مەن قالاي جۋرناليست بولدىم
گۋريەۆ وبلىسىندا شىعاتىن «كوممۋنيستىك ەڭبەك» (مەنىڭ بالا كەزىمدە «سوسياليستىك قۇرىلىس» دەپ اتالاتىن ەدى، كەيىن «كوممۋنيستىك ەڭبەك»، ال ءقازىر «اتىراۋ» دەپ اتىن وزگەرتىپتى) اتتى گازەتكە ەڭ العاش كەلگەنىم ءالى ەسىمدە. بۇل 1966-جىلعى شىلدە (ءبىزدىڭ جاقتا زاۋزا دەپ اتايتىن) ايىنىڭ توعىزىنشى جۇلدىزى بولاتىن. كەرەمەت سان-سالتاناتىمەن ەمەس، بەلگىسىز الەمنىڭ قۇپيا قاسيەتتەرىن جاسىرعان بولمىسىنا ءوز بەتىمشە ەسىگىن قاعىپ كەلگەن كۇنىم قيىندىقتارىمەن جادىمدا قالدى-اۋ دەيمىن.
مەنىڭ ماماندىعىم - ءمۇعالىم. اۋەلى اللانىڭ، قالا بەردى ءوز كوڭىلىمنىڭ باستاۋىمەن اياق استىنان ومىرىمدە ءيىسى مۇرنىما كەلىپ كورمەگەن گازەت رەداكسياسىنىڭ «پارتيا تۇرمىسى» اتتى بولىمىنەن ءبىر-اق شىقتىم. ءوزىم 30 شاقىرىم جەردەگى دامبى اۋىلىنداعى «قىزىل بالىق» كولحوزىندا تۇرامىن. ول بالىقشى اۋدانىنىڭ تەرريتورياسىندا. وتىز شاقىرىم جەردەگى كولحوزدان قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى رەداكسياعا جەتۋ دەگەنىڭ ابدەن ازاپ ەكەن. شىرپىنىڭ قورابىنداي اۆتوبۋس ساعات، ساعات جارىم سايىن دامبىعا ءجۇرىپ تۇرعانمەن، جۇرگىنشىلەرلىڭ باس-اياعى تاۋسىلمايدى. ءبۇل جاقتاعى ءتورت بالىق كولحوزىنداعى حالىقتا كاسىپ جوق - دەنى قالاعا بارىپ جۇمىس ىستەيدى. سودان بولۋ كەرەك، گۋريەۆ قالاسى مەن دامبى اۋىلىنىڭ اراسىنا جۇرەتىن ماڭدايىندا 12 ساندى اۆتوبۋس ىلعي اۋزى-مۇرنىنان شىعىپ، ايى - كۇنى جەتىپ، اياعىن ارەڭ باسىپ جۇرگەن يتجاندى كەلىنشەك سەكىلدى، ىرعالىپ-جىرعالىپ بارا جاتقانى. بۇل مارشرۋتقا كوبىنەسە الەكسەي دەگەن كارىس جىگىت پەن كاۆكازدىق اعايىندارعا ۇقسايتىن قالىڭ قاباق، سۇڭعاق بويلى، بۇيرا باس جاس قازاق جىگىتى جولداس جۇرەدى.
تاڭعى جەتىدە ۇيدەن شىعىپ، ىشىندە ينە شانشار جەر جوق اۆتوبۋسقا ىلەسە الماعاسىن، كولحوزدىڭ پياز ساتۋعا بارا جاتقان جۇك ماشيناسىنا وتىرىپ، ەرتەڭگى سەگىز جارىمدا رەداكسيانىڭ جۇپىنىلاۋ جاتاعان ۇيىنە ەندىم. بولمەلەردىڭ كوبى جابىق، ءالى جۇمىسقا كەلە قويماعان ەكەن.
