InfoHub Logo

ابدراشوۆا اسەل ماقسۇت قىزى

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، ەكونوميكا جانە بيزنەس جوعارى مەكتەبى

 

بۇگىنگى تاڭدا، جوعارى وقۋ ورىندارىندا تاڭدالعان ماماندىققا بايلانىستى، ءبىلىم الۋ  مەن داعدىلاردى يگەرۋ، قازىرگى زامانعى ءاربىر ادامنىڭ دامۋىنا قاجەتتى قادامداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

قازاقستاندا كوپتەگەن ماسەلەلەر، باسقا ەلدەردە سياقتى، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزىپ، ەۋروپالىق وقىتۋ ۇدەرىسىنە بەت العاننان كەيىن، جانە بىلىكتى مامانداردى دايارلاۋعا كىرىگۋ جولىندا وزگەردى. سوعان بايلانىستى، قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءارتۇرلى دارەجە - «باكالاۆر»، «ماگيستر»، «عىلىم كانديداتى» جانە ت.ب. بار. ەندى «ماگيستر» دارەجەسىنە توقتالا كەتەىك، ماگيستراتۋرا - جوعارى ءبىلىمنىڭ ءبىر بولىگى، ونىڭ ەكىنشى دەڭگەيى، ياعني تاعى ءبىر ماماندىقتى يگەرۋ (بىلىكتىلىكتى جوعارىلاتۋ) نەمەسە يگەرىلگەن ماماندىق بويىنشا ءبىلىمدى تەرەڭدەتۋ مەن وقىۋدى جەتىلدىرۋ مۇمكىندىگى.

                      

قازىرگى ۋاقىتتا، مەن  ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە  «يننوۆاسيالىق مەنەدجمەنت» ماماندىعىنىڭ، 2 كۋرس ماگيسترانتى بولىپ كەلەمىن. باكالاۆرياتتى «مەنەدجمەنت» ماماندىعى بويىنشا  بىتىرگەنىمنەن كەيىن، وسى ماماندىق بويىنشا ناقتى باعىتتى تاڭداپ، وقىعىم كەلدى جانە قازۇۋ وسىنداي مۇمكىندىكتى بەردى. بۇل مامانداندىق ماعان قىزىق ءارى زامان تالابىنا ساي كورىندى، ويتكەنى قازىرگى ۋاقىتتا يننوۆاسيالار - ءار سالادىڭ دامۋى جانە تابىسىنىڭ ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلادى، ياعني نارىقتا بۇل ماماندىققا دەگەن سۇرانىس بار .

مەنەدجمەنت سالاسىنا قىسقاشا توقتالا كەتەيىك. ءبىر قاراعاندا، مەنەدجمەنت باسقارۋشىنىڭ قاراپايىم نۇسقاۋلارىمەن بايلانىستى سياقتى، ءبىراق دۇرىس نۇسقاۋ بەرۋ ءۇشىن، باسقارۋشى، بولىپ جاتقان پروسەستەردىڭ ءمان-جايىن ءتۇسىنۋى كەرەك. ياعني، باسشىلىق ناتيجەلى بولۋى قاجەت، ولاي بولماعان جاعدايدا ونىڭ ماعىناسى جوعالىپ، كەرىسىنشە زيان اكەلەدى. باسقارۋشى ءوز جۇمىسىندا، مەنەدجمەنتتىڭ باستى پرينسيپتەرىنە جانە ءوز تاجىريبەسىنە سۇيەنەدى . ونىڭ قابىلداعان شەشىمدەرىنەن، ءوزى باسقاراتىن ءىستىڭ تابىسى تىعىز بايلانىستى.

باسشىلىقتا، باسقا ماماندىقتارداعى سياقتى، جيناقتالعان ءبىلىم مەن تۇسىنىستىك، مانساپتا ۇلكەن تابىسقا جەتۋ ءۇشىن قاجەت. ءبىلىم ءورىسى جىل سايىن كەڭەيە تۇسۋدە، سوندىقتان ونى دۇرىس پايدالانۋ ءۇشىن، پراكتيكامەنەن قاتار، بىرنەشە جىل كولەمىندە سول باعىتتا ەلەۋلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ابزال. تاجىريبەسىز ادامدار بۇل شىندىقتى مويىنداماسا دا، تاجىريبەلى ادامدار بۇل ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن تۇسىنەدى.

ناتيجەلى باسقارۋ، كەز-كەلگەن ۇيىمدى تابىسقا جەتەلەيدى. مۇنى قالاي جاساۋدىڭ امبەباپ ادىستەرى جوق. سول سەبەپتەن، ءبىر جاعىنان وزدەرىنىڭ بىلىمىنە، سونداي-اق ىشكى جانە سىرتقى جاعدايلاردى قاتار ەسەپكە الۋ قابىلەتىنە سۇيەنەتىن باسشىلار قاجەت.  كاسىپورىننىڭ تابىستى دامۋىنا ءتۇرلى جولدارمەن جەتۋگە بولادى.

                                                

ءاربىر قىزمەت سالاسىنا، مەملەكەتتىك نەمەسە جەكەمەنشىك مەكەمەلەرگە، بارلىق جەردە باسشىلىق قاجەت، ياعني بىلىكتى مەنەدجەر. وسى باعىتتاردىڭ ءارقايسىسىندا، باسقارۋشى كەيدە بىركەلكى، كەيدە ناقتى ماسەلەلەردى شەشۋى قاجەت. سوندىقتان مەنەدجمەنتتىڭ الۋان تۇرلەرىنىڭ كوپتىگى، تاڭدانارلىق جايت ەمەس.

