مەنىڭ ارمانداعان ءۇيىم
تاقىرىبى: مەنىڭ ارمانداعان ءۇيىم.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جاقسى نيەتپەن ارمانداي بىلۋىنە جانە وعان قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋىنا ىقپال ەتۋ.
مىندەتتەرى:
- ارمان ۇعىمى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
- بالالاردىڭ ويىن، قيالىن دامىتۋ.
- جاقسىلىققا تاربيەلەۋ.
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- ۇيىرمە باستاۋعا دايىنسىڭدار ما؟
قۇرالدارىڭ تۇگەل مە؟
كوڭىل كۇيلەرىڭ قانداي؟
سمايليكي
قازىرگى كوڭىل - كۇيلەرىڭ:
ديلناز:
- مەن ءبارىن جاساي الامىن.
جانسايا
- بۇگىنگى كۇن تاماشا
ولجاس:
- مەنىڭ كوڭىل كۇيىم كەرەمەت جاقسى
ريفات:
- مەن ءوزىمدى جاقسى سەزىنۋدەمىن
ەلدوس:
- مەن جۇمىس ىستەۋگە دايىنمىن.
ەركەبۇلان:
- مەن وزىمە سەنىمدىمىن
انجەليكا:
- مەن بارلىعى قولىمنان كەلەتىنە سەنەمىن
مادينا:
- مەن جىگەرلىلىكپەن ماقساتىما قول جەتكىزەمىن.
دارحان:
- مەن جاۋاپكەرشىلىكپەن ورىندايمىن.
يسلام:
- ادام ەڭبەكپەن شىڭدالادى.
جىبەك:
- جاقسى كوڭىل كۇي جان شۋاعى
ايدانا:
- جاقسىلىقپەن جانىم دوس.
شاتتىق شەڭبەرى
- بالالار، ءبارىمىز شاتتىق شەڭبەرىنە جينالايىق.
ارمانعا بىرگە بارايىق،
اۋەلەپ انگە سالايىق.
قازاق ەلىنىڭ كىرپىشىن
ءبارىمىز بىرگە قالايىق.
سلايد
«قازاقستان - ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز، ءبىزدىڭ ءوزىمىز دە، ءبىزدىڭ بابالارىمىز دا وسى جەردى مەكەن ەتەدى. ەگەر ءبىز ءوزىمىزدىڭ ءومىرىمىزدى سىناۋدى بىلەر بولساق، ونى جاسامپازدىقپەن جاڭعىرتىپ، بوي كورسەتكەن ءاربىر تالشىبىقتى ماپەلەپ ءوسىرىپ وتىرماساق، وندا ءبىز ءوزىمىزدى ناعىز پاتريوت دەپ ساناي الماس ەدىك» دەگەن ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ءسوزى مەملەكەتىمىزدىڭ كەلەشەگىنىڭ تۇتقاسىن ۇستايتىن جاس ۇرپاقتى وسى باستان وتانىنا، اتامەكەنىنە شىن بەرىلگەندىك رۋحىندا تاربيەلەۋدەن ارتىق بورىش جوق ەكەندىگىن كورسەتەدى.
ءار ادامنىڭ ومىرىندە ءوز ارمانى بولادى. ارمانسىز ادام – قاناتسىز قۇسپەن تەڭ. ءار ادامنىڭ جان دۇنيەسىندە تامىر جايعان ارمانى بار. ول ارمان – اداممەن بىرگە وسەدى، وركەندەيدى.
ارمان الىسقا جەتەلەيدى
مىنا ساۋالدار ارقىلى ءوز ويىمىزدى ايتىپ، اڭگىمەلەسەيىك.
• ەسەيگەندە كىم بولعىڭ كەلەدى؟
• ەل ءۇشىن قانداي يگى ءىس اتقارۋ ويىڭدا بار؟
• ءوزىڭدى قانداي ادام رەتىندە ەلەستەتەسىڭ؟
• اتا - اناڭنىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ ءۇشىن نە ىستەي الاسىڭ؟
• السىزدەرگە قورعان بولىپ كومەكتەسۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟
وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ وتىرادى. ولاردىڭ بىرەۋى ويىن جۇرگىزۋشى بولادى. ول ورتاداعى ۇستەلگە اسىقتى بار ونەرىمەن بۇرالتا تاستايدى. اسىق كىمنىڭ تۇسىنا تۇسسە، سول وقۋشى شىعىپ ءوز ارمانىن جانە نە ءۇشىن سونى ارماندايتىنىن ايتادى. مىسالى، «شىركىن - اي، باسشى بولسام، ەلىمە نۇر سىيلاعان»، «شىركىن - اي، دوكتور بولسام، حالقىمدى ەتەم امان»، «شىركىن - اي، بانكير بولسام، مولشىلىق بارىندە بولادى»، «شىركىن - اي، ساۋلەتشى بولسام، جاينايدى مەنىڭ قالام» جانە ت. ب.
