مەن - تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن
«مەن - تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تابيعاتتاعى بارلىق تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ءبىر - بىرىمەن ءوزارا بايلانىستىلىعى تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرا وتىرا ەكولوگيالىق بىلىمدەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ەمبلەما، پلاكاتتار.
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى ۇستازدار، قىمباتتى ۇلاندار!
- بالالار ءبىزدىڭ رەسپۋبليكاسىمىز قالاي اتالادى؟
- قازاقستاننىڭ تابيعاتى الۋان ءتۇرلى. اعاشتاردىڭ الۋان ءتۇرى كەزدەسەدى. تابيعات ادامعا باعا جەتپەس بايلىق، سوندىقتان تابيعات - انانى قورعاپ، ايالاۋىمىز قاجەت.
- بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز «مەن - تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن» دەپ اتالادى.
كۇن ساۋلەسى: سالەم، دوستار!
كوزىمدى تاڭمەن اشامىن،
الەمگە نۇرىن شاشامىن.
مەن التىن كۇننىڭ ساۋلەسىمىن.
سەندەر ماعان قۋانىشتىسىڭدار ما؟
جۇرگىزۋشى: ارينە، قۋانىشتىمىز. سولاي ما، بالالار؟ بۇگىنگى مەرەكەمىز «مەن – تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن»دەپ اتالادى. سەن «كۇن»الەمىنەن كەلىپ، بىزدەرگە جىلۋلىق پەن مەيىرىمدىلىك سىيلايسىڭ.
كۇن ساۋلەسى: مەن - كۇن الەمىنىڭ سىيلىعىمىن. دوستار، مەنى ۇستاپ كورىڭدەرشى. كوزدەرىڭدى جۇمىڭدار، باستارىڭدى كوتەرىڭدەر، مەن سەندەردىڭ بەتتەرىڭدەمىن. مەنى سيپاپ كورىڭدەر.
ەندى مۇرىندارىڭا جەتتىم، مۇرىندارىڭدى سيپاڭىزدار. كوزدەرىڭدەمىن، باستارىڭدامىن. جارايسىڭدار، دوستار!
جۇرگىزۋشى: قىزىقتى سەرگىتۋ جاتتىعۋى ۇنادى ما؟
ال ەندى بارلىعىمىز ءبىر - بىرىمىزگە كۇلكىلەرىمىزدى سىيلايىقشى. «سالەم، دوسىم» دەپ قولدارىمىزبەن امانداسايىقشى؛
كۇن ساۋلەسى: دوستار، مەن اسپان الەمىنەن كەلىپ جەر تابيعاتىن كورەيىن دەپ ەدىم.
جۇرگىزۋشى: جاقسى، دالا ارۋىنىڭ ەلشىلىگىنە اتتانايىق. تەز جەتۋ ءۇشىن بىزگە ويىن كومەكتەسەدى. بارلىعىڭىز تۇرىڭىزدار، ويىن وينايىق.
1) اسفالتپەن جۇرەمىز (اياقتارىمەن تارسىلداتادى).
2) ەندى قۇمداق جەرگە كەلدىك (اياقتارىن تىرپىلداتادى)
3) الدا وزەن، ءجۇزۋ بىلەسىڭدەر مە؟ ال ءجۇزىپ كورەيىك. شارشادىڭىز با؟
4) ەندى قايىققا وتىرايىق، ەسۋدى باستايمىز.
5) جەلكەننىڭ كومەگىمەن جۇرەيىك، جەلكەندى كوتەرەيىك.
6) بارلىعىمىز جەلگە كومەكتەسەيىك، ۇرلەيمىز.
7) دۇربىمەن قارايىق.
قاراڭىزشى، ءبىر ەلگە دە كەلىپ قالدىق.
دالا ارۋى شىعادى.
دالا ارۋى: مەن - دالا ارۋىمىن! قوش كەلدىڭىزدەر! مەنىڭ قويناۋىمدا تاۋ، وزەن، سۋ، جانۋارلار مەن اڭ، قۇستار، ادامدار مەن جانسىزدار بار! ەندى مەنىڭ ءتورت قۇدىرەتىممەن تانىس بولىڭدار.
