مەتالدار مەن بەيمەتالدار جانە ولاردىڭ قوسىلىستارىنىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىس
حيميا 9 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: مەتالدار مەن بەيمەتالدار جانە ولاردىڭ قوسىلىستارىنىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىس
ساباقتىڭ ماقساتى: مەتالدار مەن بەيمەتالدار جانە ولاردىڭ قوسىلىستارىنىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىستار تۋرالى ءبىلىمدى قورىتىندىلاۋ.
مىندەتتەرى:
1. وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، ماتەريالدى مەڭگەرۋ دارەجەسىن بەكىتۋ؛
وقۋشىلار تاجىريبە ارقىلى گەنەتيكالىق بايلانىستاردى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋعا تەوريالىق بىلىمدەرىن قولدانۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ ساقتالعان اقپاراتتى قايتا قولدانۋ قابىلەتىن جانە ءوز ويىن قورىتا ايتا الۋ بىلىكتىلىگىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردى توپتىق ىنتىماقتاستىققا تاربيەلەۋ
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباعى
ءادىسى: ەسەپتەر شىعارۋ، سۇراق - جاۋاپ، دەمونستراسيا، ەسەپتەر شىعارۋ، ويىندار، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، اكادەميالىق داۋ - داماي، بولجاۋ ءادىسى
ساباققا قاجەتتى قۇرالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ماركەر، ا1 فورماتتى قاعاز، ءتۇستى قاعازدار، حيميالىق رەاكتيۆتەر، حيميالىق ىدىستار.
كورنەكىلىكتەر: سلايدتى كورسەتىلىمدەر، قيما قاعازدار، حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەسى كەستەسى، تاقتا، بور.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، مەديسينا، بيولوگيا، سۋرەت، گەوگرافيا
كۇتىلەتىن ناتيجە:
تەوريالىق بىلىمدەرىن شىڭدايدى؛
ەسەپتىڭ شىعارۋ جولىن تۇسىندىرەدى؛
گەنەتيكالىق بايلانىستاردى جۇزەگە اسىرا الادى؛
توپتىق جۇمىستا ۇيىمشىلدىققا ۇيرەنەدى
ساباقتىڭ ەپيگرافى: زەرتتەپ بىلمەيىنشە ءبىلۋ دە، ىستەي الۋ دا مۇمكىن ەمەس.
ب. مومىش ۇلى
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (3مين):
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ب) سىنىپتى 4 توپقا بولۋ
ۆ) توپباسشىسىن سايلاتۋ
س) باعالاۋ پاراقشاسىن تاراتۋ
د) باعالاۋ كريتەرييلەرىنە تۇسىنىك بەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. ەسەپتەر شىعارۋ
ءى توپ
قۇرامىندا 4℅ قوسپاسى بار 20گ اكتاستان 12گ كالسيي وكسيدى الىنعان. الىنعان ءونىمنىڭ شىعىمىن تاپ
ءىى توپ
ماسساسى 10گ ناتريي گيدروكسيدى مەن 20گ تۇز قىشقىلى ارەكەتتەسكەندە تۇزىلگەن تۇزدىڭ ماسساسىن تاپ
ءىىى توپ
ماسسالىق ۇلەسى 20℅ 150گ كۇكىرت قىشقىلى مىرىشپەن ارەكەتتەسكەندە ق. ج. نەشە كولەم سۋتەگى گازى بولىنەدى؟
ءىV توپ
ماسساسى 30 گ مىس پەن اليۋمينيي قوسپاسىنا كونسەنتراسيالى ازوت قىشقىلىمەن اسەر ەتكەندە 13، 44 ل گاز (ق. ج.) ءبولىندى. قوسپانىڭ قۇرامىن انىقتاڭدار.