جىلدام جانە نە ءۇشىن ونى ارماندايتىنىن ايتا الماي قالعان وقۋشى ايىپ تارتادى.
- بوس شارشىلارعا قانداي بالانى جاقسى بالا دەپ اتايتىنىن جازادى.
ءسوزجۇمباقتىڭ جاۋابى: اقىلدى، راقىمدى، مەيىرىمدى، ارلى، زەيىندى، شىنشىل، ىنتالى، ويلى.
«ءوز ءۇيىم، ولەڭ توسەگىم» دەگەندەي، شىنىمەن - اق ءوز ۇيىمە ەشقانداي ءزاۋلىم دە جەتە الماس. نەگە دەسەڭىز، ءوز شاڭىراعىمنىڭ تۇكپىر - تۇكپىر تەسىگى، ءاربىر كەرەگەسى، ءاربىر تەرەزەسى ماعان ىستىق بولىپ كورىنەدى. قانشا جەردەن الىستاپ كەتسەم دە، مەنى ءاردايىم وشاعىمنىڭ جىلۋلىعى تارتىپ تۇرادى. كەيدە ءۇيىمنىڭ ءيىسىن اڭسايمىن. سونىمەن قاتار، اكەمنىڭ اقىل سوزدەرىن، انامنىڭ ايالى الاقانىن، اعا - ءىنىم مەن اپا - سىڭلىلەرىممەن سول كىشكەنە ۇيدە ويناپ - كۇلگەنىمدى ارمانسىز ەسكە الامىن. ءتىپتى، الىسقا بارماي - اق كورشىمنىڭ ۇيىنە قوناققا بارسام دا جاتىرقاپ، ءوزىمدى ىڭعايسىز سەزىنەمىن. ال ۇيگە كەلسەم، بويىمدى ەركىن ۇستاپ، سونداي شالقىپ قالامىن. مىنە، وسىدان كەيىن مەن ءوز ءۇيىمنىڭ قانشالىقتى جىلى ەكەنىنە كوزىم جەتتى.
ءبىر ۇيگە بارا قالساڭ، قول - اياعىڭ كىسەندەلىپ قالعان سياقتى، ءوز - ءوزىڭدى ءبىر ەرىكتە ۇستاي المايسىڭ. ول ءۇي قانداي بولسىن، مەيلى حان سارايى بولسىن، مەيلى ۇلكەن، الىپ كيىز ءۇي بولسىن، ءبارىبىر سەنى ءوز ۇيىڭە دەگەن ساعىنىش جەتەلەيدى. بۇل تەك ۇيگە عانا ەمەس، ءوز مەكتەبىڭنەن باسقا مەكتەپكە بارساڭ، تۋعان جەرىڭنەن باسقا جات جەرگە بارساڭ وسىنداي سەزىم قۇشاعىندا بولاسىڭ. ۇيىڭە نە بولماسا تۋعان ەلىڭە كەلگەندە ارقاڭنان ءبىر اۋىر جۇك تۇسكەندەي بولاسىڭ. قول - اياعىڭ بايلاۋدان شەشىلگەندەي، ءبىر كەرەمەت سەزىمگە بولەنەسىڭ، «قايراڭ مەنىڭ ءوز ءۇيىم» دەپ جيرەنشەنىڭ كۇيىن كەشەسىڭ.
«قيال الەمىنە ساياحات»
بالالارعا ءوز ارماندارىن قيال - عاجايىپ بەينەدە قاعازعا ءتۇسىرىپ، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازدار ارقىلى اپپليكاسيا ورىنداۋ
«بالالار، ەندى وسى شىعارمالارىڭىزعا ات قويىپ، قولدارىڭىزعا ۇستاپ جوعارى كوتەرىڭىزدەر. قانە، قيال الەمىنە كىم قالاي ساياحات جاساي الدى ەكەن؟!»