كۇن: الەمگە قۋاتتى،
سۋ: ءوڭىردىڭ وزەنى -
ءومىردىڭ وزەگى.
سۋسىز جەر - ءومىرسىز
نۋسىز ءور، ءوڭىر ءتۇز.
اۋا: جەر شارى - «ءداۋ» الەم
قورشاۋلى اۋامەن.
اۋاسىز كىم شىدار؟
اۋاسىز تۇنشىعار.
جەر: ايالار انامىز،
سايالار پانامىز،
قۇلپىرعان تىرلىكپەن
جارىق كۇن - كورىك نۇر.
جەر قۇتتى گۇل بىتكەن.
الىپ كۇن بەرىپ تۇر.
ساۋلە مەن شۋاقتى
كۇن – بارلىق تىرشىلىككە نۇر - ساۋلە شاشىپ تۇرعان قۇدىرەتتى كۇشتى وت. حالقىمىز كۇنگە قاراپ مەزگىلدى انىقتاپ، ۋاقىتتى مولشەرلەگەن، كەلەر كۇننىڭ اۋا رايىن بولجاسا، ايعا، جۇلدىزعا قاراپ جول جۇرگەن، وعان ءتاۋ ەتىپ، ءوز بويىنا ەرەكشە ءبىر كۇش الىپ وتىرعان.
جەر: جەر تىرشىلىككە ءنار بەرىپ، ادام بالاسىن اسىراپ جاتىر. ادام بالاسى عاسىرلار بويى قاسيەتتى جەرى ءۇشىن سان رەت قان توگىپ، ونى بۇلدىرمەۋ، ايالاۋ ءۇشىن تالاي تەر توككەنى وتكەن تاريحتان ايان.
سۋ - جەر جۇزىنە تىرشىلىك ءنارىن ءسىڭىرىپ، تىرەك بولىپ تۇرعان سۋدىڭ ومىرگە قاجەت قىمبات، اۋليە ەكەندىگى بارلىعىنا ءمالىم. حالىق سۋدىڭ شىعىپ جاتقان جەرىن «اۋليە بۇلاق» دەپ بەكەر ايتپاعان.
اۋا – بارلىق تىرشىلىك اتاۋلىعا تىنىس بەرۋشى قۇدىرەت يەسى. «اۋا - ءومىر تىنىسى» دەپ بەكەر ايتپاعان.
دالا ارۋى:
- جاقسى، راحمەت قۇدىرەتتەرىمە.
جۇرگىزۋشى:
دالا ارۋى، ءتورت قۇدىرەتتەرىڭمەن تانىس بولدىق. ال جاعدايىن قالاي؟
دالا ارۋى:
ۋا، ادام بالاسى،
قۇلاق سالشى سوزىمە.
مەن شارشادىم،
وسى مەنىڭ جايىمنان
بولارسىڭدار حاباردار.
جۇرەگىمنىڭ ءدۇرسىلىن
ەستىڭدەر، ادامدار.
(جۇرەگىنىڭ ءدۇرسىلى ەستىلەدى)
كۇن ساۋلەسى شىعادى: سوندا قالاي؟ نەلىكتەن؟
(ەكى وقۋشى شىعادى)
ساليما:
ادام، ادامدار كىنالى! ولاردىڭ راحىمسىز ىستەرىنەن قورشاعان ورتا زارداپ شەگۋدە. قامقورلىق جاساعاندى تابيعات تا تۇسىنەدى، راحىمشىلىعىن جاسايدى، شاپاعاتىن بەرەدى.
دياس:
و، تابيعات! سەن نە دەگەن جومارتسىڭ، اتا - بابالاردىڭ وسيەتىن ساقتاپ، سەنى قورعاۋعا، ساقتاۋعا، ەڭبەكپەن جاقسىلىقتار جاساپ، سەنىڭ جاناشىرىڭ بولۋعا بارلىق بالالاردى شاقىرامىن.