مەنەدجمەنت - ۇيىمنىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى نەگىزى ءتۇبىرى بولىپ تابىلادى. سونىمە قاتار، ول - ۇيىمنىڭ كەز-كەلگەن بولىگىنىڭ قالىپتى قىزمەت جاساۋ جاعىنان، تۇتاستاي ۇيىمنىڭ ءومىر سۇرۋىنە جانە ءتيىمدى قىزمەت اتقارۋ تۇرعىسىنان دا ماڭىزدى.

مەنەدجمەنتتىڭ كەلەسىدەي باستى تۇرلەرىن بار:

1) ستراتەگيالىق مەنەدجمەنت - تۇتاستاي العاندا ۇيىمنىڭ ماڭىزدى، جاھاندىق پروبلەمالارىن شەشۋگە باعىتتالعان باسقارۋ؛

2) يننوۆاسيالىق مەنەدجمەنت - كەز كەلگەن تۇردەگى يننوۆاسيالاردى باسقارۋ؛

3) ءوندىرىستى باسقارۋ (ءوندىرىستى باسقارۋ)؛

4) ماركەتينگتى باسقارۋ ؛

5) قارجىلىق مەنەدجمەنت؛

6) قىزمەتكەرلەردى باسقارۋ.

قازىرگى كەزدە وقىپ جۇرگەن ماماندىعىم تۋرالى ءسوز قوزعاساق، جالپى العاندا، يننوۆاسيالىق مەنەدجمەنت - بۇل تۇتاس مەملەكەتتىڭ يننوۆاسيالىق جانە تەحنيكالىق الەۋەتىن قالىپتاستىرۋعا،  سونىمەن بىرگە، ءاربىر ۇيىمنىڭ، قولداۋعا جانە دامىتۋعا باعىتتالعان، شەشىمدەرىن دايىنداۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ جۇيەسى. يننوۆاسيالىق مەنەدجەردىڭ نەگىزگى فۋنكسيالارى:

• بولجاۋ، جالپى باسقارۋ وبەكتىسىنىڭ جانە ونىڭ ءارتۇرلى بولىكتەرىندەگى  تەحنيكالىق، تەحنولوگيالىق جانە ەكونوميكالىق جاعدايىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى وزگەرۋىنە قاتىستى دامۋدى قامتيدى.

• جوسپارلاۋ - يننوۆاسيالىق ۇدەرىستە جوسپارلانعان ماقساتتاردى ازىرلەۋ جانە ونى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى قامتيدى.

• ۇيىم قانداي دا ءبىر ەرەجەلەر مەن راسىمدەر نەگىزىندە ينۆەستيسيالىق باعدارلامانى بىرلەسىپ جۇزەگە اسىراتىن ادامداردى بىرىكتىرۋگە تۇىسەدى.

• رەتتەۋ - بۇل جۇيەلەر مەن بەلگىلەنگەن پارامەترلەردەن اۋىتقىپ كەتكەن جاعدايدا تەحنيكالىق، تەحنولوگيالىق جانە ەكونوميكالىق جۇيەلەردىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا، باسقارۋ وبەكتىسىنە اسەر ەتۋ.

• ۇيلەستىرۋ - مەنەدجمەنت جۇيەسىنىڭ، باسقارۋ اپپاراتىنىڭ جانە جەكەلەگەن مامانداردىڭ بارلىق بولىكتەرىنىڭ جۇمىسىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگى.

• يننوۆاسيالىق مەنەدجمەنتتەگى مودەلدەۋ قىزمەتكەرلەردى يننوۆاسيالاردى قۇرۋ جانە ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىسىنىڭ ناتيجەلەرىنە قىزىعۋشىلىق تانىتۋعا ىنتالاندىرۋ ارقىلى كورىنىس تابادى.

• باقىلاۋ يننوۆاسيالىق پروسەستى ۇيىمداستىرۋدى، يننوۆاسيالاردى جاساۋ جانە ەنگىزۋ جوسپارىن تەكسەرۋدى قاجەت ەتەدى.

كاسiبي مامانداردى دامىتۋ ءۇشiن، پايدالانۋعا مۇمكiن بولاتىن، جۇيەلi بiلiم جيىنتىعى بولۋى كەرەك. ءاربىر مامان، باسقارۋ پرينسيپتەرى مەن ادىستەرىندە تاجىريبە الۋ ءۇشىن، كۇش-جىگەرىن بارىنشا جۇمساۋى قاجەت. سول سياقتى، باسقارۋشى مەنەدجمەنت سالاسىندا تاجىريبە الۋ ءۇشىن، پروسەسكە دەگەن قىزىعۋشىلىق پەن ىنتالىعىن كورسەتۋى كەرەك.

مەنەدجەرلەر ءاردايىم قاجەت بولادى. بۇل ماماندىققا دەگەن سۇرانىستى قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادىن ماسەلە، ەكونوميكا، ماركەتينگ، جارناما جانە پسيحولوگيا سياقتى ءبىلىم كومپلەكسىن قامتيتىن ماماندىقتىڭ امبەباپتىعى .

---