2. «اۋىزشا ەسەپتەر» (8 مين)
1. تەمىردىڭ (ءىى) وكسيدىنىڭ سالىستىرمالى مولەكۋلالىق ماسساسى نەشەگە تەڭ؟ (72)
2. 45 گ سۋداعى مول سانى نەشەگە تەڭ؟ (2، 5 مول)
3. 11، 2 مول سۋدىڭ ماسساسىن ەسەپتەڭدەر؟ (201، 6 گ)
4. 32 گ كۇكىرتتىڭ زات مولشەرى نەشەگە تەڭ؟ (1 مول)
5. 2 مول وتتەك كولەمىن تابىڭدار؟ (44، 8ل)
6. 5ل سۋتەكتىڭ زات مولشەرى نەشەگە تەڭ؟ 0، 22 مول)
7. ماسساسى 177. 5گ حلوردىڭ (ق. ج.) كولەمى (56 ل)
8. 2 مول تەمىردىڭ اتوم سانىن تاپ (12، 04*10 23)
9. 0، 2 مول گازدىڭ كولەمىن (ق. ج.) ەسەپتەڭدەر.
10. ماسساسى 22 گ كومىرقىشقىل گازىنىڭ كولەمىن (ق. ج.) تابىڭدار. (11، 2ل )
11. گازدىڭ 1 ءليترىنىڭ (ق. ج.) ماسساسى 1، 875 گ. وسى گازدىڭ موليارلىق ماسساسىن تابىڭدار. (42 گ/مول)
12. 1 مول ازوتتىڭ ماسساسى نەشەگە تەڭ؟ (28 گ)
4. «و ي شاقىرۋ» (4 مين)
1. تەمىردىڭ ماڭىزدى قۇيمالارىن اتاڭىزدار؟
2. شويىن مەن بولاتتىڭ باستى ايىرماشىلىعى قانداي؟
3. شويىننىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
4. شويىننان بولات دايىنداۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
5. لەگيرلەنگەن بولات دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر جانە قۇرامىنا قانداي ەلەمەنتتەر كىرەدى؟
ءىV. جاڭا ساباق
جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى: «مەتالدار مەن بەيمەتالدار، ولاردىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىس»
وقۋشىلارمەن بىرگە بۇگىنگى ساباققا ماقسات قويۋ.
ەرتە - ەرتە، ەرتەدە، ەشكى قۇيرىعى كەلتەدە، حيميانىڭ جەرىندە، ەلەمەنتتەر ەلىندە «بەيورگانيكا» دەگەن شال ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ 4 ۇلى بولىپتى. ال، كانە بالالار وسى 4 ۇلدىڭ اتىن اتاي قويىڭدارشى:
1. وكسيد
2. نەگىز
3. قىشقىل
4. تۇز
ءبىر كۇنى شال بالالارىن جيناپ الىپ، وسيەت ايتىپتى: «بالالارىم، مەن قارتايدىم، تورىمنەن كورىم جاقىن. تالاپتى ازامات ەرتەڭگى كۇنىن ويلار، ءبىر اپتا ۋاقىت بەرەمىن، جان - جاقتى زەرتتەپ، شارلاپ، ءارقايسىڭنىڭ جانىڭا سۇيەنىش، ومىرىڭە ازىق بولار زات اكەلىڭدەر»، - دەپتى.
ۇلدارى اكە ءسوزىن قۇپ الىپ، جول ءجۇرىپ كەتىپتى. ۋادەلى كۇنى ساپاردان بالالارىنىڭ ءبارى ورالىپ، ولجالارىمەن ءبولىسىپتى.
وقۋشىلار «بەيورگانيكا» شالدىڭ بالالارى قانداي ولجا اكەلىپتى؟
بەيورگانيكا شال: بۇلارىڭا وتە ءدان ريزامىن، بالالارىم، الداعى ۋاقىتتا ءبىر - بىرىڭنەن اجىراماي بىرگە ءومىر سۇرىڭدەر دەگەن ەكەن.
بالالارى اقىلداسا كەلىپ، قاسىنان ءۇي سالىپ، ءۇيدىڭ اراسىن ءبىر - بىرىمەن بايلانىستىرىپ، دۋالمەن بىرىكتىرىپ قورشاپتى. سودان بەرى ولار بىرىنەن - ءبىرى اجىراماي، مىناداي تىزبەك قۇرىپ، ارالاسىپ تۇراتىن بولىپتى. ولاردىڭ قاسيەتتەرىن جاقسى بىلەتىن جاقىن كورشىلەرى عانا بولماسا، ولاردى بىرىنەن - ءبىرى اجىراتا الماي قالادى ەكەن.