كۇن ساۋلەسى:
سەندەر كىمسىڭدەر؟
ساليما:
بىزدەر – جاس تابيعات قورعاۋشىلارمىز. تابيعات قامقورلىقتى ەڭ اۋەلى بالالاردان كۇتەدى. بالدىرعاندارعا ارنالعان «بالالار الەمىندەگى پايدالى ىستەر»باعدارلاماسىنىڭ «جاسىل الەم» باعىتى جاس ەكولوگتارعا ارنالعان ءبىزدىڭ مەكتەپتەردە «جاس ەكولوگ» توپتارى قۇرىلىپ جۇمىس جۇرگىزۋدە.
تابيعاتتى قورعاۋعا، ەكولوگيانى جاقسارتۋعا كوڭىل بولۋدە بالدىرعاندار مەن ۇلاندار ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا.
دياس:
تابيعاتتىڭ باۋىرىسىڭ، دوسىسىڭ،
ايانباۋ دا كەرەك شىعار دوس ءۇشىن.
ەكەۋىڭنىڭ ارانداعى بايلانىس
ءومىرباقي ۇزىلمەسىن، قوسىلسىن.
دالا ارۋى:
- راحمەت، بالالار! سەندەرگە سەنىم ارتامىن، بالالار، سەڭدەرسىڭدەر - بولاشاق، سەڭدەرسىڭدەر - كەلەشەك. تابيعاتتى قورعاۋ - جەر انانى قورعاۋ، تابيعاتتى قورعاۋ، تابيعاتتى قورعاۋ - ءوزىڭدى قورعاۋ ەكەنىن ەستەرىڭىزدەن شىعارماڭىزدار! امان - ساۋ بولىڭىزدار!
(دالا ارۋى كەتىپ قالادى)
جۇرگىزۋشى:
دوستار، ساياحاتىمىزدى ءارى قاراي جالعاستىرايىق. ەندى تابيعاتتىڭ توعىز ەمشىسىمەن تانىس بولايىق.
مۇراتبەك:
شات كوڭىل ادامدار،
اق كوڭىل ادامدار!
دەنساۋلىق - زور بايلىق،
جان ساۋلىق – مول بايلىق.
اماندىق ءۇشىن دە
ادامدىق ىسىڭدە
قولدانىپ ەل سىنار،
تابيعي ەمشى بار.
تايىر:
ەگەر دەنىم ساۋ بولسىن دەسەڭ...
ەگەر كوڭىلىم جاي بولسىن دەسەڭ...
تابيعاتقا تابىن ادام!
كۇن:
نۇر ساۋلە شۋاقتى،
بەرەتىن قۋاتتى
ۇلى ەمشى انامىز
كۇننەن كۇش الامىز
جىلىتىپ، قىزدىرىپ،
نۇرىنا ءجۇزدىرىپ،
كۇن انا شۋاعى
سىرقاتتى قۋادى.
اۋا:
بولماسىن اۋا ەشكىمنىڭ ارمان - مۇڭى،
اۋادان ارتىق اس جوق جالعاندا ۇلى.
ويلاشى، كىمگە كەرەك بولامىز ءبىز،
جۇتۋدان تازا اۋانى قالعان كۇنى.
سۋ:
سۋسىن دا، ءارى دەم
سۋ ەمشى بارىنەن.
سۋىنان بەردى جەر، جۋىنساڭ سەرگىتەر،
سۋ - ءومىر جۇرەگى، دەنساۋلىق تىرەگى.
البينا: بويدى تىك ۇستاۋ.
تىك ۇستاپ دەنەڭدى ساپقا تۇر سەن ەندى،
جانعا سەپ شىنىعۋ، جاتتىعۋ، تىنىعۋ.
سىمباتتى بولۋ دا ءوزىڭنىڭ قولىندا.
ماديار: دەنە جاتتىعۋلارى
سپورتتىق ويىن دا كۇش بەرەر بويىڭا،
سپورتتا ەم بولار، جاتتىقساڭ ەم قونار.
يلان: اشىعۋ.
اس جە، ءسىمىرىپ، اسقازان ءسىڭىرىپ
جاقسارتىپ قانىڭدى، جاقسارتار جانىڭدى.
