مەيىرىم
شىمقالانىڭ بارلىق زاۋىتى ءتۇتىنىن بۇرقىراتىپ تۇرعان جىلدارى كوكتەمدە ۇيالايتىن جىل قۇستارى بىرتە-بىرتە ازايىپ، سەكسەنىنشى جىلداردىڭ سوڭىنا تامان مۇلدەم كەلمەي قالدى. مۇنى قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋىنان كورىپ، رەنىشىمىزدى ىشتە ساقتاپ، ءۇنسىز جۇرە بەرەتىنبىز. توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا كەڭەس وداعى دەپ اتالاتىن قاعانات ىدىراپ، الىپ ونەركاسىپ ورىندارى زامانا جۇگىن اۋىرسىنىپ، ىسىلداپ-پىسىلداپ، اقىرى ءبىرجولا توقتادى. كوك ءتۇتىن تۇمشالاپ تۇراتىن قالا اۋاسى كادىمگىدەي تازاردى. جىل قۇستارىن اۋلامىزدا قايتا كورگەندە، ساعىنىپ تابىسقان باۋىرلارداي كادىمگىدەي كوڭىلىمىز ءوسىپ، مارقايا ماسايرادىق. ەڭ الدىمەن ناۋرىزەك، سودان كەيىن قارلىعاش، سوڭىنا تامان مۇشاكەپتەرلەر كەلدى.ءبارى دە پەرىشتە قۇستار. جۇبىن جازبايدى. ادامداردى جاتسىنبايدى. مەنىڭ قارلىعاشىم، مەنىڭ ناۋرىزەگىم كەلدى» — دەپ كىشكەنە نەمەرەلەرىمىز دە ءدان شاشىپ، نان ۋاتىپ بەرىپ، ماز-مەيرام. اتادان بالاعا وتەتىن، تۇقىم قۋالايتىن سەنىم كۇشىنىڭ قۇدىرەتىنە تاڭداناسىڭ.
مامىرعا تاياۋ الگى بەيكۇنا قۇستاردىڭ ابىگەرى باستالادى. الاقاناتتار اڭدىپ وتىرىپ، ءبىر ساتكە بوساعان قارلىعاش ۇياسىنا تەز قونىپ، جۇمىرتقالارىن شوقىپ جارىپ، ىشىندەگى ۋىزىن جەپ كەتەدى. شاراسى تاۋسىلعان قارلىعاشتار اراعا ءبىراز ۋاقىت سالىپ، قايتا جۇمىرتقالايدى.
ونىسى دا الاقاناتتارعا جەم بولادى. بالاپان اشا الماي، كۇزگە سالىم ۇلكەن وكىنىشپەن جىلى جاققا قايتىپ كەتەدى. ال، مۇشاكەپتەرلەر ءسال قۋلاۋ، بىرەر رەت جۇمىرتقاسىن الاقاناتقا الدىرعاسىن، قايتا جۇمىرتقالاعاندا، جۇبى كەلمەي ۇيادان تۇرمايدى. جۇمىرتقانى كەزەكتەسىپ باسادى.
الاقانات قۇستار وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن بۇل وڭىردە مۇلدەم جوق-تىن. ءوزى تۇگىلى ۇيابۇزار مۇنداي زالىم قۇستاردىڭ اتىن دا ەستىمەيتىنبىز.
اسىرەسە، قارلىعاشتارعا جانىمىز قاتتى اشيدى. كوكتەمىمىزگە ولار نەدى كەلمەيتىندەي كورىنەتىن. ءبىراق، كوكتەم شىعا قارلىعاش تا، ناۋرىزەك تە، مۇشاكەپتەرلەر دە قايتا ورالادى. نە دەگەن ەرلىك؟! ادامعا دەگەن سەنىمىنىڭ بەرىكتىگى عيبرات الارلىقتاي.
الاقاناتتار وسىندا قىستايدى. ەشقايدا كەتپەيدى.اڭدىعاندارى — تاۋىققا شاشىلعان جەم، يتكە بەرگەن اۋقات، جايىپ قاراۋسىز قالدىرعان ەت، قۇرت، ىرىمشىك. جەمىس پىسكەندە شيەنىڭ، ورىكتىڭ، ءجۇزىمنىڭ العاشقى ءدامىن دە سولار تارتادى.
