى، ءبىراق ەكەۋى سول ۇكىم وقىلماس بۇرىن ەسسىز اۋەنگە ەلىتىپ ءباز-باياعىشا بيلەپ العىسى كەلگەندەي شىر كوبەلەك اينالادى. ىزامنىڭ كەلگەنى سونشا مۋزىكانى ءسوندىرىپ ەكەۋىن ورىندىققا وتىرعىزىپ قويىپ ۇرىسقىم كەلدى. ءتىپتى اقىل ايتقىم كەلدى.
كەنەت، ەسىكتىڭ قوڭىراۋى باسىلدى. جەزدەم مۋزىكانى ءسوندىردى دە سىرتقى ەسىكتى اشتى. ورتا جاستاعى ايەل مەن ەر كىسى ىڭعايسىزدانا ىشكە ەندى. ەرلى-زايىپتىلار سياقتى. جۇزدەرىندە الدەقالاي ۋايىمنىڭ تابى بىلىنەدى، ءبىراق ونى بىلدىرمەيمىز دەگەندەي ەكەۋى دە ازداپ ميىق تارتىپ قويادى. اپكەم ولاردى كۇلىپ قارسى الدى. تانيتىن سەكىلدى. جەزدەم دە جىلىۇشىراپ امانداسىپ جاتىر. كىسىلەر زالعا قاراي ءوتتى. وسى كەزدە اپكەم ماعان قاراپ-دالاعا شىعىپ ويناپ كەل — دەدى.
— ويناپ كەل دەگەنى نەس، مەن ساعان كىشكەنتاي بالامىن با؟
— ويناپ كەل دەيمىن — دەپ اپكەمنىڭ كوزى ەجىرەيىپ، مەنى ەسىككە قاراي سۇيرەلەي باستادى
— اس ۇيدە وتىرا تۇرايىنشى دىمىمدى شىعارمايمىن — دەدىم جالىنىشتى تۇرمەن.
اپكەم مەنىڭ بىلەگىمنەن شاپ بەرىپ ۇستاپ — كەتشى بار وسەك تىڭداماي-دەپ سىرتقى ەسىكتەن دالاعا ءبىراق شىعاردى. قارسى الدىمداعى ەسىك تارس جابىلسا دا، الدەنەشە ۋاقىت جابىق ەسىك سىرتىنان تىڭ تىڭداماق بولدىم. ءبىراق ونىمنان تۇك شىقپادى.
وسى كەزدە مەن، ون ءتورت جاستىڭ سونشالىق، قيىن دا كۇردەلى، ال كەيدە ەڭ اقىماق جاس ەكەنىن ءتۇسىندىم، ون ءتورت جاستا مەن ءوزىمدى ەرەسەك ءارى اقىل-ەسىم تولىسقان ادام رەتىندە سەزىنسەم دە، مەنىڭ ون ءتورت جاستاعى ويىممەن ەشكىم ساناسپايتىنىن، مەنىڭ اقىلىمنىڭ ۇلكەندەرگە كەرەك ەمەس ەكەندىگىن ءتۇسىنىپ ىزام كەلدى. سويتە تۇرا ەشكىم مەنى ءباز-باياعىشا بالا دەپ تە ەسەپتەمەيتىن. ون ءتورت جاس، ۇلكەندەردىڭ كەيبىر اڭگىمەسىن تىڭداۋعا، ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ومىرىنە ارالاسۋعا، ارى-بەرىدەن سوڭ، كوسەمسىپ بىرۋگە اقىل ايتۋعا سونشالىق قولاپايسىز جاس بولسا دا، مەن اپكەم مەن جەزدەمنىڭ شەشەمىنە قارسىلاسىپ باقتىم.
وسىلاردى دا ۇلكەن ادام دەيدى-اۋ! ايتپەسە انداعى قىلىقتارىن قالاي ۇعۋعا بولادى. بيلەيدەيدى عوي وزدەرىنشە، تاعى دا اجىراسامىز دەيدى. ەكەۋى دە — جارىمەس. ەكەۋى دە - نوقاي. وسىلارعا بالانىڭ نە كەرەگى بار، وزدەرى دە بالا سەكىلدى. پفف....