اسقازان جۇمىسىن ايالا بۇل ءۇشىن.
اس ىشسەڭ اپتىقپا، كەيدە كون اشتىققا.
تالعا دا ءبىر ءساتتى، تازالا قۇرساقتى.
اس ىشسەڭ تولاسىڭ، امان - ساۋ بولاسىڭ.
جاڭاگۇل:
جەمىس پەن كوكونىس،
نان، ءسۇت، ەت بەرەر كۇش.
ۆيتامين تاعام - ءنار،
ونى جۇرت باعالار..
اس - ادامنىڭ ارقاۋى، اسپەن كۇش ارتادى.
تاعام ءىشى جاعىمدى، تازارتار جانىڭدى.
دەرتىڭدى قۋادى دەنەڭنىڭ قۋاتى.
اينۇر:
ەڭبەكپەن شىنىقتىڭ، سەن ەندى تىنىقتىڭ
سەرگي ءبىل، قۇر جاتپا، سەيىلدە گۇل باقتا.
ۇيقىنى قويا تۇر، كور كينوتەاتر،
جانازىق ءاماندا كۇش بەرەر ادامعا.
سابيرا:
وي سالىپ اقىلعا، وڭ ءىستى ماقۇلدا.
تابيعات سايلاعان ەمدەردى ماقۇلدا.
تالپىنساڭ قۇرىسپاي ەمدەردى پايدالان.
يە بوپ اتاققا، جەتەسىڭ ماقساتقا.
انەل: تابيعاتەگىز اداممەن،
ۇقساستىق تابام مەن.
ماڭگىلىك بولسىن ەگىزدەر،
جەر انا، كول، تەڭىزدەر!
كورىنىس
ايىم:
بۇگىنگى مەرەكەدە تابيعات تۋرالى كوپ ايتىلدى. ال وسى وتىرعان قاتىسۋشىلاردىڭ پىكىرىن قالاي بىلسەك ەكەن؟
- ءقازىر مەن ءتىلشى بولىپ، بىرنەشە ادامنان سۇحبات الايىن.
1 س. سەن ءوزىڭ تابيعاتتى قورعاۋعا قانداي ۇلەس قوستىڭ؟
2 س. دەنىڭ ساۋ بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
3 س. جينالعان بالالارعا، جاس تابيعات قورعاۋشىلارعا نە تىلەر ەدىڭىز؟
ساليما:
مەن ءتۇسىندىم: ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى «مەن تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن» دەپ سەزىنسە، قورشاعان ورتاعا جاقسىلىقپەن قاراسا، ءتىپتى بۇگىنگى مەرەكەگە كەلگەن بالالار وزدەرىنە كىشكەنتاي تۇسىنىك الىپ، تابيعاتقا قامقور بولۋىن تۇسىنسە، ول دا ءوز ۇلەسىن قوسقانى بولىپ سانالادى.
ساحناعا گلوبۋسپەن 3 وقۋشى شىعادى:
مۇراتبەك:
جەر شارى - گلوبۋسقا مەن قارايمىن،
كەنەتتەن ول مۇڭايدى جانى بارداي.
ماتەريكتەر ماعان سىبىرلايدى:
«ايالا، سەن بىزدەردى، ايالا!»
«ايالايمىن مەن سىزدەردى، ايالايمىن!»
ايزادا:
بالالارعا سول باقىت -
بولسا وتانى امان - ساۋ.
باسىن بۇلتقا بويلاتىپ،
تۇرسا اسقاقتاپ الاتاۋ.
جاپىراقتارىن جايناتىپ،
الديلەسە باقشا - باۋ.
بالالارعا سول باقىت
جاز ورماندا جاقسا الاۋ.
جەلگە قاراپ سىبىرلايمىن:
جۇرگىزۋشى: تابيعاتپەن ۇندەسە ءومىر سۇرەيىك!
كۇن ساۋلەسى: ءارقاشان كۇن سونبەسىن!