الاقاناتتاردىڭ وتكەن جىلعى زۇلىمدىعىنان كەيىن قارلىعاشتار ۇيا سالاردا ءقاۋىپسىز جەر ىزدەپ، كوپكە دەيىن مازاسىزداندى. سونى دەر كەزىندە بايقاعان بالداي بالالارعا قويما تامنىڭ تەرەزەسىنىڭ ءبىر كوزىن الدىرتىپ تاستادى. قارلىعاشتار بىرەر كۇن سول جەردەن ىشكە كىرىپ-شىعىپ ءجۇرىپ، ءقاۋىپسىز ەكەنىنە كوزدەرى جەتكەندەي، ۇيا سالۋعا كىرىستى. ال، الاقاناتتار تامعا كىرۋگە قورقادى. ادامدارعا سەنىم جوق ەكەنىن قاتەسىز بىلەدى. دوستاسۋ نيەتى ەش ۋاقىتتا سەزىلگەن ەمەس.
بىزدەي شال-كەمپىردى كولەڭكەگە ايداپ تىققان جازدىڭ ىستىق كۇندەرىنىڭ ءبىرى. كەشكە تامان ساكىدە نەمەرەمىز ءاليانى ورتامىزعا الىپ، ولەڭ-تاقپاعىن تىڭداپ، كەيدە ەرتەك ايتىپ بەرىپ وتىرعانبىز. قارسى الدىمىزداعى دۋالعا بەكىتىلگەن گاز قۇبىرىنا قارلىعاشتار قوناقتادى. ءتىپتى جاقىن، قول سوزىم جەردە. بىر-بىرىنە تىم جاقىن ءتىزىلىپ وتىر. بىزگە جاۋتەڭدەي قارايدى.
— مىناۋ قارلىعاشتاردىڭ ورتاسىنداعى ەكەۋى بالاپان. ەكى-ۇش كۇن بۇرىن ۇياسىنان ۇشىرىپ، ەركىن ۇشۋعا ۇيرەتىپ جۇرگەنىن كورگەنمىن، — دەدى بالداي.
— اپا، ءتىلى جوق قوي، قالاي ۇيرەتەدى؟ — دەدى ءاليا.
— ءتىپتى وڭاي. بالاپان اناسىنىڭ سوڭىنان ۇشادى. قاناتى تالماسىن دەپ، اناسى جاقىن دۋالعا نە بۇتاققا قونادى. بىرتە-بىرتە بيىكتەپ، ۇزاقتاۋ ۇشىپ-قونىپ، قاناتى قاتايعانشا قاسىنان ۇزامايدى. ەندى، مىنە، قاناتى قاتايىپ، ەركىن ۇشاتىن بالاپاندارىن بىزگە ماقتانا كورسەتىپ وتىر ما، الدە قۋانىشىن بىلدىرگىسى كەلە مە، نەمەسە ءقاۋىپسىز جەرگە ۇيا سالۋعا جاعداي جاساعانىمىزعا دەگەن ريزاشىلىعىن بىلدىرگىسى بار ما؟ ول جاعىن انىق بىلمەيمىن. ءبىراق، جاۋدىرەي قاراسىندا، شيق ەتكەن دىبىسىندا ءبىز تۇسىنە بەرمەيتىن ءبىر تىلسىم بار. ءبارىمىز دە مەيىرلەنە، تەسىلە قارادىق. نە دەگەن جاراستىق؟!
بىلتىر بالاپان اشا الماي كەتكەندە، بىردەڭەمىز جوعالعانداي كۇي كەشىپ ەدىك. ەندى مەرەيلەنىپ وتىرمىز. بىزدەن ۇركەيىن دەگەن سىڭايى بايقالمايدى. كىشكەنە كوزدەرىنەن شاپاعات سەزىمى توگىلگەندەي.
— ءاليا، ورتاسىنداعى ەكى قارلىعاش سەنىكى، ەندى كەلەر جىلى ولار دا ۇيا سالادى، — دەدى اپاسى.
— وندا مەن ولاردىڭ ۇياسىن ەشكىمگە بۇزدىرمايمىن، — دەدى ءاليا دا ءماز بولىپ.