كەشە رەداكتور ءتۇسىپ بيسەكەنوۆ اعامىزعا كەلگەنىمدە، «پارتيا تۇرمىسى» بولىمىنە باراسىڭ، سول بولىمدەگى وبلىس جاستارىن تاربيەلەۋ ماسەلەسىمەن ءوزىڭ اينالىساتىن بولاسىڭ دەپ جىبەرگەن. كوريدوردا ارى-بەرى ءجۇردىم، حابارلاندىرۋ، كور-جەر ىلىنگەن قابىرعالاردى كوزىممەن ءبىر ءسۇزىپ ءوتتىم. ءبىر كەزدە اياعىن سىلتىپ باساتىن جاسى الپىستى القىمداپ قالعانمەن، ءجۇزى مەن مەيىرىمدى كوزدەرىنەن، جيرەن شاشتارىن قولىمەن قايىرىپ قويىپ ادامعا قاراعانداعى بولمىسىنان جىلۋ مەن جاستىققا عانا ءتان باۋىرمالدىق ىقىلاس سەزىلگەندەي قارا كوزىلدىرىكتى كىسى سىرتتان ەنىپ، ۇزىنشا تار كوريدورداعى بيليارد ۇستەلىنىڭ جانىندا تاڭ اتپاي شوقيىپ تۇرعان ماعان كۇلىمسىرەي امانداستى دا، قوڭىرقاي كوريدوردىڭ تۇكپىرىندەگى سوڭعى بولمەگە بارىپ كىردى. بۇل – ساپاعالي اعاي ەكەن، سەكرەتارياتتا جۇمىس ىستەيدى: ماكەت سىزادى، ماتەريالداردى باسپاحاناعا جىبەرەدى، گازەت سانىنىڭ ءار بەتىنە ءار بەرەتىندەي ءارى ساندەندىرىپ تۇراتىنداي فوتوسۋرەت ىرىكتەيدى، ولاردى رەتۋشتەن وتكىزدىرتەدى. كەيىن بىلسەم، گازەتتىڭ ءار سانىنىڭ كوزگە كورىنبەس، ءبىراق كەز كەلگەن پالۋان كوتەرە الماس سالماعىن جالعىز تارتاتىن رەداكسيانىڭ سارى اتانى وسى كىسى ەكەن. ساپاعالي اعا - رەداكسيانىڭ جاۋاپتى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى.
قاشان، قانداي مارتەبەدەگى جۇمىس ورنى بولماسىن، ونداعى قيىندىق ءبىرىنشى باسشىعا تۇسپەيدى، ءبارىن ونىڭ ورىنباسارى اتقارادى. كوپ ادامداردىڭ ءبىرىنشى باسشى بولۋعا ۇمتىلىپ، جانۇشىرا جۇگىرەتىنىنىڭ ءبىر سەبەبى سول-اۋ دەيمىن. ءبىرىنشى باسشى نۇسقاۋ بەرۋشى، اقىل ايتۋشى، جۇمىسقا الۋشى جانە باسقا مىندەتتەردى اتقارۋشى، مارتەبەلى جينالىستارعا قاتىناسۋشى، شەت ەلدەرگە بارۋشى، تاعىسىن تاعىلار. ال، كوپتەگەن جەرلەردە بارلىق قارا جۇمىسىن اتقاراتىن - ەكىنشى ادام.
«كوممۋنيستىك ەڭبەك» گازەتىنىڭ كۇل-كۇپىرىن شىعارىپ، بەينەتىن كورەتىن از ادامداردىڭ ءبىرى وسى ساپەكەڭ ەدى.