قوش، ساۋ بولىڭدار! ءان: «ءارقاشان كۇن سونبەسىن!»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تابيعاتتاعى بارلىق تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ءبىر - بىرىمەن ءوزارا بايلانىستىلىعى تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرا وتىرا ەكولوگيالىق بىلىمدەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ەمبلەما، پلاكاتتار.
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى ۇستازدار، قىمباتتى ۇلاندار!
- بالالار ءبىزدىڭ رەسپۋبليكاسىمىز قالاي اتالادى؟
- قازاقستاننىڭ تابيعاتى الۋان ءتۇرلى. اعاشتاردىڭ الۋان ءتۇرى كەزدەسەدى. تابيعات ادامعا باعا جەتپەس بايلىق، سوندىقتان تابيعات - انانى قورعاپ، ايالاۋىمىز قاجەت.
- بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز «مەن - تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن» دەپ اتالادى.
كۇن ساۋلەسى: سالەم، دوستار!
كوزىمدى تاڭمەن اشامىن،
الەمگە نۇرىن شاشامىن.
مەن التىن كۇننىڭ ساۋلەسىمىن.
سەندەر ماعان قۋانىشتىسىڭدار ما؟
جۇرگىزۋشى: ارينە، قۋانىشتىمىز. سولاي ما، بالالار؟ بۇگىنگى مەرەكەمىز «مەن – تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن»دەپ اتالادى. سەن «كۇن»الەمىنەن كەلىپ، بىزدەرگە جىلۋلىق پەن مەيىرىمدىلىك سىيلايسىڭ.
كۇن ساۋلەسى: مەن - كۇن الەمىنىڭ سىيلىعىمىن. دوستار، مەنى ۇستاپ كورىڭدەرشى. كوزدەرىڭدى جۇمىڭدار، باستارىڭدى كوتەرىڭدەر، مەن سەندەردىڭ بەتتەرىڭدەمىن. مەنى سيپاپ كورىڭدەر.
ەندى مۇرىندارىڭا جەتتىم، مۇرىندارىڭدى سيپاڭىزدار. كوزدەرىڭدەمىن، باستارىڭدامىن. جارايسىڭدار، دوستار!
جۇرگىزۋشى: قىزىقتى سەرگىتۋ جاتتىعۋى ۇنادى ما؟
ال ەندى بارلىعىمىز ءبىر - بىرىمىزگە كۇلكىلەرىمىزدى سىيلايىقشى. «سالەم، دوسىم» دەپ قولدارىمىزبەن امانداسايىقشى؛
كۇن ساۋلەسى: دوستار، مەن اسپان الەمىنەن كەلىپ جەر تابيعاتىن كورەيىن دەپ ەدىم.
جۇرگىزۋشى: جاقسى، دالا ارۋىنىڭ ەلشىلىگىنە اتتانايىق. تەز جەتۋ ءۇشىن بىزگە ويىن كومەكتەسەدى. بارلىعىڭىز تۇرىڭىزدار، ويىن وينايىق.
1) اسفالتپەن جۇرەمىز (اياقتارىمەن تارسىلداتادى).
2) ەندى قۇمداق جەرگە كەلدىك (اياقتارىن تىرپىلداتادى)
3) الدا وزەن، ءجۇزۋ بىلەسىڭدەر مە؟ ال ءجۇزىپ كورەيىك. شارشادىڭىز با؟
4) ەندى قايىققا وتىرايىق، ەسۋدى باستايمىز.
5) جەلكەننىڭ كومەگىمەن جۇرەيىك، جەلكەندى كوتەرەيىك.
6) بارلىعىمىز جەلگە كومەكتەسەيىك، ۇرلەيمىز.
7) دۇربىمەن قارايىق.
قاراڭىزشى، ءبىر ەلگە دە كەلىپ قالدىق.
دالا ارۋى شىعادى.
دالا ارۋى: مەن - دالا ارۋىمىن! قوش كەلدىڭىزدەر! مەنىڭ قويناۋىمدا تاۋ، وزەن، سۋ، جانۋارلار مەن اڭ، قۇستار، ادامدار مەن جانسىزدار بار! ەندى مەنىڭ ءتورت قۇدىرەتىممەن تانىس بولىڭدار.
