مەن ساعان ەسىرتكى جايلى ايتىپ بەرەمىن
سالەم، جاس جەتكىنشەك! مەن سەندەرگە عالامدىق ماسەلەگە اينالىپ وتىرعان تاقىرىپتىڭ ءبىرى – ەسىرتكى جايىندا ايتقىم كەلىپ وتىر. ەسىرتكى - ادام ءومىرىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىن،سانا-سەزىمىن ،مىنەز-قۇلقىن بۇزاتىن ءقاۋىپتى نارسە. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى بۇل زاتتى ادام ومىرىنە اسا ءقاۋىپتى دەپ ساناپ، تۇتىنۋعا تىيىم سالىپ كەلەدى. ايتسە دە، الەم بويىنشا دا، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە بالالار مەن جاستار اراسىندا ىشىمدىك ءىشۋ،تەمەكى شەگۋ،ەسىرتكى زاتتاردى قولدانۋ كۇننەن-كۇنگە ءورشىپ، بۇگىنگى تاڭنىڭ كوكەيكەستى ماسەلەسىنە اينالىپ وتىر.
ەسىرتكىنىڭ شىعۋ تاريحىنا كوز جۇرگىرتسەك، بۇل زياندى نارسەنىڭ ءتۇپ تامىرى تەرەڭدە جاتىر ەكەن. پولياك دارىگەرى ستانيسلاۆ گۋرسكي ەسىرتكى جايىندا كوپ جىلداردان بەرى عىلىمي تۇردە اينالىسىپ كەلەدى. ول كونە زاماننىڭ شىعارمالارىندا ەسىرتكى پايدالانۋشىلار تۋرالى ايتىلاتىندىعى تۋرالى وي ءبىلدىردى. ونداي مىسالدارى گومەردىڭ «وديسسەيىنەن» جانە ءۇندى حالقىنىڭ كونە جازبالارىنان كورۋگە بولادى دەيدى. سول كەزدە-اق ادامدار ونى جۇيەلى تۇردە پايدالانعاندىعى تۋرالى دەرەكتەر كەلتىرەدى. سونىمەن قاتار، تاي ەلى، بيرما، لاۋوستا ءالى كۇنگە دەيىن پايدالانۋدىڭ ەسكىلىكتى ءداستۇرى ساقتالىپ كەلەدى ەكەن.
ەۋروپا ەلدەرىندە بۇل نەگىزىنەن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن كوپ تارادى. اۋەلى ونى دەنەدەگى اۋرۋ ازابىن ۋاقىتشا بولسا دا باسۋ ءۇشىن قولدانسا، ودان كەيىن توزعان جۇيكەنى سابىرعا ءتۇسىرۋ ءۇشىن ءدارى رەتىندە قولدانعان. ال قازىرگى كەزدە ەسىرتكىنى قولدانۋ مۇلدەم باسقاشا سيپات الۋدا. جاستار ۋاقىتشا بولسا دا راحات سەزىمگە بولەنۋ ءۇشىن پايدالانا باستادى.
امەريكالىق، شەتەلدىك كينوفيلمدەردى كورىپ وتىرساڭ، جەتكىنشەكتەردىڭ ەسىرتكىنى پايدالانىپ جاتقان كورىنىستەرى، ەپيزودتارى دەنەڭدى تۇرشىكتىرەدى. جاڭىڭدى اۋىرتادى. سەبەبى ءومىر-ادامعا بەرىلگەن ەڭ قىمبات دۇنيە. سول قىمبات دۇنيەنىڭ ءقادىرىن تۇسىنبەي، ءوز ومىرىنە بالتا شاۋىپ، ءقاۋىپ ءتوندىرىپ جاتادى. سونىمەن قاتار، ءوزىنىڭ عانا ءومىرىن قۇرپاي، قورشاعان ورتاعا دا زيانىن تيگىزەدى. اتاپ ايتار بولساق، بۇزاقىلىق جاساۋ، قورلىق كورسەتۋ ت.ب قىلمىستار جاسايدى.
قازاق حالقى «دەنى ساۋدىڭ-جانى ساۋ» دەپ بەكەرگە ايتپاعان. ادامنىڭ باستى بايلىعى – دەنساۋلىق. باستى بايلىعىمىزدى ساقتاپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ - ءوز بولاشاعىمىزدى بيىككە كوتەرۋ بولىپ تابىلادى. سەبەبى مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاعى، كۇش-قۋاتى - دەنى ساۋ، ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ۇرپاق.
ءسوز سوڭىندا ايتپاعىم، جاس جەتكىنشەكتەر، مەنىڭ دوستارىم! زياندى نارسەلەردەن، ادەتتەردەن، ىشىمدىكتەن، شىلىمنان، ەسىرتكىدەن بويىڭىزدى اۋلاق بولىڭىز. ءوز قوعامىڭا، ەلىڭە پايدالى ازامات بولام دەسەڭ – ەسىرتكىگە، زياندى نارسەلەرگە اۋەستەنبە! دەنساۋلىقتارىڭىز مىقتى، شىمىر بولسىن! سپورتپەن شۇعىلداڭىزدار!
#ۋپندپكزو
ساحيجانوۆا ادينا
قارماقشى اۋدانى بايقوڭىر قالاسى
№277 مەكتەپ-ليسەيى 6-سىنىپ وقۋشىسى
You Might Also Like
-
قۇس جاستىقتىڭ ۇستىندە اۋىق-اۋىق ۇيقىسىراي اۋناق شىپ جاتقان اققۇباشا، سۇيكىمدى ايەلدىڭ وڭ جاق كوزىنىڭ استىنداعى قارا مەڭى سوڭعى كۇندەرى كورىنە كوزگە ۇلكەيىن، ايقىندالا تۇسكەندەي؛ ءتىپتى ونىڭ سىنىق ءوڭ...