ءبىر كەزدە ەكەۋى دە ەگىز قوزىداي بىر-بىرىنە ۇقساس، تامپيگەن بويلارى دا قارايلاس ەكى جىگىت سىرتتان كىردى دە، الدىڭعى بيداي ءوڭدى ءسال تولىقشاسى ماعان بۇرىلىپ، قولىن بەردى. سوسىن ۇلكەن ىزەتپەن:
- سالاماتسىز با؟ فاريزاسىز عوي؟.. - دەدى كىدىرىپ. مەن باسىمدى يزەپ ۇلگەرگەنشە ماعان امانداسپاستان وتە شىققان قالىڭ قاستى تىعىنشىقتاي قاراسى «پارتيا تۇرمىسى» دەگەن اينەكتىڭ استىندا تاسقا باسقان جازۋى بار ەسىكتى اشىپ، ەمپەڭدەي ىشىنە ەنىپ ۇلگەردى. مەنىڭ جانىما كىدىرگەنى:
- ءبىزدىڭ بولىمگە كەلەدى دەپ ەدى، كىرمەيمىز بە؟ - دەپ، مەنىڭ ناقۇرىس ادامداي تۇرىسىمدا ىشتەي داعدارىستىڭ ۇشىعى بار ەكەنىن بىردەن اڭعارعانداي، ەسىككە مەڭزەدى. سۇيتكەنشە بولماي، ەسىكتەن ەكپىندەرىنەن جەل ەسكەن تورت-بەس ادام كىرىپ كەلە جاتتى. الدىڭعىسى -ۇستىندە اقسارى جۇقا شولاق جەڭ بەشپەت، سول ءتۇستى شالبار كيگەن قىر مۇرىندى، جانارى جارق ەتىپ قاراعانىنان اق كوڭىل، جاماندىق جاساۋ قولىنان كەلمەيتىن ادام ەكەنى كورىنىپ تۇرعان ءتۇسىپ بيسەكەنوۆ، وسى گازەتتىڭ رەداكتورى. كەشە الدىندا بولىپ سويلەسكەنمىن. «ازداپ ولەڭ جازاتىنىڭ بولماسا، وڭعارسىنوۆا دەگەن ءجۋرناليستى ەشكىم بىلمەيدى. ءبىر باس سۇعىپ العاسىن، ادامدى جۇمىستان شىعارۋ دا بۇل زاماندا قيىن»، - دەپ تۇسەكەڭ اق جارىلىپ، ءوز كوڭىلىندەگى مەن تۋرالى، مەنىڭ گازەت جۇمىسىنا ۇيرەنە كەتىپ، ماقالا جازۋىما ونشا سەنىمى جوق، ياعني، كۇماندى ەكەنىن ايتقان. ءبىراق وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ سول كەزدەگى يدەولوگيا حاتشىسى مۇقامبەتقازى تاجينگە كىرىپ، ءوزىم تۆورچەستۆولىق ورتا ىزدەپ جۇرگەنىمدى، ازداپ ولەڭ جازاتىنىمدى ايتىپ ەم، ول كىسى رەداكتورمەن سويلەسىپ:
- ءبىزدىڭ وبلىستا مىنا فاريزاداي ولەڭ جازاتىن، مادەنيەت، ادەبيەتكە جانىن سالاتىن قىزدار كوپ قوي شاماسى؟ - دەپ بىردەن وتىرعان ورىندىعىنىڭ سالماعىن سەزدىرەر داۋىسپەن ءتىل قاتتى.
سونىمەن نە كەرەك، وبلىستىق گازەت رەداكسياسىنداعى جالاقىسى ەڭ تومەن (سەكسەن سوم) جۇمىس - كىشى ادەبي قىزمەتكەر بولىپ كەلىپ تۇرعان بەتىم وسى.
سىرتتان ەنگەن تورتەۋدىڭ ءبىرى ۇزىن بويلى، كوزىلدىرىك كيگەن قاپساعاي قارا - وسى وبلىستاعى از ادەبيەتشىنىڭ ءبىرى، «اق بوبەك» پەساسىن جازعان بەرىك قورقىتوۆ.
اقسارى ءوڭدى، بوي-سويى دا، ورنىقتى ءجۇرىس-تۇرىسى دا، كەلىستى كەلبەت، كوركى دە سىربازدىق پەن پاراساتتىلىقتىڭ قاسيەتتەرىن اڭعارتقانداي ءۇشىنشى كىسى - رەداكتوردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءابۋعالي عابدۋللين. ال، شاپشاڭ قيمىلدى، وراق تۇمسىقتى شاعىنداۋ ارىقشاسى - شوپەنعالي داۋەنوۆ، رەداكتوردىڭ ەكىنشى ورىنباسارى. شوپەنعالي اعامىز دا - مەن تۋىپ-وسكەن سوناۋ نارىن قۇمى مەن كاسپيي تەڭىزىنىڭ ارالىعىنداعى ماناش اۋىلىنىڭ تۇلەگى.