III ساراماندىق جۇمىس
قاعاز، قايشىمەن جۇمىس ىستەگەندە قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى:
• قايشىمەن جۇمىس ىستەگەندە مۇقيات بول.
• بۇيىمدى قيعاندا، قاعازدى ىڭعايلى قي.
• قايشىمەن قيعاندا، قايشىنى كەندەۋ اشىپ، قايشىنى وزىڭنەن الشاق ۇستا.
• ساۋساعىڭدى جاراقاتتاپ الما.
• قايشىنى جاۋىپ وزىڭە قاراتىپ بەر.
• جۇمىس كەزىندە قايشىنى ۇشىنان ۇستاما.
V باعالاۋ
وقۋشىلار جۇمىسىن قاداعالاپ، تەكسەرۋ، باعالاۋ. جاقسى سالىنعان سۋرەتتى ۇلگى رەتىندە كورسەتۋ.
VI قورىتىندى
شەڭبەر اياسىندا ە. وتەتىلەۋوۆتىڭ «ناعىز ادام بولامىن!» ولەڭىن قوسىلىپ ايتايىق.
«ناعىز ادام بولامىن!»
ە. وتەتىلەۋوۆ
بۇگىن تيتتەي بالامىن، ەل سىيلايتىن ءمۇعالىم،
ءالى - اق جىگىت بولامىن. الدە شاحتەر بولارمىن.
سوندا مۇمكىن، مەن عالىم، سوندا ۇستا، نە ارتيست،
الدە شوفەر بولامىن. نە دارىگەر بولارمىن.
الدە، الدە… بىلسەڭدەر،
جالعىز عانا تالابىم:
ەر جەتكەندە، ەل سەنەر
ناعىز ادام بولامىن!
ارمانعا بىرگە جەتەيىك. بالالار ءبىر – بىرىنە ارمانعا جەتۋ جولىنداعى تىلەكتەرىن ارنايدى
بىلىممەن، ىزدەنۋمەن، ەڭبەكتەنۋمەن جەت
- العا سامعا
- ناعىز ادام بول ت. ب.
- ارماندارىڭ ورىندالسىن! بىلىممەن، ونەرمەن العا سامعاڭدار!
VII جۇمىس ورنىن جيناۋ
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جاقسى نيەتپەن ارمانداي بىلۋىنە جانە وعان قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋىنا ىقپال ەتۋ.
مىندەتتەرى:
- ارمان ۇعىمى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
- بالالاردىڭ ويىن، قيالىن دامىتۋ.
- جاقسىلىققا تاربيەلەۋ.
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- ۇيىرمە باستاۋعا دايىنسىڭدار ما؟
قۇرالدارىڭ تۇگەل مە؟
كوڭىل كۇيلەرىڭ قانداي؟
سمايليكي
قازىرگى كوڭىل - كۇيلەرىڭ:
ديلناز:
- مەن ءبارىن جاساي الامىن.
جانسايا
- بۇگىنگى كۇن تاماشا
ولجاس:
- مەنىڭ كوڭىل كۇيىم كەرەمەت جاقسى
ريفات:
- مەن ءوزىمدى جاقسى سەزىنۋدەمىن
ەلدوس:
- مەن جۇمىس ىستەۋگە دايىنمىن.
ەركەبۇلان:
- مەن وزىمە سەنىمدىمىن
انجەليكا:
- مەن بارلىعى قولىمنان كەلەتىنە سەنەمىن
مادينا:
- مەن جىگەرلىلىكپەن ماقساتىما قول جەتكىزەمىن.
دارحان:
- مەن جاۋاپكەرشىلىكپەن ورىندايمىن.
يسلام:
- ادام ەڭبەكپەن شىڭدالادى.
جىبەك:
- جاقسى كوڭىل كۇي جان شۋاعى
ايدانا:
- جاقسىلىقپەن جانىم دوس.
شاتتىق شەڭبەرى
- بالالار، ءبارىمىز شاتتىق شەڭبەرىنە جينالايىق.
ارمانعا بىرگە بارايىق،
اۋەلەپ انگە سالايىق.
قازاق ەلىنىڭ كىرپىشىن
ءبارىمىز بىرگە قالايىق.