ساباق تاقىرىبى: مەتالدار مەن بەيمەتالدار جانە ولاردىڭ قوسىلىستارىنىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىس
ساباقتىڭ ماقساتى: مەتالدار مەن بەيمەتالدار جانە ولاردىڭ قوسىلىستارىنىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىستار تۋرالى ءبىلىمدى قورىتىندىلاۋ.
مىندەتتەرى:
1. وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، ماتەريالدى مەڭگەرۋ دارەجەسىن بەكىتۋ؛
وقۋشىلار تاجىريبە ارقىلى گەنەتيكالىق بايلانىستاردى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋعا تەوريالىق بىلىمدەرىن قولدانۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ ساقتالعان اقپاراتتى قايتا قولدانۋ قابىلەتىن جانە ءوز ويىن قورىتا ايتا الۋ بىلىكتىلىگىن دامىتۋ؛
3. وقۋشىلاردى توپتىق ىنتىماقتاستىققا تاربيەلەۋ
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباعى
ءادىسى: ەسەپتەر شىعارۋ، سۇراق - جاۋاپ، دەمونستراسيا، ەسەپتەر شىعارۋ، ويىندار، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، اكادەميالىق داۋ - داماي، بولجاۋ ءادىسى
ساباققا قاجەتتى قۇرالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ماركەر، ا1 فورماتتى قاعاز، ءتۇستى قاعازدار، حيميالىق رەاكتيۆتەر، حيميالىق ىدىستار.
كورنەكىلىكتەر: سلايدتى كورسەتىلىمدەر، قيما قاعازدار، حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەسى كەستەسى، تاقتا، بور.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، مەديسينا، بيولوگيا، سۋرەت، گەوگرافيا
كۇتىلەتىن ناتيجە:
تەوريالىق بىلىمدەرىن شىڭدايدى؛
ەسەپتىڭ شىعارۋ جولىن تۇسىندىرەدى؛
گەنەتيكالىق بايلانىستاردى جۇزەگە اسىرا الادى؛
توپتىق جۇمىستا ۇيىمشىلدىققا ۇيرەنەدى
ساباقتىڭ ەپيگرافى: زەرتتەپ بىلمەيىنشە ءبىلۋ دە، ىستەي الۋ دا مۇمكىن ەمەس.
ب. مومىش ۇلى
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (3مين):
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ب) سىنىپتى 4 توپقا بولۋ
ۆ) توپباسشىسىن سايلاتۋ
س) باعالاۋ پاراقشاسىن تاراتۋ
د) باعالاۋ كريتەرييلەرىنە تۇسىنىك بەرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. ەسەپتەر شىعارۋ
ءى توپ
قۇرامىندا 4℅ قوسپاسى بار 20گ اكتاستان 12گ كالسيي وكسيدى الىنعان. الىنعان ءونىمنىڭ شىعىمىن تاپ
ءىى توپ
ماسساسى 10گ ناتريي گيدروكسيدى مەن 20گ تۇز قىشقىلى ارەكەتتەسكەندە تۇزىلگەن تۇزدىڭ ماسساسىن تاپ
ءىىى توپ
ماسسالىق ۇلەسى 20℅ 150گ كۇكىرت قىشقىلى مىرىشپەن ارەكەتتەسكەندە ق. ج. نەشە كولەم سۋتەگى گازى بولىنەدى؟
ءىV توپ
ماسساسى 30 گ مىس پەن اليۋمينيي قوسپاسىنا كونسەنتراسيالى ازوت قىشقىلىمەن اسەر ەتكەندە 13، 44 ل گاز (ق. ج.) ءبولىندى. قوسپانىڭ قۇرامىن انىقتاڭدار.