— جاڭاعى كىسىلەر كىمدەر؟
— جۇمىستاعى مەنىڭ بۋحگالتەرىم، قاسىنداعى كۇيەۋى.
— ولار نە دەيدى؟
— نە دەۋشى ەدى....اجىراسپاڭدار — دەپ اقىل ايتىپ كەتتى. ەكەۋى دە ءبىراز جىلدان كەيىن ءسابي سۇيگەن. ءقازىر ۇلى ستۋدەنت.
اپكەمنىڭ ءجۇزىن مۇڭ تورلاپ، دۇنيەگە ماعىناسىز قاراپ وتىر. ءبىر ساتتە مەنىڭ سۇڭعاق بويلى سۇلۋ اپكەم، ابدەن شوگىپ، كىشىرەيىپ، بىرنەشە جىلعا ەسەيىپ كەتكەندەي كورىندى. كەكىلى كوزىنە ءتۇسىپ، جاعىن تايانىپ، شاي قاسىقپەن ىدىستاعى قويمالجىڭ قايماقتى ارالاستىرا بەردى.
— جەزدەم قايدا كەتتى؟
— بىلمەيمىن....
ءتۇننىڭ جارىمىندا مەن اپكەمنىڭ جىلاعان داۋسىنان وياندىم. جەزدەم ەكەۋى ۇرسىپ جاتىر ەكەن. اپكەم جاتىن بولمەسىنەن شىعىپ، اس ءۇيدىڭ جارىعىن جاقتى. قولدارى دىرىلدەي ءدارى ءىشتى، سوڭىنان شاشىپ-توگىپ، شاشالىپ وتىرىپ سۋ ءىشتى. قىستىعىپ تاعى جىلادى. مەن زالدىڭ قيالاي اشىلعان ەسىگىنەن اس ۇيدەگى اپكەمە سىعالاپ قارايمىن. اپكەم جىلاعان سايىن، مەنىڭ دە جانارىما جاس اينالادى. قاسىنا جەزدەم كەلدى. ول اپكەمنىڭ جانارىنا جانارىن قاداپ ۇزاق قارادى. كوزىندەگى جاسىن ءسۇرتتى، شاشىنان سيپادى، ەرنىنەن ءسۇيدى، قۇشاقتارى ايقاسىپ ءبىر ادامعا اينالىپ ۇزاق تۇردى. ءبىراق ۇندەمەدى. ەكۋى دە ۇندەمەدى. الدە ەكەۋى الدەنە دەپ سىبىرلاستى. اس ءۇيدىڭ دە، جاتىن بولمەنىڭ دە جارىعى سونگەندە، مەن ءوزىمنىڭ زالدىڭ ءبىر بۇرىشىندا جىلاپ وتىرعانىمدى كوردىم. نەگە جىلايتىنىمدى وزىمدە بىلمەيمىن، اپكەم مەن جەزدەمدى ايادىم با، الدە كۇندىزگى "ۇيرەك" دەگەن ءسوزى ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى مە، الدە كورشىنىڭ بالاسى ەلدوستى ەندى قايتىپ كورمەيتىنىمدى ويلادىم با، وكسىك اتا جىلادىم. جىلاپ جاتىپ ۇيىقتاپ قالدىم.
تاڭ اتا اپكەم مەنى اۋىلدىڭ اۆتوبۋسىنا وتىرعىزىپ جىبەردى، اۆتوبۋستا مەنىڭ ىزامدى كەلتىرىپ كاتيا لەلدىڭ "تاك ي بىت، تاك ي بىت، نە سموگۋ تەبيا زابىت" دەگەن ءان شىرقالا بەردى.
ءبىراق بۇل جولى مەنىڭ كوزىمنەن جاس شىقپادى....
You Might Also Like
-
ساراپشىلار كوروناۆيرۋستى جۇقتىرعان جارتى ميلليونعا جۋىق ناۋقاستى تەكسەردى.