سلايد
«قازاقستان - ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز، ءبىزدىڭ ءوزىمىز دە، ءبىزدىڭ بابالارىمىز دا وسى جەردى مەكەن ەتەدى. ەگەر ءبىز ءوزىمىزدىڭ ءومىرىمىزدى سىناۋدى بىلەر بولساق، ونى جاسامپازدىقپەن جاڭعىرتىپ، بوي كورسەتكەن ءاربىر تالشىبىقتى ماپەلەپ ءوسىرىپ وتىرماساق، وندا ءبىز ءوزىمىزدى ناعىز پاتريوت دەپ ساناي الماس ەدىك» دەگەن ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ءسوزى مەملەكەتىمىزدىڭ كەلەشەگىنىڭ تۇتقاسىن ۇستايتىن جاس ۇرپاقتى وسى باستان وتانىنا، اتامەكەنىنە شىن بەرىلگەندىك رۋحىندا تاربيەلەۋدەن ارتىق بورىش جوق ەكەندىگىن كورسەتەدى.
ءار ادامنىڭ ومىرىندە ءوز ارمانى بولادى. ارمانسىز ادام – قاناتسىز قۇسپەن تەڭ. ءار ادامنىڭ جان دۇنيەسىندە تامىر جايعان ارمانى بار. ول ارمان – اداممەن بىرگە وسەدى، وركەندەيدى.
ارمان الىسقا جەتەلەيدى
مىنا ساۋالدار ارقىلى ءوز ويىمىزدى ايتىپ، اڭگىمەلەسەيىك.
• ەسەيگەندە كىم بولعىڭ كەلەدى؟
• ەل ءۇشىن قانداي يگى ءىس اتقارۋ ويىڭدا بار؟
• ءوزىڭدى قانداي ادام رەتىندە ەلەستەتەسىڭ؟
• اتا - اناڭنىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ ءۇشىن نە ىستەي الاسىڭ؟
• السىزدەرگە قورعان بولىپ كومەكتەسۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟
وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ وتىرادى. ولاردىڭ بىرەۋى ويىن جۇرگىزۋشى بولادى. ول ورتاداعى ۇستەلگە اسىقتى بار ونەرىمەن بۇرالتا تاستايدى. اسىق كىمنىڭ تۇسىنا تۇسسە، سول وقۋشى شىعىپ ءوز ارمانىن جانە نە ءۇشىن سونى ارماندايتىنىن ايتادى. مىسالى، «شىركىن - اي، باسشى بولسام، ەلىمە نۇر سىيلاعان»، «شىركىن - اي، دوكتور بولسام، حالقىمدى ەتەم امان»، «شىركىن - اي، بانكير بولسام، مولشىلىق بارىندە بولادى»، «شىركىن - اي، ساۋلەتشى بولسام، جاينايدى مەنىڭ قالام» جانە ت. ب.
جىلدام جانە نە ءۇشىن ونى ارماندايتىنىن ايتا الماي قالعان وقۋشى ايىپ تارتادى.
- بوس شارشىلارعا قانداي بالانى جاقسى بالا دەپ اتايتىنىن جازادى.
ءسوزجۇمباقتىڭ جاۋابى: اقىلدى، راقىمدى، مەيىرىمدى، ارلى، زەيىندى، شىنشىل، ىنتالى، ويلى.
«ءوز ءۇيىم، ولەڭ توسەگىم» دەگەندەي، شىنىمەن - اق ءوز ۇيىمە ەشقانداي ءزاۋلىم دە جەتە الماس. نەگە دەسەڭىز، ءوز شاڭىراعىمنىڭ تۇكپىر - تۇكپىر تەسىگى، ءاربىر كەرەگەسى، ءاربىر تەرەزەسى ماعان ىستىق بولىپ كورىنەدى. قانشا جەردەن الىستاپ كەتسەم دە، مەنى ءاردايىم وشاعىمنىڭ جىلۋلىعى تارتىپ تۇرادى. كەيدە ءۇيىمنىڭ ءيىسىن اڭسايمىن. سونىمەن قاتار، اكەمنىڭ اقىل سوزدەرىن، انامنىڭ ايالى الاقانىن، اعا - ءىنىم مەن اپا - سىڭلىلەرىممەن سول كىشكەنە ۇيدە ويناپ - كۇلگەنىمدى ارمانسىز ەسكە الامىن. ءتىپتى، الىسقا بارماي - اق كورشىمنىڭ ۇيىنە قوناققا بارسام دا جاتىرقاپ، ءوزىمدى ىڭعايسىز سەزىنەمىن. ال ۇيگە كەلسەم، بويىمدى ەركىن ۇستاپ، سونداي شالقىپ قالامىن. مىنە، وسىدان كەيىن مەن ءوز ءۇيىمنىڭ قانشالىقتى جىلى ەكەنىنە كوزىم جەتتى.