ءبارى دە امانداسقان بولعانمەن، ناعىز جۇرەكتەن شىققان ىقىلاس، رەداكسيانىڭ ەسىگىن العاش جاسقانىپ اشقان قىز بالانى جاسقاماي، جاتىرقاماي، قايتا، باۋىرىنا تارتقانداي سىڭاي بىلدىرگەن بىرەۋى بولمادى. پارتيا تۇرمىسى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، رەداكسيا ىشىندەگى جىلى ۇشىراعان جالعىز ادام - قۇمارعالي بوساعا جاقتاعى ۇستەلگە مەنى وتىرعىزىپ، تەرەزە جاقتا، ياعني توردە، وزىنە قارسى وتىرعان باعاناعى تىعىنشىقتاي قالىڭ قاباقتى يەگىمەن نۇسقاپ:
- مىنا ءجىپت - ءتاجى اكىموۆ، وسى ءبولىمنىڭ اعا قىزمەتكەرى، ەندى وزىڭمەن ۇشەۋ بولدىق، -دەدى شىنايى كۇلىمسىرەگەن كۇيى.
رەداكسيا بولمەسىنىڭ بوساعاسىن العاش كورىپ وتىرعان مەنىڭ قىزمەتكەرلىك جۇمىسىمدى نەدەن باستارعا بىلمەي، ەكى قولىم الدىما سىيماي بارادى. اقىرى، «ءتۇسى يگىدەن تۇڭىلمە» دەگەننەن بە، جۇزىنەن مەيىرىم ساۋلەسى كورىنىپ تۇرعان قۇمارعاليعا قارادىم:
- مەن مۇندا كەلۋىن كەلىپ قالعانمەن، جۋرناليستىك جۇمىس دەگەننىڭ قالاي ەكەنىن بىلمەيتىن ەدىم، - دەدىم بەتىم بۇلك ەتپەي، قۇمارعالي مەن تاجىگە اكەم تاپسىرىپ كەتكەندەي. ءتاجى سىقىلىقتاپ كۇلدى دە، ۇستەلىندە جاتقان بەس-التى اشىلعان حاتتى الىپ، مەنىڭ جانىما كەلىپ، ۇستەلىمە قويدى.
- ءجۋرناليستىڭ جۇمىسى حاتتى قورىتۋدان باستالادى، - دەدى ءالى دە كۇلىمسىرەگەن قالپى.
- «قورىتۋ؟»..
- مىسالى، مىناۋ - سارسەنباي جۇماشيەۆتىڭ حاتى. «جانباي» اۋىلىنداعى جاسبولات وكەشيەۆ دەگەن ماشينا جۇرگىزۋشى ازاماتتىڭ ادامدىعى، ادالدىعى، ەڭبەگى تۋرالى جازعان. ادامنىڭ ءبارى جاسبولات سەكىلدى بولسا، زامان تۇزەلەر ەدى دەگەندى ايتقىسى كەلەدى. ەندى حاتتى تالداپ قاراساق، باستاۋىشى ءبىر جاقتا، بايانداۋىشى تاعى ءبىر جاقتا دەگەندەي، جۇيە جوق. مىسالى، تاس قالاپ ءۇيدىڭ قابىرعاسىن تۇرعىزساق، ءار كىرپىشتىڭ جان-جاعىنداعى ارتىعى بولسا، شاۋىپ تاستايمىز، كەمىسى بولسا، سەمەنتپەن تولتىرىپ جىبەرەمىز. حات قورىتۋ دەگەن دە سونداي: ىشىندەگى ماڭىزىن الىپ، ولپى-سولپى سويلەمدەردى قايشىمەن قيعانداي جوندەيمىز. حاتتىڭ كەمشىلىگى از بولسا، ۇستىنەن قاراپ، تۇزەتەمىز. ال، ءبارىن باستان-اياق قايتا جازاتىنداي كۇيدە بولسا، حاتتىڭ ءمانىن قالدىراتىن ماقالانى باسقا قاعازعا جازىپ شىعامىز. تاقىرىپتى تارتىمدى قويۋ -جۋرناليست ماتەريالىنىڭ باستى شارتى. وسىنىڭ ءبارىن قاراپ، تەكسەرىپ، تاقىرىبىن قويىپ بولعاسىن ماتەريالدى ماشينكاعا باستىرۋعا بەرەدى. ءوز اتىڭنان جازعان ماتەريالدار، ءبولىمنىڭ قورىتىلعان حاتتارى، ۇلكەن ماتەريالدار كوپ بولسا، ولاردىڭ بارىنە سىرتىنا ءبولىمنىڭ اتى مەن ءوز فاميلياڭىزدى جازىپ، ءبىر پاپكاعا سالىپ، سوسىن بارىپ ماشينكا باسۋشىعا بەرگەن دۇرىس.