2. «اۋىزشا ەسەپتەر» (8 مين)
1. تەمىردىڭ (ءىى) وكسيدىنىڭ سالىستىرمالى مولەكۋلالىق ماسساسى نەشەگە تەڭ؟ (72)
2. 45 گ سۋداعى مول سانى نەشەگە تەڭ؟ (2، 5 مول)
3. 11، 2 مول سۋدىڭ ماسساسىن ەسەپتەڭدەر؟ (201، 6 گ)
4. 32 گ كۇكىرتتىڭ زات مولشەرى نەشەگە تەڭ؟ (1 مول)
5. 2 مول وتتەك كولەمىن تابىڭدار؟ (44، 8ل)
6. 5ل سۋتەكتىڭ زات مولشەرى نەشەگە تەڭ؟ 0، 22 مول)
7. ماسساسى 177. 5گ حلوردىڭ (ق. ج.) كولەمى (56 ل)
8. 2 مول تەمىردىڭ اتوم سانىن تاپ (12، 04*10 23)
9. 0، 2 مول گازدىڭ كولەمىن (ق. ج.) ەسەپتەڭدەر.
10. ماسساسى 22 گ كومىرقىشقىل گازىنىڭ كولەمىن (ق. ج.) تابىڭدار. (11، 2ل )
11. گازدىڭ 1 ءليترىنىڭ (ق. ج.) ماسساسى 1، 875 گ. وسى گازدىڭ موليارلىق ماسساسىن تابىڭدار. (42 گ/مول)
12. 1 مول ازوتتىڭ ماسساسى نەشەگە تەڭ؟ (28 گ)
4. «و ي شاقىرۋ» (4 مين)
1. تەمىردىڭ ماڭىزدى قۇيمالارىن اتاڭىزدار؟
2. شويىن مەن بولاتتىڭ باستى ايىرماشىلىعى قانداي؟
3. شويىننىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
4. شويىننان بولات دايىنداۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
5. لەگيرلەنگەن بولات دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر جانە قۇرامىنا قانداي ەلەمەنتتەر كىرەدى؟
ءىV. جاڭا ساباق
جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى: «مەتالدار مەن بەيمەتالدار، ولاردىڭ اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىس»
وقۋشىلارمەن بىرگە بۇگىنگى ساباققا ماقسات قويۋ.
ەرتە - ەرتە، ەرتەدە، ەشكى قۇيرىعى كەلتەدە، حيميانىڭ جەرىندە، ەلەمەنتتەر ەلىندە «بەيورگانيكا» دەگەن شال ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ 4 ۇلى بولىپتى. ال، كانە بالالار وسى 4 ۇلدىڭ اتىن اتاي قويىڭدارشى:
1. وكسيد
2. نەگىز
3. قىشقىل
4. تۇز
ءبىر كۇنى شال بالالارىن جيناپ الىپ، وسيەت ايتىپتى: «بالالارىم، مەن قارتايدىم، تورىمنەن كورىم جاقىن. تالاپتى ازامات ەرتەڭگى كۇنىن ويلار، ءبىر اپتا ۋاقىت بەرەمىن، جان - جاقتى زەرتتەپ، شارلاپ، ءارقايسىڭنىڭ جانىڭا سۇيەنىش، ومىرىڭە ازىق بولار زات اكەلىڭدەر»، - دەپتى.
ۇلدارى اكە ءسوزىن قۇپ الىپ، جول ءجۇرىپ كەتىپتى. ۋادەلى كۇنى ساپاردان بالالارىنىڭ ءبارى ورالىپ، ولجالارىمەن ءبولىسىپتى.
وقۋشىلار «بەيورگانيكا» شالدىڭ بالالارى قانداي ولجا اكەلىپتى؟
بەيورگانيكا شال: بۇلارىڭا وتە ءدان ريزامىن، بالالارىم، الداعى ۋاقىتتا ءبىر - بىرىڭنەن اجىراماي بىرگە ءومىر سۇرىڭدەر دەگەن ەكەن.
بالالارى اقىلداسا كەلىپ، قاسىنان ءۇي سالىپ، ءۇيدىڭ اراسىن ءبىر - بىرىمەن بايلانىستىرىپ، دۋالمەن بىرىكتىرىپ قورشاپتى. سودان بەرى ولار بىرىنەن - ءبىرى اجىراماي، مىناداي تىزبەك قۇرىپ، ارالاسىپ تۇراتىن بولىپتى. ولاردىڭ قاسيەتتەرىن جاقسى بىلەتىن جاقىن كورشىلەرى عانا بولماسا، ولاردى بىرىنەن - ءبىرى اجىراتا الماي قالادى ەكەن.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