ءبىر ۇيگە بارا قالساڭ، قول - اياعىڭ كىسەندەلىپ قالعان سياقتى، ءوز - ءوزىڭدى ءبىر ەرىكتە ۇستاي المايسىڭ. ول ءۇي قانداي بولسىن، مەيلى حان سارايى بولسىن، مەيلى ۇلكەن، الىپ كيىز ءۇي بولسىن، ءبارىبىر سەنى ءوز ۇيىڭە دەگەن ساعىنىش جەتەلەيدى. بۇل تەك ۇيگە عانا ەمەس، ءوز مەكتەبىڭنەن باسقا مەكتەپكە بارساڭ، تۋعان جەرىڭنەن باسقا جات جەرگە بارساڭ وسىنداي سەزىم قۇشاعىندا بولاسىڭ. ۇيىڭە نە بولماسا تۋعان ەلىڭە كەلگەندە ارقاڭنان ءبىر اۋىر جۇك تۇسكەندەي بولاسىڭ. قول - اياعىڭ بايلاۋدان شەشىلگەندەي، ءبىر كەرەمەت سەزىمگە بولەنەسىڭ، «قايراڭ مەنىڭ ءوز ءۇيىم» دەپ جيرەنشەنىڭ كۇيىن كەشەسىڭ.
«قيال الەمىنە ساياحات»
بالالارعا ءوز ارماندارىن قيال - عاجايىپ بەينەدە قاعازعا ءتۇسىرىپ، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازدار ارقىلى اپپليكاسيا ورىنداۋ
«بالالار، ەندى وسى شىعارمالارىڭىزعا ات قويىپ، قولدارىڭىزعا ۇستاپ جوعارى كوتەرىڭىزدەر. قانە، قيال الەمىنە كىم قالاي ساياحات جاساي الدى ەكەن؟!»
III ساراماندىق جۇمىس
قاعاز، قايشىمەن جۇمىس ىستەگەندە قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى:
• قايشىمەن جۇمىس ىستەگەندە مۇقيات بول.
• بۇيىمدى قيعاندا، قاعازدى ىڭعايلى قي.
• قايشىمەن قيعاندا، قايشىنى كەندەۋ اشىپ، قايشىنى وزىڭنەن الشاق ۇستا.
• ساۋساعىڭدى جاراقاتتاپ الما.
• قايشىنى جاۋىپ وزىڭە قاراتىپ بەر.
• جۇمىس كەزىندە قايشىنى ۇشىنان ۇستاما.
V باعالاۋ
وقۋشىلار جۇمىسىن قاداعالاپ، تەكسەرۋ، باعالاۋ. جاقسى سالىنعان سۋرەتتى ۇلگى رەتىندە كورسەتۋ.
VI قورىتىندى
شەڭبەر اياسىندا ە. وتەتىلەۋوۆتىڭ «ناعىز ادام بولامىن!» ولەڭىن قوسىلىپ ايتايىق.
«ناعىز ادام بولامىن!»
ە. وتەتىلەۋوۆ
بۇگىن تيتتەي بالامىن، ەل سىيلايتىن ءمۇعالىم،
ءالى - اق جىگىت بولامىن. الدە شاحتەر بولارمىن.
سوندا مۇمكىن، مەن عالىم، سوندا ۇستا، نە ارتيست،
الدە شوفەر بولامىن. نە دارىگەر بولارمىن.
الدە، الدە… بىلسەڭدەر،
جالعىز عانا تالابىم:
ەر جەتكەندە، ەل سەنەر
ناعىز ادام بولامىن!
ارمانعا بىرگە جەتەيىك. بالالار ءبىر – بىرىنە ارمانعا جەتۋ جولىنداعى تىلەكتەرىن ارنايدى
بىلىممەن، ىزدەنۋمەن، ەڭبەكتەنۋمەن جەت
- العا سامعا
- ناعىز ادام بول ت. ب.
- ارماندارىڭ ورىندالسىن! بىلىممەن، ونەرمەن العا سامعاڭدار!
VII جۇمىس ورنىن جيناۋ
You Might Also Like