- ءيي-ا، وڭعارسىنوۆا جولداس كەلىپ قالىپتى عوي! - دەگەن قۋانىشتى جارقىن ءۇن شىققانعا باسىمدى بۇرسام، ەكى قولى قالتادا مەڭدەكەش كىرىپ كەلەدى. - مىنە، ەندى دۇرىس بولدى، - دەپ قۋانا كۇلىپ قولىمدى الىپ جاتىر.
«پارتيا تۇرمىسى» بولمەسىنەن شىعىپ جاتقان داۋىسقا ما، جوق، مەنىڭ وسى بولىمگە بۇگىن كەلەتىنىمدى ەستىپ العان با - جۋرناليستەر بىرىنەن كەيىن ءبىرى كەلەدى. وڭشەڭ ساۋسىلداعان جىگىتتەر. ايەل زاتىنان حات بولىمىندە جۇمىس اتقاراتىن حاديشا اپاي سۇلتانعالييەۆا ەكەن.
العاشقى ماقالام - قۇمارعاليدىڭ تاپسىرماسىمەن قالاداعى ءبىر مەكتەپتىڭ ءبىلىم كۇنى -1-قىركۇيەككە ازىرلىگى تۋرالى جازىلعان سەكسەن جولدىق حابار.
وزىمشە «قاتىرىپ» جازىپ، ماشەنكىگە باستىرىپ، قۇمارعاليدىڭ الدىنا قويدىم. ءبولىم مەڭگەرۋشىسى قاراۋىنداعى قىزمەتكەردىڭ ماقالاسىن قاراپ، تەكسەرىپ، پايداعا اسادى دەسە، قولىن قونجيتىپ، سوسىن سەكرەتارياتقا بەرەدى. سەكرەتاريات جوسپارلانعان ماتەريالدى گازەت بەتىنە جىبەرۋ ءۇشىن ماكەت، ياعي گازەت سانىنىڭ سۇلباسىن قاعازعا تۇسىرەدى.
تۇسكى ءۇزىلىس الدىندا قۇمارعاليدىڭ الدىندا تۇرعان ءوزىمنىڭ العاشقى ماقالاما كوزىم ءتۇسىپ كەتىپ ەدى - ماسقارا! قىزىل-الا شىيماي! قۇمەكەڭ ولاق ايەلدىڭ تىككەن كيىمىندەي ولپيىپ-سولپيىپ تۇرعان سويلەمدەردىڭ ۇستىنەن قاراپ، قىزىل سيامەن جوندەپتى. ءبىراق جوندە دەپ وزىمە قايتارماي، گازەتكە بەرۋگە قولىن قويىپتى.
جۇمىستان كەيىن وتىز شاقىرىم جەردەگى ۇيىمە جەتكەسىن ءايدا جىلايىن! ىزالانىپ، وزىمدەي كىسىنىڭ ماتەريالىمدى قان-جوسا قىلعانىنا قورلانىپ، اقىرى ىشتەي تىستەنۋمەن كورەر تاڭدى كوزىممەن اتقىزدىم.