كۇن: الەمگە قۋاتتى،
سۋ: ءوڭىردىڭ وزەنى -
ءومىردىڭ وزەگى.
سۋسىز جەر - ءومىرسىز
نۋسىز ءور، ءوڭىر ءتۇز.
اۋا: جەر شارى - «ءداۋ» الەم
قورشاۋلى اۋامەن.
اۋاسىز كىم شىدار؟
اۋاسىز تۇنشىعار.
جەر: ايالار انامىز،
سايالار پانامىز،
قۇلپىرعان تىرلىكپەن
جارىق كۇن - كورىك نۇر.
جەر قۇتتى گۇل بىتكەن.
الىپ كۇن بەرىپ تۇر.
ساۋلە مەن شۋاقتى
كۇن – بارلىق تىرشىلىككە نۇر - ساۋلە شاشىپ تۇرعان قۇدىرەتتى كۇشتى وت. حالقىمىز كۇنگە قاراپ مەزگىلدى انىقتاپ، ۋاقىتتى مولشەرلەگەن، كەلەر كۇننىڭ اۋا رايىن بولجاسا، ايعا، جۇلدىزعا قاراپ جول جۇرگەن، وعان ءتاۋ ەتىپ، ءوز بويىنا ەرەكشە ءبىر كۇش الىپ وتىرعان.
جەر: جەر تىرشىلىككە ءنار بەرىپ، ادام بالاسىن اسىراپ جاتىر. ادام بالاسى عاسىرلار بويى قاسيەتتى جەرى ءۇشىن سان رەت قان توگىپ، ونى بۇلدىرمەۋ، ايالاۋ ءۇشىن تالاي تەر توككەنى وتكەن تاريحتان ايان.
سۋ - جەر جۇزىنە تىرشىلىك ءنارىن ءسىڭىرىپ، تىرەك بولىپ تۇرعان سۋدىڭ ومىرگە قاجەت قىمبات، اۋليە ەكەندىگى بارلىعىنا ءمالىم. حالىق سۋدىڭ شىعىپ جاتقان جەرىن «اۋليە بۇلاق» دەپ بەكەر ايتپاعان.
اۋا – بارلىق تىرشىلىك اتاۋلىعا تىنىس بەرۋشى قۇدىرەت يەسى. «اۋا - ءومىر تىنىسى» دەپ بەكەر ايتپاعان.
دالا ارۋى:
- جاقسى، راحمەت قۇدىرەتتەرىمە.
جۇرگىزۋشى:
دالا ارۋى، ءتورت قۇدىرەتتەرىڭمەن تانىس بولدىق. ال جاعدايىن قالاي؟
دالا ارۋى:
ۋا، ادام بالاسى،
قۇلاق سالشى سوزىمە.
مەن شارشادىم،
وسى مەنىڭ جايىمنان
بولارسىڭدار حاباردار.
جۇرەگىمنىڭ ءدۇرسىلىن
ەستىڭدەر، ادامدار.
(جۇرەگىنىڭ ءدۇرسىلى ەستىلەدى)
كۇن ساۋلەسى شىعادى: سوندا قالاي؟ نەلىكتەن؟
(ەكى وقۋشى شىعادى)
ساليما:
ادام، ادامدار كىنالى! ولاردىڭ راحىمسىز ىستەرىنەن قورشاعان ورتا زارداپ شەگۋدە. قامقورلىق جاساعاندى تابيعات تا تۇسىنەدى، راحىمشىلىعىن جاسايدى، شاپاعاتىن بەرەدى.
دياس:
و، تابيعات! سەن نە دەگەن جومارتسىڭ، اتا - بابالاردىڭ وسيەتىن ساقتاپ، سەنى قورعاۋعا، ساقتاۋعا، ەڭبەكپەن جاقسىلىقتار جاساپ، سەنىڭ جاناشىرىڭ بولۋعا بارلىق بالالاردى شاقىرامىن.