سول جىلى العاش رەت «جالعان سانيتاركالار» اتتى فەلەتون جازعانىم بار. مەنىڭ ەڭ وقساتپاعان جەرىم - ءوزىمنىڭ تۋعان اۋىلىمداعى، ءوزىمدى ايلاپ ەمدەگەن اۋرۋحانانىڭ بىلىقتارى جايلى جازعانىم ەدى. جۇرت ءوز اۋىلىنىڭ جامانىن جاسىرىپ. جاقسىسىن اسىرىپ جۇرسە، مەن ولاردىڭ كەمشىلىگىنەن باستاپپىن عوي. فەلەتونىم جامان شىقپادى.
وبلىستىق گازەتتە ىستەگەن 7-8 ايدا ءوزىمدى مويىنداتام دەپ تىرىسقانىم سونشا، ادامگەرىشلىك تاقىرىبىنداعى ماقالالار، ءتۇرلى ماسەلەلەر كوتەرگەن جانە باسقا وچەركگەر مەن رەپورتاجدار، قويشى، ايتەۋىر باس سۇقپاعان تاقىرىبىم قالمادى.
دەگەنمەن تىرىسۋىم بوس كەتپەدى - كەيىن قازاقستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىنەن ءبىزدىڭ گازەتتى تەكسەرۋگە كەلگەن مارتەبەلى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ نازارىنا مەنىڭ جاتپاي-تۇرماي جازعاندارىم ءىلىنىپتى. (مەن ول كەزدە جۇمىس بابىمەن جولساپاردا جۇرگەنمىن). مۇنىڭ ءبارى - ومىرلىك ساباقتارىم.
مەن جۋرناليستىك ماماندىقتى كەرەمەت جاقسى كورەمىن. جۋرناليست - حالىقتىڭ جاناشىرى، ادالدىق پەن ادىلەتكە اراشاشى. تەك وسى پارىزدى قولىنا قالام العانداردىڭ ءبارى ءومىر بويى اياز ءبيدىڭ شارىعىنداي ءپىر تۇتسا عوي.
مەن جۋرناليستىك وقۋ وقىماعاسىن، جۇرتتان ۇيرەنگىم كەلىپ، قازاق، ورىس تىلدەرىندەگى گازەت-جۋرنالداردى كوپ وقيتىنمىن. اسىرەسە، ادام تاعدىرى جايلى جازىلعان، كەيبىر رومان-پوۆەسكە بەرگىسىز تاتيانا تەسس، ولگا چايكوۆسكايا جانە باسقا ايتۋلى جۋرناليستەردىڭ ماقالالارى ماعان وتە ۇنايتىن.
ەگەر مەن اقىن بولماسام، قارتايعانشا ەل كەزىپ، ادىلەت پەن شىندىقتى دالەلدەۋ ءۇشىن ازىپ-توزىپ ايشىلىق جول جۇرۋگە بار جۋرناليست بولار ەدىم، الايدا، مەنىڭ اقىن رەتىندە قالىپتاسۋىما دا جۋرناليستىك جۇمىسىمنىڭ كوپ اسەرى بولدى،
مەن بۇل تاعدىرىمدى ماقتان ەتەمىن.
You Might Also Like
-
قار بوراسىنداپ ەسىگى جوق قورا مەن تەسىگى كوپ ءۇيدى شىر اينالىپ ءجۇر. ءۇيىرىپ تە سوعادى، قايىرىپ تا سوعادى، "اۋزى-مۇرنى" بىتەلگەنشە تىنىم تاپپايدى. تۇكىرگەن تۇكىرىك جەرگە تۇسپەيتىن سۋىق.
-
مايدىڭ 12-كۇنى تۇندە ءبىزدىڭ اقان دوس وتە كەش جاتتى. توسەككە جاتقاننان كەيىن دە كوپ ۋاقىت دوڭبەكشىپ ۇيىقتاي المادى. قالاي ۇيىقتاسىن! ەندى 7 كۇننەن كەيىن سىن باستالادى. جانە اناۋ-مىناۋ ەمەس، گەوگرافي...