كۇن ساۋلەسى:
سەندەر كىمسىڭدەر؟
ساليما:
بىزدەر – جاس تابيعات قورعاۋشىلارمىز. تابيعات قامقورلىقتى ەڭ اۋەلى بالالاردان كۇتەدى. بالدىرعاندارعا ارنالعان «بالالار الەمىندەگى پايدالى ىستەر»باعدارلاماسىنىڭ «جاسىل الەم» باعىتى جاس ەكولوگتارعا ارنالعان ءبىزدىڭ مەكتەپتەردە «جاس ەكولوگ» توپتارى قۇرىلىپ جۇمىس جۇرگىزۋدە.
تابيعاتتى قورعاۋعا، ەكولوگيانى جاقسارتۋعا كوڭىل بولۋدە بالدىرعاندار مەن ۇلاندار ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا.
دياس:
تابيعاتتىڭ باۋىرىسىڭ، دوسىسىڭ،
ايانباۋ دا كەرەك شىعار دوس ءۇشىن.
ەكەۋىڭنىڭ ارانداعى بايلانىس
ءومىرباقي ۇزىلمەسىن، قوسىلسىن.
دالا ارۋى:
- راحمەت، بالالار! سەندەرگە سەنىم ارتامىن، بالالار، سەڭدەرسىڭدەر - بولاشاق، سەڭدەرسىڭدەر - كەلەشەك. تابيعاتتى قورعاۋ - جەر انانى قورعاۋ، تابيعاتتى قورعاۋ، تابيعاتتى قورعاۋ - ءوزىڭدى قورعاۋ ەكەنىن ەستەرىڭىزدەن شىعارماڭىزدار! امان - ساۋ بولىڭىزدار!
(دالا ارۋى كەتىپ قالادى)
جۇرگىزۋشى:
دوستار، ساياحاتىمىزدى ءارى قاراي جالعاستىرايىق. ەندى تابيعاتتىڭ توعىز ەمشىسىمەن تانىس بولايىق.
مۇراتبەك:
شات كوڭىل ادامدار،
اق كوڭىل ادامدار!
دەنساۋلىق - زور بايلىق،
جان ساۋلىق – مول بايلىق.
اماندىق ءۇشىن دە
ادامدىق ىسىڭدە
قولدانىپ ەل سىنار،
تابيعي ەمشى بار.
تايىر:
ەگەر دەنىم ساۋ بولسىن دەسەڭ...
ەگەر كوڭىلىم جاي بولسىن دەسەڭ...
تابيعاتقا تابىن ادام!
كۇن:
نۇر ساۋلە شۋاقتى،
بەرەتىن قۋاتتى
ۇلى ەمشى انامىز
كۇننەن كۇش الامىز
جىلىتىپ، قىزدىرىپ،
نۇرىنا ءجۇزدىرىپ،
كۇن انا شۋاعى
سىرقاتتى قۋادى.
اۋا:
بولماسىن اۋا ەشكىمنىڭ ارمان - مۇڭى،
اۋادان ارتىق اس جوق جالعاندا ۇلى.
ويلاشى، كىمگە كەرەك بولامىز ءبىز،
جۇتۋدان تازا اۋانى قالعان كۇنى.
سۋ:
سۋسىن دا، ءارى دەم
سۋ ەمشى بارىنەن.
سۋىنان بەردى جەر، جۋىنساڭ سەرگىتەر،
سۋ - ءومىر جۇرەگى، دەنساۋلىق تىرەگى.
البينا: بويدى تىك ۇستاۋ.
تىك ۇستاپ دەنەڭدى ساپقا تۇر سەن ەندى،
جانعا سەپ شىنىعۋ، جاتتىعۋ، تىنىعۋ.
سىمباتتى بولۋ دا ءوزىڭنىڭ قولىندا.
ماديار: دەنە جاتتىعۋلارى
سپورتتىق ويىن دا كۇش بەرەر بويىڭا،
سپورتتا ەم بولار، جاتتىقساڭ ەم قونار.
يلان: اشىعۋ.
اس جە، ءسىمىرىپ، اسقازان ءسىڭىرىپ
جاقسارتىپ قانىڭدى، جاقسارتار جانىڭدى.
اسقازان جۇمىسىن ايالا بۇل ءۇشىن.
اس ىشسەڭ اپتىقپا، كەيدە كون اشتىققا.
تالعا دا ءبىر ءساتتى، تازالا قۇرساقتى.
اس ىشسەڭ تولاسىڭ، امان - ساۋ بولاسىڭ.
جاڭاگۇل:
جەمىس پەن كوكونىس،
نان، ءسۇت، ەت بەرەر كۇش.
ۆيتامين تاعام - ءنار،
ونى جۇرت باعالار..
اس - ادامنىڭ ارقاۋى، اسپەن كۇش ارتادى.
تاعام ءىشى جاعىمدى، تازارتار جانىڭدى.
دەرتىڭدى قۋادى دەنەڭنىڭ قۋاتى.
اينۇر:
ەڭبەكپەن شىنىقتىڭ، سەن ەندى تىنىقتىڭ
سەرگي ءبىل، قۇر جاتپا، سەيىلدە گۇل باقتا.
ۇيقىنى قويا تۇر، كور كينوتەاتر،
جانازىق ءاماندا كۇش بەرەر ادامعا.
سابيرا:
وي سالىپ اقىلعا، وڭ ءىستى ماقۇلدا.
تابيعات سايلاعان ەمدەردى ماقۇلدا.
تالپىنساڭ قۇرىسپاي ەمدەردى پايدالان.
يە بوپ اتاققا، جەتەسىڭ ماقساتقا.
انەل: تابيعاتەگىز اداممەن،
ۇقساستىق تابام مەن.
ماڭگىلىك بولسىن ەگىزدەر،
جەر انا، كول، تەڭىزدەر!
كورىنىس
ايىم:
بۇگىنگى مەرەكەدە تابيعات تۋرالى كوپ ايتىلدى. ال وسى وتىرعان قاتىسۋشىلاردىڭ پىكىرىن قالاي بىلسەك ەكەن؟
- ءقازىر مەن ءتىلشى بولىپ، بىرنەشە ادامنان سۇحبات الايىن.
1 س. سەن ءوزىڭ تابيعاتتى قورعاۋعا قانداي ۇلەس قوستىڭ؟
2 س. دەنىڭ ساۋ بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
3 س. جينالعان بالالارعا، جاس تابيعات قورعاۋشىلارعا نە تىلەر ەدىڭىز؟
ساليما:
مەن ءتۇسىندىم: ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى «مەن تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىن» دەپ سەزىنسە، قورشاعان ورتاعا جاقسىلىقپەن قاراسا، ءتىپتى بۇگىنگى مەرەكەگە كەلگەن بالالار وزدەرىنە كىشكەنتاي تۇسىنىك الىپ، تابيعاتقا قامقور بولۋىن تۇسىنسە، ول دا ءوز ۇلەسىن قوسقانى بولىپ سانالادى.
ساحناعا گلوبۋسپەن 3 وقۋشى شىعادى:
مۇراتبەك:
جەر شارى - گلوبۋسقا مەن قارايمىن،
كەنەتتەن ول مۇڭايدى جانى بارداي.
ماتەريكتەر ماعان سىبىرلايدى:
«ايالا، سەن بىزدەردى، ايالا!»
«ايالايمىن مەن سىزدەردى، ايالايمىن!»
ايزادا:
بالالارعا سول باقىت -
بولسا وتانى امان - ساۋ.
باسىن بۇلتقا بويلاتىپ،
تۇرسا اسقاقتاپ الاتاۋ.
جاپىراقتارىن جايناتىپ،
الديلەسە باقشا - باۋ.
بالالارعا سول باقىت
جاز ورماندا جاقسا الاۋ.
جەلگە قاراپ سىبىرلايمىن:
جۇرگىزۋشى: تابيعاتپەن ۇندەسە ءومىر سۇرەيىك!
كۇن ساۋلەسى: ءارقاشان كۇن سونبەسىن!
قوش، ساۋ بولىڭدار! ءان: «ءارقاشان كۇن سونبەسىن!»
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇراقتى تىگىپ دايىنداۋ جانە قولدانۋ.
